Teoria tektoniki płyt litosfery

Transkrypt

1 Teoria tektoniki płyt litosfery Pytania i odpowiedzi 1. Podaj przyczynę przemieszczania się płyt litosferycznych Przyczyną przemieszczania się płyt litosfery jest najprawdopodobniej ruch materii (prądy konwekcyjne) w astenosferze półplastycznej warstwie płaszcza górnego. Materia ta przemieszcza się pod wpływem ciepła docierającego z jądra Ziemi. Średnie tempo przemieszczania się płyt jest niewielkie zazwyczaj kilka centymetrów rocznie ruch ten odbywa się skokowo raz na wiele lat płyty przesuwają się nawet o wiele metrów 1

2 2. Wyjaśnij zasadę powstawania ryftu Ryft powstaje w miejscu, gdzie unoszące się do góry prądy konwekcyjne astenosfery rozchodzą się na boki (ruch rozbieżny) powoduje to rozciąganie i ostatecznie pęknięcie sztywnej litosfery powstają długie i wąskie zapadliska - ryfty 2

3 3. Na czym polega spreading? Przedstaw dwa dowody na występowanie spreadingu. Spreading to proces rozrostu skorupy oceanicznej. Lawa wylewająca się w ryfcie zastyga powstaje nowe dno oceaniczne. Dowody na rozrost dna oceanicznego: im bliżej ryftu tym skały budujące dno oceaniczne są młodsze występowanie symetrycznych względem ryftów pasów skał o odmiennym namagnesowaniu 3

4 4

5 4. Jaka forma rzeźby powierzchni Ziemi powstaje w miejscu występowania ryftu? Charakterystyczną formą rzeźby w strefie ryftowej jest grzbiet oceaniczny zbudowany z zastygłej lawy wylewającej się z ryftu w jego osiowej części występuje zapadlisko dolina ryftowa 5

6 5. Jakie zjawiska geologiczne występują w strefie ryftu? Podaj ich przyczynę. W strefie ryftu występują: wulkanizm w pęknięcia powstające w dolinie ryftowej wdziera się magma, która docierając do powierzchni ziemi wypływa na zewnątrz i zastyga trzęsienia ziemi naprężenia litosfery wywołane przeciwstawnym ruchem prądów konwekcyjnych w astenosferze są co jakiś czas rozładowywane powstają wówczas trzęsienia ziemi 6

7 6. Gdzie na obszarze lądowym istnieje aktywna strefa ryftowa? Ryfty na lądach są rzadziej spotykane niż na dnie oceanów. Przykładowymi miejscami są: Wielka Dolina Ryftowa we wschodniej Afryce ryfty przecinające islandię 7

8 8

9 9

10 10

11 7. Co to są uskoki transformacyjne? W jaki sposób powstają? Uskoki transformacyjne (przesuwcze) pęknięcia litosfery ułożone prostopadle do granic płyt (zwłaszcza w strefie ryftowej). Oddzielają one fragmenty płyt, które przesuwają się w różnym czasie i w innym tempie. 11

12 12

13 13

14 8. Na czym polega subdukcja? Subdukcja to proces wciągania płyty oceanicznej pod inną płytę. Subdukcja ma miejsce zbieżnego ruchu materii w astenosferze ( płyty zbliżają się do siebie). Skorupa oceaniczna jest cieńsza i zbudowana z materii o większej gęstości dlatego ulega wciąganiu pod drugą płytę. Wyróżniamy dwa typy subdukcji: ocean kontynent ocean - ocean 14

15 Subdukcja typu ocean - kontynent Subdukcja typu ocean - ocean 15

16 9. Jakie zjawiska geologiczne występują w strefie subdukcji? Podaj ich przyczynę. W strefie subdukcji występują: trzęsienia ziemi wywołane tarciem płyt o siebie plutonizm i wulkanizm wciągana w głąb Ziemi płyta oceaniczna topi się. Powstająca magma przedziera się do powierzchni ziemi powstają tam wulkany fałdowanie skał osady znajdujące się na powierzchni płyty oceanicznej są zdzierane i fałdowane 16

17 10. Jakie formy rzeźby powstają w strefie subdukcji typu ocean kontynent? Rów oceaniczny powstający na granicy między tymi płytami Góry fałdowe powstające na brzegu płyty kontynentalnej 17

18 18

19 11. Jakie formy rzeźby powstają w strefie subdukcji typu ocean - ocean Rów oceaniczny powstaje na granicy płyt Łuk wyspowy ciąg wysp wulkanicznych położony na brzegu płyty, która nie podlega subdukcji Morze marginalne fragment oceanu odcięty przez łuk wyspowy 19

20 20

21 12. Co to jest strefa Benioffa? Strefa Benioffa to powierzchnia występująca w strefach subdukcji, wzdłuż której skupiają się hipocentra trzęsień ziemi. Strefę Benioffa stanowi górna powierzchnia wciąganej w głąb płaszcza płyty oceanicznej 21

22 13. Jakie procesy zachodzą w strefie kolizji płyt? W przypadku zbliżania się do siebie dwóch płyt, których krawędziami są kontynenty nie dochodzi do subdukcji jednej z nich (są zbyt grube by jedna z nich została wciągnięta). Płyty kontynentalne zbliżają się do siebie, a osady morza rozdzielającego te płyty ulegają ściskaniu i fałdowaniu ostatecznie między dwoma płytami kontynentalnymi powstają góry fałdowe. Ruchom fałdowym towarzyszy plutonizm, wulkanizm i trzęsienia ziemi 22

23 23

24 Podsumowanie Teoria tektoniki płyt wyjaśnia: W jaki sposób powstają grzbiety i rowy oceaniczne, góry fałdowe, łuki wyspowe, skorupa oceaniczna i kontynentalna Rozmieszczenie stref sejsmicznych i wulkanicznych na Ziemi Dlaczego skorupa oceaniczna jest młodsza od skorupy kontynentalnej 24