Dzieje urzędu od czasów najdawniejszych

Transkrypt

1 Dzieje urzędu od czasów najdawniejszych Urząd wojewody należy do najstarszych w Polsce. Dawne kroniki podają, że pochodzi on jeszcze z czasów "legendarnych" - Długosz, Kromer i Maciej z Miechowa pisali, iż gdy przed Piastami wygasł rządzący Polanami ród Lecha, władzę sprawowało dwunastu "wojewodów". Prawdziwości tego przekazu nie da się jednak dziś udowodnić. O wojewodzie wspomina także Gall Anonim - pojawia się on u pierwszych Piastów, jako godność najważniejsza po panującym. Cechą charakterystyczną średniowiecznej monarchii patrymonialnej było nieodróżnianie urzędów państwowych od dworskich. W związku z tym najwyżsi urzędnicy dworscy byli jednocześnie najważniejszymi urzędnikami administracji państwowej, które to godności sprawowali wyłącznie możni. Wyższych urzędników nazywano komesami, spośród których najważniejszym był komes nadworny, powoływany przez panującego i będący zarazem jego prawą ręką - zarządzał on dworem, ścigał z urzędu przestępców oraz pomagał w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, m.in. wydawał wyroki sądowe pod nieobecność władcy, będącego najwyższym sędzią w państwie (zakres czynności przejęty z państwa frankońskiego, za pośrednictwem Niemiec; stąd też łacińska nazwa tej godności: "palatinus"). Komes dowodził także wojskiem (oczywiście w imieniu i zastępstwie monarchy), co z czasem stało się jego najważniejszą funkcją, na określenie której przyjęto słowiańską nazwę "wojewoda". Urząd wojewody wprowadzony został w poszczególnych dzielnicach w okresie rozbicia dzielnicowego. Wojewoda, jeśli odznaczał się indywidualnością, mógł skupić w swym ręku ogromną władzę. Świadczy o tym przykład Sieciecha, który w końcu XII wieku wyraźnie dążył do zajęcia miejsca słabego księcia Władysława Hermana. W XIII wieku wojewodowie zaczęli coraz bardziej wyzwalać się spod władzy księcia, stając się urzędnikami danej ziemi lub księstwa, przewodząc możnowładztwu na swym terenie. Szczególną pozycję w państwie pozyskali wojewodowie krakowski oraz sandomierski (tytułowali się nawet "panami z Bożej łaski", której to formuły używał wyłącznie panujący). Z takim dygnitarzem władca musiał się już liczyć, z czasem stawał się nawet po części od niego zależny - wojewoda bowiem, kierując umiejętnie możnowładztwem, mógł w sprzyjających okolicznościach obalić panującego (doświadczył tego Mieszko Stary, pozbawiony w ten właśnie sposób tronu krakowskiego na rzecz Kazimierza Sprawiedliwego). Urząd wojewody zaczął się przekształcać w urząd ziemski. Przy zjednoczeniu Polski z rozbicia dzielnicowego wojewodowie działali jako zwierzchnicy ziem, i w tym charakterze zostali utrzymani. Wysokimi urzędnikami w tym czasie, oprócz wojewodów, byli kasztelanowie. Od połowy XIII wieku pierwszą pozycję w hierarchii urzędów dzielnicy krakowskiej zajął kasztelan krakowski - w miejsce wojewody krakowskiego, którego władza została w ten sposób złamana. Od tej chwili kasztelan krakowski stał się najwyższym urzędnikiem ziemskim, po którym następowali wojewodowie, a po nich pozostali kasztelanowie. Wyjątkiem był śląsk, gdzie zamiast wojewody na czoło wysunął się komornik wielki - naczelnik dworu i zarządca dóbr królewskich. Poza śląskiem urząd ten występował jednakże rzadko. W XIV wieku ukształtowała się ostatecznie hierarchia i skład Rady Królewskiej - organu doradczego o charakterze ogólnopaństwowym, którego członkami, pochodzącymi z nominacji monarszej, byli najwyżsi dostojnicy państwowi, kościelni oraz ziemscy, wśród nich także wojewodowie. Wchodzący w skład Rady wojewoda miał jeszcze niemałe uprawnienia - szczególnie sądowe, w związku z czym przewodniczył obradom sejmiku elekcyjnego (kompetencje sądowe wojewody uległy znacznemu ograniczeniu w połowie XV wieku). Stał także na czele panów swego województwa (ziemie posiadające pełną hierarchię urzędników ziemskich z wojewodami na czele, zwać zaczęto "województwami", co powszechnie przyjęło się w XV wieku) oraz zachował dowództwo nad oddziałami pospolitego ruszenia, które doprowadzał na miejsce zborne (do wojewody z kolei doprowadzali je kasztelanowie, każdy ze swojej kasztelanii). Pospolitym ruszeniem dowodził osobiście król. W Wielkopolsce wojewoda miał prawo (według statutów Kazimierza Wielkiego) udzielania azylu osobom zagrożonym arbitralnym sądem króla, a zwłaszcza starosty. Sprawował też jurysdykcję nad ludnością żydowską (za pomocą sądu wojewodzińskiego) oraz nadzór nad miastami (choć była to raczej funkcja honorowa, nie mniej jednak w niektórych miastach, np. w Krakowie, miał prawo powoływania rajców). Powoływał ponadto woźnych sądowych i sprawował nad nimi sądownictwo. Wydawał także cenniki (taksy) na różne produkty wytwarzane w miastach oraz kontrolował miary i wagi. Wojewodowie dużą część swych dotychczasowych kompetencji utracili na rzecz powołanego na przełomie XIII i XIV wieku nowego urzędnika terytorialnego: starosty.

2 Na innych terenach - nie będących rdzennie polskimi - panowała dość duża jednorodność jeżeli chodzi o funkcjonowanie urzędu wojewody. Na Rusi Halickiej, zdobytej przez Kazimierza Wielkiego, wojewodów wprowadzono w 1360r. Ponieważ przedtem istnieli tu wojewodowie ruscy, będący urzędnikami stosunkowo niskiej rangi, polscy wojewodowie nie otrzymali takiej pozycji, jaką posiadali w Koronie. Byli podwładnymi starostów, sprawujących właściwą władzę terenową. Na Litwie z kolei wojewodów wprowadzono po zawarciu unii w Horodle w 1413r. Zastąpili oni istniejących tam zarządców poszczególnych ziem - namiestników mianowanych przez Wielkiego Księcia. By nie dzielić kompetencji, godność wojewody pozostawała na Litwie aż do roku 1566 złączona z urzędem starosty, czego zaniechano w województwach tworzonych po tym właśnie roku. W Prusach Królewskich wojewodów wprowadzono po zakończeniu wojny trzynastoletniej. Mieli oni większe uprawnienia niż w Koronie: czuwali nad sądownictwem, egzekwowali wyroki sądowe, karali grzywną (mogli też orzekać wyroki śmierci) oraz piastowali funkcje policyjne we współczesnym rozumieniu tego słowa - dbali o porządek i spokój publiczny. Starostowie odgrywali w Prusach rolę raczej drugorzędną. W czasach wczesnonowożytnych wojewoda był w dalszym ciągu zwierzchnikiem województwa i jego administracji, ale z władzą już niemal iluzoryczną. Jego polityczna i ministerialna władza za Piastów, zmieniła się za Jagiellonów w reprezentacyjną i senatorską. Z uprawnień administracyjnych pozostało wojewodzie przewodniczenie w sejmikach ziemskich. Po przekształceniu się Rady Królewskiej w senat (wyższą izbę parlamentu), wojewodowie należeli także do tego ciała, będąc, oprócz kasztelanów, dożywotnio powoływanymi senatorami świeckimi. Wojewodowie: krakowski, poznański, wileński, sandomierski, kaliski i trocki, a także kasztelan krakowski byli specjalnie wyróżnieni - mieli bowiem powierzone klucze od skarbca koronnego na Wawelu. Każdy z nich posiadał własny klucz do opieczętowanego wspólnie skarbca - by go otworzyć należało wobec tego zabrać wszystkich, uzyskując uprzednio zgodę sejmu. Wojewodów obowiązywało prawo o incompatibiliach - konstytucja z 1565 roku zakazywała łączenia tego urzędu z "ministerstwami", godnością przełożonego innego województwa lub starostwem grodowym na swym terenie. Nie obowiązywało to na Litwie i w Prusach. Wyjątek uczyniono również dla wojewodów krakowskiego i bracławskiego - w obrębie swych jurysdykcji mogli oni równocześnie pełnić funkcje starostów. Wojewoda nie mógł być także jednocześnie kasztelanem. Awansujący na wojewodę kasztelan miał obowiązek złożyć swój urząd; ten sam przepis dotyczył również wojewodów mianowanych "ministrami". W Koronie istniał także urząd podwojewodziego. Nie wiadomo dokładnie, kiedy został on ustalony. Status jego także nie był zbyt jasno określony, nie pełnił on funkcji zastępcy wojewody, lecz raczej jego urzędnika (przez niego mianowanego). Pilnował z ramienia wojewody rzetelności miar i wag, ustalał ceny, ogłaszane następnie w tzw. taksach podwojewodzińskich oraz sprawował sądownictwo nad Żydami. Dla dogodzenia ambicjom szlacheckim tworzono od XVI wieku niższe urzędy ziemskie, nie tylko w województwach, ale i w powiatach. Posiadanie tytułu urzędniczego miało wtedy głównie prestiżowy charakter. W początkach XVII wieku wojewodowie, kasztelanowie oraz urzędnicy sądowi zachowali jeszcze swe rzeczywiste uprawnienia wśród urzędników ziemskich. Porządek starszeństwa urzędów ziemskich określiła konstytucja z 1611r. Wymienia się w niej w kolejności po wojewodzie: kasztelana, podkomorzego i starostę, a ponadto m.in. sędziego ziemskiego i wojskiego. W następnych latach rola wojewody staje się coraz mniej znacząca, wreszcie zanika prawie zupełnie - urzędy ziemskie miały charakter raczej honorowy. Epoka ta zaznacza się systematycznym słabnięciem władzy królewskiej, która roztapiała się w prerogatywach sejmu, w uprawnieniach rad senatorskich i kompetencjach poszczególnych ministrów, przechodziła na rzecz sejmików lub innych organów władzy państwowej (początki tego procesu sięgają jeszcze XVI stulecia, kiedy to ustanowiono wolną elekcję, wprowadzono artykuły henrykowskie i pacta conventa oraz ograniczono władzę sądową monarchy i wyjęto skarb państwa spod kontroli królewskiej). Od 1775 roku wojewodów powoływała Rada Nieustająca - organ kolegialny centralnej władzy państwowej Rzeczypospolitej (ciało to ograniczyło władzę króla, np. w sprawie zwierzchnictwa nad administracją, oraz części magnaterii). Rozbiory Polski między trzy państwa zaborcze, wraz z likwidacją państwowości przyniosły także zniesienie urzędów państwowych. Król został zdetronizowany, wojsko rozpuszczone. Zaborcy (szczególnie Prusy i Austria) stworzyli własne instytucje, oparte na kadrze wyszkolonych urzędników. W czasach Księstwa Warszawskiego ( ) urząd wojewody był już wyłącznie urzędem tytularnym. W dalszym ciągu wojewoda pozostawał członkiem senatu. W ustawie konstytucyjnej

3 Księstwa zapisano, iż "Senat składa się z osiemnastu członków, to jest: sześciu biskupów, sześciu wojewodów, sześciu kasztelanów". Podobna sytuacja miała miejsce w czasach Królestwa Polskiego ( ). Artykuł 108 konstytucji stwierdzał, że "Senat składa się: z książąt krwi cesarsko-królewskiej, z biskupów, z wojewodów, z kasztelanów". Jest to także końcowy okres funkcjonowania województw, które w 1837r. przemianowano na gubernie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wojewoda stał się ponownie wysokiej rangi urzędnikiem. 2 sierpnia 1919r. Sejm uchwalił ustawę dotyczącą organizacji władz administracyjnych drugiej instancji. Dokonano wówczas podziału terytorium b. Królestwa Kongresowego na 5 województw: białostockie, kieleckie, lubelskie, łódzkie i warszawskie (jednocześnie ustawa przewidywała, że Warszawa stanie się odrębną jednostką administracyjną), w ciągu następnych kilku lat utworzono z ziem pozostałych b. zaborów kolejnych 11 województw (przez cały okres międzywojenny funkcjonowało ich łącznie 16). Wspomniana ustawa określiła też pozycję prawną wojewody, który był "przedstawicielem rządu centralnego, sprawującego z jego ramienia władzę państwową i odpowiedzialnym wobec niego za zarząd województwa". W końcu lat dwudziestych zakończono w zasadzie proces ujednolicania administracji terytorialnej. Szczególne znaczenie pod tym względem miało rozporządzenie Prezydenta RP z 19 stycznia 1928r. o organizacji władz administracji ogólnej. Akt ten określił pozycję wojewody i starosty oraz ich stosunki z pozostałymi organami administracyjnymi. Wojewoda odgrywał najważniejszą rolę spośród organów terytorialnej administracji rządowej, w krótkim okresie czasu stała się ona kluczową w aparacie administracyjnym. Urzędnik ten, mianowany przez prezydenta na wniosek ministra spraw wewnętrznych uchwalony przez Radę Ministrów, był przedstawicielem rządu, sprawującym w jego imieniu władzę państwową. Stał na czele administracji województwa. Pod względem osobowym podlegał ministrowi spraw wewnętrznych. W zakresie służbowym jego przełożonymi byli, zależnie od rodzaju załatwianej sprawy, właściwi ministrowie. Niejednokrotnie władza wojewody (mniej uzależnionego od układu sił politycznych niż minister) była czynnikiem decydującym o ciągłości działania administracji w terenie. Wojewoda koordynował działalność całej administracji rządowej w myśl linii polityki państwa. W celu zapewnienia jednolitości działania całej administracji wyposażony był w uprawnienia nadzorczo-ingerencyjne wobec organów administracji specjalnej. Sprawował nadzór nad obsadą personalną kierowniczych stanowisk administracyjnych na obszarze województwa, mógł zawieszać zarządzenia organów administracji specjalnej sprzeczne z polityką rządu. Jako szef administracji ogólnej wykonywał administrację w zakresie spraw wewnętrznych. Spoczywał na nim obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podlegała mu policja państwowa. Sprawował nadzór nad prasą, stowarzyszeniami, samorządem. Z zakresu spraw należących do innych resortów wojewoda sprawował administrację w sprawach wyznaniowych, kultury i sztuki, a częściowo również przemysłu i handlu, rolnictwa i reform rolnych, opieki społecznej, komunikacji. W tych sprawach wykonywał zlecenia właściwych ministrów. Przysługiwało mu prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych na mocy upoważnienia ustawowego lub upoważnienia ministrów oraz rozporządzeń porządkowych w celu ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wojewoda funkcje swe wykonywał przy pomocy urzędu wojewódzkiego, którym kierował oraz za pośrednictwem podległych mu urzędów i organów wykonawczych samorządu. Pojawił się także ponownie urząd starosty, który sprawował administrację w powiecie (urzędnik ten pochodził z nominacji ministra spraw wewnętrznych). Pod względem osobowym i służbowym starosta podlegał bezpośrednio wojewodzie. W powiecie starosta był zarówno przedstawicielem rządu, jak też szefem administracji ogólnej i działów z nią zespolonych. Posiadał podobny status i uprawnienia jak wojewoda na obszarze województwa. Najważniejszym zadaniem starosty było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego w powiecie. Czynnik obywatelski przy wojewodzie reprezentowały dwa ciała kolegialne, spełniające funkcje samorządu wojewódzkiego: Rada Wojewódzka i Wydział Wojewódzki. W skład Rady Wojewódzkiej wchodziły osoby wybrane przez organy samorządu powiatowego i miejskiego, a przewodniczył jej z urzędu wojewoda. Rada Wojewódzka była w istocie organem opiniodawczym. Wydział Wojewódzki był przede wszystkim organem doradczym wojewody, jednocześnie w niektórych sprawach miał głos stanowczy. Po wybuchu II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne zniosły podział na województwa, tworząc własne jednostki podziału administracyjnego (zachowując jedynie powiaty - z tym, że powiat okupacyjny był terytorialnie większy od powiatu przedwojennego) oraz powołując własnych urzędników. Po II wojnie światowej reaktywowano, na mocy dekretu PKWN, większość województw istniejących przed 1 września 1939r.,

4 traktowano jednakże to rozwiązanie jako przejściowe. Do 1946r. utworzono 14 województw, które przetrwały do roku W wyniku kolejnych reform administracyjnych utworzono 17 województw, które z kolei zlikwidowano w 1975r. - powstał wtedy struktura podziału terytorialnego kraju w oparciu o 49 województw (istniały one do 31 grudnia 1998r., gdy w wyniku ostatniej reformy administracyjnej Polskę podzielono na 16 województw). W początkowym okresie istnienia Polski Ludowej, w strukturze administracji państwowej ponownie pojawia się stanowisko wojewody, choć na krótko - utworzono wówczas pion organów administracji rządowej, obejmujący wojewodów i starostów oraz pion samorządowy (rady narodowe i ich organy wykonawcze w postaci wydziałów wojewódzkiego i powiatowego). Stan ten istniał do 1950r., kiedy to zniesiono dualizm administracji państwowej. Urząd wojewody uległ zniesieniu (łącznie z urzędem starosty oraz wójta). Kompetencje zlikwidowanych organów przejęły prezydia rad narodowych - organy wykonawczo-zarządzające rad narodowych. Do zadań rad narodowych - jako terenowych organów jednolitej władzy państwowej - w myśl ustawy z 1950r. należały sprawy będące w zakresie działania władz administracji ogólnej (wojewódzkiej i powiatowej) oraz organów wykonawczych samorządu terytorialnego (funkcjonujących w charakterze władz administracji ogólnej), a także działania uprzednio przynależące organom administracji niezespolonej (m.in. oświata, administracja finansowa, terenowe planowanie gospodarcze) oraz sprawy administracji wewnętrznej (m.in. nadzór nad działalnością Milicji Obywatelskiej, sprawy porządku publicznego, ewidencja ludności, orzecznictwo karno-administracyjne, przemysł terenowy, handel wewnętrzny). Od roku 1972 rozpoczęto kilkuetapowy proces reform administracyjnych państwa. Uznano, iż niezbędne jest zwiększenie operatywności i odpowiedzialności za administrację terenową - większość spraw bowiem załatwiana była w trybie decyzji kolegialnej, co spowalniało cały proces oraz rozkładało odpowiedzialność za podjętą decyzję na nieokreśloną liczbę osób. Konieczne stało się skupienie kierownictwa administracji terenowej w rękach jednoosobowych organów, którymi to stali się właśnie z początkiem 1974r. wojewodowie, a w powiatach naczelnicy powiatów (prezydenci miast na prawach powiatu). Podporządkowano im aparat wykonawczy w postaci urzędów odpowiedniego szczebla (wojewoda wykonywał swe zadania przy pomocy urzędu wojewódzkiego). Wojewoda powoływany był przez Prezesa Rady Ministrów, po uzyskaniu opinii wojewódzkiej rady narodowej. Urzędnik ten reprezentował na swym terenie rząd i realizował jego politykę, kierował całokształtem administracji państwowej w przypisanym mu zakresie, posiadał szerokie uprawnienia koordynacyjne w stosunku do innych, nie podporządkowanych mu bezpośrednio, ogniw. Od poszczególnych ministerstw otrzymywał jedynie ogólne wytyczne, które realizował według własnego uznania (konflikty między wojewodą a danym ministrem rozstrzygał premier). Na skutek przeprowadzenia w 1975r. trzeciego etapu reformy administracyjnej kraju, jednostkami podstawowymi stały się miasta i gminy, zaś jednostkami drugiego stopnia - województwa. Zlikwidowano dotychczasowe 314 powiatów oraz utworzono, na miejsce istniejących 17, nowych 49 województw. W jednostkach tych terenowymi organami administracji państwowej ustanowiono w 46 przypadkach wojewodów, zaś w 3 przypadkach prezydentów miast (Warszawa, Łódź i Kraków). Sposób powoływania wojewodów nie zmienił się (mianowanie przez Prezesa Rady Ministrów po zaopiniowaniu przez wojewódzką radę narodową). Wojewoda był w dalszym ciągu przedstawicielem rządu w terenie, ponadto stał się - jako terenowy organ administracji - jednostką wykonawczą i zarządzającą w stosunku do wojewódzkiej rady narodowej. Zasadniczej zmianie uległa pozycja i rola województw. Z jednej strony przeszły do ich kompetencji najważniejsze sprawy załatwiane do tej pory na szczeblu powiatowym, jednocześnie wojewoda stał się organem nadrzędnym i odwoławczym w postępowaniu administracyjnym od decyzji wójta, burmistrza i prezydenta. Taka sytuacja trwała do 1990 roku. W początkach III Rzeczypospolitej kompetencje wojewody określiła ustawa z dnia 22 marca 1990r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. W myśl jej zapisów wojewoda został przedstawicielem rządu na obszarze województwa, powoływanym przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji. Wojewoda określał, w dostosowaniu do miejscowych warunków, szczegółowe cele polityki rządu na swym terenie i organizował kontrolę wykonywania zadań administracji rządowej. Do jego kompetencji należała także koordynacja współdziałania jednostek administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia i zdrowia ludzi, zagrożeń środowiska, utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa, ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich skutków. Do zadań wojewody należała reprezentacja rządu na uroczystościach państwowych i w trakcie przyjmowania wizyt oficjalnych składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych. Nadzór nad działalnością wojewody

5 sprawowany był przez Prezesa Rady Ministrów i poszczególnych ministrów. Organy administracji specjalnej funkcjonujące na obszarze województwa zobowiązane były do uzgadniania z wojewodą projektów normatywnych aktów prawnych przez nie stanowionych. Do uprawnień wojewody należało też powoływanie i odwoływanie (w porozumieniu z właściwym ministrem) kierowników służb, inspekcji oraz innych wojewódzkich jednostek organizacyjnych. Sprawował on także kierownictwo i nadzór nad kierownikami urzędów rejonowych. W sprawach istotnych dla rozwoju województwa, a w szczególności w sprawach polityki społecznej i gospodarczej oraz zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska, wojewoda współdziałał z organami gmin, z sejmikiem samorządowym oraz ze związkami i stowarzyszeniami gmin. Wojewoda mógł wydawać akty prawne powszechnie obowiązujące na terenie województwa lub jego części (prawo miejscowe - w formie rozporządzenia) na podstawie upoważnień udzielonych w odrębnych przepisach. Organem opiniodawczo-doradczym działającym przy wojewodzie było Kolegium Wojewody, w skład którego wchodzili: wicewojewoda, dyrektor urzędu wojewódzkiego, dyrektorzy wydziałów urzędu wojewódzkiego oraz inne osoby powołane przez wojewodę; na posiedzenia kolegium zapraszany był przewodniczący sejmiku samorządowego. Sytuacja uległa zmianie 1 stycznia 1999 roku, od kiedy to wprowadzono, na mocy ustawy z 28 lipca 1998 r., trójstopniowy podział terytorialny państwa (jednostkami podziału zostały gminy, powiaty i województwa). Wspomnianą ustawą utworzono 16 województw, w miejsce 49 istniejących wcześniej. Zakres kompetencji wojewody oraz administracji publicznej określiła ustawa z 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie. Obecnie wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie, zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym oraz reprezentantem Skarbu Państwa. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prezes Rady Ministrów sprawuje także nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje okresowej oceny jego pracy. Ustawa określa szczegółowo zadania wojewody jako przedstawiciela Rady Ministrów. Odpowiada on za realizację polityki rządu na obszarze województwa, w szczególności poprzez: kontrolę wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych, kontrolę wykonywania przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, dostosowywanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu (zwłaszcza w zakresie prowadzonej na obszarze województwa polityki regionalnej państwa), zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa oraz kierowanie ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków. Wojewoda reprezentuje też Radę Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych, a także wykonuje i koordynuje zadania w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa. Wojewoda sprawuje nadzór, pod względem zgodności ich działania z prawem, nad organami gminy, powiatu i samorządem województwa. Na wniosek wojewody (lub po uzyskaniu uprzednio jego zgody) dokonywane jest powoływanie i odwoływanie organów administracji niezespolonej działających na obszarze województwa. Organy te są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego przez nie stanowionych oraz zapewnienia zgodności swoich działań z poleceniami wojewody. Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej: koordynuje jej działalność oraz ponosi odpowiedzialność za rezultaty. Swe zadania w tym zakresie wykonuje przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze, w skład którego wchodzą wicewojewodowie, dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, komendant wojewódzki Policji, komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, a także inne osoby zaproszone przez wojewodę, w szczególności kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz dyrektorzy

6 wydziałów. Wojewoda oraz organy administracji niezespolonej mogą stanowić akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części, wojewoda ponadto wydaje rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Jacek Korczyński BIBLIOGRAFIA Opracowania: Ajnenkiel A., Administracja w Polsce. Zarys historyczny, Warszawa Ajnenkiel A., Leśnodorski B., Rostocki W., Historia ustroju Polski ( ), Warszawa Bardach A., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa Bardach J., Historia państwa i prawa Polski do połowy XV wieku, Warszawa Cynarski St., Dwór królewski w Krakowie za ostatnich Jagiellonów, w: Kraków w dobie Renesansu - materiały z sesji naukowej z okazji Dni Krakowa w 1986 roku, Kraków Dalewski Z., Władza, przestrzeń, ceremoniał, Warszawa Fuks T., Łopatka A., Rybicki M., Skrzydło W., Ustrój polityczny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa Góralski Z., Urzędy i godności w dawnej Polsce, Warszawa Kallas M., Historia ustroju Polski X-XX w., Warszawa Kurtyka J., Problem identyczności urzędów ziemskich krakowskich i nadwornych w wiekach XIV-XVI, w: Urzędy dworu monarszego dawnej Rzeczypospolitej i państw ościennych, Kraków Olszewski H., Ustrój polityczny Rzeczypospolitej, w: Polska XVII wieku. Państwo - społeczeństwo - kultura, red. J. Tazbir, Warszawa Akty prawne: Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego z dnia 22 lipca 1807r. (Dziennik Praw , nr 1, 2, 16). Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1815r. (Dziennik Praw T.1, nr 1). Ustawa Tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919r. o organizacji władz administracyjnych II instancji (Dz. Pr. P.P., nr 65, poz. 395). Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952r. (jednolity tekst z dnia 16 lutego 1976r.). Ustawa z dnia 20 lipca 1983r. o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego (tekst jednolity: Dz. U. Z 1988r. nr 26, poz. 183). Ustawa z dnia 22 marca 1990r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. Z 1990r. nr 21). Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w województwie (Dz. U. nr 91, poz. 577). Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. Drukuj Generuj PDF Powiadom znajomego Wstecz