Elektrotechniczny O R G A N S T O W A R Z Y S Z E N IA ELEKTRYKÓW PO LSKICH

Transkrypt

1 eon xxn ZESZYT 3 Elektrotechniczny O R G A N S T O W A R Z Y S Z E N IA ELEKTRYKÓW PO LSKICH C E N TR A LN E G O Z A R Z Ą D U ENERGETYKI, C EN TR A LN EG O Z A R Z Ą D U PR ZEM YS ŁU E L E K T R O TE C H N IC Z N E G O P r z e d p ła ta Adres dla listów do Redakcji i Administracji Warszawa 1, skr. poczt. 33 Na IV kwartał 1146 r.., 220 zł Cj m niniejszego zeszytu 30 «Biura Redakcji i Administracji mieszczą się: Warszawa, ul. Przemysłowa2 6 T e l e f o n 861*26 K o n t o c z e k o w e P. K. O Warszawa, 7 listopada 1946 r. O g ło s z e n ia Okładka Wewnątrz Vi sir zł rt V, * /a S P IS R ZECZY: T. C z a p lic k i: K r o n ik a (X X I). 3. D z ik o w sk i: P r z y s z ła ro z b u d o w a i e k s p lo a ta c ja tr a k c j i e le k tr. w O k rę g u S to łe c z n y m. B. K o n o rs k i: S ta n o b e c n y z a g a d n ie n ia je d n o s te k e le k tro m a g n e ty c z n y c h. W. N e y : G o s p o d a rk a e n e r g e ty c z n a w S z w e c ji w o k re s ie w o jn y. Z n is z c z e n ia w o je n n e w e le k tr o w n ia c h p o ls k ic h : E le k tr o w n ia P o z n a ń s k a. O k rę g o w y Z a k ła d E le k tr y c z n y m. K a lisz a. P r z e g lą d c za s o p ism : O rg a n iz a c ja u p a ń s tw o w io n e j e n e r g e ty k i w C z e c h o sło w a c ji. W y m a g a n ia e n e r g e ty k i w d z ie d z in ie b u d o w y tr a n s f o r m a to ró w. G. O. T a y lo r : E l e k tr o lity c z n e u tle n ia n ie a lu m in iu m. X II W a ln e ^ g ro m a d z e n ie S E P. - S p r a w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i W a r s z a w s k ie g o O d d z ia łu S E P. C y k l o d c z y tó w w Z a g l. W ęg lo w y m. O rg a n iz a c ja C. K. N. E. S E P K o m u n ik a ty. L in ie e le k tr y c z n e n a p o w ie tr z n e p r ą d u siln e g o. (U T K A Ł A UAMLOWA PRZEMYSŁU E I M R O T E E l M Z m BIURO SPRZEDAŻY 1 KATOWICE, UL. WARSZAWSKA 33 E D I! M l i i I M E P R O D U K O W A N Y C H PRZEZ FABRYKI PODLEGŁE CENTRALNEMU ZABZAKIW I PRZEMYSŁU ELEKTBRTEdiNiCZNEtD - ZJEDNSCZENIU PRZEMYSŁU MASZY!«ELEBTRYCZNYCI

2 II PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. X X II, ł k j : «8 a 8 F C 8 Inż. Franciszek Ciborowski Wytwórnia Grzejników Elektrycznych j* 8 j W łochy k/warszawy, ulica Krasińskiego a ^ 8 H Wykonuje własnymi metodami: a i Grzejniki elektryczne w rurkach metalowych analog, do syst. Backera dla przemysłu 8 do w m ontow ania w zbiorniki do grzania 8 płynów, 8 8 do ogrzew ania m atryc dla w yrobów bałcie- 8 litow ych, gum ow ych itp., do użytku dom owego Wyroby seryjne: 8 Grzałki nurkowe o m ocach jj W Lutownice elektryczne z g rzejn ik a- «m i rurkow ym i o dużej trw ałości i m ocach j j W.» 8 « «8 I I1 (««( i (I «( I I 1 I i f 1 I 1 I 1 (8 ((( 1 ą ccc Polskie Zakłady Elektrotechniczne f f f f E S A " Ł Zarząd Państwowy Włochy k. Warszawy, ul. Inżynierska 8/10 Telefon: Włochy 63 p r o d u k u j ą PRZYRZĄDY POMIAROWE Tablicowe: woltomierze, amperomierze, miliamperomierze, magneio- elektryczne mierniki na prąd siaty Przenośne*, omomierze, wielozakresowe wolloamperomierze, mostki Wheaistone'a, kieszonkowe woltomierze i inne» i» P» )»» )» k >»»>»> i >» ))> ># 1»t I Ą r y W ^ W W V W W V W W W V / W W W M ^ ^ W W ^ W V W W l W W W l A M W W W W W Przedsiębiorstwo Komunikacyjne poszukuje inżyniera obeznanego z trakcją elektryczną, posiadającego praktykę warszfafową, na stanowisko kierownika wydziału Oferty: Administracja Przeglądu Elektrotechnicznego pod El-trakcja V ^ ^ V V / v \ W v W v \ \ V v V W V V W A V * V W V V v V V W i W 'A / v V y ii A r w V W v W y V W V W y V V V V V V V V W budow y i eksploatacji sieci e le k tr y c z n y c h Z głoszenia pod adres: ZEMPOŁ, Łódź, Piotrkowska 61, teł o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o O O O D o 0 Wyszły z druku 9 }~ Przepisy gbndowy i Ruchu! A 0,5 Urządzeń Elektrycznych Prądu Silnego 6 I 0 i 0 PNE /46 Wydanie III zmienione Cena zł A D o n a b y c ia : 0 P o t r z e b n y IB ^ W Warszawie S to w arzyszenie Elek- y INŻYNIER- ELEKTR YK ^ i try k ó w Polskich, Z arząd G łów ny (W arszaw a 1_ 9 z długoletnią praktyką i fachową znajomością skrzynk a pocztowa 33) q K onto PKO , Z arząd G łów ny SEP W K atowicach Stow arzyszenie Elektry k ó w Polskich, O ddział Z agłębia W ęglow ego At. 3-go M aja 9 K onto PKO III-4725, O ddział Zagłębia W ę- ^ glow ego SEP D O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O >0000 < o Q

3 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY III Lista członków zwyczajnych Stowarzyszenia Elektryków Polskich (Stan na 7 listopada 1946 r.j ODDZIAŁ BIAŁOSTO CKI B ia łk o w sk i K a ro l, B ia ły s to k W a rsz a w s k a 46 J e ls k i, B ia ły s to k, Ś w ię to ja ń s k a 26 K o p ijk o w s k i W., B ia ły sto k, S z p ita ln a 14 P a w ło w sk i S ta n is ła w. B ia ły s to k, A u g u s to w s k a 14 P io tro w s k i F e lik s, B ia ły s to k, W eso ła 15 B o Je S y lw e s te r, B ia ły sto k, W a rsz a w s k a 1 S ła b o szew ic z J., B ia ły sto k, K ra sz e w sk ie g o 17 W o łą se w ic z L e o n, B ia ły s to k, S ta ro b o ja r s k a 3 ODDZIAŁ JELEN IOGÓ RSKI P iłe k F r a n c is z e k, J e le n ia G ó ra, S ło w a c k ie g o 32 B ia ły L e szek, J e le n ia G ó ra, G ru d z ią d z k a 16 C e n tk ie w ic z C zesław, J e le n ia G ó ra, F r e d r y 4 D łu g o b o rs k i W ła d y sła w, J e le n ia G ó ra, M ick ie w ic z a 64 F a jk o sz H ip o lit, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 11 G a sz y ń sk i L e s ze k, Z g o rz e lic e, B rz o zo w a 1 G ą sso w sk i L e o n, J e le n ia G ó ra, O b ro ń c ó w 8 G ry ff-c h a m s k i J a n, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 2 H la d k i S ta n is ła w, Ś w ie b o d z ic e, M ic k ie w ic z a 2 J a ru s z e w s k i P io tr, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 2 K ib o rtt D o m in ik, C ie p lice, M itte lw e g 16 K ib y c z T a ra s, Ś c in a w a, K a m ie n n a 3 K ilio n o w ic z J ó z e f K o w al J a n, Z g o rz e lic e, S tr o m a 12 L u b e ra d z k i S ła w o m ir, J e le n ia G ó ra B o g u sła w s k ie g o 2 Ł a z a ro w ic z J a n, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 2 Ł u k a s z e w ic z J u lia n, G ło g ó w, K ró le w s k a 12 M ich a ło w sk i S ta n is ła w, J e le n ia G ó ra, F r e d r y 8 M o ra w sk a M aria, J e le n ia G ó ra, F r e d r y 6 M śc iw u je w sk i K a zim ierz, K a ła w s k. E le k tro w n ia P a w e lsk i W in c e n ty, W a łb rz y c h, P o le s k a 10 K ic h te r H e rm a n, J e le n ia G ó ra, W y c z ó łk o w s k ie g o 18 S lą k in T e o d o z ju s z, J e le n ia G ó ra, O k rz e i 15 S ta n ie w ic z M a ria n, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 2 S z y m a ń sk i C zesław, J e le n ia G ó ra, K o c h a n o w s k ie g o 4 W in ia rsk i T a d e u sz, J e le n ia G ó ra, B o g u sła w s k ie g o 10 ODDZIAŁ K R A K O W SK I A p to w ic z S z y m o n, K ra k ó w -P ła s z ó w, F a b r y k a K a b li S A. A s le r R o m a n, K ra k ó w, S z y m a n o w sk ie g o 11 m. 9 B a lic k i A d a m, K ra k ó w, 18-go S ty c z n ia 35 m. 2 B a r z y ń s k i J a n, S ie rs z a -W o d n a, E le k tr o w n ia O k rę g o w a B ia ła c z e w s k i S ta n is ła w, K ra k ó w, Z y b lik ie w ic z a 5 m. 90 B ila k B o g d a n, L ib ią ż M ały, K o p a ln ia J a n in a B lu m e n ta l K a ro l, K ra k ó w, W ąso w icza 8 m. 13 B o h d a n K a z im ie rz, K ra k ó w, S ie n k ie w ic z a 7, m. 9 B o ry J u lia n, K ra k ó w, R y n e k G łó w n y 39, C h e m o te c h n ik a " B ra tm a n Ig n a c y, K ra k ó w, 18-go S ty c z n ia 35 m. 2 C h ró ś c ie w ic z K a z im ie rz, T a rn ó w, S a w iń s k ie g o 22 m. 1 C h y la k S te fa n, K ra k ó w, K re m e ro w s k a 14 m. 4 C io łc z y k E razm, K ra k ó w, U rz ę d n ic z a 44 m. 14 D a ra sz E d m u n d, J a w o rz n o, P s z c z e ln ik 2 D e m el W ac ła w, K ra k ó w, M ic h a ło w s k ie g o 11 m. 5 D o h n a lik K a z im ie rz, K ra k ó w, S e n a to rs k a 1 (W o d o cią g i M iejsk ie ) D re w n ie w s k i S ta n is ła w, K ra k ó w, 18-go S ty c z n ia 35 m. 3 D zied zic A n to n i, K ra k ó w, R a d z iw iłło w s k a 9 D z iew o ń s k i M a ria n, K ra k ó w, S y ro k o m li l l a D z iu rz y ń s k i S ta n is ła w, K ra k ó w, J ó z e fitó w 2 1 (Stów- D o z o ru K o tłó w ) F r y d m a n W acła w, K ra k ó w, L ite w s k a 4 F r y d ry c h o w ic z J e r z y, K ra k ó w, U rz ę d n ic z a 46 m. 9 G e irin g e r E r n e s t, K ra k ó w -P ła s z ó w, F a b r y k a K a b li G e is s le r T a d e u sz, K ra k ó w, K a rm e lic k a 52 G e sc h w in d Z y g m u n t, K ra k ó w, A l. S ło w a c k ie g o 40 m. 10 G ło w a ck i W ła d y sła w, W ie lic z k a, K o n o p n ic k ie j 23 G u z d e k L u d w ik, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a H a u sc h ild L u d w ik. W ie lic z k a, K ra k o w s k a 37 J a s ic k i Z b ig n ie w, K ra k ó w, 18-go S ty c z n ia 35 m. 3 Jasilkow ski S tan isław, M ościee, P. F. Z. A. K aim M ieczysław, K ra k ó w, M io d o w a 39 m. 4 K ie lb ik W ac ła w, K ra k ó w -P ła s z ó w, P r o k o c im s k a 75 K ija s S ta n is ła w, K ra k ó w, R a k o w ie c k a 8 K izew sk i P io tr, R o żn ó w, E le k tr o w n ia K o ffe r B o lesław, J a w o rz n o, U rz ę d n ic z a 4 K o w alczy k S ta n is ła w, K ra k ó w -P ła s z ó w, F a b r y k a K ab li K o w alik K a z im ierz, J a w o rz n o, Z a c isze 3 K ra w c z y k S ta n is ła w, K ra k ó w, p la c M a te jk i 6 m. 4 K u rp ie ls k i K a ro l, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M iejsk a K u rz a w a S ta n isła w, K ra k ó w, L im a n o w s k ie g o 27 m. 4 L e lito L u d w ik, K ra k ó w, J ó z e fitó w 6 L e w N a c h u m, K ra k ó w, S e b a s tia n a 18 m. 3 L ib ro w ic z W ik to r, K ra k ó w, a l. M ic k iew ic z a 33 L im a n o w s k i H e n ry k, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr o w n ia M ie jsk a L ip m a n J a n, K ra k ó w, G e r tr u d y 10 M a la ra S te fa n, J a w o rz n o, K op. B o ry S o b ie s k i M a m c z a rc z y k J a n, K ra k ó w, B o re k F a łę c k i, u l. G łó w n a 120 M a tla k J a n, K ra k ó w, D a jw ó r 27 M itte ls ta e d t T a d e u sz, S ie rs z a W o d n a, p - ta T rz e b in ia M o sk a le w sk i T a d e u sz, K ra k ó w -P ła s z ó w, F a b r y k a K a b li M u c h lic k i B o le sła w, J a w o rz n o, E le k tr o w n ia N ie m c z y c k i W ła d y sła w, S ta lo w a W ola, u l. A. B. 6 m. 6 N ie sio ło w s k i M ieczysław, K ra k ó w, P o d c h o rą ż y c h 11 m. 4 N ite c k i F r a n c is z e k, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr o w n ia M ie jsk a N o w ic k a M a ria, K ra k ó w, 18-go S ty c z n ia 35 m. 2 O rs k i J a n, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr o w n ia M ie jsk a P a lim ą k a J ó z e f, K ra k ó w, S y r o k o m li 19a m. 5 P a s ie rb ie w ic z M ich a ł, S ie rs z a W o d n a, E le k tr o w n ia O k rę g o w a P a s te r n a k A n to n i, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a P a w ic a J a n, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a P a w lik J a n, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a P ie k a r s k i J ó z e f, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M iejsk a P o r ę b s k i M a ria n, K ra k ó w, R y n e k G łó w n y 9 P u c h a łk a F ra n c is z e k, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a P u r F r y d e r y k, K ra k ó w, J ó z e fitó w 21 R a u c h Z d z isła w, K ra k ó w, Ł o b z o w sk a 41 R o d a ń s k i S ta n is ła w, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a R u łk a J ó z e f, K ra k ó w, B a r s k a 21 m. 7 S c h m id t J a n, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M iejsk a S ie n ia w ś k i S te fa n, K ra k ó w, P a ń s k a 10 m. 6 S p ie c h o w ic z S te fa n, K ra k ó w, św. F ilip a 6 m. 4 S ta c h u rs k i P o lik a r p, J a w o rz n o, P a rk o w a 11 S z a b u n ie w ic z Z b ig n ie w, K ra k ó w, a l. M ick iew ic z a 33 S z c z e p k o w s k i J ó z e f, T a rn ó w, P a d e re w s k ie g o 3 S z y m a n o w ic z S te fa n, K ra k ó w, G o n ty n a 3 T a r ta k o w e r A rie Z w i, K ra k ó w, K o śc iu s z k i 58 m. 9 T ra e z e w s k i A d a m, K ra k ó w, S m o le ń s k a 23 m. 7 T u r e k S te fa n, K ra k ó w -P ro k o c im, N a ru to w ic z a 1 T y s z k o w sk i Z y g m u n t, B rzeszcze, K o p a ln ia W a lc z a k S ta n is ła w, K ra k ó w, L o tn ic z a 30 m. 4 W e b e rm a n H e n ry k, S ie rs z a W o d n a, E le k tro w n ia W e ig el M ille re t, T a rn ó w, O.Z.E.T. W e isb e rg J e r z y, K ra k ó w, K o lb e rg a 12 m. 12a W e n d o r ff A n d rz e j, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a W ęg larz S te fa n, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a W ie rc ia k J a n, K ra k ó w, P r o k o c im s k a 75 W ło d e k F e r d y n a n d, K ra k ó w, Z d ro w a 18 m. 5 W o ro tn ic k i J ó z e f, K ra k ó w, P a w ia -B o c z n a 10 m. 9 Z b o ro w s k i R o la n d, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a Z g liń s k i L e o n a rd, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M iejsk a Z ie m b ic k i J a n, K ra k ó w, u l. św. W a w rz y ń c a 26 Z ię b a T a d e u sz, K ra k ó w, D a jw ó r 27, E le k tr. M ie jsk a Z ió łk o w sk i S ta n is ła w, K ra k ó w, a l. S ło w a c k ie g o 21 m. 6 ODDZIAŁ LUBELSKI B ia ło p io tro w ic z Ig n a c y, L u b lin, B y c h a w s k a 60 m. 6 B o c h e ń s k i T a d e u sz, (T), L u b lin, S tr a ż a c k a 3 m. 1 B o rk o w s k i S ta n is ła w, L u b lin, S z o p e n a 23 m. 5 C z e rw iń s k i J a n, L u b lin, C zesk a 6 G o lla R o m u a ld, L u b lin, S z o p e n a 12 H a b in ia k W ła d y sła w, L u b lin, S z o p e n a 28 m. 5 J a n k ie w ic z Z y g m u n t, L u b lin, R y n e k 11 m. 9 J e z io rk o w s k i S ta n is ła w, L u b lin, S z o p e n a 11 m. -8 Jo p k ie w ic z J u lia n, K ra s n y s ta w, L u b z e l K a c e jk o L e o n id, L u b lin, W y so c k ie g o 3 m. 2 K a s p e re k G rz e g o rz, L u b lin, Z ło ta 6 K o ło d z ie jc z y k W ik to r, (T), L u b lin, U n iw e rs y te c k a 13 m. 3 K rz y w ic k i R o m u a ld, L u b lin, P rz e m y s ło w a 5 m. 3 K u ła k o w sk i J ó z e f, N ie d rz w ic a, p o w. L u b lin K u rc e w s k i S ta n is ła w, L u b lin, D o m in ik a ń s k a 7 m. 18 M a rc in ia k W ło d z im ie rz, L u b lin, S ło w a c k ie g o 1 N a h o rs k i C zesław, K ra ś n ic z y n -O s a d a, L u b z e l P o d k o w a S ta n is ła w, L u b lin, C h ło d n a 4 m. 6 P o la k J e r z y, L u b lin, C z w a rta k ó w 6 S e rw in J ó z e f, Z a m o ść, Ż e ro m sk ie g o 24 m. 5 S k w a re k C y p ria n, L u b lin, L ip o w a 21 S k r z e tu s k i S ta n is ła w, L u b lin, L u b a rto w s k a 15 m. 3. S z w e n tn e r T a d e u sz, L u b lin, P ię k n a 6 T rz e ś n ie w s k i R o m a n, S z c ze b rz e sz y n, Z a m o js k a 26 W iśn ie w s k i S ta n is ła w, L u b lin, N a ru to w ic z a 45 m. 5 W o jto w ic z J u lia n, L u b a rtó w, N o w o d w o rs k a 4 Z u b ile w ic z M ieczysław, L u b lin, N o w y Ś w ia t 7 m. 5 Z w o liń s k i R o m u a ld, L u b lin, G ło w a ck ie g o 11 m. 3

4 IV PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XX II, z. 3 ODDZIAŁ ŁÓDZKI A w e r y n J e r z y, Ł ódź, G d a ń sk a 72 A r e n d t A r tu r, Ł ódź, G ro b e ln a 4 B o re jk o K a z im ie rz, P io trk ó w T i\, S ło w a c k ie g o 23 B o rk o w s k i K a ro l, Ł ó d ź, P io trk o w s k a 125 B ro ja n J ó z e f, Ł ó d ź, N a ru to w ic z a 31 B ro n ik o w s k i S te fa n, Ł ó d ź, P io trk o w s k a 171 B rz o zo w s k i J u lia n, Ł ó d ź, M o sto w a 19b C h o rą ż y A lb in, Ł ó d ź, C h o c ia n o w ic e 103 D ą b ro w s k i C zesław, Ł ódź, D a sz y ń sk ie g o 37 D z ia m a rsk i W ła d y sła w, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 72 D z ie rz b ic k i S ta n is ła w, Ł ódź, P r z ę d z a ln ia n a 5 E w ic h E u g e n iu s z, Ł ó d ź, K ra sz e w sk ie g o 6 F u k s L u d w ik, Ł ódź, J a r a c z a 13 G ra le w s k i S te fa n, Ł ó d ź, D ą b ro w s k a 45 H a u z e r J a n, Ł ó d ź, D a sz y ń sk ie g o 37 J a k o b s o n J a k u b, Ł ódź, P o łu d n io w a 42 J a r o s z y ń s k i S ta n is ła w, Ł ó d ź, K o o se v e lta 16 J e z ie r s k i E u g e n iu s z, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 82 K a c z m a re k A le k sy, Ł ódź, Z a w a d z k a 14 K a c z m a rs k i W ito ld, Ł ódź, G ó rn a 27 K a m iń s k i Z y g m u n t, Ł ódź, Ł a g e w n ic k a 101 K a rś n ic k i F e lic ja n, Ł ó d ź, M o n iu sz k i 5 K e n ig E u g e n iu s z, Ł ó d ź, P a b ia n ic k a 55 K ie ru c z e n k o B o g u m ił, Ł ó d ź, M a le w sk ie g o 4a K n a p ik F e lik s, Ł ó d ź, D a sz y ń sk ie g o 86 K o b ry n e r H e rm a n, Ł ó d ź, N a w r o t 26 K o b y liń s k i M a ria n, Z g ierz, T o w a ro w a 14 K o n c z y k o w s k i S ta n is ła w, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 82 K o n c z y ń s k i H e n ry k, Ł ódź, K o p e rn ik a 64 K o p c z y ń s k i Z b ig n ie w, Ł ó d ź, D o w b o rc z y k ó w 31 K o p c z y ń s k i Z d z isła w, Ł ó d ź, P r z ę d z a ln ia n a 71 K o ss a k o w sk i K a z im ie rz, P a b ia n ic e, G ro b e ln a 4 K o te le w s k i W ło d z im ie rz, Ł ó d ź, Z g ie rsk a 250 K o z ło w sk i T a d e u s z E w a ry s t, Ł ó d ź, D a sz y ń sk ie g o 58, ZE O Ł K ru z e A le k s a n d e r, Ł ódź, S ie n k ie w ic z a 22 K w a l M arce li, Ł ó d ź, P io trk o w s k a 111 Ł a d y ń s k i Z y g m u n t, Ł ódź, P io trk o w s k a 278 M a je r K a ro l, Ł ó d ź, B ie g a ń s k ie g o 62 M a k ó w k a Z d z isła w, Ł ó d ź, S r e b r z y ń s k a 83 M ań k o S ta n is ła w, Ł ó d ź, D a sz y ń sk ie g o 37 M a rc h w ic k i S ta n is ła w, Ł ó d ź, P r z ę d z a ln ia n a 71 M a rliń s k i A n to n i, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 72 M ic h e lis B ro n is ła w, Ł ó d ź, P io trk o w s k a 293 M ik o ła jc z y k A le k s a n d e r, Ł ó d ź, P r z ę d z a ln ia n a 71 M iller C zesław, Ł ódź, A l. 1-go M aja 56a M ło ch o w sk i H ip o lit, Ł ó d ź, R zg o w sk a 51 N a p ió rk o w s k i J a n, Ł ódź, K iliń s k ie g o 72 N o w ic k i H e n ry k, Ł ódź, P a b ia n ic k a 55 P e łc z e w s k i W ła d y sła w, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 82 P r z y b y ls k i J e r z y, Ł ó d ź, P io trk o w s k a 111 P rz y b y s z e w s k i C zesław, Ł ó d ź, N a w ro t 32 R e n d z n e r J a n, Ł ó d ź, S r e b r z y ń s k a 1 R o m a n o w s k i J e r z y, Ł ódź, D o w b o rc z y k ó w 20 S a w ic k i R o m a n, Ł ó d ź, G d a ń s k a 12 S ie ra d z k i M ieczysła w, P io trk ó w T r., E le k tro w n ia S k a rż y ń s k i W ie sła w, Ł ódź, L e g io n ó w 61 S o sn o w sk i D io n iz y, Ł ó d ź, N a ru to w ic z a 45 S o w io r S ta n is ła w, Ł ó d ź, G d a ń s k a 67 S n a w a d z k i S te fa n, Ł ó d ź, T a rg o w a 10 S p ir a S te fa n, Ł ó d ź, W ó lc za ń s k a 145 S ta rc z a k ó w W a le n ty, Ł ó d ź, W ó lc z a ń s k a 226 Ś w id e re k J ó z e f, Z g ierz, Ś r e d n ia 25 S z y m a n k ie w ic z Z y g m u n t, Ł ódź, K iliń s k ie g o 72 S zy szk o T e o d o r, Ł ó d ź, D a sz y ń sk ie g o 40 T a n ie w s k i L u d w ik, Ł ó d ź, M ie lc z a rs k ie g o 12 T e m e rs o n L e o p o ld, Ł ódź, P io trk o w s k a 164 U rb a n o w ic z H e lio d o r, Ł ó d ź, T r ę b a c k a 16 W a jn b e r g J u lia n, Ł ó d ź, K iliń s k ie g o 72 W e ik e r t A le k s a n d e r, Ł ódź, P io trk o w s k a 111 W eso ło w sk i S ta n is ła w, Ł ó d ź, S ta r o r u d z k a 63 W ila n d M ich a ł, Ł ódź, S ie n k ie w ic z a 69 W iśn ie w s k i Z e n o n, Z g ie rz, S tr y k o w s k a 69 W o y d e S ta n is ła w, Ż y c h lin, R o h n -Z ie liń s k i W re d e S ta n is ła w, Ł ódź, B ie g a ń s k ie g o 47 W ró b le w s k i Z b ig n ie w, Ł ó d ź, N a ru to w ic z a 9 Z a b o k lic k i M a ria n, Ł ó d ź, M a g is tra c k a 17 ODDZIAŁ M A ZO W IE C K I B a r tm a n J u lia n, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 B o cian S ta n is ła w, Ł o w icz, M o sto w a 30 B o g d a n o w ic z J e r z y, S k ie rn ie w ic e, S ie n k ie w ic z a 22 B o rk o w sk i M ik o ła j, P ło c k, D o b rz y ń s k a 2rt B u ra k W in c e n ty, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 C z a rn o w s k i J a n, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 C z e ty rb o k K o n s ta n ty, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 C y b u ls k i J e r z y, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 C y w iń sk i S ta n is ła w, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 D o b rz y ń s k i K a z im ie rz, Ł o w icz, M o sto w a 30 D o le c k i H e n ry k, P ło c k, S z e ro k a 1 D o n a rs k i F ra n c is z e k, P ło c k -R a d z iw ie, E le k tro w n ia D z ie r z ę c k i, T a d e u sz, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 F a lk o w s k i W ac ła w, Ł o w icz, M o sto w a 30 G a jz le r M iec z y sław, S ie rp c, u l. P. O. W. 48 G ło g o w sk i T a d e u sz, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 G o g o le w sk i S ta n is ła w, C ie ch a n ó w, W a rsz e w sk a 51 G o rb a c z W ac ła w, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 H a c k i W ło d z im ie rz, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 J a k u b ia k D a m ia n, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 J e r e m ic z S ta n isław ', P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 K a m iń s k i S te fa n, P ło c k, S ta ry R y n e k 22 K u ja w a J a n, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 K w a p iń s k i C zesław, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 L e im a n T e o fil, P ło c k, S ta r y R y n e k 22 M aślik W ik to r, P ło c k, S ta ry R y n e k 22 M o ch o c k i Z y g m u n t, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 P ię tk a G u.staw, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 R ze p k ie w ic z E u g e n iu sz, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 S a ła c z y ń s k i Z y g m u n t, P ło c k, D o b rz y ń sk a 27 S o z a ń sk i B o g d a n, P ło c k, D o b rz y ń s k a 27 W ięcek F r a n c is z e k, Ł o w icz, M o sto w a 30 W irk u to w ic z R o m a n, P ło c k, D o b rz y ń sk a 27 W ło czew icz E d w a rd, C ie ch a n ó w, W a rsz a w sk a 51 ODDZIAŁ MAZURSKI A sz te m b o rs k i M ich ał, E lb lą g, E le k tro w n ia B a c z y ń sk i T a d e u sz, O lszty n, P r z y ja c ió ł 22, m. 1 B ie las H e n ry k, E lb ląg, P ło c k a 7 B o g u sz H e n ry k, E lb ląg, E le k tr o w n ia C ie śla k A lb in, E lb ląg, E le k tr y c z n a 14 C io se k S ta n is ła w, O stró d a E ise le M ieczy sław, O lszty n, P r z y ja c ió ł 17 G a je w s k i M ieczysław, O ls zty n, M arsz. S ta lin a 17, m. 5 K o ło d z ie jsk i Z b ig n iew, E lb lą g, E le k tr y c z n a 16, m. 1 K o sm ala M arian, O lszty n, O g ro d o w a 3 K w ia tk o w s k i L eo n, O lszty n, W o jsk a P o ls k ie g o 21, m. 1 L e ś n ia k K a zim ierż, O lszty n, P K P, K o le jo w a 9, m. 3 L in c e l T a d e u sz, L id z b a rk, W a rm ijs k a M ac ia k W ła d y sła w, O ls zty n P K P, G m a c h D y r. O. K. P. M o ssak o w sk i S ta n is ła w, O lszty n, P rz y ja c ió ł 30 P iw a k o w s k i B o h d a n, O lszty n, O g ro d o w a 3 P r u s a k B o le sła w, M a lb o rk, G ru n w a ld z k a 22- R au z e A n to n i, Ł u c z a n y G iż y ck o, S ta s z y c a 20 R o szk o T e o d o r, O ls zty n, M a z u rs k a 10 S a d o w sk i Z d z isła w, E lb ląg, E le k tr y c z n a 10 S k o lim o w sk i J ó z e f, E lb lą g, S k ie rn ie w ie c k a 13 S ta ń c z y k H u g o n, E lb lą g, E le k tro w n ia S u d a jtis W ła d y sła w, L id z b a rk, W a rm ijs k a S u s u k ie w ic z H e n ry k, E lb ląg, E le k tro w n ia S z y c h u ld a A le k s a n d e r, K w id z y ń, L a k o w a 39 S z y le jk o K a zim ierz, O ls z ty n, N ie p o d le g ło śc i 93. m. 2 T y fle w s k i T a d e u sz, O ls z ty n, P r z y ja c ió ł 5, m. 2 Z a le s k i L u d w ik, O lszty n, P rz e m y s ło w a 15, m. 6 Z b ik o w s k i M ieczy sław, O lszty n, M a z u rs k a 15, m. 7 Z m itro w ic z J ó z e f, O lszty n, u l. G ro th a J ó z e fa 5 ODDZIAŁ PO M ORSKI A n d rz e je w s k i T a d e u sz, B y d g o szcz, J a g ie llo ń s k a 54a B ijasiew icz Jerzy, B ydgoszcz, W y zw olenia 1 B u ttn e r Z d z isła w, G ru d z ią d z, B u d k ie w ic z a 8 C h m a ra L eo n, B y d g o szcz, W a rm iń s k ie g o 8 D a n d e ls k i J a n u s z, B y d g o sz cz, W y z w o le n ia 1 E ic h m a n n J e r z y, B y d g o szcz, W y zw o le n ia 1 G la m a J a n, S iło w n ia Z u r, p o w. S w iecie, p - ta D rz y c im G liw iń s k i Z y g m u n t, S iło w n ia N ie ży c h o w o, p ow. W y rz y sk, p. B iało - G ism an W ła d y sła w, B y d g o szcz, D y re k c ja P K P [śliw ie H a łu sz k o B azy li, B y d g o szcz, W y z w o le n ia 1 H e llm a n n W ło d z im ie rz, B y d g o szcz, W a rm iń s k ie g o 8 J a n k o w s k i S y lw e s te r, B y d g o szcz, F o r d o ń s k a 112 K a ra b a s z E d w in, B y d g o szcz, W a rm iń s k ie g o 8 K a rb o w s k i H u b e rt, T o ru ń, K o sz a ro w a 31 K ę d z io rsk i M ak sy m., S iło w n ia G ró d e k, p o w. S w ie c ie, p. D rz y cim K o lb iń s k i K a z im ie rz, B y d g o sz cz, F o r d o ń s k a 112 K w ie c iń s k i J a n, B y d g o sz c z, F o r d o ń s k a 112 L e sio w sk i J a n u s z, B y d g o sz cz, S o b ie s k ie g o 1 L u k a s ie w ic z J e r e m i, B y d g o szcz, W a rm iń s k ie g o 3 M ak o w sk i J a n, B y d g o sz cz, J o d ło w a 11 m. 2 M asiu lan iec W acław, B ydgoszcz, PI. W olności 7 M is te re k A n to n i, B y d g o szcz, W y zw o le n ia 1 M ło d zik F r a n c is z e k, B y d g o szcz, G ru n w a ld z k a 32 M o ń k a J a n, B y d g o szcz, A le je 1 M a ja 112 N ę d z y ń s k i Z b ig n ie w, B y d g o szcz, D łu g a 54 N ie c ie je w s k i E u g e n iu s z, T o ru ń, W y sp ia ń s k ie g o 23 N o w ic k i L eo n, B y d g o sz cz, W a rm iń s k ie g o 8 P a s c h k e Ł u c ja n, T o ru ń, Ż e g la rs k a 22 P io tro w s k i T e o d o r, T o r u ń P ie k a ry, Ł u k C ezara R u tte r L e o n, B y d g o sz c z, K u ja w s k a 1 m. 5 S ie m ira d z k i F ra n c is z e k, B y d g o szcz, Sw. T r ó jc y 35 S ik o r s k i J a n, T o r u ń, S z e ro k a 30 S k ib iń s k i F ra n c is z e k, N a k ło S r e d z iń s k i L u c ja n, B y d g o sz cz, D w o rc o w a 49 S te fk o K a z im ie rz (T), B y d g o szcz, W y zw o le n ia 1 W ó y c ie k i S ta n is ła w, B y d g o szcz, W y z w o le n ia 1 Z ię ta k B ro n is ła w, B y d g o szcz, W a rm iń s k ie g o 17 O DDZIAŁ PO ZN A Ń SK I A b ra m ó w P a w e ł, P o z n a ń, K o siń sk ie g o 19 A n tc z a k J a n, P o z n a ń, S ło w a c k ie g o 55 B a c z y ż m a ls k i O lg ie rd, P o z n a ń, K a n a ło w a 15 m. 8 B ia ły M a rian, Ś w ie b o d z in, C e g ie ln ia n a 10 B ie ro ń sk i K a zim ierz, P o z n a ń, P u ła w s k ie g o 16 B ie sk e G tin te r, W o lsz ty n, N io łe k W ie lk i 24 B re jw o W acła w, Ś w ie b o d z in, Ż y m ie rsk ie g o 23 B u ła w s k i W o jc ie c h, P o z n a ń, D z ia ły ń s k ic h 3 C y ra n ia k J ó z e f, P o z n a ń, D ą b ro w sk ie g o 124 m. 5 C zekajło W ła d y sła w, P o z n a ń, Sw. J ó z e fa 5 m. 10 D y b iz b a ń s k i J u lia n, P o z n a ń, p l. K o le g ia c k i 14 m. 15 G o ź d zie je w sk i J a n, G u b in, K o łłą ta ja 10 H o rn z ie l G u staw, P o z n a ń, C ie sz k o w sk ie g o 8 m. 8 J a n ic k i J ó z e f, P o z n a ń, D ą b ro w sk ie g o 98 J a n o w s k i L eo n, P o z n a ń, Z a k r ę t 2 J o s z t F ra n c is z e k, P o z n a ń, L u b e c k ie g o 9 J u n g e r m a n n R o m u a ld, P o z n a ń, S w o b o d a 13 K o d y m K a ro l, Z ie lo n a G ó ra, P io n ie r s k a 85/86 K o k o rn ia k J ó z e f, P o z n a ń, J a ro c h o w s k ie g o 36 m. 9 K o ste c k i J e r z y, G o rzó w, E le k tro w n ia K u lig o w s k i J u liu s z, P o z n a ń, F r e d r y 2 K w a ś n ie w sk i R o m a n, G o rzó w, O d d z. E le k tr. P. K. P. L tic k J a n, P o z n a ń, W ały K r. J a d w ig i 11 m. 8 (ciqg dalszy na słr. V VII)

5 PRZEGŁROELEKTROTECHNICZNY O R G A N S TO W A R ZY S ZEN IA ELEKTRYKÓW POLSKICH CENTRALNEGO Z A R Z Ą D U ENERGETYKI, C EN TRALNEG O ZA R ZĄ D U PRZEMYSŁU E L E K T R O T E C H N IC Z N E G O R edaktor inż. Tadeusz C zaplicki Rok XXII Warszawa, 7 listopada 1946 r. Zeszyt 3 X. E le k try fik a cja tra k c ji w O k rę g u Stołecznym. E le k try fik a c ja tr a k c ji czyni w ie lk ie p o stę p y w e w szy stk ic h k r a ja c h k u ltu ra ln y c h, a n ie ty lk o w ty ch, k tó re, nie p o sia d a ją c w ła sn e g o w ęgla, p o sia d a ją b o g a te siły w o d n e (np. S z w ajcaria, S zw ecja, W ło c h y ), k tó ry m p rz eto sy tu a c ja w ręcz n a rz u c a k o rz y sta n ie z e n e rg ii e le k try c z n e j do ro z w ią z a n ia sp ra w y tra n s p o rtu m aso w ego. W szczególności n o w o c ze sn a tra k c ja w w ielkich m ia sta ch św ia ta łączn ie z o ta c z a ją c y m i te m ia sta o k rę g am i o p ie ra się p o- w szechnie n a z a sto so w a n ie n a p ę d u ele k try c z n eg o. KRONIKA I w n a sz ej sto lic y, k tó ra w c h w ili w y b u c h u w o jn y z a j m o w ała p o d w zg lęd em liczby m ie sz k ań c ó w sió d m e m iejsce w śró d m ia st E uropy, p o d ję to w o sta tn ic h la ta c h p rz e d w o jn ą e le k try fik a c ję w ę z ła k o lejo w e g o w sty lu n o w o czesn y m i z a k ro jo n ą n a w ię k sz ą sk alę. W o jn a tę n a sz ą zdobycz techniczno-g o sp o d a rczą, ja k i d łu g i sz e re g in n y ch, z n iszczy ła p ra w ie c ałk o w icie. Lecz tu, ja k i w in n y c h d ziedzin ach, u siłu je m y dźw ig n ąć się z u p a d k u i o d b u d o w a ć się w fo r m ie, o ile to m o żliw e, d o sk o n a lsz ej, to z n ac zy w form ie, u su w a ją c e j p e w n e u c h y b ie n ia z czasu p o p rz ed n ieg o i u w z g lę d n ia ją c e j p o stę p o raz d o św ia d c zenie o sta tn ic h lat u o b cych. M ożność z o k a zji o d b u d o w y u d o sk o n a le n ia tego, co b y ło, je s t p e w n y m zysk iem, o sią g an y m z n ieszczęścia, k tó re n a s n aw ied ziło. A le w d a n y m ra z ie chodzi n ie ty lk o 0 u d o sk o n a le n ie sam ej tra k c ji ze stro n y te c h n ic z n e j. K a ta s tro fa w o je n n a p o sta w iła p rz e d tra k c ją e le k try c z n ą w o k rę g u sto łec zn y m z n ac zn ie ro z le g le jsz e zad a n ie, m ia n o w ic ie p rz y c z y n ie n ie się do p ra w id ło w e j o d b u d o w y sto licy, bo bez w ła śc iw eg o ro z w iązan ia tra k c ji e le k try c z n e j w szy stk ic h ro d z a jó w w o k rę g u sto łeczn y m n ie b ęd zie ra c jo n a ln e g o p la n u o d b u d o w y W arsz a w y. Ś cisła w sp ó łp ra ca tw ó rc ó w p rz y szłe j s to lic y z p ro je k to d a w c a m i w dziedzin ie tra n s p o rtu je s t p o trz e b ą n ieo d zow n ą. D w ie p o d sta w o w e sp ra w y m u szą b y ć d o b rze załatw io n e p rz y o d b u d o w ie i ro z b u d o w ie e le k try c z n y c h u rz ą d z e ń tr a k c y jn y c h w o k rę g u sto łeczn y m : 1) śc isłe sk o o rd y n o w an ie p o d w zględ em c zy n n o ści p rz ew o z o w y c h w szystkich ro d z ajó w tra k c ji e le k try c z n e j, z k tó ry c h m u si k o rz y sta ć sam a sto lica i je j o k rę g k o m u n ik a c y jn y, i 2) k o rz y sta n ie ze w sp ó ln y c h ź ró d eł z a s ila n ia zaró w n o d la e le k try fik a c ji p rz em y sło w e j i o g ó ln ej, ja k i d la tra k c ji e le k try c z n e j w o k rę g u stołeczn y m. P rzy te j sp o so b n o ści b ę d zie u su n ię ta u s te rk a p rz e d w o je n na, p o le g a ją c a n a z a sto so w a n iu n ien o rm aln e g o n a p ię c ia 35 k V do z a sila n ia p rą d em tró jfa zo w y m z e le k try fik o w a n e g o W ęzła K o lejo w eg o W arsz a w sk ie g o. W o b ec p ra w ie c ałk o w iteg o zniszczenia u rz ą d z e ń k o lejo w y c h, z a sila ją c y c h 1 p rz etw ó rc zy c h, p rz e jśc ie n a n a jb liższe n o rm a ln e n a p ię cie 30 kv, szero k o ju ż ro zpow sz ec h n io n e w k r a ju i w szczeg ó ln o ści w o k rę g ach, są sia d u ją c y c h z o k rę g ie m sto łeczn y m, tru d n o śc i n ie n a stręc zy. Z w iązan e z tą zm ian ą p e w n e k ło p o ty c zaso w e dla E le k tro w n i O k rę g u W arsz a w sk ie g o (P ru szkow skiej) są sp ra w ą d ro b n ą w p o ró w n a n iu z ty m i k o rzyściam i, k tó re n a d z ie siątk i la t w p rz y szło ść d a n am u p o rz ąd k o w a n ie n a p ię ć w sto łec zn y m o śro d k u k o m u n ik a cyjnym. W obec d o k o n a n y ch zm ian u stro jo w y c h w p a ń stw ie m u szą znik n ąć p a rty k u la ry s ty c z n e dążn o ści in sty tu c ji p a ń stw ow ych, sam o rządów m ie jsk ich i g m in n y ch oraz k o n cesjo n ariu szó w p ry w a tn y c h, p o sia d a ją c y c h p rz ed się b io rstw a e lek tro w n ian ie i tra k c y jn e. M ożna w ię c tera z, w o b ec b ra k u p rzeciw ieństw d y k a ste ry jn y c h, w ła sn o śc io w y ch, k o n c e s y j nych, p rz ed się b io rstw o w y c h, znaleźć n a jra cjo n a ln ie jszez p u n k tu w id z en ia in te re s u o g ó ln o -p ań stw o w eg o ro zw iązan ie c a ło k sz ta łtu z a g a d n ie n ia tra k c ji e le k try c z n e j w o k rę g u w arszaw sk im. T ak ie ro z w iązan ie m usi o b ją ć w szy stk ie ro d z a je tra k c ji e le k try c z n e j: ru c h n a lin ia c h PKP (pociągi d a le k o b ie ż n e i p o d m ie jsk ie, o so b o w e i to w aro w e), k o le je d o jazdow e, m ie jsk ą k o lej sz y b k ą (m etro), tra m w a je i elektro b u sy m ie jsk ie. T ak ie ro z w iązan ie p o w in n o m ieć z a p o d sta w ę w sp ó ln e k o rz y sta n ie u rz ą d z e ń tra k c y jn y c h i w szy stk ich in n y ch o d b io rcó w (przem ysł, g o sp o d a rstw o dom ow e itd.) z ty c h sa m y ch ź ró d eł e n e rg ii (m iejscow e w y tw ó rn ie, lin ie d ale k o n o śn e ), z ty c h sa m y ch sieci n a jw y ższeg o n a p ię c ia oraz, o ile m ożności, z ty c h sa m y ch p u n k tó w p rz e tw ó rczy ch i rozdzielczych. P ra c a inż. J. D zik o w sk iego, k tó re j d ru k k o ń c zy się w n i n iejsz y m zeszy cie, i k tó ra, ja k sam a u to r zaznacza, w y m a g a jeszcze p e w n eg o u z u p ełn ien ia, je s t m ate ria łe m, m o g ą cy m ju ż słu ży ć za p o d sta w ę do d y sk u sji ń a p o w y ższe te m a ty w ś ró d z a in te re so w a n y c h sp ecja listó w. A z a in te re so w an ie ty m i te m a ta m i w y b ie g a p o z a k o ło fach o w ców tra k c y jn y c h. W sz ak e le k try fik a c ja tra k c ji je s t częścią e le k try fik a c ji p o w szech n e j i to c zęścią b ard zo p o w ażn ą. T ra k c ja e le k try c z n a w o k rę g u sto łec zn y m to w ie lk i k lie n t zaró w n o e n e rg e ty k i, ja k i p rz e m y słu e le k tro te ch n ic zn e g o. A u to r a rty k u łu oblicza, że ro czn e z ap o trze b o w a n ie en erg ii w 1965 r. d la ru c h u e le k try c z n e g o ty lk o n a lin ia ch PKP i k o le ja c h d o jazd o w y c h (a w ię c bez tra k c ji m ie jsk iej, ja k m etro, tra m w a je, e le k tro b u sy ) w o k rę g u sto łec zn y m p rz e k ro c zy 40,0 m ln./k W h p rz y szczy cie k w a d ran so w y m 116 M W, a chw ilo w y m 168 M W. C y fry te d a ją d o sta te czne p o ję c ie o sk a li p rz ed się w z ię cia p o d w zględ em e n e rg e ty c z nym. Ż eb y p o k ry ć z ap o trzeb o w a n ie e n erg ii w 1965 r. dla sam ej ty lk o tra k c ji w o k rę g u sto łeczn y m p o trz e b n a b y ła b y w y tw ó rn ia o m o cy d w u k ro tn ie w ię k sz ej od te j, ja k ą p o sia d a ła w chw ili w y b u c h u w o jn y E le k tro w n ia M ie jsk a w W a rsz a w ie (było 110 M W ). P o w y ższe n a jo g ó ln ie jsz e c y fry p o z w a la ją ró w n ież o cen ić z g ru b a, ja k ic h ro z m iaró w b y ło b y z ap o trze b o w a n ie m a te ria łu od p rzem y słu, p rz ed e w szy stk im od p rz e m y słu e le k tro te ch n ic zn e g o, ż eb y b ądź w y tw o rz y ć n a m ie jsc u d o d a t k o w ą e n erg ię, p o trz e b n ą do e le k try fik a c ji tra k c ji, b ą d ź sp ro w adzić ją z p o łu d n ia. Do teg o d o sz ły b y w o b u p rz y p a d k ach, o ile ch o d zi o stro n ę o g ó ln o -en e rg ety c zn ą, m ie jsc o w e u rz ąd z en ia p rz etw ó rc ze i rozdzielcze. A d alej idzie duże z ap o trzeb o w a n ie (co do czego p ra c a inż. D zik o w sk iego z a w ie ra sp o ro in fo rm acji) sp rz ę tu b e zp o śre d n io tra k c y jn e g o : sieci z a sila ją c e tró jfazo w e, sta c je p ro sto w n ik o w e, sie ci p r ą du sta łe g o, sieci g ó rn e jez d n e, w y p o sażen ie ta b o ru, s y g n alizacja, zabezpieczenia, łączność. W ie lk a p o ra ju ż jest, ż eb y całokształt tra k c ji e le k try cz n ej w o k rę g u sto łeczn y m zn alazł ro z w iąz an ie w p o staci k o n k re tn e g o p ro je k tu. W y d a je się, ż e w sp ó ln y m w y siłk iem M in isterstw a K o m u n ik acji, k o lei d o jazdow y ch, M iejsk ich Z ak ład ó w K o m u n ik acy jn y ch w W arszaw ie, B O Su i Z jednoczenia E n erg e ty c z n eg o O k rę g u W a rsz a w sk iego cel ten m ó g łb y b y ć o sią g n ię ty w czasie n ie z b y t odległym. XI. P rzepisy n a.linie e le k try c z n e n a p o w ietrzn e p rą d u siln eg o. W niniejszym " zeszy cie k o ń czy m y d ru k ty c h p rzep isó w. K om isja SEPu jeszcze w o k re sie o k u p a c ji w io ży ła w n ie dużo p ra cy, p o d d a ją c p a ń stw o w e p rz e p isy p rz e d w o je n n e n a lin ie e le k try c z n e p rą d u siln eg o " wszelkie (to z n a czy n a p o w ietrzn e i podziem n e) g ru n to w n e j p rzeró b ce, s ię g a jącej g łęb iej, niż to by ło zam ierzone jeszcze przed w y b u

6 82 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XXII, z. 3 chem w o jn y (por. PE, 1939, str , , ). Z m iany, z m ie rz a ją ce do u le p szenia przep isó w, a w ięc p o d n o sz ą ce ich w arto ść, w p ro w ad z an o jeszcze w o sta tn ic h ty g o d n ia c h. W te n ' sp osób p o lsk i św ia t e le k tro te c h n ic z n y o trz y m u je dla je d n e j z n a jw a ż n ie jsz y c h d ziedzin zn o w eliz o w an e p rz ep isy, b a rd zo p iln e o b ecn ie w o k re sie odbhd o w y i ro z b u d o w y n a sz y ch sieci. K o m isja p rz e p iso w a o c z e k u je o d c zy teln ik ó w PE do 25 lu te g o rb. u w ag k ry ty c z n y c h do o g ło szoneg o tek stu..nowe p rz e p isy n a lin ie napow ietrzne m a ją w części z a stą p ić P rzep isy te c h n iczne n a lin ie e le k try c z n e p r ą du siln eg o ", w p ro w ad z o n e ro z p o rządzeniem m in istra ro b ó t p u b lic z n y ch z d. 26. IV. 32, d o ty ch c zas n ie o d w o łan e, a w ięc fo rm aln ie o b o w ią zu jące jes?cze dziś. K o m isja SEPu, p rz y stą p iw sz y do n o w e liz acji w y m ien io n y c h p rzep isó w, u z n ała za w ła śc iw e ro zbić je n a d w a o d rę b n e d ziały : 1) p rz ep isy n a lin ie napowietrzne, k tó ry c h p r o je k t je s t w ła śn ie ob ecn ie o gło szony w celu z asięg n ięcia o nim opinii szerszych k ó ł sp e c ja listó w, i 2) p rz e p isy n a lin ie podziem ne (kablow e), k tó ry c h o p ra co w a n ie je s t n a u k o ń c ze n iu w sp e c ja ln e j k o m isji SEPu. P rz e w id u je się, że w raz z n o w e liz acją p rz ed w o je n n y ch p rz ep isó w n a lin ie e le k try c z n e " (z 1932 roku) n astąp i z m ia na ty c h p rz ep isó w ze stro n y fo rm aln o -p raw n ej. D o ty chczasow e p rz ep isy b y ły ogłoszone w raz z rozporządzeniem m i n istra ro b ó t p u b lic z n y ch w M o n ito rze Polskim. B ędą o n e analo g icznym zarząd zen iem o d w o łane, a ich n o w e w y d a n ie będzie o g ło szo n e w try b ie p rz e d w o je n n y c h przepisów SEPu, to znaczy p rz ep isy b ę d ą ty lk o zao p a trz o n e znak iem P N E i te k s t ich n ie b ęd zie o g ło szony w M onitorze. T ak a p ra k ty k a, z g o d n a z p ra k ty k ą k ra jó w p rz o d u jący ch, b y ła zaw sze p ro p a g o w a n a i b ro n io n a p rzez SEP i je st u n as o s ta tec zn ie p rz y ję ta jeszcze raz po w o jn ie w sto su n k u do wszelkich przepisów, o g łaszan y ch przez P olski K om i te t N o rm a liz a c y jn y i z ao p a trz o n y c h zn ak iem PN. M oc ta k ie p rz e p isy b ę d ą m iały p rz ed e w szystkim m oralną, ale n iety lk o m o raln ą. Je ż e li p rzez p a ń stw o każdorazow e n o r m y " b ę d ą u w a ża n e ja k o m ia ra teg o, co o d p o w iada w d a n y m czasie d o b rej p ra k ty c e, i je ż e li zarz ąd z en ia p a ń stw o w e b ę d ą w y m a g ały trzy m an ia się d o b rej p ra k ty k i, to w szelk ie o d c h y le n ia od p rz ep isó w SEPu b ę d ą w ykro czeniem, a w ięc b ę d ą k a raln e. Tadeusz C zaplicki INŻ. JERZY DZIKOWSKI Przyszła rozbudowa i eksploatacja trakcji elektrycznej w Okręgu Stołecznym (dokończenie) 10. P o trz eb n a w ielk o ść tab o ru. W e w stę p n y c h ro z w ażan ia ch nie zachodzi p o trzeb a o k re śla n ia ilo ści je d n o s te k i lo k o m o ty w z u p ełn ie ściślej zresztą d o k ła d n e o b liczen ia w y m a g a ły b y u ło żenia ro z k ła d ó w ja zdy i p la n ó w o b ro tu tab o ru, a to n a le ż y ju ż do p ro je k to w a n ia szczegóło w eg o. W o b ec teg o n a le ż y zasto so w ać ja k ą ś m eto d ę p rz y b liżo n ą, k tó ra b y je d n a k u w z g lęd n iała z m ienną w c ią g u d n ia g ę sto ść p o ciągów, ja k ró w n ie ż ods tę p stw a od re g u la rn o śc i ro z k ła d u ja z d y, p o sto je, m a n e w ry itp. O sią g n ą ć to m o żn a n a jła tw ie j p rzez zało że n ie z g ó ry śre d n ieg o d o b o w ego p rz eb ieg u je d n o s tk i tab o ru, o czy w iście, n a p o d sta w ie p ra k ty k i w p o d o b n y c h w a ru n k a c h e k sp lo a ta c y jn y c h. M a jąc ju ż o b liczone jed n o stk o -k ilo m e - try czy lo k o m o ty w o -k ilo m e try, z ła tw ó ścią z n ajd zie m y w ie l k o ść tab o ru w ru chu. Pociągi podm iejskie P. K. P. D zien n y p rz eb ieg je d n o stk i w W ęźle K o lejo w y m W arsz a w sk im w y n o sił p rz ed w o jn ą śre d n io 300 km /24 h, z g ó ry je d n a k m o żn a p o w ie dzieć, że n a oszczędności p o d ty m w zględ em n ie zależało, bo ta b o r b y ł raczej za d u ży w sto su n k u do ó w czesn y ch p o trze b (w ru c h u je d n o s te k w sto su n k u do p o sia d a n y c h 76 szt.). S p ra w o z d an ia z p ra c y k o le i b e rliń sk ie j. (S-Bahn) p o d a ją średni p rz eb ieg ró w n ież n a 300 km /24 h, ale tam n a o b n iżen ie p rz e b ie g ó w w p ły w a w iększa g ęsto ść p rz y stan k ó w. D la p rz y szłe g o ro z w o ju w W ęź le W arsz a w sk im zało ży ć m o żn a w ię c e j (zw ięk szona szybkość, a zw łaszcza stre fo w y ru c h p o zw o lą lep ie j w y k o rz y sty w a ć tab o r). Do obliczeń b ierz em y z atem śre d n i p rz eb ieg je d n o s tk i e le k try c z n ej 350 km/'24 h. O czy w iście, p rz y tej śre d n iej je d n o s tk i b ę d ą w n ie k tó ry c h p o c ią g ac h p rz e b ie g a ły zn aczn ie w ięcej (w B erlin ie n a jw ię k sz y p rz e b ie g -p rz e k ra c z a ł 600 km /24 h). D la p o d a n eg o p o p rz ed n io (Tabl. 2) ru c h u p o ciągów ilość je d n o stk o -k ilo m e tró w (z u w z g lęd n ien ie m m an ew ró w ) w y n o si W te d y ilo ść je d n o s te k w ru c h u będ zie : 350 = 203 szt. P o m ija ją c p rz e g lą d y b ieżące, k tó re o d b y w a ją się w elektro w o zow n iach w p rz e rw a c h ru ch o w y ch, g ru n to w n e rew izje w w a rsz ta ta c h w y m a g a ją w y c o fan ia je d n o s te k z ru c h u na d łu ższy o k re s czasu, a w ięc p o w o d u ją k o n ieczn o ść zw ięk sz e n ia tab o ru. C zas trw a n ia rew izji w w a rsz ta ta c h liczym y n a 14 dni, a czkolw ie k z a g ra n ic ą p rz y d u żej ilo ści części w y m ien n y c h re w iz je m o g ą trw a ć k ró c ej. P rzed w o jn ą w W arsz a w ie liczono re w izje co p rz e je c h a n y c h k ilo m etró w, ale zgodnie z p ra k ty k ą z agraniczną liczbę tę m o żn a z n aczn ie p o w iększyć, p rz y jm u je m y w ięc re w izje. ćo km. W te d y czas od rew izji do rew izji w y n o si : 350 = 230 dni, p ro c e n to w a zaś w ie lk o ść ta b o ru w re w izji w y n o si 14 : 230 = 6%, co stan o w i 203 X 0,06 = 12 jed n o stek. Ja k o k o n ieczn ą re ze rw ę n a w y p a d e k uszkodzeń lub dla lik w id a c ji z a k łó c e ń ru c h o w y c h b ierz em y 5%, tj. 10 jedn. D la p e łn e g o ro z w o ju w 1965 p o trz e b a zatem I- 10 = 225 trz y w ag o n o w y c h jed n o ste k. Pociągi dojazdowe. Ilo ść p o trzebnych n a k o leja ch d o jaz d o w y c h 2 -w agonow y ch je d n o s te k obliczam y w sposób an alo g iczny, p rzyczym je d n a k d obow e p rz eb ieg i będą n in iejsze (zak ład am y 300 km /24 h>. D la o d cin k ó w p o d m ie j sk ich o b ie ra m y 28560, d la m ie jsk ich jed n o stk o -k ilo - ro etró w razem z m an ew ram i, d zien n a w ięc p ra c a ta b o ru w y raża się liczbą = jed n o stk o -k ilo m e trów, a ilo ść je d n o s te k w ru c h u : : 300 = 177 szt. W re w izji 5,3% czy li 177 X 0,053 = 9 szt., w re zerw ie 5% czy li 177 X 0,05 = 9 szt. R azem w p ełn y m ro z w o ju sieci k o lei d o jazdow y ch, p o łąc zo n y c h z szybką k o le ją m iejsk ą, p o trz e b a 2 -w agonow y ch je d n o s te k = 195 szt. Pociągi m iędzym iastow e. T utaj ró w n ie ż tru d n o z g ó ry o b liczyć c a ły o b ró t tab o ru. Ze w z g lęd u n a jazdę p rz ew a ż n ie bez z atrzy m a n ia o trzy m u jem y p rę d k o ść h a n d lo w ą dużą (100 km /h) i k ró tk ie czasy p rz ejazd u : do Łodzi (ok. 130 km) 1 godz. 20 m in., do K rakow a p rz ez Radom (ok. 330 km ) 3 godz. 20 m in., do G d ańsk a (ok. 390 km) 4 godz. Z teg o w zględu, ja k rów nież dzięki ró w n o m iern em u g ę ste m u ro z k ła d o w i ja z d y p o ciągi m iędzym iasto w e e le k try c z n e p o z w ala ją n a w y ją tk o w o dobre w y k o rz y sta n ie tab o ru. M o żem y w ięc w ziąć d la d zienneg o p rz e b ie g u górn ą g ranicę, sp o ty k a n ą w p ra k ty c e d la p o ciągów p o śp ie sz n y ch, m ianow icie 700 km /24 h. S u m a je d n o stk o -k ilo m e tró w n a trzech całk o w icie z elek try fik o w a n y c h lin ia ch w y n o si 20360, w o b ec czego p o trz e b n a ilo ść d w u w ag o n o w y ch je d n o s te k w y n o si :7 0 0 = 29 szt. Je d n o stk i w re w izji, o b liczone w p o d a n y w y żej sposób, sta n o w ią 12%, tj. 4 szt., w re z e r w ie u trzy m y w a ć n a le ż y 10%, czyli 3 szt. O sta te c z n ie dla p rzew id zianego ru c h u p o c ią g ó w m ię d z y m iasto w y ch p o trz e b a = 36 je d n o ste k. Pociągi pośpieszne i osobowe. Z ak ład a m y dla lo k o m o ty w p o c ią g ó w p o śp ie sz n y ch p rz e b ie g śre d n i 500 km 24 h. W te d y do p ro w a d z e n ia 19 p o c ią g ó w p o śp ie sz n y ch na trzech lin iach c ałk o w icie z e le k try fik o w a n y c h (9 520 lokom o- tyw o-km /24 h) p o trz e b a 19 lo k o m o ty w w ru chu, 2 w re w i z ji i 2 w rezerw ie, razem = 23 lo k o m o ty w y. P o ciąg i osobow e n a ty c h lin ia ch b ę d ą m ia ły n ieco gorzej w y k o rz y stan e lo k o m o ty w y. Z a k ład a m y d la n ich p rzeb ieg i średnie 400 km /24 h. W te d y d la p rz y ję te g o ru c h u (28 p.p ro c./2 4 h, lo k o m o ty w o -k m /2 4 h) ilo ść lo k o m o ty w w ru c h u 36 szt., w rew izji 3 szt., w re zerw ie 4 szt., razem w ięc p o trze b a e le k try c z n y c h lo k o m o ty w o so b o w y ch 43. Pociągi dalekobieżne z linii niezelektryfikowanych. C zasy p rz e ja z d u od k ra ń c o w y c h sta c ji o d c in k ó w z elek try fik o w a n y ch b ę d ą k ró tk ie w o b ec n iezatrzy jn y -

7 7. XI. 4 6 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 83 w ania się n a sta cjach p o śre d n ic h, je d n a k d łu g ie p o sto je przy z m ian ie lo k o m o ty w p a ro w y c h, n a e le k try c z n e obniżą znacznie p rz eb ieg i śre d n ie ty c h o sta tn ic h. Z ak ład a m y w ięc średnio d la lo k o m o ty w do p rz e c ią g a n ia ró w n ież 400 km /24 h. Dla p rz y ję te g o ru chu (118 p.p o c./2 4 h, lo k o m o ty w o - km/24 h) p o trzebna ilo ść lo k o m o ty w w ru c h u 31, w rew izji 3, w reze rw ie 3, razem 37. Przy s ta ra n n e j o rg a n iz ac ji ru c h u w y k o rz y sta n ie o m aw ianych lo k o m o ty w m oże b y ć d o sy ć d o b re, n a to m ia s t p rz e j ściow e p rz e c ią g a n ie ty lk o p rzez śre d n ic ę sk ła d ó w p o ciągów p aro w y ch d a je bard zo m ale p rz eb ieg i (przed w o jn ą 60 do 100 km /24 h n a je d e n e le k tro w ó z). D latego n a w e t p rzed u k o ń czeniem e le k try fik a c ji w szy stk ic h lin ii do n ajb liższy c h p aro w o zo w n i (III faza rozbudow y ) celo w e b ęd zie z a sto so wanie tra k c ji e le k try c z n ej dla ty c h p o ciągów, d la k tó ry c h tc je s t m ożliw e. B ędzie to m iało m ie jsc e n a jw cz eśn ie j n a lin ii b rz esk ie j i b ia ło sto c k ie j, gdzie ju ż w II fazie d o jd zie m y do p aro w o zo w n i w M iń sk u i T łuszczu. S p e c ja ln ie ra c jo n a ln a b ęd zie p ra w d o p o d o b n ie w y m ian a lo k o m o ty w d la zw a- h a d ło w a n y c h p o c ią g ó w p o d m ie jsk ich, gdyż n a ty c h lin iach zuch p o d m ie jsk i d a le k ie j stre fy w y b ie g a poza g ra n ic e e le k try fik acji. Pociągi towarowe. Ilo ść lo k o m o ty w e le k try c z n y c h dla p o c ią g ó w to w a ro w y ch n a c ałk o w icie z e le k try fik o w a n y ch lin ia ch nie m o że b y ć o b liczo n a z p o w o d u b ra k u b liż szych d a n y c h o n a tę ż e n iu ru c h u, w k ażd y m razie p o trze b a ich b ędzie znaczn ie m n ie j, niż lo k o m o ty w p a ro w y ch. Ś redni d zien n y p rz eb ieg e le k try c z n e j lo k o m o ty w y to w a ro w e j liczyć m o żn a ok. 400 km /24 h, p o d c zas g d y lo k o m o ty w y p a ro w e w e d łu g p ra k ty k i P.K.P. ro b ią śre d n io km /24 h. Poza ty m w o b rę b ie sam eg o w ę zła p o trz e b n a b ę d zie p e w n a ilo ść lo k o m o ty w p rz e to k o w y c h do o b słu g i sta c ji ro z rz ą d o w ych, p o sto jo w y c h i m ie jsk ich ład u n k o w y ch. C zęść z n ich p o w in n a b y ć u n iw e rsaln a, n a d a ją c a się do p ra c y ró w n ież n a n ie z e le k try fik o w a n y c h to ra c h (lo k o m o ty w y p rz eto k o w e ak u m u lato ro w e). JI. Z a p o trzebow a n ie e n erg ii. W o b lic z en iac h p rz y b liż o n y c h n ie m a p o trz e b y u k ła d a n ia ro z k ła d u ja z d y i o b ro tu tab o ru, w y s ta rc z y w ziąć za p u n k t w y jśc ia lic z b y p o c ią g o -k ilo m etró w, o trz y m a n e d la k ażd ego odcin k a, o raz zn an e z p ra k ty k i z ao p trze b o w a n ie energ ii na to n o k ilo m etr (tkm) b ru tto. O b liczen ia p rz e p ro w a d z a m y w g ra n ic a c h ru c h u p o d m ie j sk ieg o d a le k ie j strefy, z a k ła d a ją c, że p o d sta c je, p o ło żo n e na d alszy ch o d c in k a ch lin ii c ałk o w icie z elek try fik o w a n y ch, zasilan e są z- są sie d n ic h o k ręgów. R ozkład p o d sta c ji d la z a m ierzo n ej ro z b u d o w y, p r z y ję ty w e d łu g p ierw o tn e g o p ro je k tu prof. R. P o d o sk ie g o z 1930 r., u w id o czn io n o n a ry s. 6. P o c iąg o -k ilo m e try i je d n o s tk o -k ilo m e try o b liczam y o d d z ie l n ie dla k a żd e g o o d c in k a m iędzy p o d sta c ja m i i o d d zieln ie d la k ażd ego ro d z a ju p o ciągów. Z a k ład a m y p o z a tym, że w 1965 r. w szy stk ie p o c ią g i w w ęźle w a rsz aw sk im b ę d ą m ia ły tra k c ję e le k try c z n ą z w y ją tk ie m p o c ią g ó w m o to ro w y ch i to w a ro w y ch z lin ii n ie z e le k try fik o w a n y c h całk o w icie. W tab l. 3 p o d a n o p rz y ję te do o b liczeń ilo ści p o c ią g ó w p rz y ch o d zący ch i o d c h o d zący c h z W arszaw y. W ta b licy p o d a n o p o z a ty m su m y p o c ią g o -k ilo m etró w w zg lęd n ie jed n o stk o -k ilo m e tró w, w y k o n y w a n y c h w c iągu do b y w g ra n ic ach ru c h u p o d m ie jsk ie g o w c ały m W ęźle K o lejo w y m W arsz a w sk im p rzez k a ż d y ro d zaj p o ciągów. J e d n o s t k o w e z ap o trzeb o w a n ie e n e rg ii (na 1 tkm ) liczy się z a sad n i czo n a p a n to g ra fie. W ięc d la z n alezien ia o b c ią że n ia podstacy j, a n a stę p n ie ź ró d eł z a s ila ją c y c h u w z g lęd n ić n a le ży s tra ty p rz e tw a rz a n ia i p rz e sy ła n ia. O p rz eć się tu trz e b a n a p ra k ty c e z ag ra n ic z n ej, bo m a ły ro z m iar p rz e d w o je n n e j elektiy fik a c ji w ęzła i n ie ro z w in ię ty je szcze ru c h n ie p o zw alał na z eb ra n ie d o sta te c z n y c h o b se rw a cji. W y n ik i o trzy m an e na ró żnych k o le ja c h w a h a ją się w d u ż y ch g ra n ic ach, ja k to stw ierdzono n a M ię d zy n a ro d o w e j K o n fe ren c ji K olei Żel. w r w P a ry ż u (ob. E le k tric z e stw o, 1938, N r 5): średnie straty energii w lin ia ch z a sila ją c y c h p o d stacje w a h a ją się od 1,5 do 9,6%, s tra ty p rz e tw a rz a n ia z uw zględnieniem a p a r a tu r y p o m o cn iczej od 3,6 do 8%, stra ty w sieci tra k c y jn e j od 6 do 10%. W dalszy m ciągu przyjęto do p ro w iz o ry c z n y c h o b liczeń w ie lk o ści stra t, u w zględ n iające m ie jsc o w e w a ru n k i, a m ianow icie: w lin iach zasilają cy c h 6%, n a p o d sta c ja c h 4%, w sieci tra k c y jn ej 10%, Straty m ocy p rz y o b c ią że n iac h szczy to w y ch będą, oczyw iście w iększe, a le m o żn a je d o p iero o k reślić w ostatecznch o b liczen iach n a p o d sta w ie ro zk ład ó w ja z d y pociągów. Tabl. 3. Z estaw ien ie pociągów i z apotrzebow anie e n erg ii dla tra k c ji e le k try c z n ej. K ieru n ek S kierniew ice.... S o c h a c z e w... N a s i e l s k... T łuszcz... M ińsk M az... P i l a w a... W a r k a... Linia śląsk a.... Linia pło ń sk a P 8 lo p 8 P 7 P p 2 P Ilość pociągów n a dobę (par poc./24 g) * M 12 8 M 8 M 8 M 12 4 M 4 M towarowe dalekobieżne międzymiastowe podmiejskie osobowe razem Sum a , 801 Ś rednica / I.. w sch.-zach. ( II. Ł ącznica gd ań sk a.. (30) Ilość poc. - km /24 h N a szlak u..... W e w n ą trz w ęzła.. Z ap o trzebow anie energ ii ( m ln W h / r o k ) N a p o d sta cjach... U źró d eł zasilan ia.. Szczyt 15-m inutow y U źródeł zasilania M W ,2. 52,4 5, * , ,5 6,1 1, Jedn.- km/24h ,0 128,5 44,0 Razem wszystkie pociągi 304,7 338,0 92,9 D la u p ro sz czenia p rz y ję to p o za ty m je d n o s tk o w e z ap o trzeb o w a n ie e n erg ii śre d n ie d la d an eg o ro d z a ju p o c 'ą g ó w n ie u w z g lęd n iają c różnic, w y n ik a ją c y c h z ró ż n y ch p ro filó w linii, co z resz tą w p ła sk im te re n ie p o d w a rsz aw sk im g ra n ie w ie lk ą sto su n k o w o ro lę. D uże z n aczen ie m a g ęsto ść p rz y sta n k ó w n ie je d n a k o w a n a ró ż n y ch lin iach, a le tu n ie u w z g lęd n iam y je j ró w n ież, p o p rz e sta ją c n a p o d z ia le n a ru c h z am iejsk i i w e w n ą trz sam eg o W ęzła, gdzie częste ro z ru c h y i d o d a tk o w e m a n e w ry p o w ię k sz a ją z n aczn ie zużycie. P o n i żej p o d a n o o d d zieln ie d la k ażd eg o ro d z a ju po.ciągów m e to d ę i w y n ik obliczeń. Pociągi podmiejskie. P o m iary, p rz ep ro w a d z o n e p rz e d w o jn ą w W. K. W., d a ły ro z ch ó d e n erg ii n a p a n to g ra fie z ależn y od g ę sto śc i p rz y sta n k ó w n a p o sz czególn y ch o d c in k a ch : W a rsz a w a M iń sk M. 30,4, W a rsz a w a O tw o ck 40,2, śre d n io 35,6 W h /tk m. P rzy p ro je k to w a n iu z ak ład a m y w y k o rz y sta n ie lep sze: 34 W h /tk m n a p a n to g ra fie, a n a szyn a c h p rą d u sta łe g o p o d sta c ji 34 : 0,90 = 38 W h /tk m. T a w a r to ść d o ty c z y ru c h u n a szlak u. D la p rz e b ie g ó w n a śre d n ic y i m an e w ró w liczym y ty le, co dla lin ii o tw o ckiej, tj. 10,2 : 0,9 = 45 W h /tkm. S p raw n o ść p rz e tw a rz a n ia i p rz e sy ła n ia en erg ii, z a s ila ją cej p o d sta c je, zało ży liśm y u p rz ed n io 0,94 X 0,96 = 0,90. Z u w z g lęd n ien ie m ty c h stra t z ap o trzeb o w a n ie n a tk m n a sz lak u w y n ie sie 38 : 0,90 = 42 W h /tk m. N ie m a tu ro zbieżn o ści z d o św iadczeniem p rz ed w o je n n y m (45 W h /tk m w lecie), bo p rz y p ro je k to w a n e j ro zb u d o w ie d o jd ą lin ie d a le k iej stre fy o rz ad k ich p o d sta c ja c h, co z m n ie jszy zuży cie. C iężar je d n o s tk i z p a sa że ram i w y n o si śre d n io , ,065 = ,4 = 115,4 t. W a g a p a sa ż e ró w sta n o w i w ięc 9% c ię żaru p o ciągu, a m oże d o jść p rz y sk ra jn y m d o p u szczaln y m n a p e łn ie n iu (830 p as./jed n.) d o 51%. Z asad n iczo je d n a k w g o d zin ach szczy to w y ch z ak ła d a m y 350 p a s./jed n. (przy czym w a g a c ałk o w ita b ę d zie 130 t). Do o b liczeń b ierz em y n a p e łn ie n ie śred n ie, a w te d y w y p a d a d la ru c h u n a o d c in k a ch z a m ie j sk ich 0, ,4 = 4,4 k W h /je d n.-k m, a dla ru c h u w W ęź le 0, ,4 = 5,2 k W h /je d n.-k m (liczone n a sz y n ach p rą d u stałeg o po d stacji). Je d n o stk o -k ilo m e try su m a ry cz n e d la całeg o ru c h u w c ią gu d o b y są p o d a n e w tab l. 3. N a p o d sta w ie w z ięty ch z niej cy fr z u ży c ie p rą d u sta łe g o n a sz y n a ch p o d sta c ji w y n o si , ,2 = = = kw h /24 h = 116 m in k W h /ro k,

8 84 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XX II, z. 3 zu ży c ie zaś e n e rg ii w p u n k ta c h z a sila ją c y c h sieć d o sy ło w ą p o d sta c ji : 0,9 = kw h/'24 h = 128,5 m in k W h /ro k. N a le ż y te ra z u sta lić udział w szczycie kw ad ran sow ym o b ciążenia, w y w o ła n eg o ru chem p o c ią g ó w p o d m ie jsk ich. Z g o d n ie z an alizą p o p rz ed n ią (rozdz. 9) w g o d zin ie szczy to w ej m am y 20% d ziennej ilo ści p rzejazdów, do czego p o trz e b a ok. 7,5% p o ciągów, a 9% jed n o ste k. Je d n o stk i w ażą 130 : 115,4 = 1,12 ra z y w ięcej. S tąd w p rz y b liż e n iu m o żem y założyć, że w godzinie szczytowej będzie 9-1,12 = 10% całodziennej ilości tonokilometrów. J e s t to ró w n o w aż n e z z ap o trze b o w a n iem e n e rg ii w w y so k o śc i 10% ilo ści d o b o w ej. A z atem 10% o b liczoneg o p o p rz ed n io cało d zie n n eg o zuży cia cy fro w o ró w n a się szczy to w i godzin n em u, n ie w ie le m n ie jsz em u od szczy tu k w a d ran so w e g o. N a p o d sta w ie w y k re só w o b ciążeń w z ię ty c h z p ra k ty k i o cen ić m o żn a sto su n e k szczy tu k w a d ra n so w e g o do g o d zin n ego n a 1,25. O sta teczn ie dochodzim y do w n io sk u, że z d o sta te czn ą dla n a sz y ch celó w d o k ła d n o ścią szczyt k w ad ran so w y dla pociągów podm iejskich znaleźć można jako 12,5% o d liczby zużytych na dobę kilowatogodzin. B ędzie on zatem w y n o sił: ,125 = kw. P rz y ję c ie p ro c e n to w e j zależn o ści szczy tu i d o b o w ego z u ży c ia e n e rg ii je s t ró w n o żn aczn e z p rz y ję c ie m liczby god zin w y k o rz y sta n ia szczytu. S to su n k o w i n a p rz y k ła d 10% o d p o w ia d a czas w y k o rz y sta n ia szczy tu ró w n y 3650 godz./r.,. u sta lo n e m u zaś o b e cn ie d la szćzy tu k w a d ra n so w e g o sto su n k o w i 12,5% o d p o w ia d a 2920 g o d z./rok. J e s t to m n iej niż b y ło w W. &. W. p rz e d w o jn ą (ok godz. rok), ale p rz ew id y w a n e w ię k sz e sk u p ie n ie p rz e ja z d ó w i lep sze dop a so w a n ie ru c h u do p o trze b k a żą o c zekiw ać ta k ie g o w y n i k u. Z resztą dla cało ści ru c h u e le k try c z n e g o o trzy m am y liczb ę w y ższą d zięki m n iejszem u sk u p ie n iu in n y ch ro d z ajó w p o ciąg ó w, W p o w y ż sz y ch o b liczen iach p o z o rn ie n ie u w zględ n io n o z w ięk szo n e g o ro zch o d u e n erg ii w zim ie z p o w o d u p o w ię k sz e n ia o p o ró w tra k c ji i o g rzew an ia w ag o n ó w. Z w łaszcza to o sta tn ie p o w ię k sz a znaczn ie obciążenie. M oc g rz ejn ik ó w n a je d n o s tk ę w y n o si ok. 60 kw. P rz y z ało żeniu d zienneg o p rz e b ie g u 350 k m /je d n. i d z ia łan ia g rz an ia w p o ciągu 12 godz. n a dobę, zu ży c ie n a g rzan ie w y n o si ok. 45% e n e r g ii n a tra k c ję. P rz y tak im n a jn ie k o rz y stn ie jsz y m sto su n k u w n a jz im n ie jsz e dni p rz e c ię tn y ro zch ó d e n erg ii w m ie sią c ach zim o w y ch w y n o si znaczn ie m n iej (N iem cy, S zw ajcaria 9%, S zw ecja 10% ). W każd y m razie trzeb a b ędzie zasto so w ać śro d k i, z a p o b ie g a ją c e zn aczn em u p o w ięk szan iu S zczytow ych o b c ią że ń (np. w y łą czan ie p rz y ro zru c h a ch i term o sta ty ). P o n iew aż dla całeg o ro k u p rz y ję to w o b lic zen ia c h je d n a k o w o g ę sty ru ch, o d p o w ia d ający letn iem u w zro sto w i p rz ew o z ó w (średnio zw ięk szo n y o 14%, ob. rodz. 3 i 8), p rz e to te d w a c zy n n ik i k o m p e n su ją się w z ajem n ie i zim o w e z ap o trze b o w a n ie e n erg ii o raz o b ciążenia n ie w y p a d n ą p ra w d o p o d o b n ie w ię k sz e od o b liczonych dla lata. W k a żd y m ra zie ró ż n ic a w z ap o trzebow a n iu en erg ii będzie n ie w ielk a. Pociągi m iędzym iastow e. Z u ży cie to b ę d zie b a r dzo o szczędne z p o w o d u ja z d y p ra w ie b ez zatrzy m y w a n ia się. Z ak ład a m y p o b ó r e n erg ii n a sz y n a ch p o d sta c ji ró w n y 25 W h /tk m d la ru c h u n a szlak u, a 40 W h /tk m n a średnicy. L icząc z ap e łn ie n ie 0,8, a c ię żar p o d ró ż n y ch z b agażem po 100 k g n a p a sa ż e ra, o trzy m am y dla 2 -w ag o n o w y ch je d n o stek, p o d a n y c h w tabl. 1: (88 + 0,8 X 165 X 0,1) 0,025 = 2,5 k W h /jedn.-k m, w o b rę b ie zaś W ę z ła 4,0 k W h /jedn.-k m. P o b ó r e n e rg ii d la p o c ią g ó w m ię d z y m iasto w y ch w o b rębie ro z p a try w a n e j sieci k o le jo w e j o b liczam y ja k p o p rzed n io, k o rz y sta ją c z d a n y c h w ta b l. 3. W re z u lta c ie zap o trze b o w a n ie e n e rg ii n a sz y n a ch p rą d u sta łe g o w y n o si k W h / 24 h, czy li 5,5 m in. k W h /ro k, w p u n k ta c h zaś z asilają cy c h kw h /24 h czyli 6,1 m in. kw h /ro k. Z e w z g lęd u n a sw o je sp e c ja ln e p rz eznaczenie p o c ią g i m ięd z y m ia sto w e sk u p ia ć się m u szą w p o b liżu ra n n eg o szczytu i d late g o pom im o ich n ie w ie lk ie j liczby szczy t k w a d ra n so w y o c en iam y cy fro w o ja k o 10% w ie lk o ści dobow ego zap o trzeb o w a n ia, w y n o si on w ięc ,10 = 1700 kw. Pociągi dalekobieżne. N ie u w z g lęd n iam y p rz y o b lic ze n ia c h ró żnic w jed n o stk o w y m zap o trzeb o w a n iu energ ii d la p o c ią g ó w p o śp ie sz n y ch i o so b o w y ch, a cz k o lw ie k ró ż n ice te są dość duże. W p ra k ty c e z ag ra n ic z n ej dla p o c ią g ó w o so b o w y ch lic z y się W h /tk m n a p a n to g ra fach. Z a k ład a m y na szlak u 26 W h /tk m, czem u n a p o d sta cji o d p o w ia d a 30 W h /tk m. W o b rębie sam ego W ę z ła n a le ży b rać w ięcej - 40 W h /tk m. R ów nież n ie ro z ró ż n iam y n ie je d n a k o w ej w agi ró ż n y ch p o ciągów, p rz y jm u jąc śre d n io 600 t n a p o c ią g z p a sa żeram i i b agażem. P rzy ty c h zało żeniach n a sz lak u w y p a d a 18 k W h /poc.-km, a w sam ym W ęźle 24 kw h /p o c.-k m. P o d a n e w tab l. 3 p o c ią g o -k ilo m etry są sum ą obliczoną d la p rz eb ieg ó w n a p o sz c ze g ó ln y c h o d cin k ach, przyczym w W arsz a w ie po 13 p o c ią g ó w z linii ło w ick iej, m ław sk iej i b iało sto c k ie j sk ie ro w an o p rzez łączn icę W sch.-g d.-zach. O d ciążono przez to d ru g ą p a rę to ró w n a śre d n ic y W sch.- Zach., p rzezn aczo n ą dla p o c ią g ó w d alekobieżnych. O d ciążen ie to m o że n ie w y sta rczać, bo p raw d o p o d o b n ie ilo ść p o ciąg ó w na lin ii b rz esk ie j, a p rz ed e w szy stk im n a z e le k try fik o w a n y ch lin ia ch m ław sk iej i radom sk iej szybko p rz e k ro czy ilo ści założone. K w estia p rz y szłe g o ro z w o ju p o łączeń w ru chu dalekim i w ła śc iw eg o w y b o ru w agi i szybkości p o ciąg ó w p o w in n a b y ć ja k n a jszy b c ie j w y ja śn io n a W ów czas m ożna będzie o sta te cz n ie u sta lić ru ch w W ęźle, p raw d o p o d o b n ie z le p szym w y k o rz y sta n ie m łą c z n ic y W sch.-g d.-zach. N ie w y- k lu czo n e je s t sk ie ro w a n ie tam części pociągów p o d m ie i- slc ch. J O b liczone d la z ało żenego ru c h u zuży cie energ ii dla noc ią g o w d a le k o b ieżnych w y n o si n a p o d stacjach t?'i?n n kw h/24 h, czyli,3 6 m in. k W h /ro k, w p u n k tach zaś za s la ją c y c h k W h /2 4 h, czyli 151 m in. k W h /ro k. U dział ty c h p o c ią g ó w w szczy cie b ę d zie m n iejszy niż p o c ią g ó w p o d m ie jsk ich ze w zględ u n a m n iejsze sk u p ie n ie i p rz esu n ię cie w sto su n k u do n a jg ę stsz e g o ru c h u p o d m ie j skiego. Z ak ład a m y n a p o d sta w ie ro z k ła d u p rz ed w o je n n eg o, że 7,5% p o c ią g ó w p rz y p a d a n a g o d zin ę szczytow ą. U w zględn ia ją c z w ięk szenie szczy tu k w a d ran so w e g o w sto su n k u do godzin o w eg o, zn ajd u jem y, że część sz c zy tu k w a d ran so w e g o w y w o ła n a p rzez p o c ią g i d a le k o b ieżne w y n o si ,1 0 = kw. Pociągi towarowe. J a k p o w iedzian o p o p rz ed n io, na trzech lin ia c h c ałk o w icie z e le k try fik o w a n y c h p o c ią g i to w a ro w e b ę d ą m ia ły tra k c ję e le k try c z n ą. P o c iąg i z in nych lin ii b ę d ą o b słu g iw a n e lo k o m o ty w am i p a ro w em i aż do sta c ji ro z rz ą d o w y c h w W arsz a w ie, gdyż zm iana tra k c ji na g ra n ic y e le k try fik a c ji n ie b y ła b y d la n ich celo w a. N a to m ia st ru c h m iędzy sta c ja m i ro zrządow y m i b ęd zie z ele k try fik o w a n y, p rz y n a jm n ie j w z n aczn ej części, a w k ażdym ra z ie z e le k try fik o w a n e b ę d ą s ta c je ład u n k o w e i d o jazdy do n ich (sc h em a ty c z n ie p o k a z a n e to n a rys. 6). Co się tyczy c ię żaru p o ciągów, to n a jc ię ż sz e b ę d ą p ra w d o p o d o b n ie rzęd u 1300 t, p o c ią g i zaś p rz e sy ło w e p o śp ieszne, k tó re g rają dużą ro lę w z a o p a try w a n iu m ia sta, ok. 600 t. U w zg lęd n iają c n ie je d n a k o w e w o b u k ie ru n k a c h w y k o rz y sta n ie ład o w n ości z ak ład a m y śre d n ią w a g ę 1000 t. R uch to w a ro w y o d znacza się p rz y tra k c ji e lektry cznej b ard zo oszczędnym zuży ciem e n e rg ii 12 do 18 W h /tk m n a p a n to g ra fie. D la n a sz y c h w a ru n k ó w słu sz n e b ęd zie p rz y ję c ie w y ższej w a rto ści, k tó re m u n a p o d sta c ja c h o d p o w iada 20 W h /tk m. N a to ra c h w e w n ę trz n y c h W ęzła z u ży c ie będzie, o czyw iście, znaczn ie w ię k sz e; z a k ła d a m y 30 W h /tk m. P o n iew aż m am y obliczone p o c ią g o -k ilo m etry, p rz e lic z a m y odra zu je d n o stk o w e zuży cie p rz y zało żo n ej w a d ze śred n iej po ciągów n a 20 i 30 kw h /poc.-km. W re zu lta c ie o trzy m u jem y p o b ó r e n erg ii n a p o d sta c ji k W h/24 h, czyli 47,2 m in. k W h /ro k, n a p o c z ą tk u zaś sie ci z a sila ją c y c h k W h/24 h czy li 52,4 m in. k W h /ro k. P o ciąg i to w aro w e p ra c u ją całą dobę, p rzyczym n a sile n ie ru c h u p rz y p ad a n a noc, średnio w ię c n a g o d zin ę w y p a d a :2 4 = 4%. T ę w ielk o ść p rz y jm u jem y do o b liczen ia ud ziału w szczycie 15-m inutow ym : ,04 = 5700 kw. W szystkie pociągi na liniach P. K. P. O b licz y m y tera z liczby, c h a ra k te ry z u ją c e z a p o trz e b o w a n ie e n erg ii dla w szy stk ic h ro d z ajó w p o c ią g ó w P. K. P., a m ian o w icie ro c zn y p o b ó r e n erg ii w p u n k tach, z a s ila ją c y c h sie ć k o le jo w ą -(w m in. k W h i w %), o raz szczy t tam ż e (w ty s. k W i %) m in. kw h % ty s. k W % p o ciągi po d m iejsk ie 128,5 38,0 44,0 47,4 po ciąg i m iędzym iasto w e. 6,1 1,8 1,7 1,8 pociągi d alek obieżn e 151,0 44,7 41,5 44,6 p o ciągi to w a ro w e 52,4 15,5 5,7 6,2 338,0 100,0 92,9-100,0 Roczna liczba godzin w yzy sk an iu szczytu w ynosi 3640 h.

9 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 85 Pociągi dojazdowe. S k u tk iem b ard zo g ę sty ch p rz y sta n k ó w i k o n ieczn o ści u z y s k a n ia d u ży ch p rz y sp ie szeń je d n o stk o w y c h zuży cie będzie w ię k sz e niż p rz y p o c ią g ac h p o d m ie jsk ich. O p ie ra ją c się n a p ra k ty c e z ag ra n ic z n ej (np. S-B ahn śre d n io 50 W h/tkm, m e tro " 70 W h /tk m ), w y b ie rz e m y dla o d c in k ó w z am iejsk ich w a rto ść 50 W h t/k m, a dla m ie jsk ic h 65 W h/tkm, m ie rz o n ą w p u n k ta c h zasilają cy c h. U w zg lęd n ia ją c dane z tab l. 1 i p o p rzed n io p o d a n y spółc zy n n ik śre d n ie g o z ap e łn ie n ia, z n ajd zie m y w agę je d n o s t ki w ru c h u : ,5 0,065 = 60,4 t. W te d y zuży cie jed n o stk o w e w ru c h u zam iejsk im będ zie ,050 '= 3,02 k W h /jedn.-k m, a w ru c h u m iejskim ,065 = 3,93 k W h /jedn.-k m. O rie n ta c y jn e o b liczenie p rz y u w z g lęd n ien iu g ra n ic ru c h u m ie jsk ieg o d ało su m ary czny p rz eb ieg jed n o stk o -k ilo - m etró w n a o d cin k ach z am iejsk ich i jed n.- km na o d cin k ach m iejsk ich. S tą d z n a jd u je m y zu ży cie: , ,93 = kw h /24 h, a w sto su n k u ro czn y m 66,8 m in. k W h /ro k. Z ag ęszczen ie ru c h u w g o d zin ie szczy to w ej z ak ład a m y ró w n ież 10%. W te d y sto su n e k liczb o w y szczy tu 15-min. do z u ży c ia d o b o w eg o b ęd zie 12,5%, u d z ia ł zaś w szczycie ,125 = kw. C ałkow ite zapotrzebow anie energii w 1965 r. T ra k tu ją c o b a śro d k i k o m u n ik a c ji ja k o cało ść, o trzy m am y liczby c h a ra k te ry z u ją c e odbió r: zuży cie m in. k W h /ro k tra k c ja elek tr. PKP. 338,0 k o le je d o jaz d o w e 66,8 % szczy t 15-min. tys. k W % 92,9 80,3 22,8 19,7 razem. 404,8 100,0 115,7 100,0..., W y k o rz y sta n ie szczy tu w y n ie sie = 3500 godz./rok. S zczy ty ch w ilo w e n a p o sz c zególn y c h p o d sta c ja c h z a m ie jsk ic h b ę d ą w ie lo k ro tn ie p rz e k ra c z a ć ich n a jw ię k sz e o b c ią że n ie k w a d ran so w e, ale d la cało ści o d b io ru n a stą p i zn aczn e w y ró w n an ie. O c h a ra k te rz e o b c ią że n ia sądzić m ożn a z ry s. 5, o d n o szącego się do p o c zą tk u ro k u W n a stę p n y m ro k u p rz y zw ięk szo n y m ru c h u p o c ią g ó w p rzeb ieg o b c ią że n ia b y ł zn aczn ie ró w n o m iern iejsz y. D la p o ró w n a n ia ! !6 /5 J4 /3 /2 // /O / Rys. 5 Przebieg obciążeń trak cy jn ych W ęzła K olejow ego W arszaw skiego (wiosna 1938 r.)

10 86 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XXII, z. 3 OZNACZENIA Podstacja Kabina sekcyjna 2-torowe linie zelektryfikowane To samo w dalszej kolejności Tory towarowe L pg/onouo Liczby przy podstacjach oznaczają szczyt 15- mi- 4 ' 3000 nutowy i chwilowy w MW oraz ilość i moc prostowników w kw Tłuszcz 2 ' Skierniewice Żyrardów Brwinów 3 * B i ń s h M Rys. 6 G ro je (2 Schemat sieci trakcyjnej prądu stałego na 3000 V /S Pilawa p o d a m y c h a ra k te ry sty c z n e w ie lk o ści z 17 m a ia 1939 r (w to rek ): w ru c h u 56 je d n o s te k i 6 lo k o m o ty w zu ży cie k W h, szczy t 15-min. 12,3 M W, szczy t chw ilo w y 22 M W. D la p ro je k to w a n e g o ru c h u w 1965 r. o rie n ta c y jn ie spod ziew ać się n a le ż y sto su n k u szczy tu chw ilo w eg o do k w a d ra n so w e g o ok. 1,45. O d p o w iadać tem u b ęd zie d la całości o b c iążenia: 115,7 1,45 = 168 M W. W o b lic z en iac h n ie u w z g lęd n io n o zuży cia n ie tra k c y jn e g o w W ęźle, k tó re b ę d zie częścio w o k o rz y sta ć ze w sp ó ln ej sieci. B ędzie ono g rało znikom ą rolę. 12. P o d sta c je i sieć n a 3000 V p rą d u stałego. P o d a n e w y żej ro z w ażan ia i o b liczen ia p o słu ż y ły do o p ra co w an ia o g ó ln eg o u k ła d u z asilen ia z ele k try fik o w a n y c h li- D ii P. K. P. ja k w sp o m n iano, ro zm ieszczen ie p o d sta c ji je s t z asad n icz o zg o d n e z p ro je k te m g łó w n y m prof. R. P odoskiego z 1930 r.; słu szność zało że ń teg o p ro je k tu p o tw ierd z iła p rz e d w o je n n a p ra k ty k a. U k ład o g ó ln y p o d a je ry s. 6. J a k w y n ik a z n ieg o, c ała sieć w ro z p a try w a n y m o b rę b ie z asila n a b ę d zie p rzez 20 podstacji trakcyjnych, p rzyczym o d leg ło ści p o m ięd zy nim i w a h a ją się od 16,1 do 25,6 km, śre d n io w y n o szą 21,1 km. O d p o w ia d a to obliczonym śre d nim dla in n y ch k o le i (np. n a w sp o m n ia n ej k o n fe re n c ji w P a ry żu p o d a n o p rz y 3000 V śre d n ią w a rto ść 22,53 km. Z g o d n ie z p o p rzed n im i ro zw ażaniam i (rozdz. 5), n a sc h e m acie p o k a za n o w g ra n ic a c h n a jg ę stsz e g o ru c h u o sobne p a ry to ró w dla ru c h u p o d m ie jsk ieg o, k tó re b u d o w a n e b ę d ą w m ia rę p o trzeb y. N ie je s t w y k lu czo n e, że to ry te sięgać m o g ą p o za p o k a za n e n a ry su n k u g ran ice. S p e c ja ln ie n ie w y ja ś n io n a je s t sp ra w a lin ii ślą sk iej i p ło ń sk ie j ta k co do trasy, ja k i co do sposo bu połączen ia z W ęzłem. C zęść zele k try fik o w a n a to ró w to w a ro w y c h w W ęź le w ra z z częścią sta c ji ro zrządow y ch, ro zdzielczy ch i ład u n k o w y c h jest. sch e m a ty c z n ie p o k a za n a n a ry su n k u lin ią k ro p k o w a n ą. Będzie o n a z asilan a p rzez p o d sta c je W sc h o d n ią i Z achodnią p rz y p o m o cy o so b n y c h dopływ ów. J a k w y n ik a z ry su n k u, w szy stk ie o d cin k i szlak o w e sieci są p o łączo n e (za p o m o cą w y łącznik ó w szy b k o d ziałający ch ) z szynam i zbio rczy m i p o d sta c ji w te n sp osób, że k ażd y o d cin ek n o rm aln ie z a sila n y je s t z obu stro n p rzez 2 p o d sta cje. P o za ty m p e w n e odcin k i, to ry sta c y jn e, p o sto jo w e itp. zasilan e są je d n o s tro n n ie z n a jb liższej p o d sta cji. P o k azan e n a ry su n k u k a b in y se k c y jn e z a p e w n ia ją d o d a t k o w e p o łąc ze n ie sieci n a p o w ie trz n y c h o b u to ró w teg o sa m ego szlaku, p rzez co u z y sk u je się zn aczn e zm n iejszenie sp a d k ó w n apięć. P ociągi, z n a jd u ją c e się n a szlak u, o b c ią żają obie p o d stacje, p rzyczym p o d ział tego o b ciążen ia zależy od m ie j sca, w k tó ry m p o c ią g się z n ajd u je. P rzy d o k ład n y c h o b liczen iach n a le ży z n aleźć p rzeb ieg o b c ią żeń w c ią g u dnia, a zw łaszcza d o k ład n ie zan alizow ać o b c ią że n ia w g o d zin ach szczy to w y ch. W y m a g a to, oczy w iście, u ło żenia ro z k ła d ó w jazdy, a p rzed tem jeszcze rozw iązania całego sz e re g u za g a d n ie ń ru chow y ch, d o ty cz ąc y c h sz y b k o śc i p o c ią g ó w, p rz e lo tn o ści linii, zab ezp ieczen ia ru c h u p o c ią g ó w itd. Z ad am a, k tó re sta w ia ją fu n k c jo n o w an iu w ęzła p rz y sz łe w ie lk ie p o trzeby, są p o w ażn e, a le m o g ą b y ć z ła tw o ś c ią ro zw iązan e p rzez z asto so w an ie n o w o czesn y ch u rz ą d z e ń ń n o w o czesn ej o rg a n iz ac ji ruchu. W k ażd y m ra zie te prit ygotow aw cze stu d ia m u szą b y ć p rzep ro w a d z o n e ja k n a jw c z e ś n ie j. T y m czasem je d n a k do o bliczen ia ro zd ziału obciążeń) n a poszczególn e p o d sta c je n a le ży z asto so w ać m eto d ę u p ro sz cz o n ą. N a jp ie rw o bliczono zu ży cie e n erg ii p o stro n ie, p rą d u sta łeg o (z u w zględ n ien iem stra t w sieci tra k c y jn e j), p rz y p a

11 ?. XI. 46 PRZEG LĄ D ELEK TR O TEC H N IC ZN Y 87 d ające n a k a żd y odcinek. W o rie n ta c y jn y c h o b liczen iach p rzyjąć m o żn a z d o sta te czn ą śc isło śc ią ta k i p o d ział p o m ędzy o b ie z a s ila ją c e p o d sta cje, ja k i w y n ik a z zasad e le k tro te c h n ik i e le m e n ta rn e j p rz y zało żen iu je d n a k o w y c h n a p ięć n a o b u p o d sta c ja c h. B łąd, k tó ry, p o p e łn ia m y przez n ie u w z g lęd n ien ie c h a ra k te ry sty k i n a p ię cio w e j p ro sto w n ik a, je s t tu ta j bez znaczenia. (W rzeczy w isto ści ro zk ład dzięki sp ad kom n a p ię ć w p ro sto w n ik u b ę d zie ró w n o m iern iejszy). N a w ię k sz e tru d n o ści n a tra fia m y p rz y o k re śla n iu śre d n ich 15-m inutow ych o b ciążeń p o d stacji. R zeczyw iście, dalsze z a m ie jsk ie p i s t a c j e z p o w o d u n ie d o sta te c z n ie g ę sty ch p o c ią g ó w są o b ciążane z dużym i p rzerw am i, co nie p o z w a la sto so w ać m eto d y p rz y b liżo n e j, o p isa n ej w y żej, k tó ra je s t słu szn a dla całości o bciążenia, gdzie szczyt k w a d ra n so w y n iew iele się różni od szczytu godzinnego. Z p ra k ty k i zn an y je s t sto su n e k ro czn ego z a p o trz e b o w a n ia en erg ii ro żn y ch p o d sta c y j do szczy to w ego o b c iążenia, czy li c h a ra k te ry z u ją c a je ilo ść godzin w y k o rz y sta n ia szczytu. T en sto su n e k w a h a się o d 2000 g o d z./ro k w p o d sta c ja c h s k ra j n y c h do 4000 g o d z./ro k w p o d sta c ja c h c en traln y c h. W m iarę z w ięk szania się g ęsto ści p o c ią g ó w w cały m w ęźle w ie lk o ści te w p o d sta c ja c h z am iejsk ich ro sn ą i ro śn ie razem z nim i sp ó łc zy n n ik jed n o c zesn o ści o d d z ie ln y ch o b c ią że ń szczy to w y ch, je d n y m sło w em w p ły w p rz y p ad k o w o ści m aleje. Do o b liczeń z ak ład a m y 2000 g o d z./ro k d la p o d sta c ji na g ra n ic y o d c in k ó w z elek try fik o w a n y c h, 3200 g o d z./ro k dla p o d sta c ji p o śre d n ich, a 3600 g o d z./ro k dla c en tra ln y c h. W te n sposób o trzy m an o szczy ty 15-m inutow e n a szynach p rą d u sta łe g o p o sz c zeg ó ln y c h p o d sta cji, p o k a z a n e n a rys. 6. S u m o w anie ta k o trz y m a n y c h w y n ik ó w d a je 94 M W, p o d czas g d y szczy t k w a d ra n so w y, o b liczo n y dla p u n k tu zasilan ia, w y n o si 92,9 M W. Sum a a ry tm e ty c z n a o b c ią żeń p o d sta c ji u ź ró d eł z a sila n ia w y n o si 94,0 : 0,9 = 104,4 M W. S tąd sp ó łc zy n n ik jed n o c zesn o ści w y p a d a 92,9 : 104,4 = 0,89. T ak a w a rto ść je s t p ra w d o p o d o b n a, bo w ra n n y c h g o d zin ach o b c ią żenia k w a d ra n so w e w y s tę p u ją rzeczy w iście prawe jedn ocześnie. J a k w id ać, m u sim y tu godzić się z d u żą d o w o ln o śc ią z a łożeń, s ta ra ją c się zato p rzez w z aje m n e sp ra w d z an ie w y n i k ó w i p o ró w n y w a n ia Z d o św iadczeniem e lim in o w ać m o żliwe b łędy. S zczy ty ch w ilo w e n ie m a ją b e z p o śre d n ie g o zw iąz k u ze szczytam i 15-m inutow ym i, g d y ż w y w o ła n e są p rzez z b ie g a ją c e się je d n o c z e śn ie ro z ru c h y je d n o s te k czy lo k o m o ty w. O tóż je d n o s tk a p rz y ro z ru c h u b ie rz e 440 A, tj. 440X 3 = :=' 1320 kw, p o c ią g z aś 3 -jed n o stk o w y ok kw. Lok o m o ty w a p o b ie ra 940 A, tj. ok kw. O czy w iście, w p ra k ty c e n ie n a le ż y się liczyć z m o żliw o ścią ru sz a n ia d u żej ilo ści je d n o s te k tab o ru z u p e łn ie je d n o cześn ie. N a p o d sta w ie d o św ia d c zenia o cen iam y m ożliw ość w y stę p o w a n ia je d n o c z e sn y c h ro z ru c h ó w w sp osób n a stę p u ją c y : a) n a sta c ja c h k ra ń c o w y c h ru c h u e le k try c z n eg o p o c ią g 3 -jed n o stk o w y i 1 lo k o m o ty w a 7 M W, b) n a sta c ja c h k ra ń c o w y c h ru c h u p o d m ie jsk ieg o lin ii c ałk o w ic e z e le k try fik o w a n y c h p o c ią g 3 -jed n o stk o w y i 2 lo k o m o ty w y 10 M W, c) n a p o śre d n ic h sta c ja c h o m n iejszy m ru chu 2 p o c ią g i 3 -jed n o stk o w e i 1 lo k o m o ty w a 11 M W, d) n a p o śre d n ich sta c ja c h o w ięk szy m ru c h u 2 p o c ią g i 3 -je d n o stk o w e i 2 lo k o m o ty w y 14 M W, ej n a c e n tra ln y c h s ta c ja c h p o 4 p o c ią g i 3 je d n o stk o w e i 3 lo k o m o ty w y 25 M W. D o d atk o w o z ak ład a m y, że te szczy ty n a k ła d a ją się n a o b ciążenie zasad n icz e p o d sta c ji jed n o c ze śn ie ze szczy tem k w a d ran so w y m, p o d c zas k tó re g o je s t rz ec zy w iście n a jw ię k sze p ra w d o p o d o b ie ń stw o liczn y ch ro zru chów. O b liczone w te n sp o só b szczy ty ch w ilo w e p o d a n e są n a rys. 6 p rzy k a żd ej p o d sta c ji (d ru g a z k o le i liczba). W a rto tu jeszcze zauw ażyć, że p rz y ty c h zało żen iach p o c zy n io n o szere g u p ro szczeń: n ie w szy stk ie p o c ią g i są 3 -jed n o stk o w e, za to p o z a ro z ru c h a m i ro z k ła d o w y m i są ro z ru c h y m an e w ro w e, d a ją c e m n iejsze o b c iążenie; ru ch to w a ro w y u w z g lęd n ian o w n iew ie lk im sto p n iu, bo jeg o n a jw ię k sz e n a tę ż e n ie m ija się ze szczy to w y m ru ch em osobow ym. J a k w id ać z ry su n k u, sz c zy ty ch w ilo w e n a c e n tra ln y c h p o d sta c ja c h n ie w ie le p rz e k ra c z a ją 2 -k ro tn ą w a rto ść szczytu 15-m inutow ego, p o d c zas g d y n a p o d sta c ja c h zam iejsk ich są od n ieg o 3 do 6 ra z y w ięk sze. W y ją tk o w o p rz y lik w i d a c ja c h z a k łó c e ń ru c h o w y c h m oże zachodzić w y p a d e k jed n o c zesn e g o ro z ru c h u w ię k sz ej ilo ści jed n o ste k, ale w te dy b ędzie znow u m ałe o b ciążen ie zasadnicze. W ażn y d la d alszy ch ro zw ażań je s t czas trw ania szczytu. Z w iązan e je s t to z czasem ro zru chu, k tó ry m a dość d o k ła d n ie o k re ślo n y p rzeb ieg. O tóż n a jw y ż sza w a r to ść p rą d u ro z ru c h u n a sz y ch je d n o s te k w a h a się ok. 440 A przez m n iej w ięcej 10 sek., p o czym szybko spada. A. w ięc szczy to w e o b ciążenie m oże n a jw y że j trw a ć p rzez ten czas. Je ż e li ro z ru c h y k ilk u p o c ią g ó w n a k ła d a ją się n a sieb ie, to o czy w iście n ig d y śc iśle jed n o cześn ie, i z teg o p o w o d u im w ię k sz y szczyt, ty m k ró c e j trw a. W y k re sy sz y b k o p isz ących p rz y rz ą d ó w p rzed w o jn ą n o to w a ły szczy ty trw a ją c e nie dłu żej niż 6 sek. Sum a a ry tm e ty c z n a o b c ią że ń c h w ilo w y ch w szy stk ic h p o d sta c ji w y p a d a 312 M W, co po p rz elic z en iu d la p u n k tó w z a sila ją c y c h d a je 312 : 0,80 = 390 M W (p rzy jm u jem y sp ra w n o ść p rz e sy ła n ia i p rz e trw a rz a n ia 0,80, bo, oczyw iście, p rz y szczy to w y c h o b c ią żeniach stra ty są dużo w iększe niż p rz y średnich ). D la całeg o o d b io ru tra k c y jn e g o P.K.P. szczy t chw ilo w y o cen ić m o żn a n a 1,5 szczy tu 15-m inutow ego, czyli 92,9 X 1,5 = 140 M W. W ó w cz a s sp ó łc zy n n ik jed n o cze- sn o ści w y p a d a = 0.36, co ró w n ież p o k ry w a się z dośw ia d c ze n ie m w p ra k ty c e. M a ją c sz c zy ty k w a d ra n so w e i ch w ilo w e, m o żem y o k re ślić m o c prostowników, k tó re n a le ż y z ain stalo w a ć na p o d sta cjac h. T rzeba tu uw zględnić cały szereg czynników : a) k a żd a p o d sta c ja m u si m ieć w ła sn ą re ze rw ę n a w y p a d ek u sz k o d z en ia je d n e g o p ro sto w n ik a, b) W ra zie w y p a d n ięc ia z ru c h u *całej p o d sta c ji sąsie d n ie p o w in n y p rzez te n k ro tk i czas u m o żliw ić ru c h p o c ią g ó w p rzez w łą czen ie rezerw y, c) zap as m o cy w re zerw ie n ie p o w in ien b y ć z b y t duży. Te w a ru n k i n a jle p ie j z apew n im y przez u sta w ie n ie n a k a żd ej p o d sta c ji z a m iejsk iej p o. 3 p ro sto w n ik i, z k tó ry c h 2 m a ją p o k ry w a ć obciążenie. P rzy o b liczan iu m o cy z ain stalo w a n e j z asad n iczą ro lę gra przećiążalność je d n o ste k. P rzy ta k dużej, p rz ew a d z e szczy tó w ch w ilo w y ch n a d k w a d ran so w y m i i godzin o w y m i n a jw ię c e j chodzi o w y so k o ść k ró tk o trw a łe j g ó rn ej g ra n ic y p rz eciążaln o ści. Je ż e li p rz y ją ć p rz ecią ż aln o ść 3 -k ro tn ą przez 5 sek. i 1,25-krotną przez 15 m in. to dobrze b ę d ą p a so w ać p ro sto w n ik i o m o cy n o m in aln ej 3000 k W ; w te d y m am y d o p u szczaln e o b ciążenie 9000 k W przez 5 sek. i 3750 przez 15 m in. J a k w idzim y, ty lk o dla p o d sta c ji c e n tra ln y c h liczba p ro sto w n ik ó w, o k re ślo n a ze szczy tu k w a d ran so w e g o (dla p o d sta c ji W -w a Zach : = 4,8) je s t w ię k sz a od liczby, obliczonej ze szczy tu ch w ilo w eg o (40000 :9 = 4,4). D la in n y c h d e c y d u je b ezw zględ n ie szczy t chw ilow y. O sta-. teczn ie o b iera m y p ro sto w n ik i o m o cy 3000 k W i p rz e c ią ż aln o śc i p o d a n e j. w y żej. W y g o d a jed n o lite g o w y p o sa ż e n ia g ra ta k dużą rolę, że n ie k o rz y sta m y z m o żliw o ści z asto so w a n ia n a n ie k tó ry c h p o d sta c ja c h je d n o s te k p ro sto w n ik o w y c h o m n ie jsz ej m ocy. P ro sto w n ik i b ę d ą z a o p a trz o n e w zab e zp ie cz en ie p rz ec iw p rze cią że n io w e, u m o żliw iając e w y k o rz y sta n ie p rz ecią ż aln o śc i (np. p rz e k a ź n ik i z c h a ra k te ry sty k ą z ależ n ą i n a staw ie n ie m n a czas 5" p rz y 8000 k W i w y łą cz an ie n a ty c h m ia sto w e p rzy 9000 kw ). W y p o sa że n ie p o d sta c y j, sieci tra k c y jn e j i sieci z a s ila ją cej n a su w a k o n ieczn o ść ro z p a trz e n ia całeg o sz e re g u zag a d n ie ń z b y t o b sz e rn y c h i sp e c ja ln y c h, a b y m o g ły być p rzed m io tem je d n e g o a rty k u łu. W a rto n a to m ia st podać, że k ie ro w a n ie ru c h em ta k. ro z le g ły c h u rz ą d z e ń z a s ila ją c y ch w y m aga n ie ty lk o d o b rej o rg a n iz acji obsługi, lecz um ożliw ien ia k iero w n ik o w i ru ch u sta łe j o rie n ta c ji w d ziała n iu w szy stk ic h u rz ąd z eń i n a ty c h m ia sto w e g o sk u te c z n e go re a g o w a n ia w r a z ie, zak łó ceń w ruchu. Z ap ew n ić to m oże ty lk o urządzenie do obsługi zdalnej z syg n a liz a c ją sta n u ap ara tó w, m eld o w aniem u szkódzeń, p o m iaram i z d aln y m i i ste ro w an ie m z o d leg ło ści n a jw a ż n ie j szych a p a ra tó w (w y łącznik ó w lin ii z a sila ją c y c h p rą d u zm ienneg o, p ro sto w n ik ó w i.szy b k o d ziałający ch w y łą cz n ik ó w lin io w y ch p rą d u stałego),. P o zatem sp e c ja ln ie duże zn a czenie m a o b słu g a z d aln a k a b in sekcyjn y cfl, k tó ry c h w y łączn ik i p o w in n y m ieć p o łączenie u z a le ż n ia ją c e z w y łą czn ik am i n a p o d sta cjac h. Bez o b słu g i z o d leg ło ści w y b ió r czość w y łą czeń i. p e w n o ść ru c h u z n aczn ie się p o g a rszają. R ów nież b ard zo cen n y m u z u p ełn ien iem je s t o b słu g a z d aln a w a żn ie jszy c h o d łąc zn ik ó w se k c y jn y c h w sieci p rą d u stałego, k tó ry c h dużo p o trzeb a n a to ra c h sta c y jn y c h, p o sto jo w y c h i ro z rz ą d o w y c h (z elek try fik o w a n ie ru c h u to w a ro w eg o rów nież znacznie p o w ięk szy ich liczbę).

12 88 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XXII, z. 3 P rzy sy ste m ie p o d sta c ji i k a b in bez m ie jsc o w ej o b słu g i, u rz ąd z en ia d z ia ła ją całk o w icie au to m a ty c zn ie, je ż e li w szy stk o je s t w p o rz ąd k u. G d y n a stą p i ja k a ś n ienorm aln o ść, to o d p o w ie d n ie u rz ąd z en ia z ab e zp ie cz ają ce w y łą c z a ją i z a b e z p ie c z a ją p rz ed szk o d liw y m i sk u tk a m i, a la rm u ją c o d p o w iednim sy g n a łem c e n tra ln ą n a staw n ię. W te d y o b słu g u ją c y w n a sta w n i m a m o żn o ść w p ro w ad z en ia w ła śc iw y ch zm ian w p o łąc ze n iac h d la z ap e w n ien ia p ra w id ło w eg o ruchu, a w ra zie p o trz e b y p o sy ła n a m ie jsc e d ru ż y n ę k o n se rw a c y jn ą d la z b a d a n ia p rz y c z y n y i e w e n tu a ln e j n a p raw y. O d p o w ie d n ie w sk aźnik i n a p o d sta c ja c h i w k a b in a c h w sk a zu ją, w k tó ry m m ie jsc u a p a ra tu ry n a stą p iło uszkodzenie. O b słu g a z d aln a je s t o b e cn ie re g u łą w z elek try fik o w a n y ch sie ciac h k o lejo w y c h, zw łaszcza w w ę zła ch z ru chem p o d m ie jsk im. D o św iad czenie p rz e d w o je n n e w W.K.W., gdzie b y ł sy ste m p o śre d n i, ró w n ież w sk a z u je n a k o rz y ści c en tra ln e j obsłu g i. W o b ec teg o d la p ro je k to w a n e j e le k try fik a c ji W ę z ła K o le jo w eg o W arsz a w sk ie g o p rz ew id u je się c e n tra ln ą n a staw n ię, p ra w d o p o d o b n ie p rz y p o d sta c ji W -w a Z achodnia. 13. Z ako ńczenie N ie w szy stk ie z ag a d n ie n ia om ó w io n o w y żej jed n a k o w o d o k ład n ie. N a jśc iśle j p o tra k to w a n o część, zw iązan ą z e le k try fik a c ją ru c h u n a lin ia ch PKP, ze w zględu, n a -p ie rw sz ą k o le jn o ść re aliz a cji. W ty m zak re sie a rty k u ł podaje z a ło żen ia do o p ra co w a n y c h ju ż w a ru n k ó w technicznych n a d o sta w ę p o trz e b n y c h u rz ąd z eń d la e le k tiy fik a c ji w szy stk ich o d cin k ó w p o d m ie jsk ic h W ę z ła W a rsz a w sk ie g o (tj..do Z a lesia G órn., Ż y rard o w a, B łonia, M o dlina i Zegrza, T łuszcza, M ińska i O tw ocka) w czasie ok. 5 lat. Co do dalszej ro z b u d o w y a rty k u ł o d tw a rza je d y n ie o b e cn y stan rozw ażań, nie p rz e są d z a ją c zm ian, k tó re m ogą n a stą p ić p rzy d a lszy ch stud iach. P rz e d staw io n e p o g lą d y i o św ie tle n ie..^i^żczególnych z a g a d n ie ń są re z u lta te m w sp ó ln y c h ro zw ażań k ilk u fa c h o w có w w z a k re sie tra k c ji e le k try c z n e j z prof. R. Podoskim n a czele, k tó rz y n iez ale żn ie o d o b ecn eg o m ie jsc a p ra cy c z u ją się śc iśle zw iązan y m i z w ielk im zad aniem e le k try fik a c ji k o lei w O k rę g u S tołecznym. C ało ść z ag a d n ie n ia e le k try fik a c ji k o m u n ik a c ji p o d m ie j sk iej i m ie jsk iej w y m a g a jeszcze o lb rzy m iej p ra c y p rz y u sta la n iu coraz to d o k ład n ie jszy c h szczegółó w p ro je k tó w i p ro g ram ó w. Do sp ro sta n ia tem u z a d a n iu n ie m a d o ty ch czas d o sta te cznego a p ara tu, ja k im p rz e d w o jn ą b y ło B iuro E le k try fik a c ji M in isterstw a K o m u n ik acji. T ym w ięc n ie z b ęd n iejsz a je s t śc isła w sp ó łp ra c a z a in te re so w a n y c h i sta ła w y m ian a w y n ik ó w stu d ió w d ro g ą o d p o w iednich p u b lik acji. 2 > i «i PROF. B O LESŁA W K O N O R S K i Stan obecny zagadnienia e I e kt ro m a g n ety cz n y c h ^ jednostek I. U w ag i h isto ry czne. S p ra w a je d n o s te k i w y m ia ró w w ie lk o ści e le k tro m a g n e ty cznych, k tó ra je szcze p rz e d la ty 20 b y ła p rzed m io tem o ży w io n y ch d y sk u s ji n a ła m a c h pism. fach o w y ch, o b ecn ie stra c iła b ard zo w ie le ze sw ej zasad n iczej p ro b lem aty k i. N ie w c h o d zą c w szczegóły, m o żn a p o w iedzieć, że p rzed m io tem tej d y sk u s ji b y ła p rz ec iw staw n o ść p o g lą d ó w zw o len n ik ó w d w ó ch u k ła d ó w je d n o s te k : u k ła d u fizycznego" i u k ła d u tech n iczn ego". W chw ili o b ecn ej a rg u m e n ty o b u stro n są ju ż d o sta te cz n ie znan e, p o g lą d y sk ry sta liz o w a n e. R ozdzielo n e są tak że, z g ru b sza b io rąc, zak re sy, w k tó ry c h oba U kłady są sto so w an e : a w ięc u k ła d tec h n icz n y, z w an y tak że p rak ty czn y m ", u ż y w a n y je s t w e le k tro te c h n ic e, u k ła d fizy czny (CGS) w fizyce te o re ty c z n e j. Z aznaczyć tu je d n a k n ależy, że w o sta tn ic h c zasa ch p o ja w ia się coraz w ięcej dzieł z d zie d zin y fizyki, sto su ją c y c h je d n o s tk i p ra k ty c z n e (M ie, T om aschek, G rein ach er, Pohl). S to so w an ie tzw. u k ła d ó w b e zw zględ n y ch (CGS) do je d n o s te k e le k tro m a g n e ty c z n y c h w y w o d zi się z czasów, gdy n a u k a o e le k try c z n o śc i i o m ag n e ty zm ie z n a jd o w a ła się jeszcze, w p o w ija k a c h. Z d aw ało się w ó w cz as fizykom, że je d n o s tk i ro z m a ity c h sp o ty k a n y c h w ty c h d ziedzin ach w iel- T o ś c T m o ż n a sprow adzić, do 3 je d n o s te k m echan iczn y ch: d łu g o ści, m asy i czasu. P ierw sze tru d n o śc i p o w sta ły, g d y p rzez z asto so w an ie tej z a sad y do o b u p o czątk o w o n iezależnie od sieb ie ro z w ija ją c y c h się dziedzin m ag n ety zm u i e le k try c z n o śc i o k a za ło się, że d la tej s a m e j. w ią lk ości o trzy m u je się ro zm aite w y m ia ry zależnie o d tego, czy w y w o d zić tę w ie lk o ść z p ra w m ag n e ty cznych, czy e lek try czji n y ch. D w o isto ść ta, z a w ie ra ją c a sam a w sobie sprzeczność I lo g iczną, n ie z o sta ła n ig d y p o k o n a n a; fo rm aln ie u su n ię ta I z o sta ła p rz e z - stw o rz en ie d w ó ch b e zw z g lęd n y c h u k ład ó w CGS e le k tro sta ty c z n e g o i e le k tro m a g n ety c zn e g o. D alsze tru d n o śc i p o w sta ły p rz y b a d a n iu o śro d k ó w m aterialnych, z n a jd u ją c y c h się w e w n ą trz p o la e le k try c z n e g o lub m ag n e ty cz n eg o. P o w stały w re sz cie ro zm aite z a p a try w a n ia co do teg o, czy np. je d n o s tk a ła d u n k u je s t źró d łem jed n e j linii, czy 4 Jt lin ii p o la. W zw iązk u ż ty m i ro zm aity m i z a ło żeniam i p o w s ta ją ró ż n e u k ła d y b ezw zględ n e: u k ła d y n ie sy m e try c z n e.(np. u k ła d M axw ella) i sy m e try c zn e (układ G aussa, u k ła d L oren tza); u k ła d y ra c jo n a ln e (np. u k ład H eav isid e 'a) i inne. Ju ż M ax w ell w y k a zał, że w ró w n a n ia c h e le k tro m a g n e ty cznych w y s tę p u ją c z te ry n iez ale ż ne od sieb ie w ielk o ści p o d sta w o w e. W y n ik a stącc że n a le ż y p rz y ją ć cztery n iezale żn e od sie b ie je d n o s tk i, i w te d y w szy stk ie in n e w iel- Ićosci e le k tro m a g n e ty c z n e d adzą się do ty c h cztere c h p o d sta w o w y c h je d n o s te k spro w ad zić. K ażde u siło w a n ie zip n ie j- szenia ilo ści je d n o s te k p o d sta w o w y c h do 3 (jak się to d zieje w u k ła d a c h bezw zględ n y ch) sta n o w i zatem z tego p u n k tu w id zen ia sztu czny, z zew n ą trz p o c h o d zą cy zabieg, p rz e m oc n a rzu c o n ą sam ej n a tu rz e p zeczy. T ak np. p rzez n a d a-... nie w y m iaro w i p rz e n ik a ln o śc i d iele k try c zn e j, k tó rą e le k try k m ie rzy w je d n o s tk a c h h enr/cm. c h a ra k te ru liczby o d e rw a n e j (jak teg o w y m aga e le k tro s ta ty c z n y u k ła d bez- WzgTędny) o trzy m u je się d o w o ln a i n ie d a ją c a się u m oty- w o w a ć re la c ja : h e n r co cm. P o zw olę tu so b ie z acyto w ać sło w a w y b itn eg o fizy k a w sp ó łczesn ego A. S om m erfelda 0 teg o ro d z a ju u siło w aniach * ): O rto d o k sy jn a liczba 3, b ę d ąca p o d sta w ą tzw. u k ła d ó w b ezw g lędnych, m o g ła w y d a-; w ać- się w ią żącą p ó ty, p ó k i sp o d ziew an o się sp ro w ad zić e le k try ć z n o śc do m echan ik i. T en czas m in ął. Z ad aje się:: g w a łt w ielk o ścio m ele k tro m a g n ety c zn y m p rzez w cisk an ie ich do prok ru sto w eg o ło ża trzech je d n o s te k. Z n ajd u ją one n a to m iast w y g o tłn e m iejsca w u k ład z ie c ztero je d n o stk o - w ym..." Je d n a k ż e sp ro w ad zen ie ró żnic p o m ię d z y u k ła d e m p ra k ty czn y m i b ezw zględ n y m w y łą cz n ie do c h ę c i narzucenia" w ielk o ścio m ele k tro m a g n ety c zn y m ty lk o trz e c h je d n o ste k p o d sta w o w y c h n ie je s t słu szne i b y ło b y n iew łaściw y m u p ro szczeniem sp raw y. Isto ta tej ró ż n ic y tk w i g łęb ie j i jest u w a ru n k o w a n a ro zm aity m i p o g ląd am i n a w łis n o ś c i pola elek tro m a g n ety c zn e g o. T ak np. d la fizy k a sta n e le k tro m ag n e ty czny w ja k im ś p u n k c ie je s t (w p ró ż n i) c a łk o w ic ie * o k re ślo n y p rzez jeden w e k to r n a tę ż e n ia p o la (ele k try c z -" nego i m ag n ety czneg o ), p o d czas g d y e le k tro te c h n ik w idzi w ty m sam ym m iejscu dwie z u p ełn ie ró żne w ielkości: n a tę że n ie p o la m ag n e ty czneg o i in d u k c ję m ag n e ty cz n ą (wzgl. n a tę że n ie p o la e le k try c z n e g o i in d u k cj'ę e le k try c z ną). Je st to ró żn ica zasadnicza, k tó re j u zgodnić n ie podobpa. N ie je s t p rz e sa d ą tw ierd z en ie, że dla- d zisiejszeg o e le k try k ą u k ła d y b ezw zg lęd n e je d n o s te k n ie m a ją ż a d n e g o zn a czenia jd rakty czn eijo i in te re s u ją go ju ż ty lk o z h isto ry cz nego pu"ne u w id zen ia. P ra w ie w y łą cz n ie sto so w an y jest o te c n ie w e le k tro te c h n ic e m ię d z y n aro d o w y u k ła d p ra k tyczny. D o w cip n ie piszb w tej sp ra w ie fizy k g e ty n g e ń sk i Pohl**): S ilnik e le k try c z n y n a 220 w o ltó w to je s t ja s n e : 1 zro zu m iałe. W u k ład z ie bezw zględ n y m trzeba b y p o w ie dzieć: siln ik e le k try c z n y na 0,73 V d yn a albo 0,73 cm 1''* g7= s-1. s M oże to o znaczać 220 w o ltó w, ale ró w n ie d o b rze m oże to znaczyć 7,3 am perów. N ależy n ap rzó d u stalić, czy p ie r w ia ste k V d y n a ro zum ian y je s t e le k tro staty cz n ie, szy e le k tro m a g n ety c zn ie''. *) Z. f. lechn. Physik, 1935, str fi ' **) Zeitschr. f. angewandfe Chemie, 1935.

13 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 89 II. U k ład je d n o s te k, o b o w ią z u ją c y do k o ń c a 1939 r. W y b ó r 4 je d n o s te k u k ła d u p ra k ty c z n e g o m oże b y ć d o k o n a n y w ro z m a ity sp o só b. M o żna np. do 3 istn ie ją c y c h p o d sta w o w y c h je d n o s te k m e c h a n ic z n y c h dokoopto w ać " je d n ą je d n o s tk ą e le k try c z n ą. J e d n a k ż e p ra k ty k a m ię d z y n aro d o w a p o szła in n ą d ro g ą. W u k ład z ie, z ap ro p o n o w a n y m przez w łosk ie a o e le k try k a G io rg i'eg o, u sm io n e " z o sta ły ja k o je d n o stk i p o d sta w o w e 2 je d n o s tk i m echan iczn e: d łu gości J L.m = 1 m e tr lu b je g o w ie lo k ro tn o ść ) i c zasu Ii_ s = 1 se k u n d a) o raz 2 je d n o s tk i e le k try c z n e : ła d u n k u e le k try c z n eg o (1 C = 1 kulo m b ) i o p o ru e le k try c z n eg o 11 Q 1 om ). W ie lk o ść ty c h o sta tn ic h 2 je d n o s te k o b ra n o zg o d n ie z w ie l- k o śc ią je d n o s te k 1 ab s C i 1 ab s U, z n a jd u ją c y c h się w doty c h c z a so w y m u ż y c iu i o trzy m an y c h z zależności b e zw z g lę d n e g o u k ła d u e le k tro m a g n ety c zn e g o. J e d n a k ż e n o w e defin ic je 1 in t C i i in t fi o p a rte z o sta ły o iląne. u z y sk a n e, d o św ia d c za ln ie i sta n o w ią c e n a jle p sz e p rz y b liżen ie do_ w arto ść! b e zw zględ n y ch. T a k w ięc z o sta ły zdefin io w an e: 1 m ię d z y n aro d o w a je d n o s tk a ła d u n k u e le k try c z n e g o = 1 in t C (kulom b) ja k o ła d u n e k 1,118 m g jo n ó w sre b ra; 1 m ię d z y n a ro d o w a je d n o s tk a o p o ru e le k try c z n e g o = 1 in t 2 (om) ja k o m ie rzo n y p rą d e m sta ły m w tem p e ra tu rz e 0 C o p ó r słu p a rtę c i o sta ły m p rz e k ro ju, d łu g o ści 106,3 cm i ciężarze 14,4521 g. D la 16 n a jw a ż n ie jsz y c h p o d sta w o w y c h w ielk o ści e le k tro m a g n e ty cz n y ch O, 1, t, U (E), R, C, K, 1 (s). D, e, H, <I>, B, L, R m, ii g d zie Q o znacza ła d u n e k e le k try c z n y, t czas, R o p ó r e le k try c z n y, I d łu g o ść ( s. p rz e k ró j), m ożem y n a p isać 12 zależności: du: do Q fid t; IJ ~ IR; Q CU; K D D = -e K dl ds H - Iz ~ r B H d4> ~ d t: r Z<1> I Bds; L = - J ; O trz y m u je się stą d je d n o s tk i n a jw a ż n ie jsz y c h w ielk o ści (p o m ijam y p o n iż e j p rz y p isk i m ię d zy n a ro d o w y = int): C, n a tę ż e n ie p rą d u 1. am p er = A = n a tę ż e n ia p o la e le k try c z n e g o K * in d u k c ji e le k try c z n e j D p rz e n ik a ln o śc i.d ie le k try c z n e j g r n a p ię c ia U i siły e le k tro m o to ry cznej. E _ w olt = V = A il C p o jem n o śc i C - fa ra d = F = -ÿv cm C cm F r - F cm a y - ' n a tę ż e n ia p o la m a g n e ty cz n eg o H cm stru m iepia" m a g n e ty czneg o <I> V.s > «V s. in d u k c ji, m ag n e ty cz n ej B cm - * f in d u k c y j ilo ś c i. L h e n r = H = 2 s o p o ru m ag n e ty cz n eg o R, i'--- H - f p rz e n ik a ln o śc i m ag n e ty cz n ej fi r t cm C cm H alb F o V -yrs2 z, P rzy p o w y ż sz y c h z ało żen iach n a p ię c ie o g n iw a W e s to n a (ogniw o H g C d o sp e c ja ln e j k o n stru k c ji), słu żąceg o jak o w zorzec n a p ię cia, V y n o s i p rz y 20 C 1,01830 V. S tru k tu ra o trzy m an y c h w te n sp o só b je d n o s te k w y k a z u je dalszą z a le tę u k ła d u p ra k ty c z n e g o : sam o o znaczenie j e d n o stk i w sk a z u je "rue je d n o k ro tn ie n a m e to d y p o m iaro w ą, za p o m o cą k tó re j m oże b y ć d a n a w ie lk o ść z n alezio n a, oraz u ja w n ia isto tjie u z a le ż n ie n ie te j je d n o s tk i od in n y c h j e d n o ste k pokrew nych-. P o d o b n e w n io sk i n ie d f ją się w y c ią gn ąć z o z n aczeń w y m ia ro w y c h u k ła d ó w b ezw zg lęd n y ch. i 1- - i T ego ro d z a ju e m p iry czne d e fin icje, ja k p o d a n e w y żej i, o k re ślen ia 1 in t "C i 1 in t fi, p o sia d a ją je d n a k p e w n ą wa- ; dę; sto p ień ich z g o d n o ści z w ie lk o ściam i b ezw zględ n e] je d n o s tk i ła d u n k u (1 a b s C) i b ezw zg lęd n ej je d n o s tk i o p o ru e le k try c z n eg o (1 abs, fi je s t u z ależnio n y o d d o k ład n o ści m eto d p o m iaro w y ch ; w m ia rę d alszego u d o sk o n a la n ia ty ch o sta tn ic h p o w sta ją n iezam ierz o n e p o p rz ed n io ró żnice. Isto- T Iz tnie, p rz y d o k ład n iejszy ch' b a d a n ia c h ' stw ierd zo n o, ż e z a m ierzo n e p o c zątk o w o r e l a c j e : l _ i n t C =! ' a b s "G; 1 in t 1! 1 a b s Q, n a le ż y z astą p ić p rz e ^ n a s tę p u ją c e : 1 in t C = 0,99996 abs C jk 1 in t Q = 1,00051 abs 2. N iezg o d n o ść p o w y ższa n ie m ia łab y o sta te cz n ie w ielk iego zn aczenia; m n iej p rz y je m n a je s t w szakże o k o liczność, że oba w y m ien io n e u k ła d y p ra k ty c z n y i b e zw z g lęd n y z a z ę b ia ją się o sieb ie, jeż e li chodzi o je d n o s tk ę e n erg ii. Ta o sta tn ia bow iem d efin iu je się z je d n e j stro n y za pom o cą J e d n o s te k m ec h an ic zn y c h ja k o 1 erg ; z d ru g iej je d n a k stro n y je d n o s tk ą en erg ii je s t ta k ż e 1 w ą to se k u n d a 1 V A s = 1 J (dżul), p rz y czy m 1 dżul m iał się ró w n a ć 107 ergów. Przez p o d sta w ie n ie p o d a n y c h p o w y żej u lep szo n y c h w a rto ści o trz y m u je m y p b ecnis : 1 J = i;00p48- X 10; ergów. W sp ó łc z y n n ik p o w y ż sz y 1,00043 * (p odług in n y c h źró d eł 1,00028) sta n o w i zn aczn ą n ie d o g o d n o ść g d fż m jisi b y ć w łą -, cza n y w ę w szy stk ic h rach u n k aclf, w k tó ry ć h. z, d a n y c h j e le k try c z n y c h o trzy m u je się w ielkość^" m echan iczn e, j a k i m oc, p raca, siła itp. W a ż n ą ro lę w p rz ed sta w io n y m w y żej u k ład z ie p ra k ty c z n y m o d g ry w a ją w a rto ści Pod1. p rz e n ik a ln o śc i d ie le k try cznej i m ag n e ty cz n ej p ró żni. Z p o m iaró w o trzy m u je.się F i ' f = 0,88585 X cm H Hó - 12,56047 X 10-9 cm W ie lk o ści p o w y ższe zw iązan e są w y n ik a ją c ą z ró w n a ń M a x w ella zależnością _JL_ \it 0 go gdzie co oznacza p rę d k o ść św ia tła w p różni. Przez p o d sta w ie n ie do teg o w y ra ż e n ia w ie lk o ści 0, Po o trzy m u je s ię co = 2,9979 X 10> cm /s../ III. U k ład je d n o s te k o b o w ią z u ją c y od 1. I P rz e w id u ją c w y n ik łe z p rz y ję ty c h p o w y ż ej z ało że ń n ie d o g o d n o ści. M ię d zy n a ro d o w a K o m isja E le k tro te ch n ic zn a (CEI C o m m isio n E le c tro te c h n iq u e In tern a tio n a le ) jeszcze w r p o sta n o w iła o p ra co w a ć i w p ro w ad zić n o w y u k ła d o p a rty n a je d n o stk a c h, z g o d n y ch ściśle z je d n o stk a m i b ezw z g lęd n e g o m a g n e ty czneg o ntcłn'dn~txfrs: sto so w n ie do T m h w aly ^ iręd z y n H ro d o w cg o K o m itetu M ia r i W a g z r n o w y u k ła d m a o b o w iązy w ać od 1. I r,*) P o sta n o w ie n ia CEI są w ią żące d la w szy stk ic h p a ń stw, n a le ż ą c y c h do K o n w en c ji M e try cz n ej (n ależy do n iej i P olska). W e d łu g teg o n o w eg o o p ra co w a n ia p o z o sta je w m o cy z a sa d a u k ła d u G io rg i'eg o o p a rc ia się o c z te ry p o d sta w o w e je d n o stk i: 2 m ec h an ic zn e i 2 e le k try c z n e. J e d n a k d e fin icja iy c h o sta tn ic h n ie w iąże się o b e cn ie' z d anym i e k sp e ry m e n taln y m i (opór o k re ślo n ąg o p rz ew o d n ik a, ilo ść w y d z ie lo n e go sre b ra, n a p ię c ie n o rm aln eg o ogniw a), ja k to b y ło doty ch czas. D e fin icja dw u e le k try c z n y c h je d n o s te k - ła d u n k u i n a p ię c ia o p iera się o b ećn ie n a u sta le n iu ilo czynu i ilo- '~razù ty c h dw ó ch p o d sta w o w y c h je d n o ste k 1 C (kulom b) i 1 V (wolt). 1) Ilo czyn obu je d n o ste k 1 V i 1 C m a w y n o sić 1 J (dżul) = 107 ergów : 1 C V = 1 J 107 ergów. 2) Ilo raz obu je d n o s te k 1 V i 1 C je s t u sta lo n y przez ' 'z ało że n ie/ że w a rto ść p rz en ik aln o śc i m ag n e ty cz n ej p ró żn i w y n o si \ / Ł.\= V s2 U 9 Mo = 4 - *> t ję A cm Z ało żenie 2) sp ra w d z a się p o m iaro w o do o k re śle n ia ind u k cyjn o ści, k tó re j w a rto ść dla (teo re ty c z n ie n iesk o ń czen ie długiej)" cew k i c y lin d ry cznej w y n o si w p ró żn i W. / 0 d Dla sk o ń czonych sto su n k ó w j w zór p o w y ższy u z y sk u je dobrze sp ra w d z o n e u z u p ełn ien ie m ate m a ty c z n e. Z a p om ocą m eto d y p o m ia ro w e j, p o z w ala ją c ej p o ró w n y w ać in d u k cy j- ' T *) Por. PE, 1939, sir A - 7 «/

14 90 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 1UŁ -9H R. XXII, z. 3 ność L z oporęm czynnym o trzy m u je się przy ty ch zało żeniach*) : 1 n o w y Q = m ierzo n em u p rą d em sta ły m w te m p e ra tu rze 0 C o p o ro w i słu p a rtę c i o stały m p rz ek ro ju, d łu gości 106,250 cm i ciężarze 14,4453 g; 1 n o w y C (kulom b) ład u n k o w i 1,11815 m g jo n ó w sre b ra; n a p ię c ie o g n iw a W e sto n a p rz y 20 C w y n o si 1,01865 V (n o w y ch V). D la p rz e n ik a ln o śc i d ie le k try c z n e j próżni. o trz y m u je się p rz y zało że n iu n a jle p szej w o b ecn ej chw ili w a rto ści p rę d k o ści św ia tła cn = nl ll 10 TT C cir_ cm.... F <-'n = 0, _ ii^ri. 4 rtco2 V s ' ~ cm ę 4 Ór^gL w { / O p arcie n o w ego u k ła d u je d n o s te k o w łaściw o ść su b sta n c ji św iato w ej (m ag n ety czn a p rz en ik aln o ść próżni). P o p rz ed n i u k ła d o p iera ł ślę o w ła sn o ść dow o ln ie o b ranej su b sta n c ji, ja k ą je s t rtęć, i to su b sta n c ji, b ę d ąc ej m ie sz a n in ą b liżej n ieo k re ślo n y c h izotopów. 3. M ożność o b liczan ia p rz en ik aln o śc i m ag n ety czn ej p ró ż n i Po i p rz en ik aln o śc i e le k try c z n e j p ró żn i s0 z d o w o ln ą d o k ład n o ścią (tej o sta tn ie j p rz y zało żen iu, że zn an a je s t p rę d k o ść św ia tła w pró żni Co). r*t i 4. M ożność p re cy z y jn ie jsze g o w y k o n a n ia k o n ieczn y ch p o m ia ró w d o św iadczaln ie, niż to b y ło poprzed n io. W y m ia ry g e o m e try c z n e cew ki d a ją się łatw o i d o k ła d n ie u stalić; n a sk u te k teg o n o rm aln y h e n r m o żn a p re c y z y jn ie j w y m ierzyć i w y k o n a ć niż ^norm alny om. K o rzyści ze sta so w a n ia n o w ego ta k z d efin io w an ego u k ła du są n a stę p u ją c e : 5. N o w e u sta lo n e je d n o stk i nie są u z ależnio n e p d d o sk o n ało ści m eto d p o m iaro w y ch ; te o sta tn ie d a ją nam ty lk o 1. Ś cisłe d o sto so w an ie n o w y ch je d n o s te k do d aw n y ch w z o rc e, k tó re p o z o stają w m o cy p ó ty, p ó k i nie b ędzie odn jed n o ste k, o p a rty c h o u k ła d e le k tro m a g n e ty c z n y CGS. U su n ię c ie jn ie g m m ^ cą i niećfogodnóści, w y n ik a ją c e j z istn ie n ia, a le zio n e p rz y b liżenie jeszcze śc iślejsz e; je d n a k sam a defi n icja p rz y tym zm ianie n ie ulega. w sp ó łc z y n n ik a 1~Ó0043 (1,00023) p rz y je d n o stk a c h p racy, m o cy i siły. *) Szczegółowsze uzasadnienie podanych poniżej liczb nié jest autorow i znane. ( W T W k - i ' n Z /. C0 /W ' au IN Z. W Ł A D Y S Ł A W NEY a/ j s M i* Gospodarka energetyczna w Szwecji Wy t A 1. R ozm ieszczenie p rzem y słu, z aso b y e n e rg e ty c z n e i p ro d u k c ja e n erg ii. P o d staw o w y m źró d łem e n erg ii e le k try c z n e j w Szw ecji są sp a d k i w ody, k tó re m u szą z a stę p o w a ć b ra k u ją c y w ęgiel. N a tu ra ln e b o g a ctw a S zw ecji, ja k lasy, ru d a żelazna i siły w o d n e, o raz szczęśliw e u n ik n ię c ie u d z ia łu w obu w o jn a ch św ia to w y c h z d ecydow a ły o stru k tu rz e g o sp o d arczej i ro z w o ju p rzem y sło w y m S zw ecji i d o p ro w adziły k ra j do w ie lk ie g o d o b ro b y tu. K o p aln ie ru d y są p o ło żo n e za k o łem b iegunow y m w o k o lic y K iru n y, sk ą d ruda. d w iem a d ro g am i przez N a rw 'k i L u lea d o sta je się do in n y ch k ra jó w. P rzed w o jn ą e k sp o rt do chodził do 10 m ilio n ó w to n roczn ie. Lasy, p o k ry w a ją c e olb rzy m ią część p o w ie rzchni k ra ju, są p o d sta w ą w ie lk iego p rz em y słu d rzew n ego. O g ro m n e ta rta k i, fa b ry k i m a te ria łó w b u d o w la n y ch o raz fa b ry k i celu lo zy k o n c e n tru ją się g łó w n ie w D olnym N o rrlan d z ie n a w y b rz eż u Z ato k i Botnick iej. P rzem y sły m etalu rg iczn y, m aszy n o w y, e le k try c z n y i w łó k ien n ic zy m ieszczą się w c e n tra ln e j S zw ecji, w p a sie p o m iędzy G ótebd rgiem i Sztokholm em oraz n a sam ym p o łu d n iu w o k o lic a ch M alm ó i H elsin g b o rg. G o sp o d ark a e n e rg e ty c z n a je s t p ra w id ło w a. P ro d u k c ja c ie p ła w z ak ład a c h p rz em y sło w y c h z re g u ły zw iązan a je s t z p ro d u k c ją e n erg ii e le k try c z n e j przez p o w szech n e sto so w a n ie tu rb in zaczepow y ch i p rz ec iw p ręż n y ch. E lektro w n ie p rz em y sło w e z re g u ły p ra c u ją ró w n o le g le z sie cią o k rę gow ą, o d d a ją c do n iej n a d m ia r e n e rg ii lub p o k ry w a ją c z n iej b ra k e n erg ii, w zależności od p o trzeb y. W te n sp o sób u z y sk u je się n a jle p sze w a ru n k i d la p o łączo n ej p ro - d u k c ji c iepła i e n erg ii e le k try c z n e j. Do w y z y sk a n ia c iepła o d p a d k o w eg o ro z p o w szechnio n e są b ard zo u rz ąd z en ia re g e n e ra c y jn e sy ste m u La M o n ta, u sta w ia n e w k a n a ła c h sp a lin o w y ch p ieców p rz em y sło w y ch. W ie le tak ic h in stala cji, z asto so w an o w czasie w o jn y szczególn ie w p rz em y śle h u t niczym. Ja k o p a liw o sto so w an y je s t g łó w n ie w ęg iel, w iele k o tłó w p rz y sto so w a n y c h je s t ró w n ież do o p a la n ia ropą, W o jn a sp o w o d o w a ła w ie lk ie tru d n o śc i i o g ra n ic zenia w d o sta w ie w ęgla, dow óz ro p y i b e n zy n y u sta ł n iem al całk o w icie. Z a sadniczym p a liw em w p rzem y śle i tra n sp o rc ie stało drzew o. w okresie wojny ^ V" : się S tale ro sn ą c e z ap o trzebow a n ie en erg ii e le k try c z n e j przez lu d n o ść, k o m u n ik a c ję i p rzem y sł (rys. 1) m ogło b y ć p o k ry te ty lk o d zięki in te n sy w n e j ro zbudow ie z ak ład ó w w o d ny ch. W ro k u 1938 m oc z a in sta lo w a n a w siło w n iac h w o d n y c h w y n o siła ok M W, w siło w n iach zaś ciepln y ch ok. 600 M W. Do ro k u 1945, tj. w o k re sie 6 lat, łączn a m oc e le k tro w n i w o d n y c h w zro sła do 2535 M W, tj. o przeszło 1000 M W, m oc zak ład ó w cie p ln y ch w zro sła w n ieznaczn y m stopniu. M oc zak ład ó w w o d n y ch w y n o si o b ecn ie ok. 80% o g ó ln ej m o cy z ain stalo w a n e j, gdy w ro k u 1938 w y n o siła ok. 70%. Inaczej' p rz e d sta w ia się sto su n e k w y p ro d u k o w an e j e n e r gii. P rzed w o jn ą w zależności od w a ru n k ó w w o d n y ch 5 10% en erg ii po chodziło z e le k tro w n i cieplnych, w roku 1944, p rz y g lo b aln e j p ro d u k c ji w y ższej od p rz ed w o je n n ej o 35%, ju ż ty lk o 2% e n erg ii p o chodziło z z ak ład ó w cieplnych. Z rys. 1 w idać, że spo życie w gru p ie g o sp o d arstw a dom ow ego w zro sło w o k re sie w o je n n y m o 70%, na c ele tra k c ji e le k try c z n e j oraz dla e le k tro m e ta lu rg ii o 50%. O gółem p rz e c ię tn a ro c zn a p ro d u k c ja n a m ieszkań ca p o d n io sła się z 1450 k W h w ro k u 1939 do 2120 k W h w ro k u Z aso b y w o d n e S zw ecji szaco w ane są n a 32,5 m lrd k W h roczn ie, co p rz y ro czn y m czasie u ż y tk o w an ia m o cy z ain sta lo w an e j 5000 h d a je łączn ą m oc sp adów w o d n y c h 6500 M W. S to p ień w y z y sk a n ia k ra jo w y c h zaso b ó w w o d n y ch w zró sł w czasie w o jn y z 22% n a 38%, a z k o ń cem 1948 r. o siąg n ie 46%. R ozm ieszczenie i d y n a m ik a w y z y sk a n ia sił w odnych w o k re sie w o je n n y m w id o czn e są z n a s tę p u ją cego zestaw ien ia: O g ó ln e zaso b y W y zy sk an o W y zy sk an o sił w od nych do 1936 r. dol945 r. M W M W M W N o rrlan d D o ln y N o rrla n d *1190 S zw ecja Ś ro d k o w a i 'Południow a * LI60 Razem , * 2530 G łów ne in w e s ty c je w dziedzin ie b u d o w n ic tw a w odnego ześro d k o w an e b y ły w D olnym N o rrlan d z ie n a rzece Indaisely en. C a łk o w ity sp a d e k rz ek i In d a lselv e n od jez io ra S to rsjo n do u jśc ia w y z y sk a n y je s t ju ż w 10 sto p n iach p iętrzących. W o k re sie w o jn y w y b u d o w an o e le k tro w n 'ę Jó rb stro m e n o m o cy 80 M W, M in d sk d tj 90 M W, G am eiange 40 M W. O b ecn ie łąc zn a m oc z a k ła d ó w ń a te j rzé e w y n o si 629 M W p rz y p ro d u k c ji 4290 m in. k W h. N a jw ię k szy z zak ład ó w w o d n y c h K ra n g ed e o siągnie w 1947 r. no u sta w ie n iu szóstej tu rb in y m oc 210 M W. W k o ń cu 1948 ro k u m oc w szy stk ich z a k ła d ó w n a In d a lselv e n. osiągnie 1010 M W p rz y p ro d u k c ji 6200 m in. kw h. N a rzece In d a l se lv en z n a jd u je się e le k tro w n ia Sillre, je d y n y w S zw ecji z ak ład pom p o w o -szczyto w y. N a d m ia r energ ii w sieci w- dni św iąteczn e z u ż y tk o w a n y b y w a n a p rz ep o m p o w y w a nie w o d y z rzek i In d a lselv e n do p o ło żo n ego o 200 m w yżej jezio ra. W e le k tro w n i z ain stalo w a n e są 2 tu rb in y F ra n cisa po k. m. o1600 obr./m in. N a w sp ó ln y m w a le z tu r binam i z n a jd u ją się d w u sto p n io w e p o m p y o d środkow e. E lek tro w n ia p o łąc zo n a je s t lin ią o n a p ię ciu 132 k V z rozdzielnią e lek tro w n i S tadsforsen n a 220/132 kv.

15 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 91 HHj.ftWh POCO I Wykres przedstawia wytwarzanie energii elektr w Szwecji w tatach r oraz (od r. 1912)rozdział je j zużycia na poucz, działy; 20 bo t Drobny przemysł, rzemiosło, rolnictwo, ośw uh c lip 3. Wielki przem ysł l Komun Ikacjp (koleje żel., Iram wa/e itp.) «. Przemyst ele i trote cpn lelek trelem S. Straty w sieci potrz.w{. oraz eksa enery. Ko Danji oraz elekm kolty parowe R ys. 1 N a rzece A n g e rm an se lv do 1948 r. u k o ń c zo n e b ę d ą 3 z a k ła d y o m o cy 230 M W. D la e le k tro w n i Forsm o n a tej rzece w b u d o w ie są 2 tu rb in y K a p ła n a p o k. m. n a re k o rd o w y dla tu rb in teg o ro d z a ju sp a d e k H 38 m. W a rto w y m ien ić ró w n ież u k o ń c z o n ą w ro k u 1942 e le k tro w n ię T ro llh a tta n II (H oym ) n a rz ece G ó ta e lv z d w iem a n a j w iększym i n a k o n ty n e n c ie tu rb in a m i K a p łan a o m o cy po km i n a sp a d e k H = 30 m. W sz y stk ie w ie lk ie tu r b in y w o d n e w y k o n a n e są p rzez firm y N o h a b. i K M W, g e n e ra to ry i k o m p le tn e w y p o sażen ie e le k try c z n e z akład ó w przez firm ę ASEA. M o cna i szczeln a stru k tu ra g ra n itu p ły ty sk a n d y n a w sk iej u p ra szcza sp ra w ę b u d o w y zak ład ó w w o d n y c h. C zęsto zak ła d y w y k u te są w sk ale, a m aszy n o w n ie z n a jd u ją się pod p o w ie rzch n ią ziem i, co d a je w ie lk ą o szczęd n o ść m a te ria łó w b u d o w la n y ch i ro b o cizny. E le k tro w n ia P o rju s i n a jw ię k sz a w S zw ecji e le k tro w n ia K ra n g ed e p o sia d a ją m a szy n o w n ie w y k u te w sk a le 50 m p o d p o w ie rzc h n ią ziem i. Z e le k tro w n i K ra n g ed e w o d a o d p ro w a d z o n a je s t do rz e k i tu n e le m d łu g o ści 114 k m o p rz e k ro ju 116 m 2. E le k tro w n ia H o y m ró w n ież w y b u d o w an a je s t p o d p o w ie rz c h n ią ziem i. U k o ń c zo n a w 1944 r. e le k tro w n ia T o rp sh a m e r n a p o łu d n ie od In d a lsely e n p o sia d a m a szy n o w n ię u m ieszczoną 125 m p o d ziem ią. O b ecn ie z a in sta lo w a n a je s t w ty m z ak ład z ie 1 tu rb in a "F ran c isa o m ocy k. m., d ru g a tu rb in a je s t w w y k o n a n iu i m a b y ć u ru ch om io na do 1949 r. 2. Sieci p rz e sy ło w e n a jw y ższeg o n a p ię c ia i ich p la n p ra cy. Sieci n ajw y ższego n a p ię c ia ro z c ią g a ją się od N a rw ik u i P c rju sa n a d a le k iej p ó łn o cy p o p rzez c a łą S zw ecję n a przestrzen i 1600 km i łączą się z sieciam i duńskim i n a p o łu d n iu w e le k tro w n i k o p e n h a sk ie j p rz y p o m o cy k a b li w y so kiego napięcia, uło żo n y ch przez cieśn in ę O resund. Z ta b e lk i p o d a n ej w y żej w idać, że 75% sił w o d n y c h z n a jd u je się w p ó łn o cn e j części k ra ju, p o z o stałe 25% w p o łu d n io w ej i śro d k o w ej części. O d w ro tn ie ro zm ieszczona je s t lu d n o ść: 4/5 m ieszk ańcó w, a w ięc śro d e k ciężk o ści całej g o sp o d a rk i n a ro d o w ej z n a jd u je się w p o łu d n io w ej p o ło w ie k ra ju. O g ro m n a w iększość p rz em y słu m aszy n o w e go, w łó k ien n iczego, p rz em y sł m e ta lu rg ic z n y sk o n c e n tro w a n e są w śro d k u k ra ju m ięd zy w ie lk im i jezio ram i i Sztokholm em. S iły w o d n e p o łu d n io w ej i śro d k o w ej części k r a ju, w y z y sk a n e w 80%, o k a z a ły się n ie w y sta rc z a jąc y m i do p o k ry c ia, w ciąż ro sn ą ce g o z ap o trze b o w an ia. S tąd in te n sy w n a ro zb u d o w a sił w o d n y ch D o lnego N o rrlan d u, p o ło żo n y c h n ied o g o d n ie, b o śre d n io 500 km od g łó w n y c h o śro d k ó w sp o życia. T ak ie g e o g raficzne ro zło żen ie źró d eł en erg ii i o śro d k ó w sp o życia sp o w o d o w ało p o w sta n ie je d n e g o z p o tęż n iejsz y ch n a św iecie u k ła d ó w sieci e le k try c z n y c h p rz e sy ło w y c h zaró w n o co do p rz e sy ła n y c h m ocy, ja k i co do o d leg ło ści. D la c h a ra k te ry s ty k i ro z w o ju sieci n a jw y ższego n a p ię cia w a rto p rz y to c zy ć n a stę p u ją c e cy fry : w 1939 r. b y ło w S zw ecji 1215 k m lin ii n a 220 kv, w czasie w o jn y w y b u d o w an o km, o b e c n ie zaś z n a j d u je się w b u d o w ie jeszcze km ta k ic h linii. Prócz teg o istn ie je ok km sieci n a 132 kv, lecz to n a p ię c ie p ra w ie n ie u le g a d alszej ro z b u dow ie. M oc, p rz e sy ła n a z zak ład ó w w o d n y c h n a In d a lsely e n do c e n tra ln e j S zw ecji i do S zto k h o l m u, tj. n a o d leg ło ść ok. 500 km, o siąg a 600 M W w- o k re sie ta ja n ia śniegu n a półn o cy. Z asad n iczy sch e m a t szw edzk ich sieci e n e rg e ty c z n y c h p o k a z a n y je s t n a ry s. 2. Z espół e le k tro w n i w o d n y c h w D olnym N o rrłan - d zie n a rz ek a ch In d a lsely e n i A n g e rm an se lv o łączn ej m o cy ok. 300 M W p o łąc zo n y je s t z z a k ła d a m i w o d n y m i n a d a le k iej p ó łn o cy lin ią o n a p ię c iu 132 kv. Z e le k tro w n i K ro n g ede, S tadsfo r- sen i T o rp sh am er, n a le ż ą c y c h do teg o zesp o łu, w y chodzi n a p o łu d n ie 5 jednotom ow ych lin ii o n a p ięc iu 220 k V ; 4 z n ich łąc zą się w głó w n y m p u n k c ie zb io rczo -ro zdzielczy m sta c ji tra n sfo rm a to ro w e j H u rn d a l; p ią ta lin ia b ieg n ie b ezp o śre d n io do d ru g ieg o g łó w n ego p u n k tu zbio rczo-rozdziełczego, p o ło żo n e g o o 150 k m d alej n a p o łu d n io w y zachód, do sta c ji tran sfo rm a to ro w ej H ałlsb erg. O b a p u n k ty w ęzło w e w ią żą sieć p rz e sy ło w ą o n a p ię ciu 220 kv z sie cią p rz esy ło w o -ro zdzielczą o n a p ię ciu 132 k V i 40 kv p rzez w ie lk ie tra n sfo rm a to ry n a 220/132 kv. W H a llsb erg u są 2 n a jw ię k sz e w S zw ecji tró jfa zo w e tra n s form atory. n a 220/132 k V z re g u la c ją n a p ię c ia + 15% od stro n y n iższego n a p ię cia, k ażd y o m o cy 120 M V A i z trz e cim u z w o jen iem n a 10 k V dla u rz ąd z eń k o m p en sacy jn y c h. S ta c ja H a łlsb erg p o łączo n a je s t lin ią d w u to ro w ą n a 132 k V z trzecim w ie lk im zesp o łem zak ład ó w w o d n y ch, a m ian o w icie n a rzece. G ó ta elv o łączn ej m o cy ok. 300 M W z e le k tro w n ią T ro llh a tta n n a czele. W zw iązku z p ro w a d zoną d alszą in te n sy w n ą ro zbudow ą z a k ła d ó w w o d n y ch w p ó łn o cn e j i p o łu d n io w ej części p ro w in c ji N o rrla n d p rz e w id u je się u ru c h o m ien ie do ro k u 1949 lin ii p rz e sy ło w ej p rą d u sta łe g o n a n a p ię c ie 2 X 250 k V n a tra s ie P o rju s M in d sk o g (na In d alsely en ) H a łlsb erg d łu g o ści około 1000 km. P race b adaw cze n a d p rz esy ła n ie m e n erg ii p rzy p o m o cy jarądu stałeg o p ro w a d zo n e są przez firm ę A SEA w o k o licy TrolihfiP,an. w m iejsco w o ści M illerud. O b ecn ie p rz y p o m o cy in sta la c ji d o św iadczaln ej p rz e sy ła n a je s t m oc rz ęd u 10 M W p rz y n a p ię c iu 2 X_45 k V n a o d leg ło ść ok. 50 km. U rządzenia, p ro je k to w a n e do p rz e sy ła n ia 120 M W, b ę d ą p o sia d ać n a k ra ń c u o d sy ło w y m lin ii p rz e k sz ta łtn ik p rą d u zm ienneg o n a sta ły (m utator), s k ła d a ją c y się z 4 zesp o łó w p ro sto w n iczy ch, k a żd y o 6-ciu z aw o ra c h jo n o w y c h w p o łą- ' c z e n iu. m o stk o w y m. W sz y stk ie 4 zesp o ły p o łąc zo n e są ze so b ą w szereg. N ap ięc ie, p rz y p a d a ją c e n a k a ż d y zesp ó ł p ro stow niczy, w y n ie sie 62,5 kv. N a k o ń c u - o d b io rczym lin ii z n a jd u je się p rz e k sz ta łtn ik p rą d u sta łe g o n a p rą d zm ienny (inw estor) p o d o b n e j b u d o w y, lecz o o d w ro tn y m p rz y łą c z e n iu z aw o ró w jo n o w y c h w sto su n k u do b ieg u n o w o śc i linii. N a sta c ji o d b io rczej w in ien z n ajd o w a ć się jje n e r a to r m o cy b ie rn e j o d p o w iedniej w ielk o ści, gdyż lin ią m o żn a p rz e s y łać je d y n ie m oc czynną. U rząd zenie n ie w y m aga sp e c ja ł-

16 92 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. X X II, z. 3 Kopenht. Rys. do 2.0DMW " 150 -» 100 \J. 50 Szwedzkie sieci energetyczne O elektrownie wodne Elektrownie parowe ( częsc' czarna wybud. po!939rij Lm je 220kV Lin je 132 kv Lin ja 220kV w budowie;prze - widywane p rz ejście na przesył prq de m siatym t 2S0AZ n y c h w y łącznik ó w, ro lę ich sp e łn ia ją sam e zaw o ry jo n o w e, w y p o sażo n e w anodow e sia tk i ste ru ją ce. N ie o p a n o w a n e są jeszcze, ja k się zd aje, n a le ż y cie - tru d n o śc i zw iązan e z zap ło n em zw ro tn y m. P rz e k sz ta łtn ik p rz y z a k łó c e n ia c h p rz ec h o d zi ła tw o w sta n zw arcia. M im o w ie lu n ie w ą tp liw y c h k o rz y ści te go sy stem u p rz e sy łu e n erg ii w p o ró w n a n iu z sy stem em tró jfa zo w y m w y d a je się, że p rz e sy ł n a p rą d zie sta ły m nie zn ajd zie jeszcze szerokieg o zasto so w a nia w n ajbliższym czasie. Sieci n ajw y ższeg o n a p ię c ia oraz o- g ro m n a w iększość n o w y ch z ak ład ó w w o d n y c h są w ła sn o śc ią p ań stw o w eg o p rz e d się b io rstw a i.k ungs V a tte n fallssty re le se n " (K rólew ski Z arząd S padów W o d n y ch ). P rz e d sięb io rstw o to m a m ożliw o ści w y w ie ra n ia w p ły w u n a p la n y p ra c y w szy stk ic h p ry w a tn y c h i k o m u n a ln y c h z a k ła d ó w e le k try c z n y ch, w łą czo n y ch do sieci, w ra m a ch ogólno-państw o w ej g o sp o d a rk i e n erg e ty c z n ej. O- g ó ln y p la n p ra c y całeg o zesp o łu u rz ą dzeń n a rz u c a ją w a ru n k i h y d ro lo g iczn e. R óżnica m iędzy o k re sam i to p n ie n ia śn ie g ó w w p ó łn o cn e j i p o łu d n io w ej S zw ecji w a h a się w g ra n ic ach od 2 do 3 m iesięcy. N a jp ie rw to p n ie ją śn iegi na p o łu d n iu ; w te d y zesp ó ł e le k tro w n i n a G o tael (T ro llh attan ) d y sp o n u je n a d m ia rem m o cy i p rz e sy ła do c e n tra ln y c h o k rę g ó w (przez sta c ję H alłsb erg ) do 80 M W. Później n ad ch o d z i o k re s w ie lk ie j w o d y w D olnym. N o rrlan d z ie. W o k resie tym p rz e sy ła się o k o ło 600 M W n a p o łu dnie. Połow ę, tj. 300 M W, ro zdziela się w H u rn d a lu, sk ąd e n e rg ia idzie do o k rę gów śro d k o w y ch, do. S zto k h o lm u i V a- steras, d ru g a p o ło w a d o sta je się p o p rzez H a lłsb erg do T ro llh a tte n (jako. zw rot) i n a p o łu d n ie S zw ecji ja k o p u n k t ro zdzielczy N a ssjo. W ty m o k re sie śro d k o w a i p o łu d n io w a S zw ecja zasilan e są z D o lnego N o rrlan d u, a zesp ó ł e le k tro w ni w o d n y c h n a G ó ta elv p ra c u je m n ie j szą m ocą, w y z y sk u ją c m ożliw ości a k u m u la c y jn e jez io ra V a n er. Je z io ro V a- n e r je s t trzecim co do w ie lk o ści jezio rem w E u ropie, p o w ie rzchnia jeg o w y n o si 5600 k m 2. 1 cm z m iany poziom u w o d y w jez io rz e o d p o w iada 5,3 m in. k W h. P rz y d o p u szczaln y ch w a h an ia ch p oziom u w o d y w jezio rz e o _1,8 m is t n ie ją m o żliw o ści a k u m u lo w a n ia ok. 950 inln. kw h. W zesp o le ty m w ie lk ie e le k tro w n ie c iepln e w V a ste ra s (110 M W ), w S zto k h o lm ie (ok. 100 M W ), M alm ó (80 M W ) i M o ta ła (35 M W ) są sta le pod p a rą i sta n o w ią m o m en taln ą rezerw ę m m m m m m mmmm -JL- 600 Rys. 3

17 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 93 7TT7TT7tfW777T, Rys. 4 zespołu,.p racu jąc ja k o s ta c je k o m p en sato ro w e. Z ak ład y te są w sta n ie p rz e ją ć p e łn e o b c ią że n ie n o m in a ln e w czasie do 1 m in u ty. P ró cz teg o z a k ła d y p ra c u ją jako^ szczytow e, p o k ry w a ją c ra n n y i w ie c z o rn y szczyt c ałeg o u k ład u. E lektro w n ia w M alm ó. p o k ry w a ró w n ież część o b c ią żenia p o d sta w o w e g o sieci sp ó łk i S y d sv e n sk a K ra fta k tie b o ła g e t. Z e sp ó ł e le k tro w n i c ie p ln y ch u le g a o b ecn ie d alszej ro z b u d o w ie. D la V a ste ra s z am ó w io n a je s t n o w a tu rb in a S tał" o m o c y 65 M W, w M alm ó p rz y stą p io n o do b u d o w y n o w ej e le k tro w n i o m o cy 3 X 5 0 M W. W sie ci 220-k ilo w o lto w ej sto so w a n e są k o m p e n sato ry s ta ty c z n e b a te rie k o n d e n sa to ró w i d ław ik i. Z esp o ły k o m p e n sa c y jn e p rz y łą c z o n e są p rz ew a ż n ie do trzecic h u z w o jeń w ielk ich tra n sfo rm a to ró w s ta c y jn y c h n a n ap. 10 kv. O b e c n ie czy n n y c h je s t o k o ło 50 M V A b a te rii k o n d e n sa to ro w y c h i ty le ż d ław ik ó w k o m p en sac y jn y c h. Z esp o ły k o m p e n sac y j n e ro zm ieszczone są g łó w n ie w H a llsb erg u, H u rn d a l i V a- ste ras. Z am ó w io n y ch je s t o b ecn ie jeszcze 80 M V A k o n d e n sa to ró w sta ty c z n y c h o raz 100 M V A k o m p en sato ró w sy n c h ro n icznych ; z teg o 1 zesp ó ł n a 50 M V A d la sta c ji H a llsb erg i 2 X 25 M V A d la sta c ji H u rn d a l. C a ły u k ła d sie ci n a 220 k V sk o m p e n so w a n y je s t cew k am i P e tersen a. W sie ciac h n a 220 i 132 k V sto so w an e je s t n a k ilk u o d cin k a ch a u to m a ty c zn e w łą c z e n ie p o n o w n e. D o b re w y n ik i, o trzy m an e z ty m zab ezp ieczen iem w e k sp lo a ta c ji, sp o w o d o w ały, że w c ią g u teg o i n a stę p n e g o ro k u w c ałej sieci n a 132 kv będzie ono w p row adzon e. W sz y stk ie tra n sfo rm a to ry n a n a p ię c ie 132 k V i 220 kv p o sia d a ją p u n k t z e ro w y od stro n y w y so k ie g o n a p ię cia, zab ezp ieczo n y o c h ro n n ik a m i k a to d o w y m i, d o b ra n y m i n a n a p ięcie fazow e. J a k o z ab e zp ie cz en ie p rz ec iw p rze p ię c io w e sto so w an e są z p o w o d zen iem p o w szech n ie o d g ro m n ik i k a to d o w e dla w szy stk ic h z a k re só w n a p ię ć do 220 k V w łącznie. W sieci n a 220 k V i 132 k V sto so w an e są g łó w n ie zab ezp ieczen ia w y b io rc ze firm y BBC p rz e k a ź n ik i L. 3. Z ab ezp ie c z e n ia te p ra c u ją w c ałej sie c i b ez zarzutu. C o się ty czy a p a ra tu ry, to n a n a p ię c iu 132 k V sto so w an e są g łó w n ie w y łą czn ik i m ało o łejo w e k o n tra k c y jn e, n a n a p ię ciu 220 k V je d y n ie w y łą cz n ik i p o w ietrzn e. Z ain sta lo w an e p o czątk o w o w k ilk u sta c ja c h k ilo w o lto w y ch w y łą czn ik i p n e u m a ty czne b y ły p rz y c z y n ą p rz y k ry c h zak łó ceń w p ra cy sieci. O sta tn io sto so w an e są w y łą c z n ik i z 6 -cio k ro tn y m p rz erw a n iem łu k u. O b e cn ie K ró lew sk i Z arząd S p adów W o d n y c h zam ó w ił z g ó rą 50 sztu k ta k ic h w y łącznik ó w. L inie n a 220 k V są w 70% w y k o n a n e z ru ro w y m p rzew o d em m ie d zian y m n a 255 m m 2, sto so w an e o b ciążenie to ru w y n o si do 150 M W. N o w a lin ia In d a lselv e n H a llsb e rg o trzy m a lin k ę o p rz e k ro ju 500 m m 2 (st-al). W sz y stk ie lin ie n a 220 k V są jed n o to ro w e. P o d czas w o jn y lin ie kilow oltow e b u d o w a n o w y łą cz n ie n a d re w n ian y c h p o je d y n c z y c h słu p a c h p o rta lo w y c h z odciążk am i o raz z d w iem a lin k a m i o d g ro m o w y m i o p rz e k ro ju 50 m m 2 (Fe), ja k p o k a z u ją rys. 3 i 4. O b ecn ie p rz ec h o d zi się częścio w o n a k o n stru k c je stalo w e. Zniszczenia wojenne w elektrowniach polskich ELEKTROWNIA POZNAŃSKA Z d w u p o z n a ń sk ic h e le k tro w n i m ie jsk ic h ta k zw an a sta ra " e le k tro w n ia (m oc zain st. ok. 4 M W ), czy n n a jeszcze w czasie o k u p a c ji i przfez k ilk a m ie się cy po w y z w o len iu m iasta, je s t z p o w o d u z u ży c ia sk a z a n a n a ro zb ió rk ę. N ie ro z e b ra n o jej je d n a k d latego, że p ra w d o p o d o b n a b y ła p o trz e b a u ru c h o m ie n ia je j w m ie sią cach zim ow ych, g d y n o w a e le k tro w n ia n ie b ę d zie m o g ła p o k ry ć c ałk o w iteg o z ap o trze b o w a n ia m ocy. N o w a e le k tro w n ia, p o b u d o w a n a w ro k u 1929, z aczęła k ró tk o p rz e d w o j n ą zm ieniać sw ój c h a ra k te r; z e le k tro w n i o z n ac ze n iu lo k aln y m sta w a ła się e le k tro w n ią o k ręgow ą. W o jn a i w sk u te k ro z b u d o w y p rzez o k u p a n ta p rz e m y słu w o je n n e g o n a ziem iach w ielk o p o lsk ic h, ja k i w s k u te k lik w i d a c ji m ały c h e le k tro w n i (ropa!) w z n aczn ej m ierze p rz y sp ie szy ła tę p rz em ia n ę. O b e cn ie w o b e c in te n sy w nej e le k try fik a c ji W ie lk o p o lsk i p rzez Z. E. O. P. ro zw ó j e le k tro w n i o k rę g o w ej p o s tę p u je szybko. W ro k u 1939 w chw ili w e j ścia N ie m c ó w do P o z n a n ia n o w a siło w n ia p o s ia d a ła n a stę p u ją c e w y p o saż en ie : 2 tu rb o z esp o ły p o 10 M W ma n a p ię c ie 6 k V i 4 k o tły po 22,5 ton p a ry.n a g o d zin ę (po 4,5 5 M W ) p rz y c iśn ie n iu p a ry -w k o tła c h 27 a tn i te m p e ra tu rz e 400 C. Z am ó w io n y b y ł w te d y trzeci tu rb o z e sp ó ł n a 15 M W. O k u p a n t, re a liz u ją c p o lsk ie z am ó w ien ie, u sta w ił te n z e sp ó ł n a 15 M W, a o p rócz teg o dw a k o tły p o t/h E lektrow nia Poznańska p ary. W a rto zaznaczy ć, że n o w e k o tły m a ją tę sam ą p o w ie rzch n ię o g rz ew a ln ą, co p ierw sze c z te ry k o tły z ro k u N ieszczęście c h ciało, że tu ż p rz ed w y zw o len itm m iasta, tj. w g ru d n iu 1944 r., w tu rb in ie n o w eg o z esp o łu n a stą p iło w y ła m a n ie 8 rz ęd ó w ło p ate k. Po u su n ię c iu ich tu rb in a m o g ła b y ć o b c ią żo n a ty lk o do 7 8 M W i to z ry z y k ie m i p rz y d użym zu ży ciu p a ry n a 1 kw h.

18 94 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. XXII, z. 3 N ajw iększe obciążenia n a obszarze zasilania E lektrow ni Poznańskiej Przez p o b u d o w an ie lin ii na 110 kv G orzów Poznań o raz p o d sta c ji p rz y sam ej e le k tro w n i o m o cy p rzelo to w ej 22 M V A, 30/6 kv (połączenie 2 liniam i n a 30 kv z p o d sta c ją 110/30/15 kv lin ii 110 kv ) siło w n ia p o z n ań sk a została w łą cz o n a do u k ła d u sieci o k rę g o w y ch w sch o d n io -n iem ieckich. U czyniono to w zw iązku z u cieczk ą przem ysłu n ie m ieck ieg o na w schód. Z n is z c z e n ia w o je n n e. N ie k o rz y stn e poło żenie siło w n i w o d leg ło ści ok. 200 m od c y ta d e li p rzyczyniło się d o teg o, że b y ła o n a p rzez k ilk a n a śc ie dni w n a jg o rętszy m og n iu a rty le ry jsk im i lo tn iczy m w chw ili w y zw o len ia m ia s ta P oznania. M im o je d n a k dużej ilości- p o cisk ó w i bom b lo tn iczy ch (przeszło 100 sztuk), k tó re sp a d ły na e lek tro w n ię, w y szła o n a z w o jn y w p o ró w n a n iu z e le k tro w n ią prusz-kow- sk ą czy w a rsz aw sk ą ze znaczn ie m n iejszy m i uszkodzeniam i. Dużą o chro n ę sta n o w iły tu ta j b u d y n k i n adzw y czaj solidne, żelb eto w e, oraz p o b u d o w a n e o c h ro n n e p ry z m y żelbetow e. C h a ra k te ry sty c z n ą c ech ą zn iszc ze ń w siło w n i b y ło to, że część e le k try c z n a p ra w ie n ie u c ie rp ia ła (n ieznaczne u szk o dzen ia p o łączeń czo ło w y ch jed n e g o g e n e ra to ra n a 10 M W, a p a ra tu ry w ro zdzieln i, n ie k tó ry c h p rz ew o d ó w s te ro w n i czy ch w n astaw n i), n a to m ia s t duże szk o d y p o n io sły u rz ą dzen ia k o tło w n i, s ta c ja w o d y z a sila ją c e j, u rz ąd z en ia do naw ęg lan ia w e w n ę trz n e i z ew n ętrzn e, m osty, su w n ice oraz oczy szczaln ia w o d y rzeczn ej. Poza tym sto su n k o w o dużym uszkodzen io m u le g ły b u d y n k i. Z sześciu k o tłó w :.4 p o 22,5 t/h p a ry i 2 po 50 t/h, trzy k o tły z m n ie jsz y ch i je d e n z w ię k sz y ch b y ły zniszczone od 5 do 25%, p o d c zas g d y p o z o stałe dw a k o tły n a 22,5 t/h i 50 t/h b y ły zniszczo n e co n a jm n iej w 50%. O d b u d o w a ich n ie je s t jeszcze u k o ń czo n a. W n o w o czesn ej p o d sta c ji n a 30/6 k V u sz k o d z en ia b y ły b ard zo znaczne: 6 c e le k u leg ło całk o w item u zniszczeniu wra-z z 5 w y łącznik am i e k sp a n sy jn y m i o d u żej m o cy o d łączaln ej. O d b u d o w a. O d b u d o w ę siło w n i ro zpoczęto d o p iero w k o ń cu m arc a 1945 r., w alcząc z o lb rzy m im i tru d n o ściam i. N a le ż y p o d k re ślić, że n iezależn ie od zn iszczeń w o je n n y ch o k u p a n t p ro w adził ra b u n k o w ą g o sp o d a rk ę, o b c iążając m a szy n y i u rz ąd z en ia do g ra n ic m ak sy m aln y ch. W sk u te k teg o n iez ale żn ie od o d b u d o w y trzeba b y ło jeszcze p rzep ro w ad zać p o w a żn ie jsze re m o n ty p o szczególn y ch u rząd zeń, k tó re nie u leg ły u szk o d zen io m w o jennym. M im o to w p ierw szy ch d n iach lip c a 1945 r. siłow nia p o z n ań sk a już o d d aw ała e n e r gię do sieci. W chw ili obecn ej z p o w a żn ie jszy c h p rac w y k a ń c z a się o d b u d o w ę d w ó ch o sta tn ic h k o tłó w (22,5 i 50 t/h) i usu w a się w sze lk ie u rząd zen ia ty m czaso w e, p o czy n io n e w p o czątk ach odbudow y. R ó w n o legle z o d b u d o w ą p ro w a d zo n o w stę p n e stu d ia nad ro z b u d o w ą siłow ni. O w o cem ty c h stu d ió w b y ło zam ó w ien ie no w ego tu rb o zesp o łu n a 30 M W i k otłów. W n ajb liższy ch w ięc la ta c h siło w n ia b ęd zie m iała m oc zain stalo w a n ą około 65 M W. S. Seidel OKRĘGOWY ZAKŁAD ELEKTRYC Z ak ład, k tó reg o te re n u p ra w n ien io w y o b e jm u je 6 p o w ia tó w w o jew. P o zn ańsk ieg o, u ru c h o m io n y b y ł w poło w ie 1932 r. (rys. 3). W sty czn iu 1945 r. zo stał częściow o zniszczo n y p rzez N iem ców i o b e cn ie je s t w odbudow ie. N iem cy poza sw o ją p o k o jo w ą" g o sp o d a rk ą ra b u n k o w ą (u su w an ie p rz ew o d ó w m iedzianych, z m n iejszanie p rz ek ro ju szyn zbiorczych itp.) w m o m encie ucieczk i zniszczyli w siło w n i p rzez w y sad z en ie 3 tu rb o g e n e ra to ry o łączn ej m ocy ZNY MIASTA KALISZA (OZEMKA) 7,2 M W, uszkodzili ro zd zieln ię oraz sp alili b iu ra ruchu, n iszcząc c a łą a p a ra tu rę g o sp o d ark i c ie p ln ej, akta, p lan y itd. Z g in ęło ró w n ież częściow o arch iw u m. W sk u te k p a n u ją c y c h w ty m czasie m ro zó w u leg ły całk o w item u lub częściow em u zniszczen iu po m p y zasilające, pom py pom ocnicze, z a w o ry o raz szere g ru ro ciągów. Sam b u d y n e k siłow ni Rys. 1. Zniszczony skraplacz tu rb in y! L jungstróm a p rzed napraw ą] Rys. 2. T enże sk rap lacz po n a p raw ie w łasn y m i siłam i^w y p ro sto w an o płaszcz i w staw io n o łaty)

19 7. XI. 46 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 95 poza uszkodzonym w w ie lu m ie jsc ach dach em, o k n am i itd. w ykazyw ał sz e re g p ę k n ię ć w m u rach. K o tły n ie b y ły z n i szczone, je d n a k m ia ły p e w n e u sz k o d z en ia w s k u te k fo r sow nej e k sp lo a ta c ji bez re ze rw w o k re sie o k u p a cji. K o m in sztucznego c iągu w p o ło w ie z o stał zn iszczo n y. P rzy kolejce lin o w ej do tra n s p o rtu w ę g la z u p ełn ie b y ły zu ży te leje i tra n s p o rte r ślim akow y. W re sz c ie k a n a ły d o p ły w o w e i u jęcie w o d y, n ié czy szczo n e g ru n to w n ie, b y ły zam u lo n e na w ysokość ok. 1 m. Prace p rz y o d b u d o w ie siło w n i n ie z o sta ły jeszcze u k o ń czone. D o ty chczas n a p ra w io n o b u d y n e k siłow ni, u rz ąd z e nia k o tło w n i i k o le jk i n a p o w ie trz n e j do tra n s p o rtu w ęgla. O d b u d o w an o ro z d zieln ię n a 6 k V w części g e n e ra to ró w i zu ży cia w ła sn e g o ; w części o d p ły w ó w m u sian o zad o w o lić się do czasu w y b u d o w a n ia n o w e j ro zdzieln i n a 30 kv u rz ą dzen iem ty m czaso w y m. N a jw ię k sze tru d n o śc i n a strę c z a ła n a p ra w a tu rb o g e n e ra to ró w. Z z ac h o w a n y ch części dw óch b liź n iac zy c h tu rb o g e n e ra to ró w firm y S tal po 2,1 M W z e sta w io n o w fa b ry c e w y tw ó rc y w S zw ecji je d e n, k tó reg o m o n taż w e le k tro w n i d o b ieg a k o ń ca. K o n d e n sa to r do tejż e tu rb in y z u rz ąd z en ia m i p o m o cn iczy m i n a p raw io n o w K aliszu m ie jsc o w y m i siłam i (rys. 1 i 2). S p a lo n y g e n e ra to r tu r b in y BBC o m o cy 3 M W p rz e w in ę ła firm a R ohn-z ieliński. P rzy p o m o cy m ie jsc o w y ch fa b ry k i w a rsz ta tó w n a p raw io n o p ły tę fu n d a m e n to w ą i o d lan o n o w e ło ży sk o, p rzyczyni m o d el z b ra k u ry su n k u m u siał b y ć w y k o n a n y n a p o d sta w ie z e b ra n y c h k a w a łk ó w d a w n eg o ło ży sk a. T u rb o g e n e ra to r u ru c h o m io n o 10. X r. N a m ie jsc e zniszczo n ej tu rb in y 2,1 M W zam ów iono w firm ie S tal n o w y zesp ó ł o m o cy 5 M W. W b u d o w ie je s t ró w n ie ż n o w y k o c io ł o w y d a jn o śc i 25/32 t p a ry na godzinę., Rys. 3. W idok E lektrow ni K aliskiej w 1939 r. (od stro n y w schodniej) D ziałan ia w o jen n e, ja k ró w n ież b ra k n a le ży te j k o n se r w acji słupów, sp o w o d o w a ły w ie le u sz k o d zeń w u rz ąd z e n iach p rz e sy ło w y c h i rozdzielczy ch. O d b u d o w an o je i n a p ra w io n o W cało ści, u m o żliw iając z asilan ie 37 m iejscow o ści. O b e cn ie czy n n y c h je s t około 290 km lin ii n a p o w ietrzn y c h w y so k ie g o n apięcia, 30 km sieci k a b lo w ej w y so k ie g o n a p ięc ia i p o n a d 200 km sieci n isk ieg o n ap ię cia. W k ró tk im czasie b ę d zie u ru c h o m io n a lin ia w y so k ie g o n a p ię cia. K a lisz Pleszew długości 32 km. Z. O lchow icz P R Z E G L Ą D C Z A S O P IS M ORGANIZACJA UPAŃSTWOWIONEJ ENERGETYKI W CZECHOSŁOWACJI 1 n g. J. I b l e r. Soustavna elektrisace v obnoveie CeskoslovensIte republice El e k t r o t e r h n i c k y O b z o r(1 9 4 G, roczn. 35, Nr 9-12, str ) D e k re t p re z y d e n ta re p u b lik i (N r 100 z 24. X. 1945) o u n a ro d o w ie n iu p rz e d się b io rstw e n e rg e ty c z n y c h o raz sta tu t u n a ro d o w io n y c h p rz ed się b io rstw, w y d a n y w ro z p o rz ą d ze n iu rz ąd o w y m z 15. I. 1946, o tw o rz y ły n o w e d ro g i d la ro zw o ju e le k try fik a c ji i g a zo w n ic tw a w C zechosło w acji. E le k try fik a c ja i g azo w n ictw o z n a jd u ją się o b ecn ie w s ta n ie w y n iszczo n y m ; u rz ąd z en ia n ie b y ły p rzez o k u p a n ta ani ro z b u d o w y w a n e, an i o d n a w ian e, ani n a w e t n a le ży c ie u trz y m y w ane, co tłu m a c z y się c h ęcią p o d p o rz ą d k o w a n ia ich k o n c ern o m n iem ieckim. N a stę p stw a teg o są w id o c zn e z p o ró w n a n ia sta n u z r i 1944: m oc e le k tro w n i p u b lic z n y c h 745 M W 912 M W m oc e le k tro w n i p rz em y sło w y c h 1125 M W 1300 M W 1870 M W 2212 M W w y tw ó rc zo ść e n erg ii (min. k W h ) ę67 Z z e sta w ie n ia w y n ik a, że m oc w z ro sła w c ią g u 7 lat o 18,1%, a w y tw ó rc zo ść o 45%, jeż e li zaś u w z g lęd n ić ty l ko p u b lic z n e e le k tro w n ie, to m oc w z ro sła o 22,4%, a w y tw ó rc zo ść o 66,5%. D la e le k tro w n i p u b lic z n y c h p ro je k to w ano w o k re sie ty c h k ilk u la t w y b u d o w a n ie n o w y c h u rz ą d zeń o m o cy 410 M W, u sta w io n o zaś ty lk o 167'M W ; j e szcze g o rzej je s t w e le k tro w n ia c h p rz em y sło w y c h, z w ła szcza g d y się z n ich w y łą c z y Z a k ła d y S talin a. T ak a p o lity k a d o p ro w a d ziła do o g ra n ic z a n ia d o sta w y p rą d u, a w ro k u 1945 zaznaczy ło się z m n ie jszen ie w y tw ó rc zo ści i o d b io ru ró w n ie ż w s k u te k k ło p o tó w z w ęglem. N a ro k b ie ż ą c y (1946) p rz ew id y w a ło się d o sta rcz en ie o d b io rco m z e le k tro w n i p u b lic z n y ch ok m in. k W h p rzy o b c ią żeniu n a jw ię k sz y m 1000 M W, ale p o n iew aż m oc e le k tro w n i p u b lic z n y c h w y n o si z aled w ie 912 M W, z czego ok. 140 M W p rz y p a d a n a e le k tro w n ie w o d n e, k tó ry c h p ra c a zależ y o d sta n u w o d y, w w ie lu zaś e le k tro w n ia c h p a ro w ych sta n k o tłó w nie d o ró w n y w a m o cy tu rb in, w y ja śn iło się, że n a w e t p o u w z g lęd n ien iu n ieró w n o cz esn o śc i szczy tó w i re z y g n a c ji z re ze rw b ra k b ęd zie ok. 250 M W. B rak u ją c ą m oc zam ierza się p o k ry ć z p rz e sta rz a ły c h e le k tro w ni p rz em y sło w y c h (ok. 150 M W ), o raz z im p o rtu z P o l ski i N iem iec (ok. 50 M W ); p o re sztę (50 M W ) w y p a d n ie się g n ąć do jeszcze sta rsz y c h e le k tro w n i p rzem y sło w y ch, bądź też w y p a d n ie u ciec się do o szczędności. S ta n ta k i p o trw a w ro k u b ież ąc y m i p rzyszły m, ja k k o lw ie k d o sta w y p rą d u z z a g ra n ic y n ie są u m o w n ie g w a ran to w a n e, a o b cią ża ją czeski bilans, płatniczy. R ów nież sta n sie ci ro zdzielczy ch n ie je s t p o c ie sz ają cy, g d y się u w zględ n i sk u tk i o d b ie ra n ia m iedzi w la ta c h o k u pacji. U n aro d o w ien ie p rz e d się b io rstw o b jęło ró w n ież d zied zin ę ro z p ro w ad z e n ia e n erg ii e le k try c z n e j: o b o k 115 p rz e d się b io rstw, z a jm u ją c y c h się w y tw arzaniem, p rz e sy ła n ie m i d o sta rcz an ie m p rą d u (w ty m 16 sp ó łe k a k c y jn y c h, 91 p rz e d się b io rstw g m in n y ch itd.), u n a ro d o w io n o 908 p rz e d się b io rstw, z a jm u ją c y c h się zak u p em, p rz e sy ła n ie m i d o sta r czaniem p rą d u (w ty m 777 gm in n y ch, 129 p ry w a tn y c h i 2 sp ó łk i z ogr. odp.). O gółem u n a ro d o w io n o do te j p o ry 1023 p rz e d się b io rstw a,, n ie u n a ro d o w io n o jeszcze 2 e le k tro w n i sp ó łd zielczych i ok. 150 sp ó łd zieln i, z ajm u ją cy c h się rozdziałem p rąd u. G azow ni u n a ro d o w io n o 72 (w tym 65 m ie jsk ich i 7 n a leż ąc y c h do sp ó łek ak cy jn y ch ), p o z o stało jeszcze 17 (w ty m 8 p ry w a tn y ch ). T ru d n o ści fin an so w e u n a ro d o w io n y ch p rz ed się b io rstw w y w o ła n e są n ieu re g u lo w an ie m cen za p rąd, gaz i p arę. P race k o m isji tary fo w e j ESC w y k a za ły, że w ro k u 1946 (na 1 stycznia) w p o ró w n a n iu, z r w y d a tk i dla w ie l k ich o d b io rcó w w zro sły do 254%, a n a św iatło do 260%. T aryfy, p rz y zn a n e d o ty ch czas, są n iew sp ó łm ie rn ie n isk ie i p rz e d się b io rstw a w d alszy m c ią g u ż ą d a ją p o d n ie sie n ia ich do sp ra w ied liw e j w y so k o ści, w p rzeciw n y m ra zie p rz ed się b io rstw o m g rozi k ry z y s fin an so w y i niem o żność w y w ią z y w a n ia się ze sw y ch zadań. U n aro d o w ien ie p rzem y słu e n erg e ty c z n eg o sp ro w ad ziło k o n so lid a c ję w e le k try fik a c ji i g azo w n ictw ie p rzez p o w ią zan ie d ro b n y c h, p rz ed się b io rstw w w ię k sz e g ru p y i w y łą czenie p o śre d n ik ó w w d o sta w ie energ ii, co um ożliw i ra c jo n a ln ie jszą g o sp o d a rk ę. Z am iast ok zak ład ó w, z a jm u ją c y c h się w y tw a rzaniem, ro z sy łan iem i sp rz ed a ż ą energ ii, o b e cn ie b ędzie ty lk o siedem narodow ych przedsiębiorstw e le k tro w n ia n y c h, c z te ry gazo w n icze i je d n o (na Słowacji)_ in stalacy jn o -h an d.lo w e, a d alej b ęd zie je d e n organ centralny,,c z ec h o sło w a ck ie Z a k ła d y E n erg e ty c z n e " z siedzib ą w P radze i je d e n organ okręgow y Z a k ła d y E n erg e ty c z n e n a S ło w aczy żnie" z siedzib ą w B ra

20 96 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY R. X X II, z. 3 ty sław ie, o g ó łem w ie c b ędzie 14 e n e rg e ty c z n y c h o rg an ó w n aro d o w y ch. O g ó ln o p a ń stw o w y o rg a n, c e n tra ln y i sło w ack i o rg an o k rę g o w y m a ją za z a d a n ie je d n o lite k iero w n ic tw o i z a ła tw ia n ie w szelk ic h sp raw, w sp ó ln y c h d la w szy stk ic h p rz e d się b io rstw n a ro d o w y ch. D w a te n a d rz ę d n e o rg a n y n ie p o sia d a ją ani w ła sn y c h w y tw ó rn i, an i w ła sn y c h sieci ro z d zielczych. W y tw a rz a n ie, p rz e sy ła n ie i sp rzed aż en erg ii zle co n e są p o szczególn y m przedsiębiorstw om narodowym, k tó re są g łó w n y m i sa m o d zieln y m i o rg a n am i g o sp o d arczym i n a m ie jsc u i p o z o sta ją p o d o g ó ln y m k ie ro w n ictw e m c e n tra ln e g o o rg a n u o g ó ln o p ań stw o w ego. P oszczeg ó ln e p rz e d się b io rs tw a n a ro d o w e lep ie j w y c zu w ają p o trze b y sw y ch tere n ó w, n iżb y to czy n ił je d e n c e n tra ln y z a rząd, k tó ry b y d o p ro w adził do z b y tn iej b iu ro k racji. O n e g ru p u ją u siebie w y ższe d ziały techniczne, a d m in istra c y jn e i zaw iadow cze, ja k o to: ru c h e le k tro w n i i sieci b. w y so k ieg o n ap ię cia, ro zdział o b ciążeń, b u d o w ę e le k tro w n i i sieci w y so k ie g o n a p ię cia, ta ry fik a c ję i p o m iary, p e rso n a lia, z a k u p y, k o n tro lę, fin an se, g łó w n ą k się g o w o ść itp. P rz e d sięb io rstw a n a ro d o w e' są n ieje d n a k o w e : ró żnią się m iędzy so b ą zależ n ie od c h a ra k te ru p rz y d zielo n y c h im d zielnic, c h a ra k te ru z a k ła d ó w i ź ró d eł e n erg e ty c z n y ch. D la u n ik n ię c ia m o żliw y ch szkód i u trzy m an ia c iągło ści ro z w o jo w ej trz e b a stw o rzy ć ja k o p o d o rg a n y p rz e d się b io rstw n a ro do w y ch o d p o w ie d n ie zarządy dzielnicowe, k tó re, p o sia d a ją c zn aczn ą sam o d zieln o ść, m a ją b liżej zajm o w ać się sto su n k a m i z o d b io rcam i, ru c h em i b u d o w ą sie ci w y so k iego i n isk ieg o n a p ię cia, z a o p a trz e n ie m sk ład ó w, o b słu g ą licznik ó w i in sta la c ji, a k w iz y c ją i p ro p a g a n d ą, in k asem, o b ra c h u n k iem za en erg ię, o ile te n n ie b ę d zie zce n tra liz o w a n y. Z arząd y d zieln icow e p o w in n y p ro w ad zić k się g o w o ść w ten sposób, a b y d a w a ła o n a d o k ła d n y obraz ich g o sp o d ark i. P o d o b n e z a d a n ia m ia ły b y do w y k o n y w a n ia zarządy powiatowe, o b e jm u ją c e je d e n lu b k ilk a p o w ia tó w i p o w sta łe w d ro d ze dalszego ro z czło n k o w an ia o bszarów, o b ję ty ch przez zarząd y dzielnicow e. N ieró w n o śc i i b ra k i w z aso b ach e n e rg e ty c z n y c h i w ro z b u d o w ie z ak ład ó w p o sz c ze g ó ln y c h p rz e d się b io rstw n a ro d o w y c h m a w y ró w n y w a ć sieć 100-kilow oltow a (później 200- k ilo w o lto w a), k tó ra p ra w d o p o d o b n ie b ę d zie p o z o staw ać p o d zarządery o rg a n u c en traln e g o. O rg a n c e n tra ln y m a ro zdzielać e n e rg ię z sieci n a jw y ższy c h n a p ię ć p rz ed się b io rstw o m naro d o w y m, w y z n ac z ać za tę e n e rg ię c en y i zajm o w ać się h a n d le m e n erg ią e le k try c z n ą z z ag ranicą. Z p o z o stały ch z a d a ń c e n tra ln e g o o rg a n u energ e ty c z n eg o w sta tu c ie p rz e w id z ia n o ':. p la n o w a n ie p ro g ram o w y c h in w e sty c ji, p ra c e b a d aw cze i d o św iadczaln e, p o p ie ra n ie n auki, co do tej p o ry b y ło w zan ied b a n iu, a czem u u n a ro d o w ien ie o tw ie ra m ożliw ości. Do d a lszy ch z a d a ń n a le ż y z d o b y w an ie k re d y tu, p rz ep ro w a d z an ie tra n z a k c ji fin an so w y ch, z je d n o c ze n ie ró ż n y ch o rg a n iz ac ji p o d leg ły c h p rz ed się b io rstw o m n a ro d o w y m, o p ra co w a n ie p lan ó w g o sp o d arczych, c zu w anie n a d w p ro w ad zen iem, w ż y cie n o rm aliza cji, u je d n o sta jn ie n ie tary f, b a d a n ie ry n k u, o rg a n iz a c ja z b y tu i p o lity k a cen, o r g a n iz ac ja w sp ó ln y c h z a k u p ó w i u sta le n ie zasad d la nich, sta ty s ty k a, sc h e m a t k o n tro li p o d le g ły c h p rz e d się b io rstw n a ro d o w y ch i o rg a n u o k ręgow eg o. Poza ty m n a le ż y w y m ie nić stu d ia n a d sp ra w a m i so cjaln y m i, z a g a d n ie n ia p ra cy, k w e stię e ty k i p raco w n ik ó w, szkolen ie k a d r itp. D zięki u n a ro d o w ie n iu p rz e d się b io rstw d ą że n ia te m o g ą b y ć z a k ro jo n e n a d a lszą m etę, n ie ta k, ja k w g o sp o d arce lib e ra ln e j, je d n a k ż e zaw sze p rz y św iecać im m usi o p ła c a l ność, w czym o d p o w ie d n ią ro lę p o w in n i o d e g rać p ra co w n icy m y śląc y gospo darczo i g osp odarczo dobrze w yszkoleni. D o chody o rg a n u g łó w n ego sk ła d ać się m a ją z d o chodów z w ła sn e j p rz ed się b io rc z o ści (służba ro zdzielcza, sprzed aż m a te ria łó w z a k u p y w a n y c h h u rto w o d la p rz ed się b io rstw n aro d o w y ch ), z d o c h o d u od k a p ita łó w, z o b ro tu fin an so w ego, z czy n n o ści u b e zp ieczen io w y c h i-p la n o w a n ia. G d y b y teg o n ie w y sta rczało, w y d a tk i m u szą b y ć p o k ry w a n e przez d o p ła ty p rz e d się b io rstw n a ro d o w y ch, u sp ra w ied liw io n e tym, że k o o rd y n a c y jn a d ziałaln o ść o rg a n u c e n tra ln e g o p ro w adzi do ra c jo n a liz a c ji p ra cy, o b n iżen ia k o sztó w w ła sn y c h p rz ed się b io rstw i p o d w y ż sz en ia ich rento w n o ści.. W o b ecn ej chw ili n a jb liższe z a d a n ia e n e rg e ty k i p o leg a ć m a ją n a ro zb u d o w ie istn ie ją c y c h e le k tro w n i i z a p ro je k to w a n iu n o w y ch, w p ierw szy c h la ta c h p rz ed e w szy stk im ciepln y ch, o p a rty c h o z ag łęb ia w ę g lo w e: p ó łn o cn o czesk ie, fa lk n o w sk ie, o stra w sk ie i w sch o d n io czesk ie. W zak re sie w y z y sk a n ia sił w o d n y ch n a jw ię k sz a u w a g a je s t zw ró co n a n a W e łta w ę i W ag. R ów nież p o w ią za n ie C zech i M oraw sie cią o n a p ię c iu 100 k V i z a p ro je k to w a n ie m ag istrali na 200 k V n a le ży do z ad a ń n a jw aż n ie jsz y ch.. M. N. WYMAGANIA ENERGETYKI W DZIEDZINIE BUDOWY TRANSFORMATORÓW Trebowania NKES k otieczestwiennoj elektropromyszlennosti w obłasti transformatorostrojenia. E 1e k t r i c z e s k i j e Stancji (1945 r., nr 7, str. 22) B adając p ra c ę sie ci e n erg e ty c z n y ch, ra d a techniczna m i n iste rs tw a e le k tro w n i w ZSRR stw ierd ziła, że tran sfo rm a tory, z b u d o w an e w ZSRR p ra c u ją z d użym sto p n iem p e w ności d z ia łan ia i sta n o w ią o b ecn ie u rz ąd z en ie n ajm n iej p o d le g a ją c e u szkodzeniom. J e d n a k p o d w zględ em stra t, tem p e ra tu r g raniczn y ch, re g u la c ji n ap ię cia, ty p ó w w y k o n an ia i in. n ie c ałk o w icie o d p o w ia d a ją p o trze b o m sieci e n e rg e tycznych. N a jp iln iejsz y m z ag a d n ie n iem je s t p o w ięk szen ie sp ra w n o ści tran sfo rm a to ró w. W tran sfo rm a to ra c h, z n ajd u jąc y ch się w e k sp lo a ta c ji w ZSRR tra c i się śre d n io około 6% e n erg ii, w y tw a rz a n e j w e le k tro w n ia c h m in isterstw a, p rzy czym s tra ty te w y n o szą około 35% c ałk o w ity ch stra t energ ii w sieciach łącznie z sieciam i odbiorców. S p e c ja ln e b a d a n ia tech n iczn o -g o sp o d arcze w y k a z a ły c e low ość o b n iżenia stra t w tra n sfo rm a to ra c h średnio o 15 do 25%. W ię k sz e zuży cie m etalu, a je d n o c z e śn ie zastosow a- n ie sta li tra n sfo rm a to ro w e j o m n ie jsz ej stra tn o ści i zw iązan a z ty m w y ższa cen a tran sfo rm a to ró w o p ła c a ją się dzięki zaoszczęd zeniu energii. W ie lk ie z n aczenie d la p o d w y ż sz en ia w o czach odbio rcy w a rto ści dostarczanej m u e n erg ii e le k try c z n e j i z m n ie jsze n ia stra t w sie ciach p o sia d a tak ż e sto so w an ie tra n sfo rm a to ró w z re g u la c ją n a p ię c ia p o d o b ciążeniem. W ta k ie u rz ą dzen ia re g u la c y jn e p o w in n y b y ć z ao p a trz o n e p rzed e w szy stk im tran sfo rm a to ry, słu żące do o b n iżan ia n ap ięcia 110, k V i w y ższych. N ie m n iej niż 50 /o tran sfo rm a to ró w na te n a p ię c ia m a b y ć w c iągu n ajb liższy c h 2 3 la t zao p a trz o n e w u rz ąd z en ia re g u la cy jn e. P rzy o p ra co w y w an iu n o w ej se rii tran sfo rm a to ró w m a być ró w n ież o sią g n ię te o b n iżenie te m p e ra tu ry w e w n ę trz n y c h części o 10 C. Z w ięk szy to p rz ecią ż aln o ść tran sfo rm a to ró w, pozw oli o b e jść się w w ie lu w y p a d k a c h bez sp e c ja ln y c h, n o r m aln ie n ie c z y n n y c h rezerw, p o w ię k sz y o k re s p ra c y tra n s fo rm ato ró w i co n a jm n ie j d w u k ro tn ie p o w ię k sz y trw ało ść o le ju tran sfo rm a to ro w eg o. N a stę p n y m śro d k iem, p rz e c iw d z ia ła ją c y m szybkiem u s ta rz en iu się o le ju tra n sfo rm a to ro w eg o, je s t z ao p a try w an ie tra n sfo rm a to ró w w o d p o w iednie u rz ąd z en ia o chro n n e. W n a jb liższy m czasie, nim b ę d ą w y p ró b o w a n e w ru c h u in n e u rząd zen ia, W szystkie tra n s fo rm a to ry o m o cy 3200 k V A i w y żej w in n y b y ć z a o p a trz o n e w term o sy fo n o w e filtry i p o c h ła n iacze w ilg o ci do cią g łej re g e n e ra c ji o leju. T ran sfo rm a to ry m n iejszej m o cy (do 100 kv A ), b u d o w a n e * d o ty ch czas bez k o n se rw a to ró w, p o w in n y b y ć o b ecn ie w nie z ao p a try w an e. P rzed k ra jo w y m p rz em y słem e le k tro te ch n ic zn y m p o staw io n ó n o w e z a g a d n ie n ie p ro d u k c ji k o m p le tn y ch jed n o - tra n sfo rm a to ro w y c h p o d sta cji, w k tó ry c h cała a p a ra tu ra ro zdzielcza i zab e zp ie czen io w a je s t z m o n to w ana w fa b ry c e n a sam y m tran sfo rm a to rz e. Z asto so w a n ie ta k ic h p o d sta cji zm n iejszy k o sz ty b u d o w y sieci, s tra ty e n erg ii i w a h a n ia n a p ię c ia i p o d n iesie p e w n o ść ruchu. K o m p letn e p o d sta c je p rzew o źne z tran sfo rm a to ra m i w iększej m o cy m o g ą b y ć w y k o rz y sta n e ja k o ru c h o m a rezerw a. M ogą o n e p o w a żn ie zm n iejszy ć liczbę tra n sfo rm a to ró w re zerw o w y ch, in stalo w a n y ch n o rm aln ie n a p o d sta c ja c h n a p o w ietrzn ych. W z a k re sie u lep szen ia p o sz czególn y ch części k o n stru k c y jn y c h w tra n sfo rm a to ra c h w y su n ię to n a stę p u ją c e uw agi. K o n stru k c je do m o co w an ia u zw o jeń p o w in n y p rz e w id y w ać u rz ąd z en ia p ra su ją c e. Iz o la cja śrub, ściąg a ją c y ch ja rz m a tran sfo rm a to ró w, p o w in n a b y ć u lep szo n a. Iz o la to ry o le jo w e n a 110 i 220 k V p o w in n y m ieć w dolnej części u rz ą d zen ia do p o b ie ra n ia p ró b e k oleju. K o n serw ato ry ty ch izo lato ró w w in n y b y ć w y k o n a n e z cienkieg o o d lew u ż eliw nego, a n ie ze szkła, a b y o chro n ić olej od szkodliw eg o w p ły w u p ro m ie n i słonecznych. K o n stru k c ja iz o la to ró w do 35 k V p o w in n a u m ożliw iać ich w y m ian ę bez z d ejm o w an ia p o k ry w tran sfo rm ato ro w y ch.