Lodowce na kuli ziemskiej

Transkrypt

1 Lodowce na kuli ziemskiej

2 Lodowce i stała pokrywa śnieżna pokrywają nieco ponad 16 mln km 2 kontynentów (ok. 11% ich powierzchni) magazynują 24 mln km 3 wody Lodowce i stała pokrywa śnieżna są głównym źródłem w hydrosferze wody słodkiej 68,7% zapasów wód słodkich hydrosfery

3 Tabela: Rozmieszczenie zlodzenia na lądach półkuli północnej Szerokość geograficzna Lodowce w % ogólnej powierzchni lądowej o 68, o 35, o 4, o 0, o 0,07

4 Grenlandia 11% masy lodowej hydrosfery Antarktyka 85,6% ogólnej objętości lodu na Ziemi Pozostałe lodowce gromadzą 3,4% masy lodowej hydrosfery

5 Lód lodowcowy w Antarktyce obejmuje 85,6% ogólnej jego objętości na Ziemi

6 Lód lodowcowy w Grenlandii obejmuje 11% ogólnej jego objętości na Ziemi

7 W strefie polarnej występują przede wszystkim: lodowce kontynentalne (lądolody), pola lodowe

8 W pozostałych strefach (głównie umiarkowanej) występują jedynie lodowce górskie

9 Najwięcej jest ich na półkuli północnej w górach Azji i Ameryki Północnej.

10 Lodowce górskie występują też w Afryce: w masywie Ruwenzori, Masyw Ruwenzori Masyw Ruwenzori

11 na szczycie Kilimandżaro, Lodowiec poniżej szczytu

12 na szczycie Kenia

13 Lodowce górskie występują też w Oceanii w górach Nowej Zelandii

14 Lądolody i lodowce występują powyżej linii wiecznego śniegu. Linia wiecznego śniegu, granica wiecznego śniegu jest to wysokość, wyrażona w metrach n.p.m., powyżej której co najmniej 50% powierzchni jest pokryte śniegiem przez cały rok. Obszar taki charakteryzuje się tym, że roczny opad śniegu nie ulega całkowitemu stopieniu w cieplejszych porach.

15 Granica wiecznego śniegu (lub tzw. poziom 365) jest klimatyczną granicą śniegu; jest to płaszczyzna, powyżej której dopływ energii słonecznej już nie wystarcza, aby na poziomej, nieocienionej płaszczyźnie stopić śnieg, który spadł w ciągu jednego roku. Granica wiecznego śniegu rozdziela obszary o przewadze akumulacji (gromadzenia śniegu) od obszarów o przewadze topnienia (ablacji) w miejscach, gdzie rzeźba umożliwia gromadzenie się stałych opadów atmosferycznych.

16 Położenie granicy wiecznego śniegu zależy głównie od czynników: klimatycznych, zwłaszcza średniej temperatury lata i ilości opadów atmosferycznych (klimatyczna granica wiecznego śniegu), pogodowych (sezonowa granica wiecznego śniegu) Orograficzna granica wiecznych śniegów geomorfologicznych: rzeźba terenu, nachylenie, ekspozycja (orograficzna granica wiecznego śniegu).

17 Wysokość, na której przebiega granica wiecznego śniegu na kuli ziemskiej, wynosi: na Grenlandii i Antarktydzie schodzi do poziomu morza, na terenach polarnych sięga ok m n.p.m., w strefie umiarkowanej występuje na wysokości około m n.p.m., w strefie zwrotnikowej m n.p.m., na równiku obniża się wskutek zwiększonych opadów do około m n.p.m.

18 Linia wiecznego śniegu (granica wiecznego śniegu)

19 Lodowiec jest to naturalna masa lodu powstała na lądzie (powyżej linii wiecznego śniegu) z nagromadzonego w dużych ilościach śniegu i znajdująca się w stałym, powolnym ruchu. Powstanie lodowców zależy od: klimatu (morski z dużą ilością opadów i długim okresem występowania temperatury ujemnej), rzeźby sprzyjającej gromadzeniu się śniegu (obszary płaskie, lekko pofałdowane z formami wklęsłymi).

20 W sprzyjających warunkach topograficznych powyżej linii wiecznego śniegu znajduje się obszar firnowy (obszar gromadzenia się mas śnieżnych). Tu gromadzi się śnieg pochodzący z opadów i osadów (szron, sadź) oraz dostarczany przez wiatr i lawiny śnieżne.

21 Zasilanie i ruch lodowców Podstawowym budulcem lodowców jest śnieg. Szacuje się, że każdego roku na Ziemię spada 1, t śniegu, z czego 2, t nie topnieje i zasila lodowce.

22 W polu firnowym śnieg ulega przeobrażeniu w lód lodowcowy. śnieg świeży śnieg porowatość firn lód firnowy stary śnieg porowatość lód lodowcowy firn lód lodowcowy porowatość zamknięte w lodzie pęcherzyki powietrza

23 śnieg firn lód lodowcowy Lód lodowcowy zawiera stałą fazę wody, pęcherzyki gazowe, materiał mineralny i substancje organiczne.

24 Z warstwy śniegu miąższości 15 m powstaje warstewka lodu lodowcowego grubości 1 mm. Czas powstawania lodu lodowcowego może być bardzo różny: od 3-5 lat w niektórych lodowcach Alaski do ponad 100 lat w lodowcach zachodniej Grenlandii

25 Prędkość ruchu wybranych lodowców Region Prędkość ruchu lodowców (m/rok) Alpy Ałtaj Tien-szan Pamir Himalaje Grenlandia centrum obrzeże Antarktyda centrum obrzeże

26 Lądolód = lodowiec kontynentalny lądolód antarktyczny objętość 24 mln km 3 ; grubość do 4776 m lądolód grenlandzki powierzchnia 1,8 mln km 2 ; grubość do 3400 m lato zima

27 Miąższość lodowców lądolody czapy lodowe języki lodowcowe do 4000 m do 1000 m od 50 m do 950 m

28

29 Czapy lodowe Czapa lodowa - Kanada Svalbard Północny

30 Pola lodowe = lodowce wyżynne (fieldowe, norweskie) małe czasze lodowe, pokrywające szczytowe partie gór, z których schodzą w doliny jęzory lodowcowe Pola lodowe zajmują niewielkie powierzchnie; są dość cienkie; ten typ zlodowacenia występuje w Norwegii, Patagonii, Islandii, Nowej Zelandii i w nadbrzeżnej części Grenlandii.

31 Lodowiec szelfowy płyta lodowa grubości m, częściowo wsparta o dno i i unosząca się na powierzchni oceanu. Powierzchnia lodowca szelfowego jest niemal zupełnie płaska (spadek nie przekracza 0,5%) i na ogół kończy się się lodowym klifem wysokości 2-50 m, stanowiącym czoło lodowca, od którego oddzielają się góry lodowe.

32

33 Antarktyda lodowiec szelfowy

34

35

36 Góry lodowe

37

38

39

40 Ruch lodowca

41 Rodzaje lodowców górskich: 1. Lodowce zboczy górskich i szczytów: kaldery, lodowce leżące w kraterach wygasłych wulkanów; cyrkowe, lodowce leżące w wysoko położonych karach (mają tylko pole firnowe);

42 wiszące, lodowce leżące na stromych zboczach górskich w płytkich zapadliskach; Wiszący lodowiec Hofmannskees

43 2. Lodowce dolinowe: typu alpejskiego, proste z jednym polem firnowym, od którego odchodzi jeden jęzor lodowcowy

44

45 typu himalajskiego, złożone z wielu jęzorów; Lodowiec typu himalajskiego - Tadżykistan

46 lodowiec piedmontowy - powstaje gdy lodowce górskie, wypływając z gór na równinę podgórską, łączą się ze sobą. Tego typu lodowce są charakterystyczne dla okolic podbiegunowych, głównie Gór Skalistych i Alaski (tu znajduje się największy na świecie lodowiec piedmontowy Malaspina).

47

48

49

50 Lodowiec patagoński

51

52

53 Lodowiec i jezioro w Patagonii

54 Lodowiec i jezioro w Patagonii

55

56 Najdłuższe lodowce górskie występują na Alasce - osiągają 185 km długości. W górach Pamir ich długość dochodzi do 75 km (Lodowiec Fedczenki), W Alpach - do 26 km długości (Lodowiec Aletsch).

57 Alaska

58 Lodowiec Malaspina

59

60 Geologiczna działalność lodowca: akumulacja. transport, erozja,

61 AKUMULACJA

62 Moreny: morena czołowa: - akumulacyjna, - spiętrzona, morena denna, moreny boczne i środkowe, morena ablacyjna.

63 Moreny lodowca górskiego

64 Akumulacyjna morena czołowa Mount Robson, British Columbia, Kanada

65 Spiętrzona morena czołowa Wieżyca, Pojezierze Kaszubskie

66 Morena boczna Lodowiec Ruth, Alaska

67 Morena boczna

68 Morena środkowa Lodowiec Kaskawulsh, Yukon, Kanada

69 Morena środkowa Lodowiec Herberta, SW Alaska

70 morena powierzchniowa

71 Morena wewnętrzna związana z sezonową laminacją lodu lodowcowego

72 Krajobraz moreny dennej Islandia

73 Geneza jezior oczkowych

74 Victoria Island, NWT, Kanada Drumliny

75 Moreny boczne i środkowe Lodowiec Susitna, Alaska

76 Eratyki Denali National Park, Alaska Jezioro Gardno

77 Eratyki Muzeum Ziemi, Warszawa

78 Spitsbergen strefa marginalna Lodowca Warenskiolda

79 PROCESY NISZCZĄCE: detersja (abrazja lodowcowa), detrakcja lodowcowa, egzaracja lodowcowa.

80 FORMY EROZYJNE LODU LODOWCOWEGO: wygłady, rysy i bruzdy lodowcowe, mutony (barańce), struktury glacitektoniczne, kotły (kary, cyrki) lodowcowe, doliny zlodowacone, doliny wiszące.

81 Wygład lodowcowy Alpy Szwajcarskie

82 Muton (baraniec)

83 Struktury glacitektoniczne

84 Kocioł lodowcowy Denali National Park, Alaska

85 Kotły schodowe Czarny Staw i Morskie Oko, Tatry

86 Doliny zlodowacone - U-kształtne Sierra Nevada, Kalifornia Coast Range, Kanada

87 Powstawanie dolin wiszących

88 Dolina wisząca Sierra Nevada, Kalifornia

89 Dolina wisząca Dolina Pięciu Stawów Polskich, Tatry

90 Fiord Sognefjorden, Norwegia

91 Formy erozji wód polodowcowych: garnce podlodowcowe (marmity), kotły podlodowcowe, rynny podlodowcowe.

92 Jezioro w kotle podlodowcowym Jezioro Hańcza, Pojezierze Wschodniosuwalskie

93 Jezioro rynnowe Jezioro Jeziorak, Pojezierze Wschodniopomorskie

94 Formy powstałe w wyniku akumulacji osadów fluwioglacjalnych: sandry, ozy (eskery), kemy i terasy kemowe.

95 Sandry

96 Pole sandrowe SW Alaska

97 Ozy i kemy

98 Oz Kettle-Moraine State Park, Wisconsin, USA

99 Ozy są formami wykształconymi w postaci długich i krętych wałów zbudowanych z piasków i żwirów

100 Islandia oz na przedpolu lodowca Sidu

101 wał ozowy zbudowany ze żwirów i kamieni Ozy rozwijają się zazwyczaj w tunelach subglacjalnych, wypełnionych osadami okruchowymi złożonymi przez przepływające wody roztopowe

102 Kem Cisowa Góra, Pojezierze Wschodniosuwalskie

103 Osady lodowcowe: glina zwałowa iły warwowe

104 Glina zwałowa Jezioro Ontario, Kanada/USA

105 Ił warwowy Sztokholm