Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO 25 października 2017 r. Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu

2 Plan wystąpienia 1. Zróżnicowanie starości demograficznej w krajach Unii Europejskiej. 2. Aktywność zawodowa osób starszych w krajach UE. 3. Przykłady praktyk stosowanych w zakresie aktywizacji zawodowej osób starszych.

3 Wprowadzenie Starzejące się zasoby ludzkie na rynku pracy. Zbyt wczesne wychodzenie z rynku pracy. Spadek liczby osób w wieku produkcyjnym o ok. 21 milionów do 2030 r. Postępujący wzrost udziału osób starszych i najstarszych w całej populacji UE i w poszczególnych krajach.

4 Udział grup wiekowych 65+ i 0-14 lat w krajach UE lat 65 lat i więcej 20 19,5 19,2 % , , Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

5 Struktura populacji UE-27 według grup wiekowych ,0 56,1 17,8 12, ,1 57,1 17,8 11, ,0 59,1 18,0 8, ,5 62,0 16,6 6, ,6 65,2 13,8 5, ,3 67,1 12,3 3, ,5 66,8 10,6 3,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 0-14 lat lata lat 80 lat i więcej Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

6 Definicje Starzenie się demograficzne zmiany dokonujące się w strukturze wieku ludności, polegające na wzroście odsetka ludzi starych w stosunku do ogólnej liczby ludności. Próg starości indywidualnej przyjęta umownie granica wieku 60 lub 65 lat (obecnie najczęściej 65 lat koncepcja zaproponowana przez ONZ).

7 Wybrane miary starości stopa starości (współczynnik starości) W s L65 W s 100% L współczynnik obciążenia demograficznego W od L65 W od 100 L gdzie: L 65+ liczba ludności w wieku 65 lat i więcej, L liczba ludności w wieku lat, L liczba ludności ogółem.

8 Skale starości Propozycja Udział ludności w wieku 65 lat i więcej poniżej 4% Stopień zaawansowania starości populacji populacja młoda Skala ONZ 4% - 7% populacja dojrzała powyżej 7% poniżej 4% populacja stara populacja młoda Zmodyfikowana skala ONZ J. T. Kowaleski A. Majdzińska 4% - 7% populacja dojrzała 7% - 14% populacja starzejąca się 14% - 21% populacja stara powyżej 21% poniżej 10% 10% - 11,9% 12% - 13,9% populacja hiperstara (sędziwa) populacja młoda populacja przedpola starości populacja w fazie właściwego starzenia się 14% i więcej populacja stara Źródło: opracowanie własne na podstawie: Jurek Ł. Ekonomia starzejącego się społeczeństwa, Wydawnictwo Difin SA, Warszawa 2012; Kowaleski J. T., Majdzińska A. Starzenie się populacji krajów Unii Europejskiej nieodległa przeszłość i prognoza, Studia Demograficzne, nr 1 (161), Łódź 2012.

9 Pomiar stopnia zaangażowania ludności na rynku pracy Wskaźnik zatrudnienia Z Z L L z 100% gdzie: L z L liczba ludności pracującej w danej grupie wiekowej liczba ludności w danej grupie wiekowej

10 Stopa starości W s Słowacja Cypr Polska Malta Irlandia Rumunia Litwa Słowenia Czechy Holandia Estonia Łotwa Luksemburg Finlandia Węgry EU 27 Portugalia Francja Dania Bułgaria Austria Hiszpania Niemcy Grecja Wielka Brytania Belgia Włochy Szwecja ,9 11,0 11,2 11,3 11,4 12,2 12,5 12,5 13,3 13,3 13,7 13,8 14,1 14,3 14,3 14,9 15,1 15,1 15,1 15,2 15,2 15,3 15,6 15,8 15,9 16,0 16,9 17, Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat. Irlandia Luksemburg Słowacja Cypr Polska Rumunia Wielka Brytania Holandia Belgia Węgry Czechy Słowenia Austria Hiszpania Francja Dania Litwa Estonia Malta EU 27 Łotwa Szwecja Bułgaria Finlandia Portugalia Niemcy Grecja Włochy ,2 14,2 14,4 15,1 16,0 17,4 17,9 18,2 18,2 18,3 18,3 18,4 18,5 18,7 18,8 18,8 19,0 19,0 19,0 19,2 19,6 19,8 20,4 20,5 20,7 21,1 21,3 22,

11 Współczynnik obciążenia demograficznego W od Słowacja Malta Polska Cypr Irlandia Rumunia Słowenia Litwa Czechy Holandia Estonia Luksemburg Łotwa Węgry Finlandia EU 27 Portugalia Hiszpania Dania Bułgaria Austria Niemcy Francja Grecja Belgia Wielka Brytania Włochy Szwecja ,4 16,8 16,9 17,2 17,6 18,0 18,0 19,0 19,4 19,5 20,9 20,9 20,9 21,2 21,5 22,2 22,4 22,4 22,5 22,6 22,7 22,8 23,1 23,3 24,3 24,5 24,7 27, Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat Irlandia Luksemburg Słowacja Cypr Polska Rumunia Węgry Austria Słowenia Czechy Holandia Wielka Brytania Belgia Hiszpania Malta Litwa Dania Estonia EU 27 Francja Łotwa Bułgaria Szwecja Portugalia Niemcy Finlandia Grecja Włochy ,4 20,5 20,6 22,1 23,1 25,9 27,2 27,5 27,6 27,6 27,8 27,9 28,2 28,3 28,6 28,6 29,3 29,3 29,4 30,0 30,2 31,1 31,5 31,8 32,0 32,4 33,1 34,

12 Irlandia Wielka Brytania Belgia Dania Szwecja Luksemburg Francja Finlandia Holandia Cypr Austria EU 27 Estonia Czechy Malta Grecja Hiszpania Litwa Słowenia Włochy Portugalia Węgry Bułgaria Niemcy Słowacja Polska Rumunia Łotwa Prognoza stopy starości W s Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

13 Irlandia Wielka Brytania Dania Belgia Luksemburg Szwecja Francja Finlandia Holandia Cypr Austria EU 27 Czechy Estonia Malta Hiszpania Litwa Grecja Włochy Portugalia Słowenia Węgry Niemcy Bułgaria Słowacja Polska Rumunia Łotwa Prognoza obciążenia demograficznego W od Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

14 Grecja Włochy Hiszpania Rumunia Belgia Bułgaria Cypr Polska Malta Słowacja Francja Słowenia Irlandia Portugalia Luksemburg EU 27 Węgry Łotwa Finlandia Austria Litwa Estonia Czechy Holandia Dania Wielka Brytania Niemcy Szwecja 61 69,3 66,6 71,2 Wskaźnik zatrudnienia w grupie ludności lat Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

15 Grecja Słowenia Luksemburg Rumunia Malta Belgia Polska Słowacja Hiszpania Austria Francja Węgry Włochy Portugalia Cypr Bułgaria EU 27 Irlandia Czechy Finlandia Łotwa Wielka Brytania Holandia Litwa Estonia Dania Niemcy Szwecja 28,4 46,2 36,9 55,4 Wskaźnik zatrudnienia w grupie ludności lat Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

16 Wskaźnik zatrudnienia w grupie ludności lat ,0 41,7 36,9 37,3 28,4 68,6 65,2 61,4 55,4 46,2 20 EU 27 Estonia Finlandia Niemcy Polska 10 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

17 Wskaźnik zatrudnienia w grupie mężczyzn lat 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 52,7 47,0 46,1 43,0 36,7 73,7 63,7 62,2 59,8 55,7 20,0 EU 27 Estonia Finlandia Niemcy Polska 10,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

18 Wskaźnik zatrudnienia w grupie kobiet lat ,5 39,3 28,6 27,3 21,4 66,5 63,5 63,0 49,1 37,6 10 EU 27 Estonia Finlandia Niemcy Polska 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat.

19 Przyczyny zmian Skuteczna polityka rządu Realizacja programów rządowych na rzecz wspierania zatrudnienia osób starszych. Promowanie aktywności zawodowej w wieku około emerytalnym. Ograniczenie możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury.

20 Przyczyny zmian cd. Działania podejmowane przez pracodawców Zarządzanie wiekiem. Utrzymanie w zatrudnieniu osób, które przekroczyły 50. rok życia wraz z zachowaniem efektywności pracy tych osób. Wzajemna wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy różnymi pokoleniami pracowników.

21 Przykłady praktyk - Estonia Reformy systemu zabezpieczenia socjalnego zapoczątkowane w latach 90. Wprowadzono nowe zasady przyznawania emerytur i zasiłków. Wcześniejszą emeryturę można uzyskać nie wcześniej niż 3 lata przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego pod warunkiem posiadania minimum 15 lat stażu pracy.

22 Przykłady praktyk Estonia cd. Świadczenia emerytalne w przypadku wcześniej emerytury są niższe niż emerytura właściwa. W przypadku kontynuowania pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego wysokość emerytury wzrasta w zależności od liczby dodatkowo przepracowanych miesięcy. Podejmowane są działania wspierające pracodawców zatrudniających osoby o niższych kwalifikacjach, w tym bezrobotnych, którym brakuje 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego.

23 Przykłady praktyk - Finlandia Działania aktywizujące starzejących się pracowników rozpoczęte w latach 90. Reforma emerytalna - podniesienie ustawowego wieku emerytalnego, ograniczenie możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury. Wprowadzenie tzw. elastycznego wieku emerytalnego lat. Każdy rok przepracowany powyżej 63. roku życia powoduje znaczne zwiększenie wysokości przyszłej emerytury.

24 Przykłady praktyk Finlandia cd. Systematyczne ograniczanie dostęp do świadczeń, które były przyczyną dezaktywacji zawodowej. Ograniczenie możliwości przejścia na emeryturę osobom bezrobotnym, zbliżającym się do wieku emerytalnego. Podniesienie minimalnego wieku uprawniającego do korzystania z renty z tytułu niezdolności do pracy oraz minimalnego wieku uprawniającego do otrzymania zasiłku dla osób bezrobotnych w wieku przedemerytalnym.

25 Przykłady praktyk - Niemcy Reformy Hartza wdrożone w latach Wprowadzono nowe, bardziej efektywne metody aktywizacji bezrobotnych. Podjęto inicjatywy dające możliwości podnoszenia kwalifikacji oraz dalszego rozwoju zawodowego. Utworzono biura pośrednictwa pracy dla starszych, doradztwo w zakresie kompetencji personalnych. Ułatwiono pracodawcom zatrudnianie na czas określony starszych pracowników.

26 Przykłady praktyk Niemcy cd. Wprowadzono dodatek do wynagrodzenia osób starszych. Przebudowano system świadczeń społecznych tak, by utrudnić długookresowe przebywanie na bezrobociu. Znacznie zmniejszono świadczenia wypłacane bezrobotnym pozostającym bez zatrudnienia od dłuższego czasu.

27 Podsumowanie Skutki wczesnej dezaktywacji zawodowej: W aspekcie makroekonomicznym obciążenie budżetu państwa (obniżenie wpływów podatkowych i wpływów ze składek, wzrost kosztów świadczeń dla osób nieaktywnych zawodowo). W aspekcie mikroekonomicznym pogorszenie warunków życia, wykluczenie w wymiarze materialnym i społecznym.

28 Podsumowanie cd. Szansą na to, by starzejące się społeczeństwo nie musiało rezygnować z dotychczasowego poziomu życia jest zwiększenie aktywności zawodowej m.in. poprzez wydłużenie okresu aktywności.

29 Aktywność zawodowa osób starszych w wybranych krajach Unii Europejskiej dr Ewa Wasilewska II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Społeczne wyzwania i problemy XXI wieku. STARZEJĄCE SIĘ SPOŁECZEŃSTWO 25 października 2017 r. Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu