Z życia świętej Jadwigi Królowej patronki naszej szkoły. ( kalendarium)

Transkrypt

1 Z życia świętej Jadwigi Królowej patronki naszej szkoły ( kalendarium) 18.II 1374 ( data prawdopodobna ) - przychodzi na świat - Jadwiga, córka króla węgierskiego i polskiego i księżnej bośniackiej Elżbiety 1378 Jadwiga zostaje poślubiona arcyksięciu Wilhelmowi Habsburgowi przyszła królowa przebywa na dworze węgierskim w Budzie letnia Jadwiga przyjeżdża do Polski 16.X 1384 Jadwiga zostaje koronowana w Krakowie na króla Polski 1384 pierwsza wizyta w Nowym Sączu 1385 książę litewski Jagiełło decyduje się przyjąć chrzest i wcielić ziemie litewskie do Polski w zamian za rękę Jadwigi 12.II Jadwiga odwołuje śluby z Wilhelmem 18.II dwunastoletnia Jadwiga bierze ślub z Jagiełłą w katedrze wawelskiej unieważniając tym samym zaślubiny z Wilhelmem para królewska w Wielkopolsce ( legenda Kto im łzy powróci ) 1387 Jadwiga królowa prowadzi wyprawę na Ruś Czerwoną, by przywrócić tam sądownictwo i władzę polską. 3 XII 1387 Jadwiga wzywa Kraków do złożenia hołdu Jagielle i ustanawia go swoim następcą 1393 Jadwiga funduje kolegium psałterzystów w Katedrze Wawelskiej 1395 sprowadzenie do Polski karmelitów Jadwiga i Jagiełło budują im klasztor i kościół Na Piasku w Krakowie ( legenda Stópka królowej Jadwigi) 1397 Jadwiga otrzymuje od papieża Bonifacego IX zgodę na otwarcie wydziału teologicznego w Akademii Krakowskiej 1

2 ( Jadwiga przekazuje swoje kosztowności na rzecz uniwersytetu) 17.II królowa Jadwiga umiera w dwa dni po urodzeniu i śmierci swojej córki Bonifacji 1400 otwarcie i odnowienie Akademii Krakowskiej dzięki darom Jadwigi 1949 przeniesienie szczątków Jadwigi do sarkofagu w Katedrze Wawelskiej wykonanego przez Antoniego Madeyskiego 6.VI papież Jan Paweł II beatyfikuje królową Jadwigę podczas swojej pierwszej pielgrzymki do kraju 8.VI papież Jan Paweł II dokonuje kanonizacji królowej Jadwigi na Błoniach krakowskich Św. Jadwiga królowa ( ) córka króla Węgier i Polski Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki otrzymała staranne wykształcenie. Władała poza węgierskim i polskim jeszcze językiem łacińskim, włoskim i niemieckim. W wieku 11 lat została koronowana na króla Polski. Tron odziedziczyła po swoim ojcu. Poślubiając wielkiego księcia Litwy Władysława Jagiełłę, przyczyniła się do nawrócenia jego kraju na chrześcijaństwo. Aby przywrócić ziemie ruskie do Polski poprowadziła wyprawę na Ruś Czerwoną. Przyczyniła się też do powstania w Krakowie Wydziału Teologicznego i odnowienia Akademii Krakowskiej. Przeznaczyła na to swoje kosztowności. Przez całe życie odznaczała się hojnością dla ubogich. Miłować czynem i prawdą to jej motto życiowe. Królowa zmarła w Krakowie 17 lipca Według przekazów kronikarzy królowa Jadwiga była kobietą wysokiego wzrostu, jasnowłosą, ponoć wielkiej urody. 2

3 Od dzieciństwa była przygotowywana do pełnienia roli króla. Była świetnie wykształcona, znała pięć języków, miała wrodzony talent dyplomatyczny, była znakomitą negocjatorką. Jako dziecko lubiła słodycze, klejnoty, zabawy. Ponoć wesoła, dobra dla ludzi, bardzo religijna, ale też stanowcza i twarda dla wrogów. Wspaniale jeździła konno. Papież Jan Paweł II kanonizował ją 8 czerwca 1997 na Błoniach krakowskich. Do dziś zachowały się rzeczy, których dotykała : puchar, szkatułka, Psałterz floriański i racjonał. Materiał opracowany na podstawie : Jadwiga Stabińska, Królowa Jadwiga, Wyd. Znak, Kraków 1997 Legendy o św. Jadwidze Królowej. 3

4 Kto im łzy powróci Był koniec marca 1836 roku. Wiosna nadeszła wczesna i ciepła. Od Bramy Morawskiej powiał ciepły wiatr i stopił niemal wszystkie śniegi. W polu widać już było tu i ówdzie woły leniwie orzące pod wiosenne zasiewy, a nad głowami oraczy podzwaniały skowronki. Jeszcze cały Kraków żył pod wrażeniem wspaniałych uroczystości związanych z chrztem Jagiełły, koronacją na króla polskiego oraz zaślubinami z Jadwigą, gdy już młoda para wraz całym dworem wyruszyła w podróż. Celem wyprawy królewskiej była Wielkopolska, gdzie od kilku lat toczyła się bratobójcza wojna domowa między dwoma potężnymi rodami Nałęczów i Grzymalitów i cała dzielnica podzielona była na dwa wrogie obozy, wzajemnie się zwalczające. Płonęły wsie i miasta, na drogach łotrzykowie i wszelkiego rodzaju hultajstwo napadało na podróżnych, a sądy, zamiast bronić pokrzywdzonych, służyły jedynie wielkim panom. Oboje królestwo wybrali się więc do Wielkopolski, by zakończyć tę bratobójczą wojnę i pojednać zwaśnionych, a nad winnymi przeprowadzić sądy, czyli tzw. roki królewskie. Dwór królewski był liczny, potrzeba było dużo izb na noclegi, wiele jadła dla ludzi i paszy dla koni. A tymczasem istniało wówczas prawo oparte na przywileju koszyckim, wydanym przez Ludwika Węgierskiego, iż majątki i wsie duchowne wolne są od tzw. stacji czyli postojów dworu i wojsk królewskich. Na tej podstawie wiele wsi królewskich i klasztornych wzbraniało się od przyjmowania na postój dworu królewskiego. Rozgniewany tym król Władysław Rozkazał dworzanom siłą zabierać konie, bydło i wszystko co było potrzebne dla utrzymania dworu. Powstał wielki lament wśród chłopów, bo nieraz czeladź królewska zabierała im ostatnią krowę-żywicielkę lub wołu potrzebnego do uprawy roli. 4

5 Któregoś dnia, gdy dwór królewski zatrzymał się w pobliskim zamku na postój, chłopi przybyli do królowej Jadwigi ze skargą i płaczem : - Królowo nasza! wołali. Ratuj nas, bo pomrzemy z głodu, my i nasze dzieci. Oto pachołkowie królewscy zabierają nam ostatni dobytek z obory i ziarno na siewy wiosenne. Ratuj nas orędowniczko nasza! Królowa Jadwiga jako że miała serce miękkie i litościwe dla wszelkiej biedoty, ulitowała się nad niedolą włościan i natychmiast udała się do króla. Władysław Jagiełło wysłuchawszy prośby królowej, przyrzekł solennie ją wypełnić i zaraz polecił swoim dworzanom, by niezwłocznie oddali zabrany dobytek. Uszczęśliwieni wieśniacy przybyli wkrótce do króla, skłonili mu się do kolan i dziękowali za zwrócone mienie. Władysław Jagiełło, wskazując żonie na ich rozpromienione oblicza, rzekł : - Teraz już chyba jesteś zadowolona, królowo i małżonko moja? A na to Jadwiga : - Dobytek im, królu wróciłeś, ale któż im łzy powróci? Słowa te głęboko zapisały się w sercach ludu wielkopolskiego toteż przechowywał je przez wieki jako najcenniejszy klejnot przeszłości i włączył do przysłów swoich. A królowa Jadwiga przeszła do opowieści ludowych jako opiekunka i orędowniczka biednych i pokrzywdzonych. ( wg. Stanisław Świrko, Orle gniazdo: podania, legendy i baśnie wielkopolskie, Poznań 1969) 5

6 O stópce królowej Jadwigi Niedaleko Rynku Głównego, ale już za murami miejskimi, tam gdzie dziś jest ulica Karmelicka, było przedmieście nazywane Na Piasku, dawno, dawno temu, na wawelskim zamku żyła królowa Jadwiga. Była to pani nie tylko młoda i piękna, ale i bezgranicznie dobra. Serce miała czule na wszystkie ludzkie niedole i chętnie spieszyła z pomocą ludziom biednym i nieszczęśliwym. Toteż kochana była i szanowana przez wszystkich. Otóż pewnego dnia królowa Jadwiga wracała ze swoim orszakiem ze spaceru za murami miejskimi. Gdy przechodziła obok budowanego właśnie kościoła Na Piasku, spostrzegła, że jeden z robotników, którzy obrabiali kamienne głazy, jest jakiś smutny i co chwilę łzę obciera. Zbliżyła się do niego królowa i spytała : - Czemu płaczesz, co ci dolega? Jakie to nieszczęście cię spotkało? Przyklęknął kamieniarz przed królową i jął się żalić : -Najjaśniejsza pani, żona moja ciężko zaniemogła, a dzieci małe w domu nie mają co jeść. Nie mam pieniędzy, by cyrulika do domu sprowadzić, żeby żonę do zdrowia przywrócił. Użaliła się królowa nad biedakiem pocieszyła, pomoc obiecała. A zanim odeszła, oparła stopę na kamiennym głazie, odpięła złotą klamrę z bucika i oddała ją kamieniarzowi. Biedak otarł łzy, ucałował skraj królewskiej szaty, dziękował jak tylko umiał. Gdy królowa odeszła z orszakiem do zamku, podziwiali kamieniarze piękny i bogaty dar dobrej królowej. Obdarowany robotnik chwycił młot i wrócił do obrabianego kamienia. Spojrzał nań i osłupiał w kamieniu, jak na miękkiej glinie, była odciśnięta stopa! Zawołał swoich współtowarzyszy. Patrzyli zdumieni. Skąd się wzięła ta stópka drobna, tak wyraźnie odciśnięta w twardym kamieniu? - To stópka pani naszej, najlepszej królowej naszej, Jadwigi krzyczeli zdumieni i zachwyceni. 6

7 Wspólnymi siłami pięknie kamień obkuli i wyryli na nim rok 1390 datę tego nadzwyczajnego wydarzenia. Kamień wmurowali w ścianę świątyni i tkwi tam on do dziś, na chwałę i wieczną pamiątkę dobrego serca królowej Jadwigi. ( wg. Jan Adamczewski, Legendy starego Krakowa, Kraków 1972) Rękawiczki królowej Jadwigi W Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu znajduje się ciekawy eksponat związany z naszą patronką. Są to rękawiczki królowej Jadwigi -według legendy zgubione przez królową podczas jednej z zimowych podróży. Królowa Jadwiga bardzo lubiła odwiedzać Sandomierz. Dużo czasu spędzała na modlitwie w kościele św. Jakuba, a także na przechadzkach po wąwozach sandomierskich. Pewnego wieczoru, gdy wracała do Krakowa zaskoczyła ją zaraz za Sandomierzem śnieżyca. Woźnica i hajduk w tej zawierusze stracili drogę z oczu, a sanie utknęły w głębokiej zaspie. Woźnica wyszedł szukać drogi lub kogoś do pomocy i wtedy natrafił na małą wioskę. Gdy jej mieszkańcy dowiedzieli się, kto potrzebuje pomocy, natychmiast wybiegli ze swoich chat i niemal na rękach przynieśli królową do swojej osady. Królowa ze względu na zbliżającą się noc chciała wracać do Sandomierza, lecz nie potrafiła odmówić gorącym prośbom mieszkańców o pozostanie w ich wiosce. Szybko więc uprzątnięto najlepszą chatę i przygotowano posiłek. Sołtys zaprosił królową Jadwigę do stołu. W prostej chacie na wymoszczonym skórami posłaniu przyjęto królową po królewsku. Następnego dnia żegnano królową ze łzami w oczach. 7

8 Ona zaś dziękując za gościnę zwróciła się do sołtysa z pytaniem,czy nie mają do niej jakiejś prośby, gdyż zauważyła, że mieszkańcy cierpią z jakiegoś powodu. Sołtys padł królowej do stóp i żalił się na właściciela wioski. Królowa, która wcześniej słyszała o tym niegodziwcu obiecała sołtysowi, że odkupi od niego tę wioskę, a na potwierdzenie swoich słów zdjęła z rąk rękawiczki z białej skórki i wręczyła je sołtysowi. Jadwiga dotrzymała słowa, wykupiła od nieludzkiego pana wieś i od tej pory wieś nazywa się Świątniki. Rękawiczki zaś trafiły do skarbca Katedry, gdzie leżały przez setki lat. Dzięki temu zachowały się po dzień dzisiejszy. Można je oglądać w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu w Domu Jana Długosza. ( wg. Głos Sandomierski 2/2004) Ślad na kamieniu Królowa siedziała w swoim ulubionym miejscu we wnęce okiennej i nawlekając na igłę z jedwabną nicią drobne perły, uważnie haftowała nimi na żółtym aksamicie królewskiego orła. Dopiero kiedy panna dworska, Czohna stanęła przed nią przypomniała sobie, że przecież tego dnia miała obejrzeć budowany na Piaskach nowy kościół Ojców Karmelitów. Opowiadano, że ma być bardzo piękny i arcybiskup Bodzanta, który przed paroma dniami przyjechał z Gniezna, też zamierzał obejrzeć tę nową budowlę. Szczególnie zaś chwalono, niezwykłe, mistrzowskie ociosanie kamieni. Kiedy więc Czohna skłoniła się przed królową, pytając czy zechce wybrać się na Piasku, Jadwiga rada z przypomnienia uśmiechnęła się do niej i powiedziała, że owszem chętnie pójdzie. Oby tylko nie z żadnym wielkim orszakiem. Nie minęło więc wiele czasu, kiedy przy budowie, gdzie wokół rusztowań pełno było murarzy, kamieniarzy, cieśli i innych rzemieślników, zatrzymała się gromadka jeźdźców. Poniektórzy z zatrudnionych przy budowie nie zauważyli nawet ich przybycia, bo wiele znakomitych i możnych osób przyjeżdżało tu, aby 8

9 podziwiać pracę mistrzów wznoszących świątynię. Nie brakowało też bogaczy, którzy chcieli przyczynić się do jego budowy jakąś sutą darowizną, w zamian za umieszczenie we wnętrzu tablicy z nazwiskiem ofiarodawcy. Więc właściwie należało przypuszczać, że to przybyła jedna z tych dobrotliwych, a zasobnych w złoto dam. Co prawda przybywały one zazwyczaj z całym swoim dworem i wielce strojne, ozdobione klejnotami. Ta zaś nosiła ciemną suknię z flamandzkiego sukna i czepek skromny, ledwie nieco perłami naszyty. Stanąwszy na uboczu z zaciekawieniem i podziwem przyglądała się dziełu budowniczych. Stała tak zapatrzona, aż dopiero ktoś ją poznał, bo często z zamku między ludzi schodziła i zawołał, że oto królowa Jadwiga przyjechała. Była wzruszona, że tak z sercem zaczęli ją witać, ucieszeni, że przyszła do nich. ( ) Szczególnie zachwycały ją owe kamienie, które pod ręką ludzką stawały się gładkie, pięknie i misternie ociosane, jakby to nie był twardy kamień, tylko miękki wosk. Kiedy wiec tak chwaliła to mistrzostwo, jeden z budowniczych, którzy mieli nadzór nad całością budowy, wskazał jej człowieka, którzy potrafił tego dokonać. To Kasper, kamieniarz, który tworzy takie dzieła powiedział budowniczy. - Cudne rzeczy wychodzą spod waszej ręki, mistrzu Kacprze rzekła łaskawie królowa. Kamieniarz Kasper pokłonił się tylko nisko w milczeniu, bo nie był wygadany i nie miał śmiałości do królowej się odezwać. Ale ona sama uśmiechając się serdecznie, zaczęła go pytać, czy lubi swoją pracę i czy może ma syna, który by po ojcu przejął zdolność i umiejętność tak znakomitą. Majster kamieniarski Kasper potrząsnął głową ze smutkiem. - Nie, nie mam syna. Zabili mi go na wojnie., kiedy pod Gródkiem wojował o Ruś Czerwoną. Została po nim tylko dziewuszka, jedynaczka. - A duża ta wasza wnuczka dopytywała się królowa 9

10 - Ano niedorosła jeszcze mistrz Kasper ośmielił się teraz i rozgadał, zachęcony łaskawością królowej. - Matki też niebożątko nie ma, więc przy sobie ją trzymam i wychowuję. Na jedenasty rok jej idzie, ale już jadło potrafi ugotować i przynieść mi, kiedy tu pracuję. I tak chwaląc wnuczkę, wskazał ręka na niewielką dziewuszkę, która stała opodal. Niebożątko spłonęło teraz rumieńcem jak mak, bo królowa zwróciła na nią wzrok. -Pokłońże się Miłościwej Pani upomniał ją mistrz Kasper pokłońże się, Jagnisiu. Królowa patrzyła na nią oczami, które miały barwę nieba. - Dziewuszka powiedziała mała dziewuszka ( ) - Szczęśliwi jesteście mistrzu rzekła więc łaskawie że wnuczka wam tak pięknie wyrosła. Niedługo za parę lat, będziecie ją wydawać za mąż Zastanowiła się chwileczkę, a potem stawiając stopę na jakimś kamieniu, odpięła od swego trzewika klamrę, zdobioną czerwonymi i zielonymi kamykami. - Niech to będzie ślubny podarek powiedziała, podając klamrę mistrzowi. Pogłaskała jeszcze jasną główkę dziewuszki, potem skinąwszy na panny dworskie, oddaliła się. Przed budową stał teraz mistrz Kasper z klejnotem w dłoni. - To dla Ciebie Jagnisiu powiedział dla ciebie. - Dla mnie? spytała dziewczynka taki cudny klejnot. Od królowej? -Dla ciebie. Przecież sama słyszałaś. A dla mnie też została pamiątka uśmiechnął się niespodziewanie, odsuwając łagodnie tych, którzy przy nim stali. Pochylił się nad sporym kamieniem, na którym widać było ślad ubielonego wapnem trzewiczka. - To królowa oparła stopę na kamieniu! zawołał jakiś młody czeladnik( ) 10

11 - A co będzie dalej z tym kamieniem? zapytał któryś z murarzy. - Jak to co? odpowiedział inny. Wmurujemy ten kamień przy wejściu do kościoła. - I lata przeminą, a on tu będzie trwał dokończył mistrz Kasper. Legenda o Świątnikach Według legendy, kiedy młodociana królewna Jadwiga zdążała ze swoim świetnym orszakiem z Węgier do Polski, wypadła jej droga przez wieś Górki dzisiejsze Świątniki Górne. Była bardzo zmęczona długą uciążliwą drogą, marzyła więc o odpoczynku. Dlatego też, skoro ze szczytu wsi po raz pierwszy ujrzała Kraków z jego wieżami, basztami, z górującym nad nim Wawelskim Zamkiem tak się tym widokiem zachwyciła i nadzieją rychłego wypoczynku ucieszyła, że witających ją mieszkańców obdarzyła wolnością i nadała im liczne przywileje. Z zamian za to mieli Górczanie po wsze czasy pełnić straż przy katedrze wawelskiej. ( wg. Źródło, 2001) Legenda o Krzyżu z Katedry Wawelskiej 11

12 Jeszcze przed ślubem z Jagiełłą królowa Jadwiga bardzo dużo się modliła w katedrze wawelskiej przed ukrzyżowanym Chrystusem. Pewnej nocy kiedy miała podjąć decyzję co do ślubu z Jagiełłą, Jadwiga modląc się zauważyła jak głosi legenda że ręka Chrystusa oderwała się od krzyża i pobłogosławiła ją. Było to błogosławieństwo dla planów chrystianizacji Litwy poprzez ślub z Władysławem. (wg. Źródło 3/2001) Legenda o pantofelku Wiadomo ze źródeł historycznych, że Jadwiga i Jagiełło bardzo często odbywali liczne podróże po kraju. Prawie co miesiąc przyjeżdżali do Wiślicy, Nowego Korczyna, Sandomierza i innych miejscowości. Legenda głosi, że królowa dojeżdżała do Sandomierza, by następnie udać się z pielgrzymką do Częstochowy i modlić się przed cudownym obrazem o potomstwo, pojazd jej ugrzązł w śnieżnej zaspie. W tej ciężkiej chwili poratowali ją mieszkańcy leżącej niedaleko Sandomierza wsi, która również nazywała się Świątniki. W nagrodę za to otrzymali przywileje, a poza tym na pamiątkę królowa podarowała im swój pantofelek. Książki o naszej patronce św. Jadwidze Królowej znajdujące się w naszej bibliotece. 12

13 1. J. Adamczewski, Legendy starego Krakowa, Kraków Wł. Bandurski, Jadwiga święta królowa na polskim tronie, Kraków Wł. Bełza, Dla polskich dzieci, Warszawa By czas nie zaćmił i niepamięć : wybór kronik średniowiecznych oprac. Antonina Jelicz, Warszawa A. Klubówna, Cztery panie Jagiełłowe, Olsztyn A. Klubówna, Królowa Jadwiga : opowieść o czasach i ludziach, Warszawa H. Kostyrko, Klechdy domowe : podania i legendy polskie, Warszawa J.U.Niemcewicz, Śpiewy historyczne, Lwów J. Pilikowski, Opowieści Gęsiego Pióra, Kraków Poczet królów polskich według Jana Matejki, Kraków S. Świrko, Orle gniazdo : podania, legendy i baśnie wielkopolskie, Poznań K. Szymeczko, Opowieści z historii Polski : nasi bohaterowie, ważne wydarzenia, Warszawa A. Jelicz, Życie codzienne w średniowiecznym Krakowie, Kraków K. Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło, t. 1-3 Królowa Jadwiga w Nowym Sączu W Nowym Sączu oczekiwano na przybycie Jadwigi Andegaweńskiej, której wyjazd do Polski w celu objęcia rządów był wstrzymywany dla jej 13

14 młodego wieku królewny przez jej matkę Elżbietę Bośniaczkę. Kiedy w 1384 dotarła do Krakowa wieść, że zbliża się ku Polsce od strony Spiszu wojsko Zygmunta Luksemburskiego, który pojawił się niespodziewanie w Lubowli, podążyli panowie małopolscy zbrojnie pod Nowy Sącz i wysłali do króla węgierskiego ostrzeżenie, aby pod żadnym pozorem nie wkraczał do Polski, gdyż zostałoby to odczytane, jako wrogi najazd. Zażądali przysłania królewny Jadwigi. Powitano ją w murach Nowego Sącza z początkiem października 1384, skąd udała się w towarzystwie możnych węgierskich i polskich do Krakowa W lutym 1385 roku odbył się w Nowym Sączu pieczołowicie przygotowywany przez Dymitra z Goraja marszałka królestwa, zjazd królowej Jadwigi, jej męża Władysława Jagiełły oraz księcia Witolda z Zygmuntem Luksemburskim królem węgierskim i jego żoną Marią, siostrą Jadwigi. Spotkanie to zgromadziło najwyższych dostojników z obu królestw. Zetknięcie z gośćmi nastąpiło w Rytrze, skąd monarchowie i dworacy, a także wojsko wyruszyło do Nowego Sącza, gdzie byli przez wiele dni przyjmowali życzliwie i wspaniale Wg. Dzieje Miasta Nowego Sącza, t. 1, s Oprac. E.Kawik 14