Patofizjologia układu dokrewnego

Transkrypt

1 Grzegorz Szewczyk Patofizjologia układu Ujemne sprzężenie zwrotne nadrzędny Katedra i Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej AM w Warszawie docelowy Zaburzenia czynnościowe układu niedoczynność Nadczynność pierwotna gruczołu nadrzędny pierwotna nadczynność wtórna obwodowy Nadczynność wtórna gruczołu nadrzędny Niedoczynność pierwotna gruczołu nadrzędny obwodowy obwodowy 1

2 Niedoczynność wtórna gruczołu y podwzgórza nadrzędny Pobudzają: Hamują: Tyreoliberyna TRH Somatostatyna Gonadoliberyna GnRH Somatoliberyna GHRH Dopamina obwodowy Kortykoliberyna CRH antydiuretyczny (ADH) działanie receptor V 1 umiejscowiony w mięśniówce naczyń; działanie wazokonstrykcyjne receptor V 2 umiejscowiony na powierzchni przykanalikowej cewek zbiorczych, nasila wchłanianie wody w cewkach zbiorczych Bardzo ważny wpływ na bilans wodny!!! Niedobór hormonu antydiuretycznego moczówka prosta ośrodkowa (diabetes insipidus) Poziom ADH w surowicy Przyczyny: 1. Urazy złamanie przedniego dołu czaszki, uszkodzenie szypuły przysadki, operacja neurochirurgiczna 2. Guzy ucisk płata tylnego zaburzenie wydzielania ADH 3. Postać idiopatyczna Moczówka prosta ośrodkowa (diabetes insipidus) poliuria 5 10 litrów/dobę (mocz o niskim ciężarze właściwym) odwodnienie komórkowe i pozakomórkowe pobudzenie ośrodka pragnienia Zespół nieprawidłowego wydzielania ADH (SIADH) Z. Schwartza Barttera Poziom ADH w surowicy Przyczyny Rak owsianokomórkowy (80%) Choroby płuc zapalenie płuc, gruźlica Zapalenie mózgu, zapalenie opon mr Polidypsja 5 10 l/d 2

3 Objawy Zmniejszenie klirensu wolnej wody przewodnienie hipotoniczne hiponatremia Nadmierna pobudliwość, zmiany nastroju, zaburzenia neurologiczne Nudności, wymioty, Spadek napięcia mięśni, odruchów ścięgnistych Śpiączka, drgawki, śmierć! Brak obrzęków Płat przedni przysadki (adenohypophysis) Tyreotropina TSH Proopiomelanokortyna POMC Gonadotropiny: hormon Adrenokortykotropina ACTH luteinizujący LH i Melanotropina MSH folikulotropina FSH βlipotropina βlph wzrostu GH βendorfina Prolaktyna PRL wzrostu rola fizjologiczna GHRH Podwzgórze Przysadka Wątroba Somatostatyna IGF1 GH Efekty bezpośrednie Efekty pośrednie Mięsień Stymulacja wzrostu Kość Tkanka tłuszczowa Akromegalia Gruczolak kwasochłonny Po zarośnięciu stref wzrostowych Wybiórczy wzrost i poszerzenie obwodowych części ciała Gigantyzm Gruczolak kwasochłonny Przed zarośnięciem stref wzrostowych Nadmierny wzrost prawidłowe proporcje Upośledzona tolerancja węglowodanów, nadciśnienie tętnicze, zespół cieśni nadgarstka, pocenie się, niedowidzenie dwuskroniowe połowicze. Niedobór hormonu wzrostu Karłowatość przysadkowa Przyczyny: Idiopatyczna rodzinna; organiczna stany zapalne (gruźlicze zapalenie opon mr), nowotwory, urazy 3

4 Objawy Początek choroby w 23 r.ż. Upośledzenie wzrostu nasila się w kolejnych latach Noworodki mają prawidłową masę i długość Normalna sprawność intelektualna, lalkowata twarz, otyłość tułowia. Opóźnione ząbkowanie, opóźniony wiek kostny Zwiększona wrażliwość na insulinę Bez zaburzeń dojrzewania płciowego Prolaktyna Działanie: jeden z czynników warunkujących laktację, pobudza rozwój gruczołu piersiowego. Dopamina PIH (Prolactin inhibiting hormone) hamuje wydzielanie prolaktyny Hiperprolaktynemia Przyczyny Uszkodzenia podwzgórza, uszkodzenia szypuły przysadki; Gruczolak przysadki prolactinoma; Leki: neuroleptyki, estrogeny, metoklopramid, Torecan Patofizjologia: zahamowanie neuronów podwzgórza produkujących GnRH, zahamowanie pulsacyjnego wydzielania FSH i LH supresja funkcji endokrynnej gonad; Objawy u kobiet: zaburzenia miesiączkowania i bezowulacyjne cykle; śladowy mlekotok, utrata libido Objawy u mężczyzn: utrata libido, impotencja, ginekomastia Prawdopodobnie ok. 20% wtórnego braku miesiączki ma związek z hiperprolaktynemią Niedoczynność przysadki (Hypopituitarismus) Def: Choroba wywołana zniszczeniem miąższu przedniego płata przysadki z następczym niedoborem hormonów przysadkowych. Przyczyny: Poporodowa martwica przedniej części przysadki z. Sheehana Rozrosty w obrębie siodła tureckiego z. Glińskiego Simmondsa; craniopharyngioma, przerzuty, sarkoidoza, gruźlica. Jatrogenne radioterapia, operacja neurochirurgiczna. Objawy Kobiety zanik jajników, ustanie miesiączek, bezpłodność. Zanik popędu płciowego, zmiany atroficzne pochwy i macicy. Mężczyźni impotencja. Utrata owłosienia płciowego, zmiany troficzne skóry, zanik narządów płciowych. Częste hipoglikemie Wtórna niedoczynność kory nadnerczy i tarczycy w późniejszym okresie choroby. 4

5 tarczowy Synteza tyroksyny T4 Synteza trójjodotyroniny T3 Podwzgórze TRH Przysadka TSH tarczowy T3, T4 tarczowy działanie hormonów y tarczycy regulują podstawową przemianę materii, zwiększają produkcję ciepła oraz zużycie tlenu, Anaboliczne działanie na syntezę białek, Przyspieszają jelitowe wchłanianie cukrów, zwiększają syntezę glikogenu Nasilają procesy lipolizy Nasilają działanie amin katecholowych W okresie noworodkowym i pierwszych miesiącach życia dziecka hormony tarczycy są niezbędne dla prawidłowego rozwoju o.u.n. Nadczynność tarczycy przyczyny Choroba Gravesa Basedowa Podostre zapalenie tarczycy Wole toksyczne guzkowe Rak tarczycy Gruczolak przysadki wydzielający TSH Nadczynność tarczycy objawy Wzrost stężenia T3 i T4 Niskie stężenie TSH (poza bardzo rzadkimi wyjątkami wysokiego TSH) Osłabienie, zmniejszona wydolność fizyczna Przyspieszona przemiana materii, Spadek masy ciała, Zwiększony apetyt Nerwowość i pobudliwość, Drżenie, Zaburzenia uwagi, koncentracji, Bezsenność Przyspieszona akcja oddechowa Przyspieszone spalanie lipidów niski poziom cholesterolu Przyspieszone bicie (tachykardia) lub kołatanie serca Nietolerancja gorąca Zwiększona częstość stolca biegunki Nadczynność tarczycy choroba GravesBasedowa Choroba Gravesa Basedowa Przyczyna stymulacja receptorów dla TSH przez przeciwciała Nadmierna produkcja T3, T4 Objawy nadczynności tarczycy wytrzeszcz obrzęk śluzowaty 5

6 Niedoczynność tarczycy przyczyny Niedoczynność tarczycy objawy Niedobór jodu w diecie Wrodzona niedoczynność tarczycy (agenezja tarczycy, defekt syntezy hormonów) Choroba Hashimoto Niedoczynność wtórna z powodu niedoczynności przysadki Dieta substancje wolotwórcze (kapusta, brukselka) Leki sole litu, amiodaron Obniżenie poziomu T3, T4 Wzrost poziomu TSH rzadko spadek (niedoczynność wtórna) Osłabienie, zmęczenie Senność (powyżej 910 godzin snu dziennie) Suchość i szorstkość skóry Stałe odczuwanie zimna Zimna skóra Zaparcie u dzieci upośledzenie rozwoju umysłowego! Zaburzenia miesiączkowania Powolność ruchów Depresja Wzrost poziomu cholesterolu Przyrost masy ciała Wypadanie włosów Cienkie włosy i łamliwe paznokcie nadnerczowy część korowa Aldosteron rola fizjologiczna Strefa kłębkowata mineralokortykosteroidy Strefa pasmowata glikokortykosteroidy Strefa siatkowata steroidy płciowe Nasilenie resorpcji jonów Na w drodze wymiany na jony K w kanalikach nerkowych, wtórnie nasila to zatrzymywanie wody i zubożenie ustroju w potas. Zwiększenie wrażliwości tętniczek na czynniki presyjne. Aldosteron regulacja wydzielania Angiotensynogen Nerka Renina Angiotensyna I K K Hiperaldosteronizm pierwotny Zespół Conna Zatrzymywanie sodu Nadciśnienie tętnicze! ACE Angiotensyna II Kora nadnerczy Uwrażliwienie tętniczek na czynniki presyjne Adynamia Bóle mięśniowe Zasadowica metaboliczna Skłonność do zaparć ACTH Aldosteron Utrata potasu Zaburzenia rytmu serca Zmiany w EKG Wielomocz 6

7 Działanie glikokortykosteroidów Działanie glikokortykosteroidów 1. Metaboliczne Hiperglikemizujące Zwiększenie lipolizy Kataboliczne działanie na białka, 2. Przeciwzapalne Hamują syntezę metabolitów stanu zapalnego Hamują aktywność enzymów litycznych 3. Inne Ujemny bilans Ca 2 hamowanie wchłaniania, zwiększenie resorbcji z kości, wydalania przez nerki. Hamowanie aktywności fibroblastów Zwiększenie liczby erytrocytów i krzepliwości krwi Glikokortykosteroidy regulacja wydzielania Podwzgórze Hiperkortyzolizm CRF Endogenny Egzogenny Przysadka Choroba Cushinga 6570% Gruczolak przysadki ACTH Kora nadnerczy kortyzol Ektopowe wydzielanie ACTH 1015% Zespół Cushinga 2025% Rak drobnokomórkowy Rakowiak oskrzela Rakowiak trzustki Gruczolak nadnerczy Rak nadnerczy Przerost nadnerczy Objawy otyłość centralna, twarz księżycowata, kark bawoli, szczupłe kończyny nietolerancja glukozy, cukrzyca zanik tkanki mięśniowej, adynamia, rozstępy skórne, podbiegnięcia krwawe osteoporoza, hipercholesterolemia nadciśnienie tętnicze, skłonność do infekcji, skłonność do występowania owrzodzeń błony śluzowej żołądka stany psychotyczne, depresja przy wzroście ACTH następowy wzrost androgenów trądzik, hirsutyzm, łysienie czołowe, clitoromegalia, amenorrhea Niedoczynność ostra kory nadnerczy przyczyny 1. Przełom u pacjentów z przewlekłą niewydolnością 2. Nagłe odstawienie hormonów u pacjentów na długotrwałej sterydoterapii 3. Uszkodzenie organiczne Krwawienie do kory nadnerczy: u noworodków, pooperacyjne, u pacjentów ze skazą krwotoczną Posocznica meningokokowa (z. Waterhouse afriderichsena) 7

8 Niedoczynność ostra kory nadnerczy objawy Spadek ciśnienia tętniczego, odwodnienie Wstrząs, utrata przytomności Hipoglikemia, kwasica metaboliczna Przewlekła pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (Choroba Addisona) 8 / Przyczyny: 1. Autoimmunologiczne zapalenie (5570%) HLADR3 2. Gruźlica (1530%) 3. Przerzuty 4. Skaza krwotoczna wylewy krwi do nadnerczy Choroba Addisona objawy Brak glikokortykoidów Skłonność do hipoglikemii, utrata masy ciała, utrata łaknienia, wymioty, achlorhydria, niedokrwistość, leukopenia, eozynofilia, limfocytoza, Brak mineralokortykoidów hiponatremia, hiperkalemia, odwodnienie hipotoniczne, Hipotensja omdlenia ortostatyczne, łatwe męczenie się, adynamia mięśniowa, zaburzenia rytmu serca, zmiany w EKG Brak androgenów Zaniki mięśniowe, utrata owłosienia łonowego u kobiet Przewlekła wtórna niewydolność kory nadnerczy Wywołana niedoborem ACTH lub CRH w wyniku: uszkodzenia podwzgórza lub przysadki Różnica skóra porcelanowo jasna, brodawki sutkowe nie są przebarwione, okolica sromu i odbytu o bardzo słabej pigmentacji Ciemne zabarwienie skóry i plamiste przebarwienia błon śluzowych Nadczynność rdzenia nadnerczy pheochromocytoma Jest to guz z komórek chromochłonnych rdzenia nadnerczy lub wywodzący się z paraganglia, produkujący katecholaminy. Najczęściej jest to rozrost łagodny, mniej niż 10% to zmiany złośliwe. Może dotyczyć jednego lub obu nadnerczy. Pheochromocytoma objawy Charakter napadowy Podwyższone ciśnienie tętnicze epizodycznie lub utrwalone z przełomami. Kołatanie serca, zimny pot, bladość powłok Ból głowy, ból w klatce piersiowej, Utrata masy ciała. 8