W tej części mojej pracy chciałbym zająć się omówieniem administracji samorządowej w Polsce. Obowiązuje tu trójstopniowy podział terytorialny.

Transkrypt

1 Paweł Karło Porównanie systemów administracji w dwóch państwach. Termin administracja wywodzi się od łac. ad-ministro zarządzać, zawiadywać, kierować. Najogólniej rzecz biorąc oznacza on wszelką zorganizowaną działalność zmierzającą do osiągania pewnych celów 1 - definicję taką przyjął Eugeniusz Ochendowski w swojej książce. To działalność trwała, celowa i planowa, głównie państwowa. Administracja dzieli się na: publiczną i prywatną. W swojej pracy zajmę się analizą tej pierwszej, z uwzględnieniem jej podziału na administrację rządową i samorządową. Na podstawie dostępnej literatury postaram się wykazać podobieństwa i różnice w administracji państwowej i samorządowej Francji oraz Polski. Podmiotami administracji państwowej w Polsce są m.in. Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Ministrowie oraz Wojewoda, jako przedstawiciel administracji rządowej w terenie. Poniżej przedstawię kompetencje niektórych wymienionych przeze mnie organów. Prezydent RP- wśród uprawnień prezydenta o charakterze administracyjnym należy wymienić przede wszystkim kompetencje w zakresie sił zbrojnych i bezpieczeństwa wewnętrznego kraju. Jako naczelny organ państwowy posiada kompetencje i pozycję ustrojową o charakterze ogólnego zwierzchnictwa w sferze stosunków zagranicznych i wewnętrznych, prawodawstwa, obsadzaniu niektórych stanowisk państwowych czy też prawo własnej inicjatywy ustawodawczej. Uprawnienia Prezydenta reguluje m.in. Konstytucja. Niektóre decyzje Prezydenta wymagają współpodpisu Premiera (tzw. kontrasygnata). Akty urzędowe, które potwierdza własnym podpisem to prerogatywy- do prerogatyw prezydenckich zalicza się np. zarządzanie wyborów do Sejmu Ministrów Senatu, podpisywania albo odmowy podpisania ustawy, zwoływania Rady Gabinetowej, powoływania sędziów itd. 2 1 E. Ochendowski, Prawo Administracyjne. Część Ogólna, Toruń 1998, s Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997.

2 Rada Ministrów- to kolejny podmiot władzy wykonawczej. Organ ten kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną kraju. Do szczegółowych zadań Rządu, wymienionych w Ustawie Zasadniczej, należy: zapewnienie wykonania ustaw, wydawanie rozporządzeń, koordynowanie i kontrola prac administracji rządowej, ochrona interesu Skarbu Państwa itd. 3 Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i Ministrów- w jej skład mogą tez wchodzić Wiceprezesi i przewodniczący określonych w ustawach komitetów. 4 Prezes Rady Ministrów- jest on kluczową postacią dla funkcjonowania całej administracji publicznej i jej ustroju. Oprócz tego, że reprezentuje on Radę Ministrów na zewnątrz, kieruje jej pracami i wydaje rozporządzenia, posiada tez samodzielne kompetencje odnoszące się do administracji rządowej i samorządowej. To Premier sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w ramach swoich uprawnień zapisanych w aktach normatywnych oraz jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej/ 5 Wojewoda- przedstawiciel Rady Ministrów terenie. Powoływany i odwoływany jest przez Premiera na wniosek ministra właściwego do spraw administracji. Jako przedstawiciel rządu w terenie odpowiada za wykonywanie polityki rządu w województwie, m.in. dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu, kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, reprezentuje Radę Ministrów na uroczystościach państwowych trakcie wizyt przedstawicieli obcych państw itd. 6 W tej części mojej pracy chciałbym zająć się omówieniem administracji samorządowej w Polsce. Obowiązuje tu trójstopniowy podział terytorialny. 3 Ibidem 2. 4 J. Przybojewski, Prawo Konstytucyjne. Zagadnienia podstawowe, Bydgoszcz 2003, s Pod red. Z. Niewiadomskiego, Prawo administracyjne, Warszawa 2007, s J. Wojnicki, Samorząd lokalny w Polsce i Europie, Pułtusk 2003, s

3 Gmina- jest najmniejszą i podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce. Podobnie jak inne jednostki, gmina działa w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Do zadań własnych gminy, zapisanych w ustawie o samorządzie gminnym, należą sprawy m.in. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; lokalnego transportu drogowego; ochrony zdrowia; pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych; edukacji publicznej; promocji gminy itd. 7 Organami rady gminy są rada gminy i wójt. Pierwszy z wymienionych to organ kontrolny i stanowiący. Może on rozstrzygać o wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy, a nie zastrzeżonych dla referendum. Wójt natomiast jest monokratycznym i wykonawczym organem gminy. Wybiera się go w powszechnych, równych, bezpośrednich wyborach, w głosowaniu tajnym. 8 Powiat- jest kolejną jednostką podziału terytorialnego w Polsce. Ma pełnić rolę uzupełniającą w stosunku do gmin. Wykonuje tzw. zadania ponadgminne, do których należą: edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społeczna, transport drogowy i drogi publiczne, ochrona środowiska i przyrody itd. 9 Organami powiatu są rada powiatu i zarząd powiatu, które wykonują zadania nałożone na nie przez ustawę o samorządzie powiatowym. Województwo- największa jednostka samorządu terytorialnego w Polsce. Organami samorządu województwa jest sejmik oraz zarząd województwa. Wykonuje zadania określone ustawami, w szczególności w zakresie: edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego; promocji i ochrony 7 Pod red. Z. Niewiadomskiego, Prawo administracyjne, Warszawa 2007, s B. Dolnicki, Samorząd Terytorialny, Zakamycze 2003, s , Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998.

4 zdrowia; pomocy społecznej i ochrony zdrowia; zagospodarowania przestrzennego oraz ochrony środowiska itd. 10 W Polsce mamy 16 województw. Tak przedstawia się kwestia administracji rządowej i samorządowej w Polsce. W tej części pracy chciałbym przybliżyć jak uregulowana została ona we Francji. Mamy tu do czynienia z systemem półprezydenckim- semiprezydenckim. Głową państwa jest tu prezydent, który zajmuje centralną pozycję w systemie organów państwowych. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, odpowiada za bezpieczeństwo kraju, a co najważniejsze określa główne kierunki polityki zagranicznej i wewnętrznej kraju. Powołuje także i odwołuje Premiera, a na jego wniosek poszczególnych ministrów. Rada Ministrów zatem w systemie francuskim jest odpowiedzialna przed parlamentem, jaki i przed prezydentem. Uregulowania takie dają dużo wyższą pozycję w państwie prezydentowi, niż pozycja głowy państwa w Polsce. W skład rządu wchodzi premier, ministrowie- stanu, resortowi i delegowani oraz sekretarze stanu. Ci ostatni nie biorą raczej udziału w posiedzeniach rządu. Administracja samorządowa we Francji przedstawia się następująco. Podobnie jak w Polsce, ukształtował się tu trójstopniowy model samorządu lokalnego, są to: gminy- jako najmniejsze jednostki samorządu, departamenty i regiony. Cechami jednostek samorządowych we Francji jest: odrębna osobowość prawna prawa publicznego, istnienie na danym obszarze ukształtowanych historycznie społeczności oraz wyłanianie rad lokalnych. Rozpoczynając omawianie tego zagadnienia należy wspomnieć o tym, że we Francji występuje dualizm administracji, czyli jednostki lokalnego samorządu są jednocześnie jednostkami podziału administracyjnego państwa oraz tworzą okręgi administracyjne. Gmina- jest ich ponad 36 tysięcy. Do jej zadań zalicza się sprawy lokalnej gospodarki, porządku społecznego, jest także obciążana zadaniami zleconymi przez administrację centralną. Organem stanowiącym gminy jest Rada Gminna. Jej kompetencje zostały ustalone poprzez ustanowienie klauzuli generalnej, która mówi, że należą do niej wszystkie sprawy mające charakter lokalny z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na poczet administracji rządowej lub wspólnot departamentalnych departamentalnych regionalnych. 11 Są to np. organizacja gminnych służb publicznych, zarząd 10 Pod red. Z. Niewiadomskiego, Prawo administracyjne, Warszawa 2007, s B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Zakamycze 2003, s.329.

5 mieniem komunalnym, zapewnienie ładu i porządku w gminie oraz zatwierdzanie budżetów rocznych. 12 Organ wykonawczy-mer- wybierany jest przez radę gminną kwalifikowaną większością głosów. Do jego zadań należy: wykonywanie uchwał, załatwianie części spraw w imieniu rady gminnej, zajmowanie się sprawami z zakresu porządku publicznego itd. 13 Departamenty- drugi szczebel samorządowy. Do głównych zadań zalicza się: zarządzanie własnością, nadzór nad gminami czy też opiekę społeczną. Organem państwowym na poziomie departamentu jest komisarz republikireprezentant rządu, powoływany przez Prezydenta Republiki. Sprawuje on nadzór nad samorządem terytorialnym. 14 Regiony- obecnie we Francji istnieją 22 regiony. Stanowią one trzeci szczebel samorządu lokalnego. W skład struktury władz regionalnych wchodzą: rada regionalna- organ stanowiący, przewodniczący rady regionalnej- organ wykonawczy oraz organ kierujący pracami rady, komisja ekonomiczno-społeczna- organ doradczy rady regionalnej. Do zadań regionów zalicza się m.in. stymulowanie rozwoju gospodarczego, sprawy gospodarki mieszkaniowej czy tez szkolnictwo wyższe. Regiony są także uczestnikiem konsultacji wytycznych wieloletnich planów państwowych, które to konsultacje aranżuje Rząd. 15 Powyżej przedstawiłem modele administracji dwóch liczących się państw Unii Europejskiej. Mówiąc o różnicach między nimi należy zaznaczyć ze Francja jest państwem, w którym występuje system semiprezydencki, w Polsce jest to natomiast system parlamentarny. Oznacza to, że w systemie francuskim Prezydent ma większe uprawnienia niż ma się to w Polsce. Nazewnictwo uwzględnione w podziale terytorialnym jest różne, aczkolwiek zadania poszczególnych jednostek są do siebie zbliżone. 12 J. Wojnicki, Samorząd Lokalny w Polsce i Europie, Pułtusk s Ibidem B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Zakamycze 2003, s J. Wojnicki, Samorząd lokalny w Polsce i Europie, Pułtusk 2003, s