1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej?

Transkrypt

1 I. POCZĄTKI BADAŃ NAD INTEGRACJĄ SENSORYCZNĄ 1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej? Termin integracja sensoryczna został po raz pierwszy wprowadzony przez Sir Charlsa Scheringtona w 1902r. Nowe, szersze znaczenie temu terminowi nadała dr A. Jean Ayres w późnych latach sześćdziesiątych w USA. Dr A. Jean Ayres była psychologiem, terapeutą zajęciowym, pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Po latach badań i studiów teoretycznych opracowała szczegółową teorię rozwoju integracji sensorycznej i jej roli w rozwoju dziecka. W roku 1965 skonstruowała Baterię Południowo- Kalifornijskich Testów Integracji Sensorycznej. W końcu lat siedemdziesiątych dodatkowo opracowała test do badania oczopląsu porotacyjnego. Teoria integracji sensorycznej ma podłoże neurofizjologiczne i poparta jest wieloma badaniami nad funkcjonowaniem ośrodkowego układu nerwowego. Metoda Integracji Sensorycznej (SI) pojawiła się w Polsce w 1993r. dzięki Violet F. Maas, która poprowadziła w Warszawie pierwszy kurs Sensory Integration- teoria i praktyka. Violet Maas jest terapeutą zajęciowym, wykładowcą i konsultantką z zakresu integracji sensorycznej. II. DEFINICJA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ 1. Co to jest integracja sensoryczna? Integracja sensoryczna to odbiór, organizowanie, interpretacja i przetwarzanie bodźców zmysłowych (informacji sensorycznych) napływających do układu nerwowego przez zmysły. Efektem integracji sensorycznej jest właściwa reakcja adaptacyjna, czyli adekwatne zachowanie w danej sytuacji. 2. Jakie zmysły biorą udział w integracji sensorycznej? W integrację sensoryczną zaangażowane są wszystkie zmysły człowieka, tj. - układ przedsionkowy (narząd równowagi), 1 / 8

2 - układ czucia głębokiego ( propriocepcja ), - zmysł dotyku, - zmysł wzroku, - zmysł słuchu, - zmysł węchu, - zmysł smaku Jeżeli układy te, począwszy od okresu życia płodowego, właściwie funkcjonują i odbierają informacje sensoryczne to rozwój psychofizyczny dziecka jest prawidłowy. Jednakże integracja bodźców zmysłowych zależy także od stanu zdrowia narządów zmysłów. Jeśli zachodzi podejrzenie np. uszkodzenia narządu ruchu, wzroku, słuchu konieczne jest przeprowadzenie badań lekarskich i wdrożenie leczenia. 3. Dlaczego integracja sensoryczna jest ważna? Bez dobrej integracji sensorycznej wykonywanie codziennych czynności (reakcje adaptacyjne) jak np.: jedzenie, chodzenie, ubieranie, byłoby znacznie utrudnione czy wręcz niemożliwe. Dzięki niej człowiek może funkcjonować w otaczającym świecie i realizować z powodzeniem zadania, które ma do wykonania. Najbardziej intensywnie integracja sensoryczna rozwija się od urodzenia do końca okresu przedszkolnego. Stanowi bazę dla sprawnego funkcjonowania np. percepcji słuchowej, percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo ruchowej, co z kolei warunkuje opanowanie czytania, pisania, liczenia i innych umiejętności gwarantujących sukcesy w szkole i dalszym życiu. Na każdym etapie rozwoju integracja sensoryczna przyczynia się do wystąpienia określonych zachowań np. - niemowlę chwyta zabawkę, 2 / 8

3 - przedszkolak potrafi wchodzić i schodzić po schodach, - uczeń sprawnie przepisuje tekst z tablicy do zeszytu, - nastolatek tańczy bez patrzenia na nogi, - dorosły sprawnie prowadzi samochód. III. DEFICYTY INTEGRACJI SENSORYCZNEJ 1. Kiedy można u dziecka podejrzewać deficyty integracji sensorycznej? Nie u wszystkich dzieci przyczyną problemów w nauce, rozwoju lub zachowania jest zaburzona integracja sensoryczna. Deficyty w tym zakresie nie oznaczają także występowania zawsze bardzo rozległych zaburzeń. Istnieje bowiem wiele stopni i rodzajów zaburzeń integracji sensorycznej. Można jednak wyodrębnić pewne objawy wskazujące na dysfunkcje integracji sensorycznej: Nadmierna wrażliwość na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch. Nadwrażliwość ta może się objawiać takimi zachowaniami jak: - dziecko nie lubi być dotykane, przytulane, - dziecko unika określonych rodzajów ubrań lub jedzenia, - dziecko boi się odrywania stóp do podłoża np. nie wchodzenia na drabinki, - dziecko unika placów zabaw lub nadmiernie lubi karuzele, huśtawki. - dziecko bardzo nie lubi mycia twarzy lub włosów, 3 / 8

4 - dziecko jest nadmiernie ruchliwe, - dziecko ma trudności z koncentracją uwagi, - dziecko bywa impulsywne, - dziecko jest rozdrażnione w miejscach głośnych lub jaskrawo oświetlonych. Zbyt mała wrażliwość na stymulację sensoryczną. W przeciwieństwie do dziecka z nadwrażliwością, dziecko z obniżoną wrażliwością na ruch, bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe może poszukiwać intensywnych wrażeń sensorycznych lub jest bierne. Można wówczas obserwować takie zachowania jak: - dziecko celowo uderza ciałem o przedmioty, - dziecko intensywnie kręci się wokół własnej osi, - dziecko może ignorować ból (często kaleczy się i nie czuje tego), - dziecko mocno naciska ołówkiem na papier, - dziecko często ma buzię pobrudzoną jedzeniem. Problemy z koordynacją Problemy te mogą dotyczyć umiejętności z zakresu dużej lub małej motoryki. Wówczas można zauważyć, że: - dziecko ma kłopot z opanowaniem nowych umiejętności ruchowych np.: jazda na rowerze, pływanie, 4 / 8

5 - dziecko ma trudności z wykonywaniem czynności samoobsługowych : jedzenie, używanie sztućców, samodzielne mycie się, ubieranie, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, - dziecko źle funkcjonuje na lekcjach wychowania fizycznego (ma trudności z łapaniem piłki, podczas gier zespołowych), - ruchy dziecka mogą być niezgrabne, sztywne, często się przewraca lub uderza o meble (mówiąc głupi stół ). Trudności z rozwojem mowy i wymową Już w okresie niemowlęcym można zauważyć zachowania sugerujące wystąpienie w późniejszym wieku trudności z rozwojem mowy i wymową. Można zauważyć wówczas: problemy z ssaniem, połykaniem, żuciem, samodzielnym piciem, jedzeniem pokarmów stałych. Trudności w nauce Trudności w nauce są często wynikiem dysfunkcji integracji sensorycznej. Można zauważyć, że: - dziecko ma brzydki charakter pisma, - dziecko ma trudności z przepisywaniem z tablicy, - dziecko często myli stronę prawą i lewą, - dziecko ma kłopoty czytaniem, przestawia litery, myli litery podobne, przeskakuje linie. 2. Kiedy dziecko powinno być badane pod kątem integracji sensorycznej? Na badanie dziecko powinno być zgłoszone wówczas, gdy dorośli zauważą u niego występowanie większości zachowań opisanych powyżej. 3. Jak często występują deficyty integracji sensorycznej? 5 / 8

6 Niektóre badania wskazują, że 15%-45% populacji ma niezidentyfikowane problemy, które wpływają na możliwości ruchowe, uczenie się, na rozwój emocjonalny i kształtowanie się zachowań. Mogą to być właśnie deficyty integracji sensorycznej występujące u osób o prawidłowym rozwoju intelektualnym. Inne badania wskazują, że dysfunkcje w zakresie integracji sensorycznej występują również u: - dzieci z zespołem Downa, - dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, - dzieci urodzone przedwcześnie. IV. DIAGNOZA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ 1. Kto, gdzie i kiedy może skierować dziecko na badanie integracji sensorycznej? Na badanie dziecko mogą zgłosić jego rodzice. Zdarza się, że rodzicom potrzebę takiego badania sugeruje lekarz, psycholog, pedagog, nauczyciel w przedszkolu lub w szkole. Badanie integracji sensorycznej można przeprowadzić m.in. w: - Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w Tychach. Rejestracja w sekretariacie poradni bądź telefonicznie pod numerami telefonów: i Badanie integracji sensorycznej jest bezpłatne. 2. Jaki specjalista może prowadzić diagnozę integracji sensorycznej? Diagnozę może postawić osoba, która ukończyła specjalistyczny kurs z zakresu diagnozy i terapii integracji sensorycznej i jest terapeutą integracji sensorycznej Potwierdzone zostało to stosownym dokumentem. 3. Na czym polega diagnoza integracji sensorycznej? Diagnoza obejmuje: 6 / 8

7 - uzyskanie informacji od rodzica na temat rozwoju dziecka i jego zachowania w różnych sytuacjach życia codziennego, - przeprowadzenie badania dziecka przy pomocy obserwacji klinicznej i testów (Południowo Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej). Przebieg diagnozy dostosowany jest do wieku dziecka i jego możliwości rozwojowych. Diagnoza pozwala określić, czy u podłoża trudności dziecka leżą deficyty integracji sensorycznej. Jeśli zostaną one potwierdzone, możliwe jest podjęcie terapii integracji sensorycznej. V. TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ 1. Na czym polega terapia integracji sensorycznej? Terapia integracji sensorycznej nazywana jest naukową zabawą. Dziecko poprzez zabawę uczy się i rozwija. Jego układ nerwowy uczy się integrować bodźce zmysłowe, aby lepiej radziło sobie w życiu codziennym - w domu, na podwórku, podczas uczenia się i zabawy. Mają mu w tym pomóc ćwiczenia stosowane w trakcie terapii takie jak np. chodzenie po równoważni, skakanie na piłce, masaże, przechodzenie przez przeszkody, jazda na deskorolce. W trakcie terapii jest wykorzystywany specjalistyczny sprzęt i pomoce. 2. Jak długo trwa terapia integracji sensorycznej? Czas trwania terapii dostosowany jest indywidualnie do stanu dziecka. Przeciętnie u dzieci z normą intelektualną i bez zaburzeń neurologicznych trwa od jednego roku do dwóch lat. Natomiast dzieciom z zaburzeniami neurologicznymi oraz uszkodzeniami narządów zmysłów potrzebna jest stała stymulacja sensoryczna. W tym przypadku terapia integracji sensorycznej ma charakter wspierający leczenie i inne działania terapeutyczne. 3. Od czego zależą postępy w terapii? Im wcześniej terapia zostanie podjęta i im młodsze dziecko tym efekty będą lepsze. Postępy w terapii zależą również od rodzaju i głębokości zaburzenia; złożone i znacznego stopnia deficyty wymagają większego nakładu czasu i wysiłku oraz trudniej je całkowicie usunąć. Bardzo istotne dla uzyskania poprawy funkcjonowania dziecka jest zaangażowanie w terapię rodziców i dziecka. Dlatego konieczne jest wykonywanie w domu zaleconych przez terapeutę ćwiczeń i 7 / 8

8 zabaw. 8 / 8