Diagnoza rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną.

Transkrypt

1 Diagnoza rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną. Materiały pomocnicze dla nauczycieli kształcenia zintegrowanego. Wykonała: MGR ANNA BĄBKA CZĘSTOCHOWA 2004

2 SPIS TREŚCI I. Pojęcie diagnozy...3 II. Rozwój ucznia w edukacji wczesnoszkolnej...4 II.1 Rozwój fizyczny...5 II.2 Rozwój sprawności manualnej i procesów poznawczych...6 II.3 Rozwój emocjonalno- społeczny...8 III. Testy do badań rozwoju uczniów Test sprawności fizycznej dzieci i młodzieży L. Denisiuka Test do badania poziomu sprawności manualnej i percepcji wzrokowej (analizy i syntezy) H. Spionek Test do badania poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów I. Styczek Rysunek człowieka Wzory literopodobne Badanie mowy i myślenia. Test S. Szumana Badanie poziomu analizy i syntezy wzrokowej- puzzle Badanie myślenia- porównywanie obrazków Badanie tempa i techniki pisania. Test E. Grzegorzewskiej Badanie tempa i techniki czytania Badanie rozwoju emocjonalno społecznego...33 IV. Przykładowe oceny rozwoju uczniów...37 Bibliografia

3 I.POJĘCIE DIAGNOZY Diagnoza to rozpoznawanie za pomocą technik i metod psychologicznych cech osobowości, właściwości psychicznych, odchyleń od normy w zakresie intelektualnym, emocjonalnym, fizycznym i społecznym. W psychologii oznacza wykazanie istnienia określonego stanu rzeczy, jak np. stwierdzenie wysokiego poziomu ogólnej inteligencji, wykazanie istnienia zdolności matematycznych, językowych i muzycznych, wykazanie zainteresowań np. humanistycznych, matematycznych, przyrodniczych itp., wykazanie cech dojrzałej osobowości itp., w tym również wykrycie określonych odchyleń od normy np. o niedorozwoju umysłowego, o deficytu w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, o koordynacji wzrokowo- ruchowej, o niedojrzałej osobowości. S. Ziemski stwierdza, że diagnoza (w szerszym sensie) jest to rozpoznawanie badanego stanu rzeczy przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju./ Problemy dobrej diagnozy. Warszawa 1973/. Diagnoza opiera się na : 1. rozpoznaniu zdolności oraz odchyleń w rozwoju ( na podstawie zaobserwowanych objawów); 2. ustaleniu przyczyn i skutków nieprawidłowości oraz trudności w opanowywaniu wiedzy i umiejętności. Podstawą diagnozowania są : obserwacje różnych zachowań w różnych sytuacjach społecznych i zadaniowych, rozmowy z dzieckiem, analiza wszelkich wytworów dziecka, wywiady z rodzicami. Ostatecznym celem diagnozy jest opracowanie wskazań edukacyjnych, które będą stymulowały,wspierały i wspomagały rozwój potencjalnych możliwości każdego dziecka. Diagnoza obrazuje: 1. tempo- czyli szybkość z jaką dokonują się w organizmie i psychice dziecka różnorodne zmiany. Tempo rozwoju może być: opóźnione- tzn. dziecko jest na poziomie rozwoju poniżej swojego wieku, czyli rozwija się wolniej i opanowuje różne sprawności i umiejętności nieco później niż ogół rówieśników; normalne zgodne z wiekiem życia dziecka; przyspieszone- czyli dziecko rozwija się szybciej niż rówieśnicy, nieco lub znacznie jego rozwój wyprzedza wiek. Biorąc pod uwagę tempo, oceniamy aktualne cechy rozwojowe każdego dziecka, zwane również właściwościami wieku. Są to cechy główne i istotne, które wyodrębniają i odróżniają dany okres rozwojowy od innych. 3

4 2.rytm- który jest wyznaczony przez stopień regularności zachodzenia tych zmian w czasie- ich względną równomierność lub nierównomierność. Rytm rozwoju może być: harmonijny- (w normie) tzn. wszystkie funkcje i procesy psychiczne, jak również motoryka dziecka rozwijają się mniej więcej równomiernie, prawidłowo, rytmicznie; nieharmonijny- opóźniony lub przyspieszony poziom rozwoju poszczególnych funkcji. Przyspieszenie bądź opóźnienie mogą dotyczyć całości psychomotorycznego rozwoju lub też odnosić się do określonej dziedziny (sfery, płaszczyzny) rozwojowej np. rozwoju ruchowego, umysłowego czy społecznego. Zjawiska te zależą w dużej mierze od warunków, w jakich funkcjonuje dziecko oraz oddziaływań wychowawczych jego środowiska, choć ich podłożem w jakimś stopniu są zapewne zadatki wrodzone. Dysharmonie rozwojowe są również możliwe u bardzo zdolnych dzieci, a specyficzne uzdolnienia posiadać mogą dzieci opóźnione w rozwoju. Deficyty rozwojowe nie są uzależnione od poziomu inteligencji i mogą występować w zakresie: - sprawności manualnej, - percepcji słuchowej czy wzrokowej, utrudniając w ten sposób nabywanie podstawowych umiejętności. 3.dynamikę rozwoju. Dynamika rozwoju to: zahamowanie, przyspieszenie, cofnięcie. Oceniając dynamikę oceniamy postępy dokonujące się w ciągu roku szkolnego. Dynamika może być różna w poszczególnych okresach życia dziecka. Spowodowane to może być różnymi czynnikami biologicznymi, środowiskowymi lub brakiem stymulacji. II. ROZWÓJ UCZNIA W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ. Rozwój człowieka cechują zmiany mające określony kierunek: prowadzą do zapewnienia jednostce coraz lepszej równowagi z otoczeniem, do doskonalenia jej stosunku ze środowiskiem. Mają one charakter zmian progresywnych, postępowych. Rozwój to jakby łańcuch procesów rozgrywających się w czasie, złożony z wielu ogniw. Ogniwa te mogą różnić się u poszczególnych jednostek pod względem długości, natężenia i szybkości procesów zachodzących w organizmie, lecz następstwo ogniw jest zwykle stałe. Inaczej mówiąc, od niższych czynności i funkcji dziecko przechodzi do wyższych form działania. Rozwój jest więc procesem, w którym można obserwować zmiany ilościowe i jakościowe mające określony kierunek i prowadzące do coraz lepszego funkcjonowania. Zmiany ilościowe polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub zespołu cech somatycznych i psychicznych. Dziecko na przykład, przybiera z wiekiem na wadze, poszerza się pojemność jego płuc, zdobywa nowe doświadczenia społeczne, zwiększa zasób słów i 4

5 pojęć. O zmianie jakościowej mówimy wówczas, gdy dana funkcja lub czynność psychiczna nie tylko wzrasta i rozszerza swój zasięg, lecz także przekształca się w sposób zasadniczy, staje się nową jakością rozwojową. Nadrzędnym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wszechstronne wspomaganie rozwoju ucznia. W związku z tym, niesłychanie ważne staje się zdiagnozowanie rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną, aby stwierdzić na jakim etapie rozwoju są poszczególni uczniowie, a po przeprowadzeniu kolejnych badań diagnostycznych, uzyskać informację czy nastąpił ich dalszy rozwój. Diagnozę rozwoju ucznia rozpoczynającego edukację szkolną po raz pierwszy przeprowadzić należy w pierwszych miesiącach roku szkolnego w klasie I, kolejne w klasie II i III. Niniejsza publikacja stanowi praktyczną pomoc w diagnozowaniu uczniów, opracowaną z myślą o nauczycielach kształcenia zintegrowanego. II.1 ROZWÓJ FIZYCZNY Rozwojem fizycznym nazywamy zmiany zachodzące w organizmie w okresie od urodzenia do osiągnięcia pełnej dojrzałości. Najbardziej wymiernymi efektami tego rozwoju jest rozrost, różnicowanie i dojrzewanie organizmu. Rozrost polega na zwiększaniu się wymiarów ciała i jego masy. Proces ten ma charakter ilościowy. Proces różnicowania polega na jakościowych zmianach w organizmie. Jako najbardziej widoczny przykład tych zmian można wymienić zmianę proporcji głównych części ciała- kończyn, tułowia i głowy. Rozwój organizmu jest możliwy dzięki pobieraniu z zewnątrz materiałów budulcowych i energetycznych: pokarm, woda, tlen. W różnych okresach życia tempo rozrostu jest wolne bądź szybkie. Rozwój fizyczny uzależniony jest od wielu czynników. Do najważniejszych należą: czynniki wrodzone(genetyczne), czynniki środowiskowe, które mają decydujący wpływ na aktywność człowieka. Świadomość w istnieniu różnic w rozwoju fizycznym powinna powodować indywidualizowanie obciążeń fizycznych dla uczniów tej samej klasy. Diagnozując rozwój fizyczny należy zbadać: 1. wzrost i wagę ciała każdego ucznia 2.stan ich zdrowia ( odporność na choroby, uzyskać informacje o chorobach przewlekłych, somatycznych) Niedobory wagi i wzrostu oraz wszelkiego rodzaju choroby mogą wywołać: brak koncentracji uwagi, zmęczenie, osłabienie, trudności w myśleniu, spostrzeganiu, zapamiętywaniu. 3.funkcjonowanie narządów zmysłu ( wzroku, słuchu) 5

6 Zaburzenia mogą powodować: trudności w czytaniu i pisaniu, trudności w spostrzeganiu przedmiotów, trudności w dostrzeganiu różnic i podobieństw, trudności w uczeniu się matematyki, trudności w rozumieniu i przekazywaniu informacji słownych, trudności w wykonywaniu zadań i poleceń. 4.wymowę Zaburzenia wymowy mogą powodować: trudności w czytaniu, pisaniu, trudności w wypowiadaniu się, trudności w kontaktach społecznych, zaburzenia emocjonalne. 5.narząd ruchu oraz postawę ciała. Zaburzenia w tym zakresie mogą spowodować: trudności w poruszaniu się, trudności w długotrwałym siedzeniu, kłopoty w wykonywaniu ćwiczeń gimnastycznych, problemy z koncentracją uwagi. 6. sprawność fizyczną siłę, szybkość, zwinność, moc. II.2 ROZWÓJ SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I PROCESÓW POZNAWCZYCH. Rozwój dziecka jest procesem, w którym obserwuje się zmiany ilościowe i jakościowe, prowadzące do coraz lepszego funkcjonowania, zdobywania wiadomości, umiejętności i sprawności. W rozwoju obserwuje się stałą kolejność dziecko przechodzi od czynności prostych do coraz wyższych form działania. I tak: Bez opanowania podstawowych funkcji fizycznych i psychicznych nie mogą rozwijać się procesy wyższe. Bez opanowania sprawności manualnej, posługiwania się ołówkiem, kredką, długopisem dziecko nie zdobędzie umiejętności pisania. Bez odpowiedniego poziomu percepcji wzrokowej i słuchowej nie będzie potrafiło rozpoznać i zapisać liter i głosek, cyfr i znaków. 6

7 Nie znając liter i głosek nie opanuje operacji analizy i syntezy wyrazów. Nie mając rozwiniętej analizy i syntezy nie nauczy się czytać i pisać. Nie umiejąc czytać i pisać, nie będzie mogło korzystać z tekstów pisanych i nie zrozumie ich treści oraz nie będzie potrafiło przekazać swoich wiadomości z danej dziedziny w formie pisemnej. Rozpoznawanie poziomu rozwoju podstawowych funkcji ma więc dla postępów w rozwoju oraz w zdobywaniu wiedzy przez dziecko istotne znaczenie. Dla nauczyciela zaś stanowi podstawę do właściwego planowania i organizowania zajęć. Przedmiotem diagnozy w zakresie sprawności manualnej i funkcjonowania procesów poznawczych będzie: 1) Sprawność manualna, a w szczególności: napięcie mięśniowe; tempo pracy; precyzja; koordynacja wzrokowo- ruchowa; błędy graficzne w pisaniu. Metody badań - Obserwacja czynności samoobsługowych, rysowania, malowania. - Analiza wytworów, np.: o wzory figur geometrycznych (H. Spionek) o rysunek człowieka; o wzory literopodobne; o teksty pisane; o litery i cyfry; o pisanie wyrazu domek. 2)Percepcja wzrokowa spostrzeganie wzrokowe; orientacja przestrzenna; analiza i synteza wzrokowa; błędy w czytaniu i pisaniu związane z zaburzeniami percepcji wzrokowej. Metody badań - układanie obrazka z części; - pisanie wielkich i małych liter; - pisanie cyfr i znaków matematycznych; - analiza błędów w czytaniu i pisaniu. 3) Percepcja słuchowa analiza słuchowa; synteza słuchowa; błędy w pisaniu związane z zaburzeniami percepcji słuchowej. 7

8 Metody badań - analiza błędów w przepisywaniu, w pisaniu z pamięci, ze słuchu; - analiza błędów w czytaniu. 4) Mowa zasób słownictwa; wady wymowy; sposób wypowiadania się. Metody badań - obserwacja dziecka w różnych sytuacjach połączona z wypowiedziami dzieci; - historyjki obrazkowe; - obrazki sytuacyjne. 5) Myślenie analiza i synteza; porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic; abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie; rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń; dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych; rozumienie pojęć; rozumienie operacji matematycznych. Metody badań - układanie obrazka z części; - porównywanie obrazków; - klasyfikowanie przedmiotów, obrazków, figur geometrycznych; - obrazki i historyjki obrazkowe; - obserwacja wykonywanych czynności. II.3 ROZWÓJ EMOCJONALNO- SPOŁECZNY Emocje i uczucia pozwalają dziecku na ocenę i ustosunkowanie się do otoczenia, a także do samego siebie. Wpływają na regulowanie wzajemnych oddziaływań, komunikowanie się z ludźmi, przystosowanie do otoczenia. Pozytywnie pobudzają do kontaktów, poznania, zbliżania, zaś emocje negatywne powodują unikanie, odrzucanie bądź atakowanie tego, co jest oceniane negatywnie. Często emocje decydują o efektach edukacji. Nastawienie emocjonalne do uczenia się wpływa na motywację, podwyższając lub obniżając aktywność i efektywność. Emocje mogą stanowić przyczynę lub skutek pozytywnego lub negatywnego stosunku do szkoły, nauczycieli, rówieśników. Diagnoza rozwoju emocjonalnego i społecznego powinna stanowić integralną część oceny dziecka. Kierowanie rozwojem emocjonalnym ucznia, rozpoznawanie własnych emocji i emocji innych, rozumienie uczuć i uczenie sposobów wyrażania uczuć oraz radzenia sobie z uczuciami - daje możliwość wszechstronnego rozwoju osobowości. Zdobycie przez ucznia umiejętności komunikowania się z ludźmi, które wskazują na rozwój społeczny wpływa na: 8

9 zaspokajanie potrzeb; kształtowanie postaw; kształtowanie obrazu samego siebie; kształtowanie norm i zasad postępowania; zadowolenie i satysfakcję z życia. 1. Metody wykorzystywane w diagnozowaniu rozwoju emocjonalno - społecznego : q obserwacja dziecka w różnych sytuacjach; q rozmowa z dzieckiem; q rozpoznawanie przeżyć dziecka poprzez : zabawy, gry, ćwiczenia, rysowanie, malowanie, lepienie, muzykę, scenki dramowe, teatralne, przedstawienia kukiełkowe; q techniki socjometryczne. We wstępnej diagnozie rozwoju emocjonalno - społecznego ucznia należy zwrócić uwagę na jego zachowania związane z przystosowaniem do szkoły, do nauki, do kolegów. W wyniku obserwacji możemy wnioskować, czy uczeń jest przystosowany, czy mało przystosowany do podjęcia nauki szkolnej. 9

10 III. TESTY DO BADAŃ ROZWOJU UCZNIÓW. 1. TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DZIECI I MŁODZIEŻY L. DENISIUKA Lp. Wykonywana próba 1. Próba siły rzut piłką lekarską 1 kg znad głowy 2. Próba szybkości bieg krótki ( 30 m) Próba mocy skok dosiężny lub Próba mocy - skok w dal z miejsca. 4. Próba zwinności bieg z przewrotem na materacu. Sprzęt i pomoce Piłki lekarskie- 1kg, taśma miernicza 2 chorągiewki, stoper Arkusz szarego papieru, spodeczek z wodą lub wilgotna gąbka, kreda, taśma miernicza. Piaskownica lub materac, taśma miernicza. 2 chorągiewki, materac, kreda, stoper. Miejsce wykonania Boisko lub sala gimnastyczna. Na podłożu zaznaczyć miejsce wyrzutu. Boisko. Miejsce startu oznaczone linią i chorągiewką startową. Metę stanowi linia z chorągiewką zaznaczona w odległości 30 m od linii startu. Korytarz, sala gimnastyczna. Boisko szkolne lub sala gimnastyczna. Boisko szkolne, sala gimnastyczna, korytarz. Sposób wykonania Badany staje w rozkroku. Trzymając oburącz piłkę, wykonuje zamach ze skłonem tułowia w tył i znad głowy wyrzuca ją jak najdalej. Wykonuje 2 rzuty próbne i 3 do pomiaru. Bieg wykonuje się indywidualnie, boso lub w obuwiu sportowym, ze startu wysokiego. Uczeń macza czubki palców w wodzie lub pociera je kredą, staje pod zawieszonym papierem bokiem przylegając do ściany i zaznacza miejsce dosięgu. Potem odsuwa się od ściany wykonuje przysiad z zamachem ramion w tył i wyskok w górę z jednoczesnym dotknięciem palcami papieru (jak najwyżej). Wykonuje się 2 skoki próbne i 3 właściwe. Pod uwagę bierzemy najlepszy wynik. Skok wykonuje się boso. Z zaznaczonej linii wykonuje się skok w dal z miejsca, z odbicia obunóż na piaskownicę lub materac. Na podłodze zaznaczyć linię startu, która jest także linią mety. W odległości 5 m. ustawić chorągiewkę. Następną chorągiewkę ustawić w odległości 15 m. od linii startu, a 10 m od pierwszej. Między chorągiewkami położyć materac. Na sygnał uczeń biegnie do 1 chorągiewki, okrąża ją nie dotykając, dobiega do materaca i wykonuje przewrót w przód. Biegnie do 2 chorągiewki, obiega ją i na czworakach wraca do materaca, znów wykonuje na nim przewrót w przód. Biegnie do 1 chorągiewki, którą znów okrąża nie dotykając i wraca na linię mety. Ocena Mierzy się najdłuższy rzut z dokładnością do 10 cm. Czas biegu mierzy się stoperem, z dokładnością do 0,1 sek. Mierzy się w centymetrach różnicę między dosięgiem i doskokiem. Pomiaru dokonuje się od linii skoku do najbliższego śladu z dokładnością do 1 cm. Czas wykonania całej próby mierzy się stoperem z dokładnością do 0,1 sek. 10

11 Tabela punktacji sprawności fizycznej testem Ludwika Denisiuka Klasa I. Chłopcy Punktacja wg skali T Siła. Rzut piłką 1 kg Moc. Skok dosiężny Moc. Skok w dal z miejsca. Szybkość. Bieg 30 m. Zwinność. Bieg z przewrotem Dziewczęta Siła. Rzut piłką 1 kg Moc. Skok dosiężny Moc. Skok w dal z miejsca. Szybkość. Bieg 30 m. Zwinność. Bieg z przewrotem. m. cm cm sek. sek. m. cm cm sek. sek , ,9 12,8 5, ,9 13, , ,0 98 6, ,2 5, , ,0 13, ,0 14,4 96 6, , , , ,1 94 6, ,1 13,8 5, ,8 93 6, , ,2 15, ,2 5, ,2 91 6, , , ,4 4, ,3 15,6 89 6, , ,3 14,8 4, ,4 15,8 87 6, , ,0 86 6, , ,4 15, ,5 16,4 84 6, ,4 4, ,6 4, ,6 16,6 82 5, ,5 15, , , ,7 17,0 80 5, , ,2 79 5, ,6 16,2 4, , , ,8 77 5, ,6 4, , , ,9 17,8 75 5, ,8 4, , , ,2 73 5, ,8 17,2 4, ,0 18,4 72 5, , , ,1 18,6 70 5, ,9 17, , , ,0 68 5, ,0 3, ,2 19, ,0 18, , , ,3 19,4 65 4, , , ,1 18,6 3, ,8 63 4, , ,4 20,0 11

12 ,0 3, ,2 61 4, , , ,2 3, ,4 59 4, , ,6 20,6 58 4, ,3 19,6 3, , , ,0 56 4, , ,7 21, ,4 20, , ,2 3, ,8 21,4 53 4, , , ,5 20,6 3, ,8 51 4, ,9 22, ,6 20, , ,0 3, ,0 22,2 48 3, , , ,7 21,4 2, ,6 46 3, ,1 22, ,6 2, ,0 44 3, ,8 21, , ,0 2, ,2 42 3, , ,3 23,4 41 3, ,9 2, , , ,8 39 3, ,6 2, ,4 24, ,0 22, , ,0 2, ,5 24, ,4 35 3, ,1 23, ,6 34 3, ,4 2, ,6 24, , , ,2 23,8 2,2 98 7,7 25, ,2 30 2, ,0 2, , ,3 24,2 94 7,8 25,6 28 2, ,4 2, ,8 27 2, ,6 92 7, ,4 1, ,0 25 2, ,8 90 8,0 26, ,0 1, ,4 23 2, ,5 25, , ,4 1,7 87 8,1 26,8 21 2, , ,6 25,6 1, ,2 27, , ,2 18 2, , , ,7 26,2 1,5 82 8,3 27,6 16 2, ,4 1,4 79 8,4 27,8 12

13 14 1,9 83 7,8 26, ,0 13 1, ,8 1, , ,0 76 8,5 28,4 11 1,7 80 7,9 1, , , ,6 9 1, ,4 1, , ,0 27, ,0 7 1, ,8 1,0 71 8,7 29,2 6 1, , ,1 28,0 0,9 69 8,8 29,6 4 1, , ,4 0, ,9 29,8 2 1, ,2 28, , ,7 65 9,0 30,2 KARTA ROZWOJU FIZYCZNEGO. Data badania: Klasa: Lp. Nazwisko i imię ucznia Wzrost (w cm ) Waga ciała ( w kg) Postawa ciała Choroby Wady wymowy Wzrok Słuch Wynik testuspr. fiz w pkt. 13

14 Sporządzamy kartę rozwoju fizycznego uczniów dwukrotnie w ciągu roku szkolnego według poniższych wskazówek. 1) Wagę, wzrost, postawę ciała ustalamy w porozumieniu z pielęgniarką szkolną. 2) Informacji o przebytych chorobach zasięgamy od rodziców na pierwszym zebraniu. 3) Wady wymowy powinien rozpoznać logopeda. On też może prowadzić odpowiednie ćwiczenia korekcyjne. 4) Wady wzroku i słuchu ustali w wyniku obserwacji sam nauczyciel. 5) Dzieci z wadami postawy kierujemy na zajęcia z gimnastyki korekcyjnej. 6) Poziom sprawności fizycznej badamy testem sprawności fizycznej uczniów.(np. L. Denisiuka patrz s.13) Pomiar należy przeprowadzić dwukrotnie w ciągu roku : we wrześniu i w czerwcu. 7) Po przeprowadzeniu testu wyniki przelicza się na punkty. Suma wszystkich punktów informuje o aktualnej ogólnej sprawności fizycznej ucznia (patrz tabela punktacji). Różnice punktowe poszczególnych prób, jak i różnica ogólnych sum informują o postępie w rozwoju sprawności fizycznej. 2. TEST DO BADANIA POZIOMU SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I PERCEPCJI WZROKOWEJ (analizy i syntezy) H. SPIONEK. Przeprowadzenie testu: 1) Wzory figur geometrycznych muszą być duże. 2) Dziecko ma przygotowaną dużą kartkę, gdyż wszystkie figury narysuje na jednej kartce. 3) Figury pokazujemy pojedynczo, prosimy o narysowanie kolejnych figur. 4) Po narysowaniu przez dziecko jednej figury pokazujemy następną, aż do ostatniej -14 figury. Sposób w jaki dziecko odtworzyło figury, świadczy o ogólnym poziomie jego możliwości graficznych. Dzieci u których procesy analizy i syntezy wzrokowej przebiegają prawidłowo, bezbłędnie potrafią odwzorować wszystkie figury. Trudności w odtwarzaniu prawidłowo wszystkich figur wskazują na zaburzenia procesów analizy i syntezy. 14

15 KARTA DO BADANIA POZIOMU SPRAWNOŚCI MANUALNEJ I PERCEPCJI WZROKOWEJ ( ANALIZY I SYNTEZY) DZIECKA- WZORY FIGUR GEOMETRYCZNYCH - WEDŁUG HALINY SPIONEK. 15

16 Proponowane kryteria oceny sprawności manualnej i percepcji wzrokowej Lp. Elementy diagnozy Wyniki diagnozy Sprawność manualna 1. Napięcie mięśniowe słabe, normalne, silne 2. Precyzja : prawidłowa czy zaburzona linie przerywane, niejednolite, złożone z kilku odcinków, niejednakowa grubość linii, linie faliste, drżące, kąty przekształcone w łuki 3. Koordynacja wzrokowo- ruchowa niezachowanie równoległości linii, brak styczności, zachodzenie na siebie elementów Percepcja wzrokowa 4. Spostrzeganie nieprawidłowy kształt, dodawanie bądź opuszczanie elementów, niewłaściwe wielkości, nieprawidłowe proporcje 5. Orientacja przestrzenna odwracanie całego wzoru, odwracanie elementów we wzorze, podnoszenie, opuszczanie, przestawianie elementów 6. Analiza i synteza wzrokowa wyodrębnianie części z całości, składanie całości z części 16

17 Karta wyników poziomu analizy i syntezy wzrokowej uczniów badanych testem H. Spionek (zestaw figur geometrycznych) Data badania: Klasa Lp. Nazwisko i imię dziecka Odtwarzana figura Uwaga: 1. Figurę, którą dziecko odtworzyło prawidłowo zaznaczamy w karcie znakiem Figurę, którą dziecko odtworzyło błędnie zaznaczamy w karcie znakiem -. 17

18 3. TEST DO BADANIA POZIOMU ANALIZY I SYNTEZY SŁUCHOWEJ WYRAZÓW ( I. STYCZEK) Test składa się z : - 6 zadań dotyczących analizy słuchowej wyrazów; - 2 zadań na syntezę wyrazów. W wyniku testu uzyskuje się informacje o tym, które dzieci potrafią: - wyodrębniać sylaby, - wskazywać głoskę początkową, końcową w danym wyrazie, - wyodrębniać kolejne głoski w wyrazach, - w zakresie syntezy czy potrafią tworzyć wyrazy z sylab oraz z głosek. 1. Wyniki testu wpisać należy do karty wyników poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów. 2. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń uzyskuje + 3. Za brak odpowiedzi bądź odpowiedź błędną uzyskuje. 4. Przy odpowiedzi błędnej notujemy to, co odpowiedziało dziecko. 5. W wyniku testu dziecko może uzyskać 25 punktów, ponieważ w teście jest 25 wyrazów. 6. Wyrazów instrukcyjnych nie punktuje się. Analizując kartę uzyskuje się następujące informacje: - ile punktów uzyskało każde dziecko; - jakich operacji nie potrafi wykonać; - jakie popełnia błędy; - które operacje potrafią wykonać wszystkie dzieci; - które operacje są trudne i dla kogo. - Informacje te pomagają : - zindywidualizować pracę z dziećmi, u których wystąpiły trudności, zintensyfikować pracę z całą klasą jeśli trudność dotyczy większej grupy dzieci. ANALIZA SŁUCHOWA Lp. Zadawane pytania Wyraz instrukcyjny Wyrazy do analizy 1. Powiedz, ile cząstek jest w wyrazie? Sza-fa Ryba Sałata 2. Powiedz, co słyszysz na początku Ala Osa wyrazu? (A) Ule 3. Powiedz, co słyszysz na końcu wyrazu? Las (s) Ewa Dom Lok Rok 18

19 4. Powiedz, co słyszysz na początku wyrazu? Sok (s) 5. Powiedz, co słyszysz na końcu wyrazu? Kura (a) 6. Jakie literki napisałbyś w wyrazie? Ela e- l- a Noc Rok Mak Buty Kosa Sala Lata Kosze Dom Mapa Foka SYNTEZA SŁUCHOWA WYRAZÓW 7. Jaki wyraz powiedziałam? o-k-o Mu-cha Ło-pa-ta Ka-na-pa 8. Jaki wyraz powiedziałam? o-k-o m-a-k w-a-g-a b-u-d-a - Proponowane kryteria oceny poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów Lp. Elementy diagnozy Wyniki diagnozy Percepcja słuchowa 1. Analiza słuchowa - wyodrębnienie samogłosek na początku, na końcu wyrazu; - wyodrębnienie spółgłosek na początku, na końcu wyrazu; - analiza głoskowa wyrazu. 2. Synteza słuchowa - tworzenie wyrazów z sylab; - tworzenie wyrazów z głosek. 3. Błędy w pisaniu związane z zaburzeniami percepcji słuchowej - zamiana głosek o podobnym brzmieniu: d-t, g-k,w-f,z-s,s-c; - nieprawidłowe zmiękczenia: ś-si, ć-ci,dź-dzi, ź-zi, ń-ni; - mylenie głosek syczących z szumiącymi: s-sz, c-cz, dz-dż; - brak różnicowania: i-j; - błędy ortograficzne; - rozdzielanie lub łączenie sąsiadujących ze sobą wyrazów; - opuszczanie lub dodawanie wyrazów, sylab, liter 19

20 Karta wyników badania poziomu analizy i syntezy słuchowej wyrazów testem I. Styczek. Data badania: Klasa Lp. Nazwisko i imię ucznia Zadania badające analizę słuchową Zadania badające syntezę słuchową Ilość pkt. Opanowało operację Nie opanowało operacji 20

21 4. RYSUNEK CZŁOWIEKA. Badanie ogólnego poziomu rozwoju ( Rysunek człowieka) należy przeprowadzić na początku roku szkolnego oraz na koniec roku. Przeprowadzenie badania: 1. Prosimy uczniów o narysowanie ołówkiem człowieka. 2. Nie mówimy jak mają rysować, ani czego jeszcze brakuje. Ma to być rysunek samodzielny, spontaniczny. 3. Zbieramy rysunki, podpisujemy je imieniem, nazwiskiem, wpisujemy datę badania. 4. Próbujemy dokonać analizy poziomu rysowania w klasie. Podczas oceny bierzemy pod uwagę: sposób przedstawienia postaci, liczbę elementów rysunku, jakość rysowania. 5. Próbujemy określić, które rysunki są: a. bardziej dokładne i wzbogacone, b. typowe dla wieku, c. bardzo ubogie. Uzyskamy w ten sposób informacje o: aktualnym poziomie rozwoju dzieci w klasie, przyspieszeniu lub opóźnieniu rozwoju, różnicach indywidualnych. 6. Porównujemy rysunki uczniów z normami rozwoju. Rysunki dzieci siedmioletnich. Rozwój opóźniony. Dzieci rysują głowonogi, które składają się z okręgu oraz linii prostych obrazujących kończyny górne i dolne. Pojawiają się oczy, nos, usta i włosy. 21

22 Rozwój przyspieszony. Dzieci wykonują rysunek schematyczny. Forma graficzna takiego rysunku jest płynna i giętka. Rysunek składa się z wielu części z zaznaczonymi szczegółami. Pojawia się szyja. Wszystkie części są znacznie doskonalsze. Można zauważyć różnice w rozwoju spostrzegania, np. pojawiają się rzęsy, brwi, tęczówka, wargi. Ręce i nogi są dwuwymiarowe. Pojawia się właściwa liczba palców rąk i stopy. Wszystko to świadczy o rozwijaniu się operacji umysłowych, takich jak analiza i synteza. Ocena rysunku człowieka wskazuje na aktualny poziom rozwoju, w momencie badania. Na ich podstawie można też wykryć: Zaniedbania środowiskowe- w klasie mogą być dzieci, które nie mają wiadomości na temat wyglądu człowieka, niewiele rysowały, nie mają więc wyćwiczonej sprawności manualnych, co powoduje ubogi zasób spostrzeżeń. Tego typu opóźnienia dzieci są w stanie szybko nadrobić. Deficyty rozwojowe gdy poziom rysunku utrzymuje się na tym samym poziomie przez kilka miesięcy można przypuszczać, że jest spowodowany niską inteligencją lub fragmentarycznymi deficytami percepcji wzrokowej i sprawności manualnej. W takich przypadkach konieczna jest dokładna diagnoza psychologiczna oraz praca w formie zajęć korekcyjno- wyrównawczych. Uzdolnienia na podstawie rysunku można wykryć również uzdolnienia specjalne. Powtarzając badania zwracamy uwagę na to, czy : wzrosła liczba szczegółów, pojawiły się nowe elementy, jak przedstawione są podstawowe części ciała, czy zmienił się sposób rysowania szczegółów; nos, usta, oczy. Jeśli TAK, to znaczy, że nastąpił postęp w rozwoju. Wszystkie rysunki opisane należy gromadzić w dokumentacji wychowawcy. 5. WZORY LITEROPODOBNE. Rysowanie wzorów literopodobnych pozwoli sprawdzić percepcje wzrokową oraz sprawność graficzną. Dajemy każdemu uczniowi arkusz do badania wzorów literopodobnych. Arkusz należy opatrzyć datą. Po pewnym czasie trzeba powtórzyć badanie, aby zaobserwować czy nastąpił postęp. 22

23 23

24 6. BADANIE MOWY I MYŚLENIA UCZNIÓW. OBRAZEK SYTUACYJNY ROZLANE MLEKO TEST S. SZUMANA Przebieg badania: 1) Uczeń ma za zadanie opowiedzieć przebieg zdarzeń przedstawionych na obrazku. Kryteria oceny mowy i myślenia Elementy diagnozy Wyniki diagnozy MOWA Zasób słownictwa mały, przeciętny, duży. Wady wymowy reranie, seplenienie, szeplenienie, mowa bezdźwięczna, jąkanie. Sposób wypowiadania się pojedynczymi słowami, prostymi zdaniami, złożonymi zdaniami, wypowiedzi spontaniczne, wypowiedzi wymagające dodatkowych pytań. MYŚLENIE Analiza i synteza Porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic. Abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie. Rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń. Dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych. Rozumienie pojęć stałości masy i liczby. Rozumienie operacji matematycznych. 24

25 W wypowiedzi ucznia oceniamy: poprawność rozumowania przyczynowo- skutkowego: -czy dziecko skojarzyło związki i zależności między poszczególnymi zdarzeniami, -czy zdarzenia wymienia w odpowiedniej kolejności. rozwój mowy dziecka, a mianowicie: o sposób wymowy i komunikatywność, o treść, o rozwój zdań ( wypowiada się pojedynczymi wyrazami, zdaniami prostymi czy złożonymi), o zasób słownictwa, o zastosowanie części mowy, o rozwój form fleksyjnych ( odmiana przez przypadki, rodzaje, liczby, czasy). 7. BADANIE POZIOMU ANALIZY I SYNTEZY WZROKOWEJ DZIECKA - PUZZLE DO POCIĘCIA I UKŁADANIA. Uwaga: Dziecko w klasie I powinno ułożyć obrazek z 6 części. 25

26 1. BADANIE MYŚLENIA PORÓWNYWANIE OBRAZKÓW. Przeprowadzenie badania: 1) Uczeń ma za zadanie znaleźć 7 szczegółów, którymi różnią się te obrazki. Kryteria oceny myślenia Analiza i synteza Porównywanie, dostrzeganie podobieństw i różnic. Abstrahowanie, uogólnianie, klasyfikowanie. Rozumienie treści obrazków, zagadek, poleceń. Dostrzeganie związków przyczynowo- skutkowych. Rozumienie pojęć stałości masy i liczby. Rozumienie operacji matematycznych. 26