UDZIAŁ SIŁ ZBROJNYCH RP W ZABEZPIECZENIU MISTRZOSTW EUROPY W PIŁCE NOŻNEJ EURO-2012

Transkrypt

1 Marek MARSZAŁEK, Roman SZYDLIK Centrum Zarządzania Kryzysowego MON w Warszawie UDZIAŁ SIŁ ZBROJNYCH RP W ZABEZPIECZENIU MISTRZOSTW EUROPY W PIŁCE NOŻNEJ EURO-2012 Finałowy turniej Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 był pierwszą tak dużą imprezą masową zorganizowaną w Polsce. Impreza tej rangi wymagała synchronizacji wysiłku wszystkich zaangażowanych podmiotów państwa, w tym resortu Obrony Narodowej, w celu zapewnienia bezpieczeństwa, zachowania wysokich standardów organizacji i przebiegu turnieju. Komponenty Sił Zbrojnych RP realizowały zadania w oparciu o obowiązujące dokumenty dotyczące organizacji i przeprowadzenia EURO 2012: USTAWY: 1) Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. U. 2010, nr 26, poz. 133). 2) Ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2011, nr 217, poz. 1280). ZARZĄDZENIA: 1) Zarządzenie Nr 4/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw koordynacji udziału resortu Obrony Narodowej w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. Urz. MON 2010, nr 3, poz. 18). 2) Zarządzenie nr 6 Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 lutego 2012 r. w sprawie Komitetu ds. Koordynacji organizacji finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Zarządzenie nr 41 Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 maja 2012 r. w sprawie użycia żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji. POROZUMIENIA: 1) Porozumienie Ministra Obrony Narodowej z Ministrem Spraw Wewnętrznych w zakresie wzajemnego udostępnienia mienia oraz świadczenia usług w ramach zabezpieczenia finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012.

2 DECYZJE I KONCEPCJE: 1) Decyzja Nr 148 Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 maja 2012 r. w sprawie udziału resortu Obrony Narodowej w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Decyzja Nr 149 Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 maja 2012 r. w sprawie udostępniania nieruchomości w ramach realizacji wsparcia logistycznego w celu zapewnienia bezpiecznej organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Koncepcja udziału resortu Obrony Narodowej w zabezpieczeniu Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, zatwierdzona przez Ministra Obrony Narodowej w dniu 9 grudnia 2011 r. UMOWY I DOKUMENTY MIĘDZYNARODOWE: 1) Zaktualizowany protokół Porozumienia między Ministerstwem Obrony Narodowej Ukrainy a Ministerstwem Obrony Narodowej RP o współpracy w dziedzinie wojskowej dotyczącego wymiany informacji i wykonywania lotów wojskowych statków powietrznych Ukrainy i Polski w przestrzeni powietrznej obu państw. ROZKAZY: 1) Rozkaz nr 1291/Oper./CZK MON Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie opracowania Planu użycia SZ RP w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Rozkaz nr 222/Oper./CZK MON Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 09 marca 2012 r. zmieniający Rozkaz nr 1291/Oper./CZK MON Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie opracowania Planu użycia SZ RP w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Rozkaz nr 533/SG/CZK MON Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 23 maja 2012r w sprawie udziału Sił Zbrojnych RP w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO ) Rozkaz nr 601/SG/CZK MON Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 5 czerwca 2012 r. w sprawie wsparcia Sił Zbrojnych RP przez Gwardię Narodową USA w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO Nadrzędnym założeniem władz krajowych było przyjęcie, iż kibic przyjeżdżający do Polski na EURO 2012 oczekuje określonych usług o wysokiej jakości, takich jak bezpieczeństwo, informacja, transport, opieka medyczna w konkretnych kluczowych miejscach, takich jak lotniska, dworce oraz strefy kibica. Na szczeblu krajowym określono kluczowe programy i obszary merytorycznych przygotowań. Mistrzostwa nie były sytuacją kryzysową i nie wprowadzono również żadnego stanu nadzwyczajnego, dlatego też obszar możliwości użycia wojsk specjalnych był ograniczony. 244

3 W początkowym etapie planowania UEFA określiła 15 obszarów tematycznych składających się na Program Bezpieczeństwa EURO Resort Obrony Narodowej nie był podmiotem wiodącym w odniesieniu do żadnego z tych obszarów, ale planowano, iż SZ RP będą wspierały działania innych służb i instytucji w ramach pięciu obszarów, tj.: opieka medyczna i ratownictwo medyczne; bezpieczeństwo i porządek publiczny; ratownictwo i sytuacje nadzwyczajne; przeciwdziałanie terroryzmowi; zarządzanie kryzysowe. Proces przygotowania resortu Obrony Narodowej do udziału w zabezpieczeniu EURO 2012 rozpoczął się w lutym 2010 r. wraz z wydaniem Zarządzenia nr 4/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie powołania Zespołu do spraw koordynacji udziału resortu Obrony Narodowej w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA - EURO W Siłach Zbrojnych koordynację prac przygotowawczych w zakresie opracowania planów operacyjnych na szczeblu resortu ON powierzono CZK MON oraz Dowództwu Operacyjnemu SZ. W ramach przygotowania wydzielanych sił i środków do zabezpieczenia EURO 2012 zorganizowano szereg przedsięwzięć szkoleniowych na szczeblu krajowym i w resorcie Obrony Narodowej. Dokonano również weryfikacji wyszkolenia kadry zawodowej oraz sprawności wydzielonego sprzętu. W okresie przedturniejowym przedstawiciele resortu Obrony Narodowej uczestniczyli na szczeblu krajowym w warsztatach roboczych i ćwiczeniach, których celem było zgranie struktur koordynacyjno-zarządzających (kierownictwa Krajowego Sztabu Operacyjnego, szefów Miejsko-Wojewódzkich i Turniejowych Sztabów Operacyjnych, szefów sztabów operacyjnych MSW/MAiC, MTGMiB, MZ, MSZ, MON), struktur bezpieczeństwa do realizacji zadań związanych z zabezpieczeniem EURO 2012 oraz weryfikacja przygotowanych planów operacyjnych. W tym celu przeprowadzono serię ćwiczeń sztabowych z cyklu LIBERO zorganizowanych przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. Pierwsze ćwiczenie było zrealizowane na przełomie 2011 i 2012 roku, którego celem było sprawdzenie rozwiązań organizacyjnych oraz funkcjonalności planów zarządzania kryzysowego, w szczególności pod względem obiegu informacji, procedur reagowania w sytuacjach kryzysowych i koordynacji polityki informacyjnej, przyjętych przez dyrektorów/szefów urzędów centralnych, Wojewodów i Prezydentów Miast Gospodarzy zaangażowanych w zapewnienie bezpieczeństwa turnieju. Kolejnym ćwiczeniem z tego cyklu, było przeprowadzone w dniach 8-9 maja br. LIBERO II, którego celem było doskonalenie procesu podejmowania decyzji przez podmioty systemu zarządzania kryzysowego realizujące zadania związane z zabezpieczeniem turnieju. W czasie ćwiczenia dokonano weryfikacji przyjętych procedur reagowania na sytuacje kryzysowe oraz sprawdzono system wymiany informacji. 245

4 Ponadto w resorcie Obrony Narodowej organizowano szereg przedsięwzięć szkoleniowych mających na celu praktyczne sprawdzenie przyjętych rozwiązań i procedur reagowania kryzysowego na zagrożenia niemilitarne i terrorystyczne. Proces szkolenia poszczególnych elementów wydzielonych do składu Wojskowych Zgrupowań Zadaniowych był realizowany w ramach szkolenia instruktażowo-zadaniowego bezpośrednio na obiektach działania (Strefa Stadionu i Strefy Kibica) z udziałem przedstawicieli podmiotów krajowych (PSP, Policji, Straży Granicznej, Urzędy Wojewódzkie). W zakresie wzmocnienia systemu Obrony Powietrznej (OP) szkolenie przebiegało w dwóch etapach. W etapie wstępnym szkolenie realizowane było w ramach poszczególnych Rodzajów Sił Zbrojnych (RSZ). W etapie końcowym Dowódca Operacyjny SZ przeprowadził ćwiczenie taktyczno specjalne pk. RENEGADE-12/I, którego celem było zgranie i doskonalenie oraz sprawdzenie procedur współdziałania i przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym z powietrza w relacjach Siły Zbrojne RP wydzielone siły układu pozamilitarnego. Kolejnym przedsięwzięciem szkoleniowym organizowanym przez Dowództwo Operacyjne SZ było ćwiczenie pk. KAPER-12, którego celem było sprawdzenie gotowości sił i środków SZ RP oraz układu pozamilitarnego do realizacji zadań w sytuacjach zagrożenia terrorystycznego z kierunku morskiego. Ponadto, poszczególne komórki i jednostki organizacyjne MON oraz jednostki wojskowe odpowiedzialne za wsparcie podmiotów krajowychw zapewnieniu bezpieczeństwa EURO 2012, realizowały własne przedsięwzięcia szkoleniowe i sprawdzające stan przygotowania do zabezpieczenia turnieju poprzez przeprowadzenie ćwiczeń zgrywających, treningów sztabowych i gier decyzyjnych. Gotowość do zabezpieczenia EURO SZ RP osiągnęły 15 maja. W maju została wydana stosowna Decyzja Ministra ON (nr 148/MON w sprawie udziału resortu Obrony Narodowej w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO-2012) oraz Rozkaz Szefa Sztabu Generalnego WP sprawie udziału Sił Zbrojnych RP w zabezpieczeniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO Zasadnicze zadania poszczególnych służb i resortów, w tym resortu Obrony Narodowej, zostały określone w Zintegrowanym Planie Organizacji i Zarządzania działaniami organów, inspekcji i służb administracji publicznej podczas finałowego turnieju UEFA EURO 2012 w Polsce, Plan operacyjny zapewnienia bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej opracowany przez Dowództwo Operacyjne SZ zostały uzgodnione z MSW, ABW, PAŻP, ULC, MAC, MTBiGM, MZ, MSZ (Wojewodowie, Miasta Gospodarze, lotniska). W celu właściwej realizacji zadań zapewnienia bezpieczeństwa turnieju, w resorcie Obrony Narodowej opracowano Zintegrowany plan udziału resortu Obrony Narodowej w zapewnieniu bezpieczeństwa w czasie EURO 2012, będący dokumentem planistycznym szczebla strategicznego, który w sposób kompleksowy ujmował wszystkie zadania, nałożone na Siły Zbrojne RP na czas turnieju. Plan ten składał się z: 246

5 - Planu operacyjnego zapewnienia bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej kraju; - Planu użycia Sił Zbrojnych RP w zabezpieczeniu finałowego turnieju UEFA EURO 2012; - Planu Zarządzania Kryzysowego MON. W planie określono organizację, struktury, procedury i zasady działania wydzielonych sił i środków z Sił Zbrojnych RP do realizacji zadań na czas EURO Plan został zatwierdzony w dniu 2 kwietnia br. przez Ministra Obrony Narodowej i obowiązywał w okresie od 15 maja do 10 lipca 2012 r. W sumie na szczeblu kraju powstały 124 plany. Siły Zbrojne RP do realizacji zadań wydzieliły około 3400 żołnierzy oraz 1200 jednostek sprzętu, w tym m.in. 6 samolotów bojowych, 21 śmigłowców bojowych i transportowych, 1 samolot transportowy. Zasadniczym zadaniem Sił Zbrojnych RP podczas EURO 2012 było zapewnienie bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej kraju. Zadanie to realizował Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych. Głównym zadaniem systemu OP RP w czasie EURO 2012 było niedopuszczenie do naruszenia przestrzeni powietrznej przez nieuprawnione statki powietrzne, w szczególności w rejonach objętych ograniczeniami dla ruchu lotniczego nad przyjętymi obiektami osłony oraz ewentualne przeciwdziałanie potencjalnym zagrożeniom z powietrza. Na korzyść systemu OP RP zadania wykonywało również lotnictwo Policji i Straży Granicznej. Realizowało ono zadania związane z rozpoznaniem przestrzeni powietrznej oraz informowaniem i ostrzeganiem o wprowadzonych ograniczeniach w ruchu lotniczym. W celu zapewnia wsparcia władz cywilnych na terenie Miast - Gospodarzy utworzono cztery Wojskowe Zgrupowania Zadaniowe, których główne obszary zadaniowe obejmowały: wykrywanie i likwidację skażeń; zabezpieczenie medyczne i przeciwepidemiczne; oczyszczenie terenu z niewypałów i niewybuchów; wsparcie transportowe. Dowodzenie SZ RP w zabezpieczeniu turnieju EURO 2012 sprawował Szef Sztabu Generalnego WP poprzez Dowództwo Operacyjne Sił Zbrojnych, Dowództwo Wojsk Specjalnych i Komendę Główną Żandarmerii Wojskowej. Dowódca Operacyjny SZ dowodził siłami przekazanymi mu w podporządkowanie rozkazem Szefa SG WP z Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki Wojennej, Inspektoratu Wsparcia SZ, Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia i Szefostwa OPBMR. Siły te zostały rozmieszczone głównie w miastach gospodarzach (Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu i Gdańsku). Dowódca Wojsk Specjalnych dowodził podległymi siłami dedykowanymi do wsparcia administracji państwowej w zapewnieniu bezpieczeństwa EURO Wojska Specjalne siłami i środkami wydzielonymi zgodnie z Planem udziału 247

6 w zabezpieczeniu antyterrorystycznym, stanowiącym załącznik dziedzinowy do Planu użycia utrzymywały gotowość do wsparcia działań antyterrorystycznych Policji i Straży Granicznej, a także działań pirotechnicznych. Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej dowodził podległymi siłami dedykowanymi do wsparcia administracji państwowej w zapewnieniu bezpieczeństwa EURO Żandarmeria Wojskowa wydzieliła siły i środki do wsparcia działań Policji i Straży Granicznej w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego w czasie EURO 2012 na terytorium RP zgodnie z Planem udziału ŻW w zabezpieczeniu prewencyjnym, stanowiącym załącznik dziedzinowy do Planu użycia. Żandarmeria Wojskowa realizowała zadania na terenie całego kraju, nie mniej jednak główne siły skoncentrowane były w Miastach - Gospodarzach turnieju. Użycie Żandarmerii Wojskowej realizowane było na podstawie art. 18a ustawy o Policji. Żandarmeria Wojskowa, realizowała zadania z zakresu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego w ramach wsparcia Policji i Straży Granicznej. Ponadto, w celu uproszczenia procedur zarządzania kryzysowego podczas EURO 2012, Minister Obrony Narodowej upoważnił Szefa SG WP do wydawania rozkazów w sprawie użycia sił i środków SZ RP na podstawie przepisów art. 25 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym do wsparcia podmiotów krajowych w zabezpieczeniu EURO 2012 bez konieczności przesyłania do Ministra Obrony Narodowej wniosków wojewodów o udzielenie pomocy w sytuacjach kryzysowych. W ramach realizacji zadań operacyjnych, w okresie od 4 czerwca do 2 lipca br. wykonano: - 19 misji samolotami F-16 w ramach systemu OP kraju; - 51 lotów śmigłowcami w ramach systemu OP oraz zabezpieczenia działań Policji i PSP; - 3 loty samolotu CASA C-295 na Ukrainę przewożąc funkcjonariuszy Policji z Włoch, Hiszpanii i Portugalii do Doniecka i Kijowa. Dodatkowo loty w polskiej przestrzeni powietrznej wykonywał samolot systemu AWACS. W ramach realizacji zadań oczyszczania terenu z przedmiotów niebezpiecznych i wybuchowych minerskie patrole rozminowania zrealizowały 51 interwencji na terenie Miast-Gospodarzy, podejmując i niszcząc 93 niewypały i niewybuchy oraz 1455 sztuk amunicji strzeleckiej. Żandarmeria Wojskowa zrealizowała patroli przy średnim zaangażowaniu dobowym na poziomie ok. 500 żołnierzy, 130 pojazdów oraz 5 psów służbowych. Jednocześnie w ramach zabezpieczenia stadionów oraz stref kibica w miastachgospodarzach, na bieżąco realizowano rozpoznanie skażeń chemicznych, biologicznych i radiacyjnych oraz codziennie utrzymywano około 300 miejsc szpitalnych w wojskowych szpitalach referencyjnych w Warszawie, Wrocławiu i Gdańsku. Ponadto Inspektorat Wsparcia SZ koordynował wydzielenie zakwaterowania z zasobów WLąd, WAT i AMW oraz zabezpieczał wyżywienie dla funkcjonariuszy 248

7 Policji i Straży Granicznej tam zakwaterowanych. Siły Zbrojne RP przygotowały zakwaterowanie dla ok funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej. W zakresie wsparcia podmiotów krajowych w sytuacjach kryzysowych, które mogły wystąpić podczas rozgrywek, w gotowości do użycia utrzymywano zgodnie z Planem Zarządzania Kryzysowego MON (PZK MON): 9323 żołnierzy, 40 PTS, 1329 pojazdów, 307 jednostek sprzętu specjalistycznego, 86 łodzi, 38 śmigłowców oraz okręty, kutry, samoloty transportowe. W czasie EURO 2012 zaangażowane były siły i środki do usuwania i unieszkodliwiania przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego. Na terenie kraju (bez miast gospodarzy) zrealizowano 532 zgłoszeń, w wyniku, których podjęto i zniszczono 3041 niewypałów i niewybuchów oraz szt. amunicji strzeleckiej. Siły i środki ujęte w PZK MON, oprócz wskazanych wyżej patroli rozminowania, w czasie trwania turnieju nie były aktywowane. Należy podkreślić znaczącą rolę odegrał Komitet ds. Koordynacji Organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 oraz Krajowy Sztab Operacyjny. Powołanie tych organów znacząco przyspieszyło proces planowania i przygotowania turnieju oraz zapewniło właściwą koordynację działań między poszczególnymi podmiotami krajowymi. Znaczący postęp prac w resorcie ON nastąpił również z chwilą zaangażowania I Zastępcy Szefa SG WP w pracach w Krajowego Sztabu Operacyjnego oraz powierzenie koordynacji przygotowania planów CZK MON i DO SZ. Jasne i precyzyjne sformułowanie zadań i wskazanie obszarów odpowiedzialności nadało właściwy rytm procesowi planowania. Zgłaszane potrzeby, konsultowane i doprecyzowane pozwoliły stworzyć pulę sił i środków adekwatną do wymagań stawianych przez organa, inspekcje i służby administracji publicznej odpowiedzialnej za utrzymanie bezpieczeństwa. Aktualne procedury użycia Wojsk Specjalnych są zbyt długie (opracowanie i akceptacja formalnych dokumentów decyzyjnych wydłuża czas reakcji). Aktywacja sił powinna następować po uzyskaniu autoryzacji przez techniczne środki łączności. Prace w tym zakresie powinny zostać podjęte we współpracy z Komendą Główną Policji, MSW oraz BBN. Na potrzeby EURO 2012 zostały opracowane zasady użycia siły dla Wojsk Specjalnych. Spowodowane to było brakiem stosownych reguł w wypadku operacji antyterrorystycznej na terenie kraju (aktualnie rozwiązanie takie obowiązuje w odniesieniu do działań poza granicami RP). Potrzeba jest dokonania zmian legislacyjnych tak, aby zasady takie mogły być ujmowane każdorazowo w decyzji Ministra Obrony Narodowej stanowiącej podstawę do użycia Sił Zbrojnych RP w tego typu działaniach Brak jest umocowania prawnego, w akcie prawnym rangi ustawy czy rozporządzenia, odpowiedzialności Dowódcy Operacyjnego SZ za ochronę przestrzeni powietrznej RP oraz zapewnianie w niej bezpieczeństwa, a także za Obronę Powietrzną RP. Zdobyte doświadczenia w przyszłości zostaną wykorzystane do lepszego przygotowania się podmiotów administracji publicznej, w tym również Sił Zbrojnych RP, do organizacji i zabezpieczenia dużych imprez masowych o podobnym charakterze. 249

8 Konkludując należy stwierdzić, że zakres odpowiedzialności oraz skala zaangażowania wojska w zabezpieczeniu EURO 2012 w pełni odpowiadały możliwościom SZ RP do wsparcia służb cywilnych. Z uwagi na zdolności, których nie posiadają służby cywilne, organizacja w przyszłości imprez masowych o podobnym charakterze, zawsze będzie wymagała wsparcia podmiotów cywilnych przez Siły Zbrojne RP. PARTICIPATION OF POLISH ARMED FORCES IN THE PROTECTION OF UEFA EUROPEAN CHAMPIONSHIP EURO 2012 Summary In the article the problem of participation of Polish Armed Forces in the protection of UEFA European Championship EURO 2012 was described. The authors characterise documents which were published before beginning of the championships. They discuss the exercises which were organised to implement and improve protection and reaction system during the competition. 250