Trening funkcji poznawczych u osób starszych

Transkrypt

1 Trening funkcji poznawczych u osób starszych Dr n. med. Adrianna Maria Borowicz Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu Polskie Towarzystwo Gerontologiczne, Oddział w Poznaniu

2 Funkcje poznawcze to Czy wykształcenie wpływa na naszą pamięć, gdy jesteśmy starsi? 2+2=?

3 Proces starzenia się a pamięć

4 Proces starzenia się mózgowia Obecnie odróżnia się zmiany starcze spowodowane chorobą, od tych, które są spowodowane normalnym procesem starzenia się (z ang. normal brain aging), Mózgowie człowieka w wieku od 20 do 60 roku życia traci każdego roku około 0,1% swojej masy, Po 70 roku życia proces ten ulega przyspieszeniu w granicach 0,3-0,5% na rok, Głównie jest to utrata substancji białej.

5 Proces starzenia się mózgowia Substancja szara wykazuje zróżnicowanie obszarowe w zaniku: większy ubytek obserwuje się w korze czołowej, ciemieniowej, skroniowej i potylicznej Przedni zakręt obręczy czy pierwotna kora wzrokowa nie ulegają redukcji w czasie normalnego starzenia

6 Pamięć Pozwala na chwilowe lub długotrwałe przechowywanie informacji Informacje są włączane w indywidualny system wiedzy danej osoby

7 Rozwój osobniczy a pamięć

8 Proces starzenia się mózgowia Często podstawą zmian funkcji poznawczych wraz z wiekiem jest osłabienie wzajemnych powiązań pomiędzy neuronami na poziomie połączeń synaptycznych Neuroplastyczność w znacznej mierze zależy od częstej aktywacji układu nerwowego, czyli dostarczania dużej liczby bodźców różnej modalności Mechanizm komórkowy neuroplastyczności odpowiada za procesy poznawcze (pomięć, rozumienie, zapamiętywanie) /Lewandowski M.H.: Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy starzenie się fizjologiczne i profilaktyka. Marchewka A., Dąbrowski Z., Żołądź J.A.: Fizjologia starzenia się. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2013./

9 Mózg nie lubi rutyny! Wzrok Dotyk Słuch Pozytywne i negatywne emocje! Smak Węch

10 Mózg nie lubi rutyny! DZIECKO CIEKAWOŚĆ ŚWIATA, NAUKA POPRZEZ ZABAWĘ I POZYTYWNĄ EMOCJĘ, CZĘSTA ZMIANA ZABAWEK, DZIECI NIE LUBIĄ SIĘ NUDZIĆ OSOBA STARSZA BRAK MOTYWACJI DO NAUKI, ZNUDZENIE, ZMĘCZENIE, RUTYNOWY PROGRAM DNIA AKTYWIZACJA RECEPTĄ NA RUTYNĘ! STAGNACJA

11 Aktywność fizyczna a mózgowie - badania Stwierdzono 34% zmniejszone występowanie demencji u osób, które regularnie, trzy i więcej razy w tygodniu uprawiają ćwiczenia ruchowe, w porównaniu z tymi, którzy robią to rzadziej /Laurin D. et al Physical activity and risk of cognitive impairment and dementia in olderly persons. Arch. Neurol., 58: /

12 Aktywność fizyczna a mózgowie - badania U starszych osób, które regularnie przez 6 miesięcy, trzy razy w tygodniu, przez godzinę spacerowały, zaobserwowano wyraźny wzrost szarej substancji w korze czołowej i skroniowej, a także wzrost masy substancji białej w przedniej części kory mózgowej /Erickson K.I. et al Interactive effects of hormone treatment on brain health in postmenopausal women, Neurobiol. Aging, 28: /

13 Profilaktyka chorób Poprawa jakości życia Zmniejszenie lęku przed upadkiem Aktywność fizyczna Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej Poprawa funkcji poznawczych Poprawa siły mięśniowej /Svantesson U., Jones J., Wolbert K., Alricsson M.: Impact of Physical Activity on the Self-Perceived Quality of Life in Non-Frail Older Adults, J Clin Med. Res 2015; 7(8): /

14 Podział pamięci Pamięć krótkotrwała niewielkie ilości informacji przez krótki czas Pamięć robocza świadome przechowywanie i przetwarzanie informacji, koordynacja procesu zapamiętywania, uczestniczy w rozumowaniu i wydobywaniu informacji Pamięć długotrwała trwały magazyn śladów pamięciowych, nieograniczona pojemność i czas przechowywania (teoretycznie) Baddeley A.D. : The episodic buffer: a new component of working memory? Trends Cogn. Sci., 2000, 4,

15 Rodzaje pamięci długotrwałej Pamięć deklaratywna zawiera świadome informacje dotyczące: a) zdarzeń z naszego życia (pamięć autobiograficzna), b) ślady pamięciowe na temat zdarzeń mających swoją lokalizację przestrzenną i czasową (pamięć epizodyczna), c) jak również wiedzę z zakresu znaczenia słów, pojęć kategorii, praw, które wiążą się z językiem oraz procesem kojarzenia faktów (pamięć semantyczna).

16 Rodzaje pamięci długotrwałej Pamięć niedeklaratywna do której dostęp jest automatyczny i która dotyczy umiejętności i nawyków ruchowych (pamięć proceduralna). Informacje są nabywane przez: - spostrzeganie, - doświadczanie, - dostrajanie się do wymagań otoczenia.

17 Prawidłowy przebieg procesu przetwarzania informacji Kodowanie (zapamiętywanie) Przechowywanie Wydobywanie informacji Zmiana docierających bodźców w ślady pamięciowe Porządkowanie informacji Proces wzmacniania informacji ich usystematywanie i modyfikacja 1) Wskazówki własne (przypominanie) 2) Wskazówki zawarte w materiale (rozpoznawanie) /Forycka M.: Psychologiczne uwarunkowania zaburzeń funkcji poznawczych. Borowicz A.M., Forycka M., Wieczorowska-Tobis K.(red.): Rehabilitacja osób z zaburzeniami funkcji poznawczych. PZWL, Warszawa 2015/

18 Zaburzenia koncentracji i uwagi CEL UWAGA REDUKCJA NADMIARU INFORMACJI Filtrowanie i przetwarzanie w celu uniknięcia przeładowania

19 Stereognozja, zdolność rozpoznawania przedmiotów za pomocą dotyku Mowa i rozumienie mowy Obliczenia matematyczne Prawe pole widzenia Lewa półkula Pisanie Myślenie analityczne Logika

20 Kreatywność Zdolności artystyczne Wyobraźnia Wyobraźnia przestrzenna Prawa półkula Myślenie abstrakcyjne Intuicja Zdolności muzyczne

21 Wykonywanie złożonych ruchów celowych Nastawienie umysłowe Planowanie Zainicjowanie Kontrola

22 Jak mózg kieruje sięganiem po szklankę herbaty? PŁAT CIEMIENIOWY PŁAT CZOŁOWY KORA PRZEDCZOŁOWA MÓŻDŻEK PŁAT CZOŁOWY KORA RUCHOWA JĄDRA PODSTAWY MÓZGU KOORDYNACJA RĘKA WYKONUJE RUCH

23 Kontrola motoryczna Obejmuje wzajemne dostrajanie układu mięśniowo-szkieletowego i nerwowego, mające na celu zaplanowanie strategii motorycznej oraz jej ekonomiczne i niezawodne przeprowadzenie Źródło: Horst R.: Trening strategii motorycznych i PNF. Wyd. Top-School, Kraków 2010.

24 Poprawa koncentracji i uwagi Motywacja wewnętrzna, Odpowiednia ilość snu i wypoczynku, Rozumienie celowości wykonywania zadania, Konsekwencja w działaniu, Unikanie lenistwa, Systematyczność, Urozmaicenie.

25 Poprawa koncentracji i uwagi Odpowiednie warunki pracy (przewietrzony pokój, spokój i cisza), Zmniejszenie wpływu dystraktorów (porządek w pokoju), Odpowiedni czas trwania zajęć rehabilitacyjnych z przerwami na odpoczynek, Aktywność fizyczna dotlenienie mózgu, Wsparcie rodziny, Odpowiednia dieta unikanie niedożywnienia.

26