Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa V. Program: Tajemnice przyrody

Transkrypt

1 edukacyjne: Przyroda klasa V. Program: Tajemnice przyrody Tytuł w podr ęczniku 1. O lekcji czym będziemy się uczyć na lekcjach przyrody w klasie 5? konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: podstawowe (ocena dostateczna) (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 5; wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania; wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach przyrody; prezentuje sposób korzystania z płyty CD Dział 1. Polska moja ojczyzna 1. Pols ka w E urop ie 2. Położenie Polski w Europie wymienia państwa graniczące z Polską ; odczytuje z wykresu nazwy państw mających większą powierzchnię niż Polska 2. Podzi ał 3. Polska w Unii Europejsk iej 4. Podział administr acyjny wymienia przynajmniej 5 państw należących do Unii Europejskiej ; opisuje flagę Unii ; podaje nazwę waluty obowiązującej w części państw Unii Europejskiej podaje nazwę województwa, powiatu i gminy, w wymienia stolice państw graniczących z Polską ; wymienia kraje europejskie wysoko rozwinięte gospodarczo inwestycji lokalnych powstałych dzięki funduszom unijnym podaje nazwy władz lokalnych (wójt, burmistrz) granice Polski z krajami sąsiadującymi podaje datę powstania Unii Europejskiej ; wymienia cele Unii Europejskiej wyjaśnia, co to jest podział administracyjny wykorzystując wiadomości z historii, opowiada, jak zmieniały się granice Polski (w XVII w., w okresie rozbiorów, po I i II wojnie światowej) wymienia przykłady inwestycji współfinansowanych przez Unię Europejską ; wymienia prawa państw członków Unii Europejskiej nazywa władze wojewódzkie, powiatowe, gminne (ocena celująca) prezentuje informacje o jednym z państw sąsiadujących z Polską (powierzchnia, stolica, liczba ludności itd.) źródłach ogólne informacje o sposobach zarządzania w Unii Europejskiej źródłach informacje o swojej gminie (liczba ludności, sposób 1

2 w podr admi ęczniku nistra cyjny Polsk i 3. Ukszt ałtowa nie powi erzch ni Polsk i Polski lekcji konieczne (ocena dopuszczająca) których mieszka podstawowe (ocena dostateczna) kraju (ocena ; wskazuje dobra) na mapie Polski województwa oraz powiaty w swoim województwie ; wymienia województwa sąsiadujące z tym, w którym mieszka 5. Jakie siły wymienia 2 3 kształtował przykłady śladów y rzeźbę działalności lądolodu Polski? w Polsce 6. Charakterystyczne cechy rzeźby Polski wyjaśnia znaczenie pojęcia epoka lodowcowa ; podaje 2 dowody działalności lądolodu na terytorium Polski fizycznej Polski główne pasy rzeźby ; odczytuje z mapy ogólno-geograficznej nazwy głównych pasów rzeźby w Polsce rzeźba terenu w Polsce ma charakter pasowy charakteryzuje epokę lodowcową ; wyjaśnia znaczenie pojęć morena czołowa i morena denna opisuje rzeźbę terenu wybranego pasa, podając także m.in.: nazwy krain geograficznych, nazwy i wysokości najwyższych wzniesień (ocena bardzo dobra) opisuje krajobraz polodowcowy ; wskazuje obszary w Polsce, na których występuje rzeźba polodowcowa na podstawie analizy mapy wskazuje obszary w Polsce, na których działanie sił zewnętrznych jest najbardziej widoczne (ocena celująca) zarządzania, podział administracyjny, charakter gminy) wyszukuje w najbliższej okolicy (lub w miejscach odwiedzanych w czasie wakacji) ślady działania lądolodu ; opracowuje opis wyprawy Śladami lądolodu opisuje krajobraz okolicy swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie sił wewnętrznych i zewnętrznych 2

3 4. niku Skały, po których chodzi my 5. Gleby Polski 7. lekcji skały 8. Jakie rodzaje skał występują w okolicy? (wycieczk a) 9. Jakie rodzaje gleb występują w Polsce? konieczne (ocena dopuszczająca) podaje po 1 podstawowe przyporządkowuje (ocena dostateczna) przykładzie skał poznanym grupom litych, zwięzłych i skał po 2 nazwy skał luźnych ; spośród podanych rozpoznaje wybrane 3 przez nauczyciela ; skały ; podaje przykłady zastosowania zastosowania 3 4 wybranych skał 2 wybranych skał podczas wycieczki wskazuje przykłady skał: litej, zwięzłej i sypkiej omawia znaczenie gleby w rozwoju roślin segreguje znalezione okazy skał na skały: lite, zwięzłe i luźne wyjaśnia, od czego zależy żyzność gleby omawia (ocena budowę dobra) skał ; wyjaśnia, od czego zależy twardość skały przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie) omawia skład próchnicy ; wymienia typy gleb wymienia (ocena bardzo rodzaje dobra) skał przeważających (występujących najczęściej) w poszczególnych częściach Polski ; porównuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych przygotowuje wystawę skał (klasyfikacja, opisy, zastosowanie, a także zdjęcia terenu, na którym znaleziono okazy oraz ciekawostki zaczerpnięte z różnych źródeł informacji) wymienia najżyźniejsze i mało żyzne gleby występujące w Polsce ; wskazuje na mapie Polski miejsca występowania czarnoziemów wyszukuje (ocena w celująca) różnych źródłach dodatkowe informacje o jednej z omawianych grup skał wykonuje folder Skały w naszej okolicy opisuje gleby występujące w najbliższej okolicy 3

4 6. Lasy niku Polski 7. Wody powierzc hniowe Polski 10. lekcji Rozmieszczenie lasów w Polsce 11. typy lasów w Polsce 12. rzeki Polski konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe na (ocena podstawie dostateczna) tekstu wykorzystywania omawia zmiany w lasów w Polsce rozmieszczeniu lasów we wcześniejszych w Polsce w dziejach okresach ; wyjaśnia, historycznych dlaczego korzystne jest sadzenie lasów mieszanych rozpoznaje pospolite drzewa iglaste ; rozpoznaje pospolite drzewa liściaste ; opisuje wybrany typ lasu rzekę główną i jej dopływy ; odczytuje z mapy Polski nazwy kilku rzek głównych odróżnia las naturalny od posadzonego ; wymienia po kilka roślin charakterystycznyc h dla poznanych typów lasu wyjaśnia, które rzeki nazywamy głównymi, a które dopływami ; odczytuje z mapy nazwy dopływów Wisły i Odry wskazuje (ocena obszary dobra) w Polsce, na których zachowało się najwięcej i najmniej lasów ; podaje przyczyny zmniejszania się w przeszłości powierzchni lasów wymienia podstawowe typy lasu występujące w Polsce ; wskazuje na mapie Polski tereny, na których występują bory świerkowe i jodłowe ; wymienia gatunki charakterystyczne dla poznanych typów lasu dorzecza Wisły i Odry oraz dział wodny między tymi rzekami ; wskazuje na mapie Kanał Bydgoski i Kanał Augustowski wyjaśnia, (ocena bardzo dlaczego dobra) drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia przemysłowe i szkodniki niż drzewa liściaste wyjaśnia związek między rozmieszczeniem lasów a rodzajem gleb ; porównuje grądy z lasami bukowymi ; wyjaśnia, dlaczego runo lasu liściastego jest najbogatsze wiosną korzystając z mapy i podręcznika, przygotowuje informacje na temat Wisły i Odry od źródła do ujścia wyszukuje (ocena w celująca) różnych szkodnikach lasu; przedstawia kilka szkodników lasu uzasadnia, popierając to przykładami, że sadzenie lasów jednogatunkowych ułatwia ich niszczenie przez szkodniki ; wymienia gatunki chronione rosnące w borach, lasach grądowych, lasach łęgowych i lasach bukowych Polski ocenia (ogólnie) czystość głównych rzek Polski 4

5 niku 8. Bogaty świat przyrody ożywionej 9. Formy ochro ny przyro dy 13. lekcji Jeziora i bagna w Polsce 14. Jak podzielo no świat organizmów? 15. W jaki sposób uporządko wano królestwo roślin? 16. W jaki sposób chronim y przyrodę w Polsce? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe wskazuje (ocena dostateczna) mapie największe jeziora w Polski obszary Polsce ; bagienne ; wymienia 2 różnice wyjaśnia, w jakim między jeziorami celu buduje się a stawami sztuczne zbiorniki wodne ; wymienia zastosowania torfu odróżnia komórkę roślinną od komórki zwierzęcej ; wymienia 2 charakterystyczne cechy roślin podaje nazwy gatunkowe 2 3 dowolnych organizmów wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce ; omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych podaje nazwy królestw, na które podzielono organizmy ; wyjaśnia, dlaczego rośliny są organizmami samożywnymi w podanej przez nauczyciela nazwie organizmu (np. sosna zwyczajna) wskazuje człon oznaczający rodzaj i człon oznaczający gatunek należy chronić przyrodę ; wskazuje na mapie 2 3 parki narodowe położone najbliżej miejsca zamieszkania wymienia (ocena typy dobra) jezior występujące w Polsce ; charakteryzuje typy jezior występujące w Polsce charakteryzuje poszczególne królestwa ; omawia funkcje poszczególnych struktur komórkowych omawia zasługi Karola Linneusza charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody ; wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita, a na czym ochrona częściowa omawia (ocena bardzo powstawanie dobra) bagien ; wyjaśnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje niewiele jezior przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela organizmy odpowiednim królestwom na podstawie ilustracji wskazuje podobieństwa między gatunkami sosny porównuje park narodowy z rezerwatem przyrody opracowuje (ocena celująca) folder Typy jezior w Polsce źródłach przykłady roślin pasożytniczych i mięsożernych źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin wymienia formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy ; prezentuje informacje o najbliższym parku narodowym 5

6 konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe 10. niku 17,18. lekcji Powtórzenie i sprawdzian z działu (ocena Polska dostateczna) moja ojczyzna (ocena dobra) Podsumowani e Dział 2. Morze Bałtyckie słonowodne środowisko życia Jakie Warunki warunki najwięcej życia w panują w organizmów Morzu Morzu występuje w wodach Bałtyckim Bałtyckim? przybrzeżnych 2. Podwodny świat morskich glonów 3. Tam, gdzie ląd styka się z morzem 20. glony morskie 21. rzeźbiarzy wybrzeża Polski rzeki wpadające do Morza Bałtyckiego ; odczytuje z mapy niku nazwy krajów nadbałtyckich wyjaśnia, co nazywamy plechą ; opisuje plechę dowolnego glonu na podstawie ilustracji opisuje wybrzeże wysokie i wybrzeże niskie ; wskazuje na mapie mierzeję i jezioro przybrzeżne na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich ; omawia rolę planktonu w morzu wymienia cechy charakterystyczne wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego Morze Bałtyckie jest nazywane morzem śródziemnym ; porównuje wschodnie wybrzeże Morza Bałtyckiego z wybrzeżem zachodnim wymienia przystosowania glonów do życia w morzu ; wyjaśnia, czym glony różnią się od roślin charakteryzuje działalność fal na wybrzeżu niskim i wybrzeżu wysokim ; omawia rolę Wisły w tworzeniu Żuław Wiślanych (ocena bardzo dobra) Morze Bałtyckie jest bardzo słabo zasolone ; omawia związek zasolenia wód z występowaniem roślinności wyjaśnia związek między przenikaniem światła w morzu a rozmieszczeniem glonów morskich wybrzeże wysokie cofa się ; podaje przykłady budującej działalności morza (ocena celująca) stanie czystości Morza Bałtyckiego wykorzystania przez człowieka glonów morskich przygotowuje w formie plakatu ilustrowany słowniczek pojęć (np.: wybrzeże wysokie, wybrzeże niskie, mierzeja, jezioro przybrzeżne, zatoka, półwysep, wyspa) 6

7 niku 4. Wędrujem y po pobrzeżac h bałtyckich 5. Podsumowan ie 22. lekcji Czym charakteryz uje się pogoda nad morzem? 23. Osobliwości przyrodnicze pobrzeży bałtyckich 24. Jak ludzie gospodaruj ą na pobrzeżach bałtyckich? konieczne (ocena dopuszczająca) wymienia podstawowe wskazuje (ocena dostateczna) 2 3 różnice charakterystyczne między pogodą nad cechy pogody nad morzem a pogodą morzem w głębi lądu i Polski pas pobrzeży ; wymienia parki narodowe na pobrzeżach ; wymienione parki wymienia główne miasta pobrzeży osobliwości nadmorskich parków narodowych wymienia główne zajęcia mieszkańców pobrzeży wyjaśnia, (ocena jak dobra) powstaje bryza morska opisuje Woliński Park Narodowy omawia główne cechy krajobrazu pobrzeży 25, 26. Powtórzenie i sprawdzian z działu Morze Bałtyckie słonowodne środowisko życia Dział 3. Jeziora słodkowodne środowisko życia 1. Warunk 27. Jakie czynniki wymienia czynniki niezbędne do życia wymienia źródła dwutlenku węgla i życia w jezio rze umożliwi ają życie w jeziorz e? roślinom wodnym zawartego w wodzie ; porównuje temperaturę wody w jeziorze latem i zimą wyjaśnia, od czego zależy ilość światła w jeziorze i głębokość, na jaką ono dociera ; omawia korzyści, jakie mieszanie się wody przynosi wyjaśnia, (ocena bardzo dlaczego dobra) bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień odwrotnie niszczącej i budującej działalności morza ; charakteryzuje parki narodowe na pobrzeżach wymienia gałęzie przemysłu przeważające w głównych miastach pobrzeży wyjaśnia związek przenikania światła z występowaniem roślin w jeziorze ; woda w jeziorze nigdy nie zamarza do dna wyjaśnia, (ocena dlaczego celująca) pobyt nad morzem korzystnie wpływa na drogi oddechowe planuje tygodniową wycieczkę po pobrzeżach bałtyckich i uzasadnia wybór trasy porównuje warunki życia w jeziorze z warunkami życia na lądzie 7

8 niku 2. Słodkowodne glony 3. Jak rośliny przystoso wały się do życia w wodzie? 4. Roślinnoś ć naszych jezior lekcji 28. glony słodkowodn e 29. Jak rośliny przystosow ały się do życia w wodzie? 30. Jakie rośliny spotyka my w jeziorz e? konieczne (ocena dopuszczająca) glonów występujących w wodach słodkich ; rozpoznaje struktury organizacyjne glonów (jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe) łodygi roślin wodnych są elastyczne i wytrzymałe na rozerwanie rozpoznaje 2 3 rośliny strefy przybrzeżnej ; podaje nazwy stref życia w jeziorze podstawowe (ocena dostateczna) rysuje schematycznie glony jednokomórkowe i kolonijne ; omawia znaczenie glonów wymienia 2 3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie opisuje warunki życia w strefie przybrzeżnej ; określa granicę między strefą przybrzeżną a strefą otwartej toni wodnej organizmom (ocena dobra) wodnym dzieli glony słodkowodne na jednokomórkowe, kolonijne i wielokomórkowe ; glonów jednokomórkowych, kolonijnych i wielokomórkowych posługując się przykładami, charakteryzuje rodzaje liści występujących u roślin wodnych omawia znaczenie szuwarów ; omawia przystosowania roślin do życia w strefie otwartej toni wodnej (ocena bardzo dobra) omawia budowę okrzemek ; porównuje okrzemkę z pierwotkiem ; glonów nie zalicza się do roślin wyjaśnia rolę komór powietrznych w liściach i łodygach ; omawia sposób rozmnażania się roślin wodnych przyporządkowuje wymienione przez nauczyciela gatunki roślin odpowiednim strefom życia w jeziorze (C/D) (ocena celująca) korzystając z różnych źródeł informacji, analizuje możliwe przyczyny śnięcia ryb w jeziorze w okresie letnim źródłach informacje i ciekawostki dotyczące roślin wodnych ptakach mających miejsca lęgowe w szuwarach 8

9 5. niku Wędruje my po Pojezierzach Mazurski m i Suwalski m 6. Podsumowan ie 31. lekcji W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich 32. Pojezierze Suwalskie konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe wskazuje (ocena dostateczna) mapie Polski Pojezierze szlak opisany w Mazurskie ; podręczniku odczytuje z mapy nazwy kilku jezior Polski Pojezierze Suwalskie ; Polski jezioro Hańcza wymienia osobliwości przyrodnicze Puszczy Augustowskiej charakteryzuje (ocena dobra) miasta leżące nad wielkimi jeziorami: Ruciane- Nidę, Mikołajki, Giżycko opisuje Puszczę Augustowską 33, 34. Powtórzenie i sprawdzian z działu Jeziora słodkowodne środowisko życia Dział 4. Ląd jako środowisko życia 1. Mchy jedne z pierwszyc h roślin lądowych 35. budowę mchów wymienia 2 3 siedliska, w których występują mchy ; rysuje mech na podstawie obserwacji makroskopowej na okazie mchu lub na planszy wskazuje chwytniki, łodyżkę i zarodnię opisuje budowę i rolę poszczególnych części mchu opisuje (ocena bardzo osobliwości dobra) przyrodnicze na trasie rejsu po wielkich jeziorach mazurskich opisuje krajobraz Pojezierza Suwalskiego, uwzględniając siły, które go kształtowały uzasadnia stwierdzenie, że mchy są najprostszymi roślinami lądowymi ; wymienia 3 4 gatunki mchów występujące w Polsce wyszukuje (ocena w celująca) różnych wybranym jeziorze i okolicach ; na ich podstawie opracowuje folder Wigierskim Parku Narodowym opracowuje informacje o wybranych gatunkach mchów (w formie albumu lub wystawki) 9

10 niku 2. Bliscy krewni olbrzymó w sprzed milionów lat 36. lekcji Jaką rolę mchy odgrywają w przyrodzi e i w gospodar ce? 37. paprocie konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe odróżnia torfowiec od omawia (ocena rolę dostateczna) mchów w innych mchów ; przyrodzie podaje 2 przykłady i gospodarce wykorzystania torfu nazywa części paproci ; wskazuje zarodnie na liściu paproci wymienia miejsca występowania paproci ; rozpoznaje na ilustracjach paprocie chronione opisuje (ocena budowę dobra) liści torfowca omawia kształt blaszek liściowych u paproci ; opisuje położenie zarodni u paproci wyjaśnia (ocena bardzo związek dobra) budowy liści z magazynowaniem wody przez torfowiec wyjaśnia sposób otwierania zarodni u paproci wyjaśnia, (ocena dlaczego celująca) mchy nazywamy roślinami pionierskimi przygotowuje informacje o paprociach uprawianych w klasie ; wyszukuje w różnych źródłach informacje o salwinii pływającej 10

11 niku 3. Rośliny nasienne 4. Jak jest zbudowan a roślina nasienna? 38. lekcji skrzypy i widłaki 39. Które rośliny należą do nasiennych? 40. Budowa i rola korzeni roślin nasiennych konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe odróżnia skrzyp od wymienia (ocena dostateczna) 2 3 miejsca innych roślin ; odróżnia widłak od innych roślin wymienia rośliny należące do nagonasiennych ; podaje 3 4 przykłady roślin okrytonasiennych ; rozpoznaje nasiona wybranych roślin nazywa części rośliny nasiennej ; wymienia 2 funkcje korzeni występowania skrzypów i widłaków ; wymienia 2 3 gatunki widłaków występujące w Polsce wykorzystania roślin nasiennych rozpoznaje typy systemów korzeniowych roślin odróżnia (ocena pędy dobra) wiosenne od letnich u skrzypu ; opisuje budowę morfologiczną widłaka wyjaśnia znaczenie nazw: nagonasienne i okrytonasienne porównuje systemy korzeniowe palowy i wiązkowy ; opisuje budowę morfologiczną korzeni charakteryzuje (ocena bardzo rolę dobra) pędów wiosennych i letnich skrzypu ; uzasadnia nazwę rośliny zarodnikowe wyjaśnia, w jakim celu rośliny wytwarzają nasiona ; wskazuje różnice między roślinami zarodnikowymi a roślinami nasiennymi wymienia przykłady roślin mających korzenie spichrzowe wykonuje (ocena folder celująca) (album, wystawkę) Rośliny zarodnikowe ; powstawaniu węgla kamiennego źródłach informacje o roślinach nasiennych występujących w najbliższej okolicy przekształceń korzeni 11

12 niku 41. lekcji budowę i funkcje pędu 42. Jak zbudowany jest kwiat rośliny nasiennej? 43. Co kryje owoc? konieczne (ocena dopuszczająca) opisuje budowę pędu podstawowe podaje (ocena przykłady dostateczna) nadziemnego ; roślin mających pędy omawia rolę podziemne ; łodygi ; opisuje wymienia funkcje budowę liścia zewnętrzną liścia podaje nazwy części kwiatu ; na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu dzieli owoce na suche i mięsiste ; podaje przykłady owoców suchych i mięsistych ; rozpoznaje nasiona fasoli, grochu, słonecznika itd. podaje nazwy części kwiatu ; na modelu lub planszy wskazuje poszczególne części kwiatu ; wyjaśnia znaczenie pojęć: kwiaty jednopłciowe i kwiaty obupłciowe opisuje przystosowania owoców do rozprzestrzeniania przez zwierzęta ; omawia warunki niezbędne do kiełkowania nasion omawia (ocena funkcje dobra) pędów podaje (ocena przykłady bardzo dobra) nadziemnego i przekształceń łodyg podziemnego ; ; omawia kształt wymienia funkcje liści, podając łodygi ; omawia przykłady rolę aparatu szparkowego u roślin opisuje kwiatostany męskie i żeńskie roślin nagonasiennych ; odróżnia kwiat od kwiatostanu ; charakteryzuje rolę poszczególnych części kwiatu charakteryzuje przystosowania owoców do różnych sposobów rozsiewania wyjaśnia znaczenie pojęć: zapylenie i zapłodnienie ; rozpoznaje typy kwiatostanu ; korzystając ze schematu, omawia cykl rozwojowy rośliny okrytonasiennej omawia budowę owocu ; planuje doświadczenie, które pozwoli określić warunki kiełkowania nasion podaje (ocena przykłady celująca) przekształceń liści ; omawia wykorzystanie poszczególnych części roślin przez człowieka wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania rośliny nasionach bogatych w białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy sole mineralne 12

13 5. Budowa niku i różnorod ność grzybów 44. lekcji W króle stwie grzybów 45. Jak odróżniać grzyby jadalne od trujących? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe na podstawie wyjaśnia, (ocena dostateczna) dlaczego obserwacji rysuje grzyby tworzą grzyb kapeluszowy odrębne królestwo ; podaje nazwy części grzyba (kapelusz, trzon) należy zbierać tylko znane sobie grzyby ; rozpoznaje 2 3 gatunki grzybów jadalnych odróżnia gatunki jadalne grzybów od gatunków trujących podaje (ocena przykłady dobra) grzybów jedno- i wielokomórkowych ; podaje przykłady szkodliwego działania grzybów na żywność i organizmy wymienia cechy budowy morfologicznej grzybów ułatwiające ich rozpoznawanie wyjaśnia, (ocena bardzo dlaczego dobra) nie należy niszczyć owocników grzybów ; opisuje kształty owocników, podając przykłady wymienia objawy, które mogą świadczyć o zatruciu grzybami wyszukuje (ocena w celująca) różnych grzybicy chronionych gatunkach grzybów ; przygotowuje spis zasad obowiązujących podczas grzybobrania 13

14 6. Porosty niku 46. lekcji porosty 7. Podsumowan ie konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe wymienia miejsca omawia (ocena znaczenie dostateczna) występowania porostów porostów ; wymienia organizmy tworzące porost 47, 48. Powtórzenie wiadomości z działu Ląd jako środowisko życia" 49. Sprawdzian wiadomości Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich Niziny Środko Nizinę wopolskie Śląską 51. Nizinę Mazowieck ą Polski pas nizin ; odczytuje z mapy nazwy najważniejszych miast Niziny Śląskiej Polski Nizinę Mazowiecką ; Polski Wisłę, Warszawę, Łódź odczytuje z mapy Polski nazwy nizin ; na podstawie mapy określa położenie Niziny Śląskiej ; omawia cechy klimatu Niziny Śląskiej Polski rozległe obszary leśne na Nizinie Mazowieckiej omawia (ocena kształt dobra) i barwę plech porostów wymienia cechy krajobrazu nizin ; omawia związek warunków klimatycznych i glebowych z gospodarką na Nizinie Śląskiej wymienia cechy krajobrazu Niziny Mazowieckiej wyjaśnia, (ocena bardzo dlaczego dobra) charakteryzuje (ocena celująca) porosty porosty nazywa się występujące w organizmami najbliższej okolicy ; symbiotycznymi ; wnioskuje o czystości powietrza na podstawie porosty nazywamy obecności porostów wskaźnikami czystości powietrza omawia rolę lądolodu przygotowuje w kształtowaniu przewodnik krajobrazu nizin ; turystyczny po na podstawie mapy wybranej nizinie, wymienia bogactwa uwzględniający mineralne występujące walory przyrodniczogeograficzne, zabytki i na Nizinie Śląskiej miejsca, które warto odwiedzić opisuje krajobraz Niziny Mazowieckiej, uwzględniając wpływ lądolodu 14

15 niku 2. Puszcza Białowie ska pierwotn y obszar leśny 3. Podsumowan ie 52. lekcji Jakie konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe omawia (ocena klimat dostateczna) osobliwo Polski Polesie Niziny Podlaskiej ści Lubelskie i Nizinę ; wymienia parki spotkamy Podlaską ; narodowe na Polesiu na Lubelskim i Nizinie Polesiu Polski główne miasta Podlaskiej Lubelski Polesia Lubelskiego i m Niziny Podlaskiej i Nizinie Podlaskie j? 53. Polski Puszczę roślin Puszczę Białowieską ; na występujących w Białowiesk podstawie zdjęcia Puszczy ą opisuje wygląd żubra Białowieskiej symbolu Białowieskiego Parku Narodowego wyjaśnia, (ocena dlaczego dobra) Polesie Lubelskie jest krainą słabo przekształconą przez człowieka ; omawia wybrany park narodowy (nazwa, symbol, położenie, co podlega ochronie) wyjaśnia, w jaki sposób odbywa się krążenie substancji pokarmowych w lesie 54. Powtórzenie wiadomości z działu Krajobrazy Nizin Środkowopolskich" Dział 6. Krajobrazy wyżyn 1. Wyżyn a Śląska 55. Czym charakteryz uje się krajobraz Wyżyny Śląskiej? na podstawie zdjęcia lub obserwacji opisuje krajobraz Wyżyny Śląskiej ; wskazuje na mapie Polski główne miasta Wyżyny Śląskiej Polski Wyżynę Śląską ; wymienia 2 3 bogactwa mineralne występujące na Wyżynie Śląskiej omawia wpływ działalności człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej omawia (ocena bardzo pochodzenie dobra) jezior występujących na Polesiu Lubelskim ; charakteryzuje parki narodowe na Polesiu Lubelskim i Nizinie Podlaskiej opowiada historię Puszczy Białowieskiej ; wyjaśnia, w jaki sposób drzewa oddziałują na inne organizmy (i odwrotnie) uzasadnia stwierdzenie, że środowisko Wyżyny Śląskiej nie jest przyjazne dla jej mieszkańców (ocena celująca) osobliwościach Białowieskiego Parku Narodowego proponuje działania, które mogą poprawić stan środowiska przyrodniczego Wyżyny Śląskiej 15

16 16

17 2. niku Wyżyna Krakow sko- - Częstochowska kraina białych skał 3. Wśród wąwozów i pól Wyżyny Lubelskiej 4. Podsumowan ie 56. lekcji Czym charakteryz uje się krajobraz Wyżyny Krakowsko- - Częstochowskiej? 57. Dlaczego na Wyżynie Krakowsko- - Częstochowskiej jest duża różnorodność roślin? 58. Wyżynę Lubelską konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe na podstawie zdjęcia wskazuje (ocena dostateczna) mapie omawia wygląd Polski Wyżynę Jaskini Łokietka ; Krakowskoopowiada historię - Częstochowską Jaskini Łokietka wymienia typy lasu, które występują na Wyżynie Krakowsko- - Częstochowskiej Polski Wyżynę Lubelską ; Polski główne miasta Wyżyny Lubelskiej roślin występujących na Wyżynie Krakowsko- - Częstochowskiej wymienia rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej najczęściej wymienia (ocena cechy dobra) krajobrazu krasowego omawia przystosowania suchorośli do warunków życia charakteryzuje krajobraz Wyżyny Lubelskiej opisuje (ocena bardzo krajobraz dobra) krasowy ; wymienia osobliwości krajobrazu Wyżyny Krakowsko- - Częstochowskiej uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego Parku Narodowego wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy 59. Powtórzenie wiadomości z działu Krajobrazy wyżyn 60. Sprawdzian wiadomości z działów Krajobrazy Nizin Środkowopolskich i Krajobrazy wyżyn Dział 7. Krajobrazy gór 1. Góry Świętokrz 61. Góry Świętokrzy Polski Góry wyjaśnia przyczyny zniszczenia lasów w Góry Świętokrzyskie zjawisk krasowych w omawia (ocena celująca) zastosowanie skał wapiennych Ojcowskim Parku Narodowym Roztoczańskim Parku Narodowym 17

18 yskie niku kraina gołoborzy 2. Sudety góry o osobliw ych formach skalnych 3. Tatry kraina turni, dolin i jezior górskich 4. Pogoda i roślinn ość Tatr skie lekcji kraina gołoborzy 62. Sudety 63. wysokogórs ki krajobraz Tatr 64. Czym charakteryz uje się pogoda w Tatrach? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe Świętokrzyskie ; Górach (ocena Świętokrzyskich dostateczna) odczytuje z mapy wysokość najwyższych wzniesień w Górach Świętokrzyskich wskazuje Sudety na wyjaśnia znaczenie mapie Polski ; pojęcia kotlina ; odczytuje nazwę wysokość Polski Kotlinę najwyższego szczytu Jeleniogórską Sudetów wskazuje Tatry na mapie Polski ; na podstawie zdjęcia omawia charakterystyczne cechy krajobrazu wysokogórskiego wymienia 2 3 cechy tatrzańskiej pogody wskazuje Rysy na mapie Polski ; wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu wysokogórskiego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg są pasmami (ocena dobra) niewysokich wzniesień ; wyjaśnia, w jaki sposób powstały gołoborza Polski pasma górskie otaczające Kotlinę Jeleniogórską ; Polski miasta uzdrowiskowe w Kotlinie Jeleniogórskiej opisuje krajobraz Tatr Wysokich ; opisuje krajobraz Tatr Zachodnich ; wyjaśnia, jak powstają żleby oblicza temperaturę na szczytach, znając temperaturę u podnóża gór Górach (ocena bardzo Święto-dobrakrzyskich ; wyjaśnia przyczyny wymierania jodeł w Puszczy Jodłowej opisuje krajobraz Karkonoszy ; w Sudetach obumierały lasy używa ze zrozumieniem terminów: turnia, grań, żleb, stożek piargowy ; porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich omawia charakterystyczne cechy wiatru halnego Świętokrzyskim (ocena celująca) Parku Narodowym parkach narodowych w Sudetach miejscach w Tatrach Wysokich, które warto zobaczyć opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry 18

19 niku 65. lekcji roślinność Tatr konieczne (ocena dopuszczająca) podaje nazwy pięter podstawowe odróżnia (ocena dostateczna) limbę od roślinnych w Tatrach sosny zwyczajnej ; omawia wybrane ; wyjaśnia, piętro roślinne w dlaczego limba jest Tatrach drzewem chronionym 5. 66, 67. Powtórzenie i sprawdzian z działu Krajobrazy gór" Podsumowan ie Dział 8. Budowa i właściwości materii 1. O oddziaływaniac h w przyro dzie i ich skutkach 68. Jakie siły działają w przyrodz ie? zjawisk związanych z przyciąganiem ziemskim podaje nazwy 2 sił, które wprawiają przedmioty w ruch ; wskazuje przykłady oddziaływań sprężystych w życiu codziennym opisuje (ocena dobra) przystosowania kosodrzewiny do życia w warunkach górskich ; wyjaśnia, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślinności w górach pozytywnego i negatywnego działania siły grawitacji i siły tarcia opisuje (ocena bardzo dobra) przystosowania roślin (innych niż kosodrzewina) do życia w surowym klimacie górskim współdziałania siły grawitacji z siłą tarcia wyszukuje (ocena w celująca) różnych Tatrzańskim Parku Narodowym proponuje, posługując się przykładami, sposoby zmniejszania siły tarcia ; wyjaśnia, czym jest spowodowany stan nieważkości 19

20 niku 2. Jak przezwyci ężyć siłę grawitacji? 69. lekcji konieczne (ocena dopuszczająca) nazywa bieguny podstawowe wskazuje (ocena dostateczna) przykłady magnesu ; podaje oddziaływania przykłady przykłady magnetycznego działania przedmiotów i oddziaływania siły przyciąganych przez elektrostatycznego w oddziaływa magnes życiu codziennym nia magnetycznego i siły oddziaływa nia elektrostaty cznego 70. Jak działa dźwignia? 71. Czym są: blok, równia pochyła i kołowrót? podaje 2 przykłady wykorzystania dźwigni w życiu codziennym ; rysuje żuraw podaje 2 przykłady zastosowania bloku, równi pochyłej i kołowrotu ; rozpoznaje na ilustracjach blok, równię pochyłą i kołowrót wymienia urządzenia, w których budowie wykorzystano zasadę działania dźwigni ; wymienia nazwy maszyn prostych omawia działanie wybranej maszyny prostej wyjaśnia (ocena znaczenie dobra) pojęć: bieguny jednoimienne", bieguny różnoimienne" rysuje schematycznie dźwignię dwustronną ; rysuje schematycznie dźwignię jednostronną wyjaśnia zasadę działania bloku ; opisuje budowę kołowrotu ; praktycznego wykorzystania równi pochyłej wyjaśnia (ocena bardzo działanie dobra) sił elektrostatycznych porównuje budowę dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej ; omawia zasadę działania dźwigni dwustronnej i dźwigni jednostronnej podaje 2 przykłady zastosowania poznanych maszyn prostych we współczesnych urządzeniach technicznych podaje (ocena przykłady celująca) praktycznego zastosowania magnesu konstruuje model wskazanej przez nauczyciela maszyny prostej ; prezentuje działanie skonstruowanej przez siebie maszyny prostej 3. Z czego 72. Z rysuje modele atomu i porównuje ruch 20

21 jest niku zbudowan y otaczający nas świat? czego lekcji jest zbudowany otaczający nas świat? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe cząsteczki ; substancji (ocena dostateczna) odróżnia na rysunkach w poszczególnych schematycznych stanach skupienia atomy od cząsteczek ; wymienia stany skupienia substancji cząsteczek (ocena dobra) zbudowanych z jednakowych i z różnych atomów ; omawia podstawowe właściwości ciał stałych, cieczy i gazów cząsteczek (ocena bardzo w ciałach dobra) źródłach (ocena i prezentuje celująca) stałych, cieczach (w formie plakatu, i gazach ; wyjaśnia rysunków zależność właściwości schematycznych, ciał stałych, cieczy modeli) informacje o i gazów od odległości największych i między cząsteczkami najmniejszych w tych substancjach atomach 21

22 niku 4. Właściwoś ci ciał stałych 5. Właściwoś ci cieczy 6. Właściwoś 73. lekcji właściwości fizyczne substancji konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe omawia właściwości wymienia (ocena dostateczna) cechy, które fizyczne wybranych substancji 74. ciał stałych dobrze i źle właściwości przewodzących ciał stałych ciepło ; podaje przykłady ciał twardych, kruchych, plastycznych i sprężystych ; rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach 75, 76. Poznajem y budowę i właściwo ści cieczy 77. stałych omawia podstawowe właściwości cieczy omawia właściwości gazów ; podaje pozwalają określić właściwości substancji wymienia właściwości mechaniczne ciał stałych ; na rysunku schematycznym rozpoznaje ciała bezpostaciowe i kryształy porównuje właściwości fizyczne cieczy i ciał stałych wyjaśnia, dzięki czemu możliwe jest porównuje (ocena dobra) właściwości tej samej substancji w różnych stanach skupienia ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość ; dzieli ciała stałe w zależności od sposobu ułożenia cząsteczek ; wyjaśnia znaczenie pojęć: przewodnik i izolator wyjaśnia, dzięki jakim siłom krople mają kształt zbliżony do kuli; wyjaśnia, dlaczego lekkie przedmioty utrzymują się na powierzchni cieczy świadczące o tym, że wyjaśnia, (ocena bardzo od czego dobra) zależą właściwości substancji porównuje ułożenie cząsteczek w ciałach bezpostaciowych i kryształach ; zastosowania przewodnictwa cieplnego ciał stałych wyjaśnia, kiedy powstaje menisk wklęsły, a kiedy menisk wypukły ; porównuje przewodnictwo cieplne cieczy i ciał stałych ; wyjaśnia, o czym decydują siły spójności i siły przylegania uzasadnia związek budowy dowodzi (ocena celująca) doświadczalnie, że rozdrobnienie substancji nie wpływa na zmianę ich właściwości wyjaśnia zasadę działania termosu ; wyjaśnia, czy powiedzenie futro grzeje jest prawdziwe wyjaśnia, wykorzystując informacje zdobyte samodzielnie, dlaczego niektóre owady mogą chodzić po powierzchni wody omawia zasady bezpieczeństwa przy 22

23 ci gazów niku 7. Jak zmiana temperatu ry wpływa na ciała stałe, ciecze i gazy? 8. Podsumowan ie budowę lekcji konieczne (ocena dopuszczająca) przykłady podstawowe ogrzewanie (ocena dostateczna) mieszkań i właściwoś praktycznego za pomocą kaloryferów ci gazów wykorzystania ściśliwości i rozprężliwości gazów 78. W jaki z sposób życia codziennego zmiana potwierdzające temperatury zjawisko wpływa na rozszerzalności temperaturowej ciał ciała stałe? stałych 79. W jaki sposób zmiany temperatury wpływają na ciecze i gazy? wykorzystania w praktyce zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy latem na jezdniach powstają koleiny wyjaśnia, na jakiej zasadzie zamyka się szczelnie słoiki z przetworami gazy (ocena nie są dobrymi dobra) przewodnikami ciepła wyjaśnia, czym jest gęstość substancji ; wyjaśnia, na czym polega anomalna rozszerzalność temperaturowa wody porównuje zjawisko parowania ze zjawiskiem wrzenia ; z życia świadczące o rozszerzalności temperaturowej gazów 80, 81. Powtórzenie i sprawdzian z działu Budowa i właściwości materii" cząsteczkowej (ocena bardzo gazów dobra) z ich właściwościami ; porównuje oddziaływania międzycząsteczkowe w ciałach stałych, cieczach i gazach wyjaśnia związek rozszerzalności temperaturowej ciał stałych z ich budową cząsteczkową ; ciał, które nie zmieniają stanu skupienia pod wpływem temperatury balony wypełnia się podgrzanym powietrzem posługiwaniu (ocena celująca) się urządzeniami, w których wykorzystano zjawisko ściśliwości gazów nocne przymrozki i ocieplenia na przedwiośniu wpływają niekorzystnie na stan dróg wykorzystania zjawiska rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów (inne niż omawiane na lekcji) 23

24 konieczne (ocena dopuszczająca) Dział niku 9. Przemiany lekcji chemiczne wokół nas Substancj e proste i substancje złożone proste 83. Związki chemiczne substancje złożone rysuje modele budowy pierwiastków ; pierwiastków chemicznych ; wymienia właściwości i zastosowania wybranych metali rysuje model cząsteczki wody ; wymienia 3 4 związki chemiczne występujące w przyrodzie podstawowe (ocena dostateczna) odróżnia na rysunkach schematycznych pierwiastki chemiczne od związków chemicznych ; określa właściwości metali wskazanych przez nauczyciela ; podaje przykłady niemetali będących ciałami stałymi i będących gazami podaje 2 zastosowania dwutlenku węgla (ocena dobra) pierwiastki chemiczne nazywa się substancjami prostymi ; związków chemicznych ; wymienia zastosowania metali o największej ciągliwości i kowalności ; zastosowania niemetali dwutlenek węgla jest używany do wypełniania gaśnic ; wyjaśnia, dlaczego związki chemiczne to substancje złożone (ocena bardzo dobra) rysuje modele wskazanych przez nauczyciela pierwiastków chemicznych i związków chemicznych ; metali o różnej twardości porównuje wybrane właściwości pierwiastków i związku chemicznego, który z nich powstał ; wyjaśnia, czym jest reakcja chemiczna (ocena celująca) metalach i niemetalach występujących w organizmach wskazuje miejsca występowania w Polsce wybranych minerałów 24

25 2. niku Mieszanin y substancji 84, lekcji 85. Co to są mieszaniny? 86. W jaki sposób rozdziela ć składniki mieszani n? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe wykonuje wyjaśnia, (ocena dostateczna) dlaczego doświadczenie gleba jest mieszaniną zgodnie z instrukcją niejednorodną ; ; zapisuje wymienia 2 3 obserwacje ; na przedmioty wykonane podstawie obserwacji z mosiądzu, brązu ; odróżnia mieszaninę odczytuje z wykresu jednorodną od skład ilościowy mieszaniny niejednorodnej ; wyjaśnia, powietrza dlaczego powietrze jest mieszaniną jednorodną ; omawia właściwości fizyczne powietrza rozdziela składniki 2 3 mieszanin niejednorodnych (np. grochu i piasku, spinaczy i siarki, trocin i piasku) wyjaśnia, jak rozdzielić mieszaninę soli z wodą podaje (ocena inne dobra) niż wymienione na lekcji przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych ; wyjaśnia, podając przykłady, że woda może tworzyć zarówno mieszaninę jednorodną, jak i niejednorodną proponuje sposób rozdzielenia składników mieszaniny jednorodnej, uwzględniając różne właściwości ciał tworzących tę mieszaninę projektuje (ocena bardzo dobra) doświadczenie potwierdzające, że woda jest mieszaniną niejednorodną ; w praktyce częściej używa się stopów niż czystych metali wyjaśnia, na czym polega odparowanie wyjaśnia, (ocena dlaczego celująca) katastrofy tankowców są groźne dla środowiska omawia różne sposoby rozdzielania mieszanin 25

26 3. niku Właściwoś ci roztworów wodnych 87. lekcji Jak powstaj e roztwór? 88. Jakie znaczenie mają roztwory wodne w przyrodzie? konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe sporządza roztwór wyjaśnia, (ocena dostateczna) dlaczego według instrukcji roztwór jest ; wymienia przykładem czynniki mieszaniny przyspieszające jednorodnej proces rozpuszczania ; otrzymuje kryształy soli z roztworu wodnego wyjaśnia znaczenie tlenu rozpuszczonego w wodzie dla organizmów picie wody mineralnej jest korzystne dla organizmu używa (ocena ze dobra) zrozumieniem pojęć: rozpuszczalnik, substancja rozpuszczona ; wyjaśnia, na czym polega krystalizacja wskazuje przykłady pozytywnej i negatywnej roli wody jako rozpuszczalnika wyjaśnia, (ocena bardzo dlaczego dobra) podwyższenie temperatury przyspiesza rozpuszczanie dowodzi, że nie wszystkie roztwory są przyjazne dla środowiska wskazuje (ocena procesy celująca) krystalizacji zachodzące w przyrodzie potwierdzające szkodliwość niektórych roztworów dla środowiska 26

27 4. Udział niku 89. lekcji Na konieczne (ocena dopuszczająca) podstawowe wymienia (ocena dostateczna) cechy wyjaśnia (ocena różnice dobra) tlenu w czym spalania ; spalania ; opisuje między utlenianiem a niektórych polega wymienia 2 skutki sposoby zapobiegania spalaniem ; przemiana spalanie, korozji ; wymienia korozji wyjaśnia rolę tlenu w ch a na czym 2 sposoby zapobiegania procesie spalania ; chemiczn utlenianie korozji ych skutków korozji 5. 90, 91. Powtórzenie i sprawdzian z działu Przemiany chemiczne wokół nas Podsumowan ie Dział 10. Ochrona przyrody 1. Co i jak działań człowieka zagraża niekorzystnych dla przyrodz środowiska ie? przyrodniczego 92. W jaki sposób człowiek wpływa na środowisko przyrodnic ze? 93. W jaki sposób ścieki i odpady stałe niszczą środowisko? wymienia 2 3 źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych ; zanieczyszczeń środowiska w najbliższej okolicy wymienia 2 źródła zanieczyszczeń powietrza ; nie należy wypasać bydła i uprawiać gleby w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych hałdy stanowią zagrożenie dla środowiska ; proponuje sposoby zagospodarowania hałd (C/D) omawia działania człowieka w dawnych czasach, których szkodliwe skutki w środowisku trwają do dziś ; wyjaśnia, jak powstaje smog wylewanie ścieków do rzek stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia człowieka wyjaśnia, (ocena bardzo na czym dobra) polega utlenianie w komórkach wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady ; dowodzi, że zatrucie jednego składnika środowiska powoduje niekorzystne zmiany pozostałych dowodzi, że odpady składowane na wysypiskach mogą zanieczyścić wody podziemne i duże powierzchnie gleby ; ocenia stan środowiska w najbliższej okolicy porównuje: (ocena celująca) spalanie, utlenianie i oddychanie najbardziej zanieczyszczonych miejscach w Polsce i wykonuje mapę tych miejsc, ilustrując ją zdjęciami, rysunkami itd. 27

28 2. Jak niku ratować przyrodę? 3. Podsumowan ie 94. lekcji Jakie konieczne (ocena dopuszczająca) podaje 3 przykłady podstawowe uzasadnia (ocena dostateczna) celowość omawia (ocena globalne dobra) działania działań globalnych segregacji odpadów akcje służą służących ochronie na rzecz ochrony ochronie środowiska przyrody przyrody? 95.W podaje 3 przykłady charakteryzuje wyjaśnia znaczenie jaki indywidualnych indywidualne pojęcia utylizacja sposób działań służących działania służące możemy ochronie środowiska ochronie środowiska chronić przyrodę? 96, 97. Powtórzenie i sprawdzian z działu Ochrona przyrody podaje (ocena przykłady bardzo dobra) odpadów szczególnie groźnych dla środowiska proponuje działania lokalne służące ochronie środowiska wyszukuje (ocena w celująca) różnych historii ochrony przyrody w Polsce charakteryzuje stan środowiska w najbliższej okolicy 28