Znaczenie świadomości wychowawczej rodziców dzieci rozpoczynających edukację.

Transkrypt

1 Renata Sikora Znaczenie świadomości wychowawczej rodziców dzieci rozpoczynających edukację. Rodzina jest pierwszym najważniejszym środowiskiem wychowawczym w życiu człowieka. Skuteczność jej wpływów wychowawczych jest zdeterminowana istnieniem więzi uczuciowych między członkami rodziny, daje możliwość zaspokojenia potrzeb psychicznych dziecka w sposób naturalny i optymalny. Splata się ściśle z losem człowieka, jest mu potrzebna od narodzin, aż do śmierci. To środowisko nie jest specjalnie organiz owane do celów wychowawczych, ale je systematycznie realizuje. Może dlatego nazywane bywa środowiskiem naturalnym. Zdaniem M. Ziemskiej rodzina tworzy podstawowe środowisko rozwojowe dla dzieci. Rodzice i dzieci tworzą dynamiczny system interakcji s połecznych o charakterze wspólnoty, która ma swój intymny, wewnętrzny świat, niepowtarzalny i różniący jedną rodzinę od drugiej. W efekcie tych interakcji dziecko uczy się mowy, kształtuje swoje uczucia i podstawy wobec członków rodziny i otaczającego go świata. To na rodzinie spoczywa obowiązek stwarzania dzieciom wartościowych pod względem wychowawczym warunków rozwoju. Wiedza o,, możliwości kierowania rozwojem dziecka zgodnie z jego potrzebami jest istotnym składnikiem kultury pedagogicznej rodziców (M. Grochocimska). Rodzina kieruje procesem poznawania przez dziecko przyrody, kultury, procesem rozumienia zjawisk i faktów, przestrzegania norm moralnych i ich wartościowania. W rodzinie uczy się dziecko odróżniać się dobro od zła. W efekcie różnorodnych mechanizmów socjalizujących naśladownictwa, identyfikacji i modelowania kształtuje się dziecięca świadomość, cechy osobowości i system wartości. 1

2 W systemie tym występują dwa typy interakcji: poziome i pionowe. Te pierwsze to interakcje partnerskie, egalitarne, charakteryzujące się równością praw i przywilejów. Są typowe dla układu małżeńskiego oraz stosunków między rodzeństwem. Interakcje pionowe, czyli relacje między rodzicami a dziećmi oparte są na podporządkowaniu i opiece. Rodzina jest jednym ze środowisk wychowawczych dzieci i młodzieży. Jest także określona jako instytucja wychowania naturalnego, która wespół z instytucjami wychowania bezpośredniego np. szkoła i wychowania pośredniego np. zakładami pracy ma stanowić jednolity system wychowawczy w naszym społeczeństwie. Jednym z czynników charakteryzujących rodzinę jako środowisko wychowawcze jest wg. Stanisława Kawuli poziom świadomości wychowawczej rodziców. Idzie tutaj o opinie, poglądy i przekonania rodziców, które dotyczą spraw wychowania własnych dzieci i ich praktycznego działania, kierowanego wiedzą osobistą (przeważnie potoczną). Świadomość bowiem to właściwa człowiekowi zdolność do zdania sobie sprawy z własnego zachowania, jego warunków i konsekwencji. S. Kawula uważa, że jest co najmniej 6 zagadnień, które składają się na świadomość wychowawczą rodziców. 1)Świadomość własnej roli wychowawczej i poczucie odpowiedzialności za los dziecka i jego prawidłowy rozwój; 2) Modele i wzory wychowawcze uznawane przez rodziców; 3) Znajomość praw i właściwości psychicznego i fizycznego rozwoju dzieci; 4) Poglądy rodziców na charakter stosunków wychowawczych w rodzinie ( stosunki pomiędzy rodzicami i pomiędzy rodzicami a dziećmi ); 5) Ich poglądy na stosowanie środków wychowawczych; 6) Stosunek rodziców do nauki szkolnej dzieci i ich dalszego kształcenia się. 2

3 Jest przecież tak, że oddziaływania wychowawcze rodziców, najczęściej uważamy za amatorskie, tzn. przyjmujemy, iż nie są o ne oparte na wiedzy pedagogicznej, a tylko w pewnym stopniu na wiedzy ogólnej rodziców. Większość rodziców bowiem nadal spełnia swoje funkcje wychowawcze w sposób bez refleksyjny, gdyż nie kieruje się aktualną wiedzą pedagogiczną, której nie mogli zdobyć poprzez kształcenie ani przez samokształcenie. Wiek przedszkolny oraz wczesnoszkolny ma duże znaczenie dla rozwoju procesów poznawczych dzieci i ukształtowania si ę podstaw ich systemu wartości. Dziecko rodzi się w świecie dorosłych. Na początku wystarcza mu zaspokajanie podstawowych potrzeb. Wraz z socjalizacją dziecka, z przyswojeniem społecznym norm czynności i zależności, wytwarza się u niego szereg drugorzędnych potrzeb i zainteresowań. Zatem system wartości dziecka kształtuje się równocześnie z jego potrzebami i zainteresowaniami. Ukształtowanie potrzeb wtórnych związane jest przede wszystkim z wychowaniem, które dziecko otrzymuje od środowiska, w którym przebywa i od wzorców, które w danym środowisku znajduje i które stara się potem naśladować. System wartości dziecka jest odzwierciedleniem wychowania i życia rodziny. Dziecko czy chce czy nie bierze udział w życiu rodziny, przy gląda się mu i bezkrytycznie przyjmuje również systemy wartości od rodziców. Współcześnie często się zdarza, że rodzice nie mają dosyć cierpliwości i proponują mu swój własny system wartości. W ten sposób spotykamy się z niewspółmiernie wysoki mi wymaganiami dorosłych, a niespełnienie oczekiwań przez dziecko, powoduje często rozczarowanie rodziców. Rodzice powinni mieć świadomość, że takiego błędu im popełnić nie wolno. Rodzice muszą być również świadomi faktu, iż każde dziecko to niepowtarzalna indywidualność wymagająca pielęgnowania wzrostu, pobudzania rozwoju i wyrównywania braków. Na każdym etapie powinno zabiegom tym towarzyszyć uspołecznienie dziecka (M. Ziemska). Ważne jest 3

4 również, aby oddziaływania wychowawcze rodziców miały charakter jednorodny, tj. obydwoje winni mieć podobne doświadczenia wychowawcze. Nie bez znaczenia jest również odpowiedni stosunek do dziecka wyrażający się w sposobie zachowania rodziców. Różne zachowania (miłość, życzliwość, wrogość, żal) prowadzą do zacieśniania więzów rodzinnych lub ich osłabienia, a także kształtują odpowiednie postawy rodziców wobec dzieci i dz ieci wobec rodziców. Spośród postaw rodzicielskich opisanych przez Marię Ziemską możemy wyróżnić takie, które sprzyjają rozwojowi dziecka. Należą do nich: - postawa akceptacji, - współdziałania, - uznania praw dziecka w rodzinie, - dawania rozumnej swobody. Postawy te stwarzają odpowiedni kontakt z dzieckiem, wyzwalają aktywność dziecka. Stwarzają więc warunki do pełnego rozwoju dziecka i nie powodują zaburzeń w jego zachowaniu. Niepoprawne są natomiast postawy odtrącające, stwarzające sytuację chłodu uczuciowego. Zamiast wnikania w kłopoty następuje ciągła dezaprobata i krytyka, co może doprowadzić do różnorodnych zaburzeń. Reasumując należy podkreślić, że rodzice z różną świadomością pełnią swą rolę wychowawczą czasami wystarcza do tego intuicja, a często nie wystarcza nawet wiedza uniwersytecka. Powodzenie wychowania zależy od tak wielu czynników, iż niektórzy pedagodzy mówią, że jeżeli się udaje, t o jest to wspaniałe osiągniecie rodzica - wychowawcy. W każdym razie wychowanie jest wielką sztuką. 4

5 Literatura: Kawula S.:,, Świadomość wychowawcza rodziców, Toruń 1985 Maciaszkowa J.:,, Rodzina środowisko wychowawcze, WSiP, Warszawa 1984 M.Grochocimska:,, Kultura pedagogiczna rodziców Praca zbiorowa pod red. M. Ziemskiej,, Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1980 Ziemska M.:,, Postawy rodzicielskie, WP, Warszawa 1973 Opracowała: Renata Sikora 5