System finansowy gospodarki

Transkrypt

1 System finansowy gospodarki Zajęcia nr 4 Papiery wartościowe i instrumenty finansowe Definicja papieru wartościowego i instrumentu finansowego Zarówno finansowy papier wartościowy, jak i instrument finansowy reprezentują określone prawa majątkowe o charakterze finansowym (prawo własności kapitału pieniężnego). Finansowe papiery wartościowe są zwane walorami. Instrument finansowy pojęcie szersze od pojęcia papier wartościowy. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi art. 2 i 3; 1

2 Podział instrumentów finansowych Ze względu na rodzaj reprezentowanego prawa: Dłużne (obligacja, bon, kredyt, pożyczka, depozyt, weksel, czek, gotówka itp.); Udziałowe (akcja, udział, księga wieczysta); Powiernicze (jednostka uczestnictwa, certyfikat inwestycyjny, jednostka rozrachunkowa). Trzy atrybuty instrumentów finansowych Płynność Ryzyko Dochód Dodatkowo: Zasób versus strumień; Zapadalność a wymagalność; Schemat bilansu podmiotu gospodarczego, schemat budżetu podmiotu gospodarczego. 2

3 Instrumenty dłużne Obligacje (skarbowe, zamienne, z warrantem, przychodowe); Bony (skarbowe, pieniężne, komercyjne); Listy zastawne (hipoteczne i publiczne); Polisy (na życie, majątkowe); Weksle; Czeki; Certyfikaty depozytowe. Instrumenty udziałowe Akcje (zwykłe i uprzywilejowane); Udziały w spółkach z o.o. (zwykłe i uprzywilejowane); Kwity depozytowe (ADR-y i GDR-y), Prawa poboru akcji; Prawa do akcji. 3

4 Instrumenty powiernicze Jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych; Certyfikaty inwestycyjne zamkniętych funduszy inwestycyjnych; Jednostki rozrachunkowe Otwartych Funduszy Emerytalnych. Obligacje Obligacje papiery o charakterze wierzycielskim, ich sprzedaż inwestorom oznacza zaciągnięcie długu przez państwo lub przedsiębiorstwo lub inną jednostkę (alternatywa kredytu). Obligacja emitowany w seriach dłużny papier wartościowy, w którym emitent, tj. wystawca potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. Właściciel obligacji nabytej od emitenta określany jest mianem obligatariusza. 4

5 Obligacje w obrocie Obligacja jako z jednej strony pożyczka (nawet na długi okres), a z drugiej forma lokaty kapitału; Gwarancje obligacji; Obligacje tandetne ( junk bonds ) i przymusowe; Konsolidacja obligacji oraz konwersja obligacji; Obligacje denominowane w różnych walutach (pierwotnie w krajowej), emitowane na rynkach zagranicznych (zwane euroobligacjami); Obligacje indeksowane jako zabezpieczenie przed inflacją; Obligacje o stałym oprocentowaniu, o zmiennym oprocentowaniu, bez kuponów (zerokuponowe); Obligacje premiowe oraz obligacje z dodatkowymi przywilejami. Emitenci obligacji w Polsce Skarb Państwa (tzw. obligacje skarbowe, państwowe); Narodowy Bank Polski; Podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą posiadające osobowość prawną (s.a., sp. z o.o., spółdzielnia, przedsiębiorstwa państwowe, komunalne itp.); Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa i ich związki) oraz miasto stołeczne Warszawa; Inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie odrębnych ustaw (np. banki dysponujące takim uprawnieniem na podstawie Prawa bankowego); Niektóre międzynarodowe instytucje finansowe. 5

6 Obligacje skarbowe Źródło finansowania deficytów budżetowych; Nabywcy osoby fizyczne i prawne. Obligacje skarbowe c.d. Obligacje o stałym oprocentowaniu: Dwuletnie DOS Pięcioletnie SP, PS, OS Dziesięcioletnie DS Dwudziestoletnie WS Obligacje zerokuponowe: Dwuletnie OK Obligacje o zmiennym oprocentowaniu: Trzyletnie TZ Dziesięcioletnie DZ Czteroletnie COI COI są indeksowane względem inflacji 6

7 Obligacje samorządowe Wiarygodność obligacji. Obligacje przedsiębiorstw Zalety zaciągania długu przy pomocy obligacji w stosunku do zaciągania długu przy pomocy kredytu bankowego: Wielu wierzycieli» duża pożyczka; Długi okres zwrotu. Zalety finansowania kapitałem obcym w stosunku do finansowania kapitałem własnym (obligacje versus akcje): Brak rozwodnienia zysku; Korzyści podatkowe; W przypadku efektywności inwestycji z kapitałów uzyskanych z emisji obligacji efekt dźwigni finansowej oraz polepszenie wskaźnika zysk/akcję; Brak rozwodnienia akcjonariatu. 7

8 Zwyczajne, Z warrantem, Zamienne, Rodzaje obligacji przedsiębiorstw Inne (np. udziałowe). Listy hipoteczne; Listy publiczne. Listy zastawne 8

9 Wartość obligacji Wartość nominalna, Wartość emisyjna, Wartość bieżąca (rynkowa). Zagadnienia związane z obligacjami Świadczenia dla obligatariuszy (pieniężne i niepieniężne); Agencje ratingowe; Emisja obligacji: prywatna i publiczna; Prospekt emisyjny (podstawowe dane dotyczące pożyczki: wielkość, przeznaczenie, data emisji i wykupu, świadczenia przysługujące obligatariuszom, sposób zabezpieczenia pożyczki, dane o przedsięwzięciu, na które zaciągana jest pożyczka, dane o zabezpieczeniu itp.); Sprzedaż obligacji w przetargach. 9

10 Krótkoterminowe papiery dłużne (bony) Krótkoterminowe papiery dłużne określane mianem bonów lub certyfikatów pieniężnych lub weksli komercyjnych są dokumentami potwierdzającymi zaciągnięcie pożyczki na okres poniżej jednego roku i zobowiązanie do jej spłaty w ustalonym terminie wraz z odsetkami. Funkcje bonów: Instrument kredytowy (może być rolowany); Alternatywa wobec lokat bankowych. Bonami handluje się na rynku pieniężnym. Emitenci bonów Skarb Państwa; Narodowy Bank Polski; Banki komercyjne; Przedsiębiorstwa. 10

11 Zasady sprzedaży bonów W formie ciągłej; W formie przetargów (z reguły w ten sposób). Cecha bonów duża płynność Zwykle stopa odsetek na rynku wtórnym mało odbiega od stopy na rynku pierwotnym. Emisja bonów najczęściej obecnie w formie zdematerializowanej Bony Skarbowe (deficyt) bony, np.: 13-, 26-, 39- i 52-tygodniowe; Pieniężne (NBP); Banków komercyjnych (prócz denominowanych w walucie polskiej, denominowane w walutach zagranicznych tzw. certyfikaty dewizowe - rzadko emitowane w praktyce); Bony komercyjne (tzw. commercial papers). 11

12 Weksel Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub osobę przez niego wskazaną do bezwarunkowej zapłaty określonej kwoty pieniędzy na rzecz beneficjenta w ustalonym miejscu i czasie. Cechy weksla: Zobowiązanie samoistne; Możliwość przenoszenia praw wekslowych; Solidarna odpowiedzialność osób na wekslu podpisanych; Rygor wekslowy. Dwa rodzaje weksla Weksel własny (sola, suchy, prosty) jest bezwarunkowym zobowiązaniem wystawcy do zapłaty ustalonej sumy pieniężnej na rzecz innej osoby, zwanej remitentem. Weksel trasowany (ciągniony, czyli tzw. trata) jest poleceniem wystawcy (trasanta) zapłacenia określonej kwoty pieniężnej wydanym innej osobie (zwanej trasatem) na rzecz osoby trzeciej (zwanej remitentem). 12

13 Właściwości weksla Funkcje weksla (kredytowa, obiegowa, gwarancyjna, płatnicza); Indos (pełny i niezupełny, pełnomocniczy, zastawniczy, zwrotny); Legitymacja formalna (sprawdzenie ciągłości podpisów); Protest weksla, postępowanie sądowe, postępowanie zwrotne. 13

14 Czek Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty pieniężnej, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego w tym banku. Wystawca czeku (trasant) Trasat (bank) Remitent (beneficjent) Remitent imienny Remitent (beneficjent) Remitent niewymieniony (czek na okaziciela) Różnice między czekiem a wekslem Czek spełnia głównie funkcję płatniczą, nie zaś kredytową (jest płatny za okazaniem, nie zaś w przyszłości); Wystawienie czeku wymaga pokrycia na rachunku; Czek może być wystawiony na okaziciela; W obrocie czekowym trasatem może być tylko bank; Czek podlega protestowi, lecz oprotestować go może również bank, nie zaś tylko notariusz; Wystawienie czeku bez pokrycia niesie ze sobą nie tylko konsekwencje cywilne, lecz także karne; Czek spełnia funkcje obiegowe (indosowanie) w ograniczonym zakresie, gdyż powinien być przedstawiony do zapłaty w stosunkowo krótkim czasie po wystawieniu. 14

15 Praca domowa Przerobić 4 pierwsze tematy kursu "Podstawy inwestowania na giełdzie (e-learning)", Instytut Rynku Kapitałowego, Grupa Kapitałowa GPW a_na_gieldzie_e ; Czytać odpowiednie rozdziały z książki Profesora, można sięgnąć do innych publikacji (np. W. Bień "Rynek papierów wartościowych", A. Sopoćko "Rynkowe instrumenty finansowe") i zasobów sieci. 15

16 Dziękuję za uwagę 16