Teoria potencjalności (capabilities approach)

Transkrypt

1 Teoria potencjalności (capabilities approach) : współpraca z Amartyą Senem w WIDER w Helsinkach Zdolności wewnętrzne własności człowieka, które przy odpowiednim jego funkcjonowaniu w ramach właściwych warunków życia mogą zostać rozwinięte czy zrealizowane. Zdolności podstawowe i główne

2 T. potencjalności a Powszechna Deklaracja Praw Człowieka: niezależność od metafizyki Jak podkreślał J. Maritain, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka określa główne cele człowieka, jakie mogłyby zostać zaakceptowane przez ludzi wszystkich religii i tradycji. Teoria potencjalności jest zbieżna z Maritainowskim personalizmem, a także z jego przekonaniem, że źródło norm moralnych powinno zostać ustalone niezależnie od pojęć metafizycznych, które stanowią własność jednostkowej tradycji i nie są podzielane przez wszystkich ludzi (na czymś w rodzaju świeckiej wiary rozumu ). Podobne stanowisko przyświeca choćby Dalajlamie: apeluję o podejście do etyki oparte na zasadach uniwersalnych, a nie religijnych.

3 Arystotelesowski argument z funkcji człowieka podstawą koncepcji istoty ludzkiej Na pytanie, czym jest szczęście człowieka, najpełniej odpowiedzieć można odnosząc się do jego swoistej funkcji, czynności (ergon, praxis). Tak jak funkcją czy czynnością specyficzną dla flecisty jest granie na flecie, tak dobre życie istoty ludzkiej musi być przede wszystkim życiem dobrym dla niej, dlatego powinno zawierać cechy istotne dla tej właśnie istoty ludzkiej. Dla Arystotelesa tą specyficzną funkcją człowieka jest działanie pierwiastka rozumnego.

4 Zdolności bardziej fundamentalne od praw Życie Zdrowie Nienaruszalność cielesna Uczucia Posługiwanie się zmysłami, wyobraźnią i rozumem Rozumowanie praktyczne Życie w społeczności Troska o świat natury Możliwość zabawy i śmiechu Możliwość współdecydowania o swoim środowisku

5 Neoarystotelizm w filozofii społeczno-politycznej Racjonalistyczno-uniwersalistyczne postulaty liberalnej myśli katolickiej (Maritain) Racjonalistyczno-uniwersalistyczne postulaty konserwatywnej myśli katolickiej (J. Finnis, R. George) Historyczno-komunitarystyczna myśl katolicka (A. MacIntyre) Humanistyczno-uniwersalistyczna myśl marksistowska (młody Marks, M. Markovic) Brytyjska liberalno-perfekcjonistyczna myśl rozwijana w tradycji społecznej demokracji (Thomas Hill Green, Ernest Barker)

6 Neoarystotelików łączy przede wszystkim: Niechęć do idei dobrobytu jako celu samego w sobie oraz idei, że pomnażanie dobrobytu jest nadrzędnym celem polityki Pogląd, zgodnie z którym właściwym celem jest pluralizm równoprawnych postaw ludzkich przekonanie, że dobrobyt jest środkiem do celu, jakim jest rozwój człowieka w obszarze jego aktywności Przekonanie, iż fundamentalną zasadą myśli politycznej jest odrębność osoby

7 Podstawą koncepcji demokracji społecznej Nussbaum jest: Myśl Arystotelesa w kwestii ludzkich potencjalności i funkcjonowania Myśl brytyjskich socjalistów: Ernesta Barkera i Thomasa H. Greena Koncepcja godnego życia wg młodego Karola Marksa (z Rękopisów ekonomiczno-filozoficznych z 1844 r.) Liberalizm Maritaina (idea konsensu wprowadzona potem przez Rawlsa)

8 Idea demokracji społecznej Nussbaum Celem polityki jest zapewnienie dobrego życia wszystkim obywatelom Dobre życie wymaga zarówno zagwarantowania pewnych materialnych warunków rozwoju, jak i szerokiej edukacji dla wszystkich ludzi Sprawiedliwość dystrybutywna polega na tym, że obywatelom zapewniona jest edukacja oraz że otrzymują oni różne dobra, które są w stanie zaspokoić ich rozmaite potrzeby Każdy człowiek jest w stanie wybrać taki rodzaj życia, który najbardziej mu odpowiada

9 Esencjalizm w demokracji Przekonanie arystotelesowskie, że istoty ludzkie mają pewne stałe, wspólne im wszystkim własności Jest wewnętrzny, bo bierze początek z ludzkich przekonań i działań, wartościujące sądy etyczne są jego rdzeniem Nie jest metafizyczny, ale jego celem jest uniwersalność przecinająca religijne, kulturowe i metafizyczne poglądy

10 Idea instytucjonalnego państwa Cel: wspieranie rozwoju ludzkich zdolności opiekuńczego Lista zdolności jest usytuowana w obrębie pewnego typu liberalizmu politycznego (pojęciu dobra przysługuje wiele rozmaitych określeń i uszczegółowień) Propozycje skandynawskich socjologów: Erika Allardta i Roberta Eriksona