RYS HISTORYCZNY WSTĘP

Transkrypt

1 RYS HISTORYCZNY WSTĘP Terenowe organy administracji wojskowej, swą genezą sięgają początków kształtowania się niepodległego państwa polskiego. Od tego czasu, aż po dzień dzisiejszy, funkcje administracyjne w Wojsku Polskim, realizowały zarówno dowództwa okręgów wojskowych jak i podlegające im terenowe organy administracji wojskowej. Proces powstawania i rozbudowa armii polskiej, miał również ogromny wpływ na kształtowanie się administracji wojskowej w okresie międzywojennym. Dla ziemi kaliskiej okres ten, charakteryzuje się bogatymi tradycjami wojskowymi. W latach dwudziestych działały w Kaliszu formacje wojskowe: IX Okręg Wojskowy; Sztab Wojskowy Ziemi Kaliskiej; 29 Pułk Strzelców Kaniowskich; Szpital Wojskowy; Powiatowa Komenda Uzupełnień; Komenda Rejonów Uzupełnień; Kościół Garnizonowy; Wojskowy Zakład Gospodarczy; 25 Dywizja Piechoty Funkcjonowanie administracji wojskowej w okresie międzywojennym, oparte było na uregulowaniach ustawy z 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej oraz ustawy z 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym. Powyższe unormowania prawne, dały początek przejęcia czynności przygotowawczych w zakresie prowadzenia poboru przez cywilne władze administracyjne. Umożliwiło to, administracji wojskowej zajęcie się wyłącznie rozdziałem rekruta, ewidencją rezerw oraz przygotowaniem mobilizacji personalnej. Realizacją tych zadań zajmowały się w tym okresie powiatowe komendy uzupełnień, a następnie od 1939 roku komendy rejonów uzupełnień. Komendy rejonów uzupełnień ściśle współdziałały z dowódcami jednostek wojskowych oraz organami administracji publicznej w zakresie mobilizacyjnego uzupełnienia jednostek wojskowych. Wybuch II wojny światowej przerwał działalność administracji wojskowej. Strona 1

2 Obraz administracji okresu przedwojennego był bardzo zróżnicowany i nietrwały. Działania podejmowane przez organy wojskowe były niejednolite, ale dały podstawy do stworzenia w przyszłości uregulowań i struktur o charakterze spójnym i stabilnym. Rozdział 1 REJONOWA KOMENDA UZUPEŁNIEŃ Wyzwolenie Kalisza w dniu 23 stycznia 1945 r. przez Armię Czerwoną zakończyło okres okupacji hitlerowskiej na ziemi kaliskiej. Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z dnia 20 stycznia 1945 r. o formowaniu rejonowych komend uzupełnień na wyzwolonych terenach Polski, stał się podstawą do utworzenia Rejonowej Komendy Uzupełnień w Kaliszu. Strona 2

3 W dniu 31 stycznia 1945 r. do Prezydenta Miasta Kalisza, przybyła grupa oficerów i podoficerów Wojska Polskiego, by zorganizować pierwszą placówkę wojskową. Ówczesny Prezydent Miasta Kalisza dr Bronisław Koszutski przyjął delegację i udzielił pomocy, przydzielając do dyspozycji władz wojskowych budynek przy ul. Plac św. Józefa 3. W dniu 2 lutego 1945 roku Rejonowa Komenda Uzupełnień w Kaliszu, rozpoczęła działalność, obejmując swym zasięgiem administracyjnym następujący teren: wydzielone miasto Kalisz; powiat kaliski; powiat jarociński; powiat krotoszyński; powiat ostrowski. Na pierwszego Komendanta Rejonowej Komendy Uzupełnień w Kaliszu, został wyznaczony mjr Jerzy Sobieszczański. Strukturę organizacyjną RKU w Kaliszu stanowiło pięć referatów: mobilizacyjny; poborowy; ewidencji oficerów rezerwy; przysposobienia wojskowego; gospodarczy Strona 3

4 Ochronę obiektu zapewniała drużyna wartownicza. Do głównych zadań rejonowych komend uzupełnień należało prowadzenie: ewidencji personalnej i zasobów ludzkich z uwzględnieniem roczników, rodzajów broni, stopni i specjalności wojskowych, zawodów cywilnych, wyszkolenia wojskowego i wykształcenia cywilnego; kartotek i wykazów statystycznych zasobów oficerskich, podoficerskich i szeregowców rezerwy oraz poborowych, według rodzajów broni i roczników; statystyk i kontroli stawiennictwa powołanych do czynnej służby wojskowej, odroczeń i reklamacji, ewidencja dezerterów; ksiąg ewidencyjnych koni, wozów i uprzęży zdolnych do użytku, z podziałem w rejestrze koni na kategorie wojskowe; oraz powoływanie do wojska, organizacja i prowadzenie poboru, przenoszenie do rezerwy poszczególnych roczników. O sprawnej organizacji i szybkości działania RKU w Kaliszu, może świadczyć fakt, że już w następnym dniu od rozpoczęcia działalności, rozplakatowano pierwsze obwieszczenia o obowiązku rejestracji oficerów i podoficerów rezerwy oraz poborowych. Pomimo trudnych warunków w jakich pracował ówczesny personel, w krótkim czasie dokonano odtworzenia ewidencji osób podlegających powszechnemu obowiązkowi wojskowemu. Od marca 1945 roku uzupełniano rezerwami osobowymi tworzącą się II Armię Wojska Polskiego. Niezwykle ważnym wydarzeniem dla nowo powstałej RKU w Kaliszu, była wizyta w marcu 1945 roku, przejeżdżających na front w rejon ziem odzyskanych, Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego Marszałka Polski Michała Roli - Żymierskiego oraz generała Mariana Spychalskiego. W dniu 12 kwietnia 1945 roku, odbyło się pierwsze uroczyste wcielenie dwóch tysięcy poborowych z terenu administrowanego przez Rejonową Komendę Uzupełnień w Kaliszu, do jednostek II Armii Wojska Polskiego. Wzmożone tempo wcielania poborowych do wojska uległo znacznym ograniczeniom z chwilą kapitulacji III Rzeszy. Zakończenie wojny postawiło przed rejonowymi komendami uzupełnień nowe zadania. Do końca 1945 roku nastąpił okres reorganizacji rejonowych komend uzupełnień. W wyniku tych działań RKU w Kaliszu, przekazała ewidencję powiatów jarocińskiego, krotoszyńskiego i ostrowskiego, a przyjęła natomiast ewidencję powiatu tureckigo. W maju 1946 roku dokonano pierwszej dyslokacji RKU w Kaliszu do budynku prywatnego przy ul. Stalina 4 (obecnie Aleja Wolności), a następnie pod koniec roku, przeniesiono do budynku przy ulicy Nowy Świat 4. We wrześniu 1946 r. nastąpiła zmiana na stanowisku Komendanta RKU w Kaliszu, obowiązki przejął por. Michał Siemkowicz. Wczesne lata powojenne były okresem wzmożonych prac nad odtwarzaniem ewidencji wojskowej oraz weryfikacji oficerów i podoficerów rezerwy. Stało się to podstawą do dalszej pracy rejonowych komend uzupełnień w latach następnych. W styczniu 1950 roku nastąpiła kolejna zmiana w RKU w Kaliszu, nowym komendantem został kpt. Eugeniusz Paszkowski. Ważnym wydarzeniem lat 50 - tych, było wprowadzenie w życie ustawy z dnia 4 lutego 1950 r. o powszechnym obowiązku wojskowym. Ustawa ta ustabilizowała Strona 4

5 pracę administracji wojskowej w kolejnych latach. Jesienią 1950 r. nastąpiło ponowne przeniesienie RKU w Kaliszu z lokalu przy ulicy Zubrzyckiego 4 (obecnie Nowy Świat) do budynku przy Placu św. Józefa 3. Rozdział 2 WOJSKOWA KOMENDA REJONOWA Nowo wprowadzona ustawa w 1950 roku o powszechnym obowiązku wojskowym, spowodowała zmianę dotychczasowej nazwy rejonowych komend uzupełnień na wojskowe komendy rejonowe. W początkowym okresie wojskowe komendy rejonowe, podporządkowane były bezpośrednio dowództwom okręgów wojskowych. Zmniejszenie ilości okręgów wojskowych z 6 do 4, znacznie skomplikowało funkcjonowanie systemu mobilizacji i uzupełnień. Stan taki wymusił potrzebę wprowadzenia wojskowych komend wojewódzkich jako pośredniego szczebla kierowania. Wojskowa Komenda Rejonowa w Kaliszu została podporządkowana Wojskowej Komendzie Wojewódzkiej w Poznaniu. W listopadzie 1951 roku w związku z przekazaniem dotychczas zajmowanego przez WKR w Kaliszu budynku przy Placu św. Józefa 3, dla nowo formowanej jednostki wojskowej, siedziba komendy zostaje przeniesiona do poprzedniego lokalu przy ul. Zubrzyckiego 4 (obecnie Nowy Świat). W styczniu 1952 roku nowym Komendantem RKU w Kaliszu, został kpt. Władysław Krawczyk, którego następnie w styczniu 1953 roku, zmienił na stanowisku mjr Bazyliusz Mazurczak. W grudniu 1955 roku, opuszczony przez brygadę budynek przy Placu św. Józefa 3, po raz trzeci zajęła WKR w Kaliszu. Nadmienić należy, że budynek ten ma swoją historię wojskową, ponieważ w okresie międzywojennym do chwili wybuchu II wojny światowej, był siedzibą przedwojennej administracji wojskowej. W maju 1956 roku z ewidencji WKR w Kaliszu, został wydzielony powiat turecki, na którego bazie zorganizowano Wojskową Komendę Rejonową w Turku. Nowo powstała komenda przez okres pięciu miesięcy, aż do czasu uzyskania lokalu w Turku, swoją siedzibę miała w Kaliszu. Przełomowym wydarzeniem w historii administracji wojskowej, było wprowadzenie, po raz pierwszy stanowisk dla pracowników cywilnych wojska. W 1957 roku zatrudniono pierwszych pięciu pracowników wojska. Wprowadzenie w 1957 roku, ustawy o służbie oficerów Sił Zbrojnych i zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i nadterminowych oraz ich rodzin, znacznie zmieniło status prawny osób zatrudnionych w wojskowych komendach rejonowych. Nowa ustawa była pierwszym aktem prawnym ustalającym zawód oficera i regulującym służbę wojskową oraz zaopatrzenie emerytalne. Kolejnym aktem prawnym normującym pracę administracji wojskowej, było wprowadzenie w 1959 roku ustawy o powszechnym obowiązku wojskowym, na podstawie której po raz pierwszy wojskowe komendy rejonowe, przystąpiły do wydawania kart mobilizacyjnych żołnierzom rezerwy, oraz rozpoczęły prowadzenie prac reklamacyjnych związanych ze zwolnieniem niektórych żołnierzy rezerwy od odbywania czynnej służby wojskowej w czasie mobilizacji i wojny. Strona 5

6 W 1961 roku obowiązki komendanta WKR w Kaliszu, objął ppłk Henryk Kossowski, którego następnie w 1963 roku, zmienił na stanowisku płk Seweryn Niedzielski. Rozdział 3 POWIATOWY SZTAB WOJSKOWY Z dniem 1 stycznia 1965 roku na bazie WKR w Kaliszu, powstał Powiatowy Sztab Wojskowy w Kaliszu, który został podporządkowany służbowo pod Wojewódzki Sztab Wojskowy w Poznaniu. Na Szefa PSzW w Kaliszu, został wyznaczony płk Piotr Lewkowicz. Wprowadzono następującą strukturę organizacyjną: szef; zastępca szefa ds. mobilizacji i uzupełnień; szef wydziału operacyjno szkoleniowego; kierownicy sekcji I, II, III; Strona 6

7 kancelaria. W grudniu 1966 roku przy PSzW w Kaliszu, powstał Kaliski Batalion Obrony Terytorialnej Systemu Dochodzącego, który funkcjonował do sierpnia 1971 roku. Prawnym usankcjonowaniem powyższych zmian w strukturach administracji wojskowej była ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rok 1970, przyniósł kolejną zmianę na stanowisku Szefa PSzW w Kaliszu, obowiązki objął ppłk Władysław Chamielec. Na przełomie sierpnia i września 1973 roku Powiatowy Sztab Wojskowy w Kaliszu, został przeniesiony do nowego oddzielnego budynku znajdującego się przy Placu św. Józefa 5 (obecna siedziba WKU w Kaliszu). W początkowym okresie dla potrzeb wojska, przydzielono pierwsze piętro oraz część drugiego piętra, pozostałe pomieszczenia (obecna siedziba WKU w Kaliszu). W początkowym okresie dla potrzeb wojska, przydzielono pierwsze piętro oraz część drugiego piętra, pozostałe pomieszczenia zajmował ówczesny Urząd Miasta i Powiatu Kaliskiego. Pomieszczenia parteru były garażami samochodowymi. Dopiero w 1977 roku, parter budynku został przebudowany na pomieszczenia biurowe, a budynek w całości przejęła administracja wojskowa. W dniu 1 lipca 1975 roku wprowadzono nowy podział administracyjny kraju. Wynikiem tych zmian było utworzenie Województwa Kaliskiego. Strona 7

8 Rozdział 4 WOJSKOWA KOMENDA UZUPEŁNIEŃ Kolejna zmiana w administracji wojskowej nastąpiła w 1975 roku, po wprowadzeniu dwustopniowego podziału administracyjnego kraju. Utworzenie 49 nowych województw, spowodowało również znaczne zmiany w strukturach administracji wojskowej. Przeformowano powiatowe sztaby wojskowe na wojskowe komendy uzupełnień. Wojskowa Komenda Uzupełnień w Kaliszu, swym zasięgiem działania objęła teren administrowany przez PSzW w Kaliszu oraz PSzW w Jarocinie. W wyniku tej reorganizacji, powołano również Wojewódzki Sztab Strona 8

9 Wojskowy w Kaliszu, który swym zasięgiem działania objął nowo powstałe województwo kaliskie. Pierwszym Szefem Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Kaliszu został płk Marian Nafalski, któremu podlegały wojskowe komendy uzupełnień w Kaliszu oraz w Ostrowie Wielkopolskim. Natomiast dotychczasowy Szef PSzW w Kaliszu ppłk Władysław Chamielec, wyznaczony został na stanowisko Komendanta WKU w Kaliszu. Wprowadzono nową strukturę organizacyjną: komenda; sekcja mobilizacji i administracji rezerw; sekcja poboru i uzupełnień; sekcja administracji rezerw oficerskich i chorążych; kancelaria. W kwietniu 1984 roku, nastąpiła zmiana Szefa WSzW w Kaliszu, obowiązki objął płk Leon Załuska. Zmiany personalne zaszły również w WKU w Kaliszu, w dniu 21 sierpnia1986 roku obowiązki komendanta objął płk Eugeniusz Pałysa. Strona 9

10 W związku z planowanym przejściem na trójstopniowy podział administracyjny kraju, dokonano zmian w strukturach organizacyjnych wojewódzkich sztabów wojskowych. Wojewódzki Sztab Wojskowy w Kaliszu, został w 1996 roku podporządkowany pod Regionalny - Wojewódzki Sztab Wojskowy w Poznaniu. W wyniku tej reorganizacji nastąpiła zmiana zadań oraz uległ znacznemu zmniejszeniu stan osobowy WSzW w Kaliszu. Ważnym wydarzeniem godnym odnotowania w działalności Wojskowej Komendy Uzupełnień w Kaliszu, było zajęcie w 1997 roku, pierwszego miejsca we współzawodnictwie terenowych organów administracji wojskowej, na terenie Śląskiego Okręgu Wojskowego. Strona 10

11 Strona 11

12 W dniu 14 lipca 1998 roku, nastąpiła kolejna zmiana na stanowiskach dowódczych w administracji wojskowej w Kaliszu. Obowiązki Szefa WSzW w Kaliszu, objął dotychczasowy Komendant WKU w Kaliszu płk Eugeniusz Pałysa, którego na tym stanowisku zastapil płk Piotr Markiewicz. Strona 12

13 Z dniem 1 stycznia 1999 r. została wprowadzona reforma administracyjna kraju w wyniku, której województwo kaliskie, włączono do województwa wielkopolskiego. Nastąpiły również zmiany w administracji wojskowej. Wojewódzki Sztab Wojskowy w Kaliszu i Wojskowa Komenda Uzupełnień w Kaliszu, podporządkowane zostały Wojewódzkiemu Sztabowi Wojskowemu w Poznaniu. Nastąpiła również zmiana okręgu wojskowego na Pomorski Okręg Wojskowy z siedzibą w Bydgoszczy. W dniu 30 czerwca1999 r. ostatecznie rozwiązano Wojewódzki Sztab Wojskowy w Kaliszu. W dniu 29 listopada 2002 roku, na podstawie rozkazu Dowódcy Wojsk Lądowych stanowisko Komendanta WKU w Kaliszu, objął ppłk Andrzej Krupiński, dotychczasowy zastępca komendanta. Strona 13

14 Na przełomie lat 2002 i 2003, została przeprowadzona kolejna poważna reorganizacja administracji wojskowej. Wprowadzono nowe etaty dla wojskowych komend uzupełnień, które zmniejszyły ilość z istniejących stanowisk etatowych, przewidzianych dla żołnierzy zawodowych. W wyniku restrukturyzacji wypowiedzenia i przeniesienia służbowe, otrzymało 13 żołnierzy zawodowych. Strona 14

15 Proces zmian organizacyjnych ostatecznie, zakończył się z dniem 1 listopada 2003 roku, wprowadzeniem nowego etatu, przewidującego następującą strukturę organizacyjną: komenda; wydział planowania mobilizacyjnego i administrowania rezerwami; wydział poboru i uzupełnień; pion ochrony informacji niejawnych. Nowa struktura organizacyjna, wprowadziła 9 etatów dla żołnierzy zawodowych oraz 16 stanowisk pracy dla pracowników korpusu służby cywilnej. Po raz pierwszy w wieloletniej historii administracji wojskowej, wystąpiła przewaga w ilości stanowisk cywilnych nad stanowiskami wojskowymi. Wprowadzone zmiany etatowe, wymogły potrzebę tworzenia nowych struktur i zakresów działania oraz szkolenia pracowników korpusu służby cywilnej. Rok 2004 był okresem doskonalenia przyjętych struktur i rozwiązań organizacyjnych. W okresie od kwietnia do grudnia 2004 roku, po ponad 30 latach, przeprowadzono gruntowny remont Wojskowej Komendy Uzupełnień w Kaliszu. Roboty budowlane objęły położenie płytek ceramicznych na korytarzach i klatce schodowej oraz roboty malarskie, a także remont toalet oraz wymianę wszystkich okien i drzwi. Wykonane prace remontowe znaczny sposób poprawiły wizerunek instytucji, usprawniając tym samym warunki pracy i obsługi interesantów. Strona 15

16 Ważnym i przełomowym wydarzeniem roku 2004, było wprowadzenie nowych uregulowań prawnych w zakresie służby żołnierzy zawodowych oraz nowelizacja ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP. Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie żołnierzy zawodowych, wprowadziła z dniem 1 lipca 2004 r. nową pragmatykę odbywania zawodowej służby wojskowej. Do najistotniejszych zmian należy zaliczyć: wprowadzenie korpusu szeregowych, podoficerów i oficerów zawodowych oraz kadencyjność na stanowiskach, a także tożsamość stopnia wojskowego z zajmowanym stanowiskiem służbowym. Rok 2004 stał się również początkiem funkcjonowania nowym wymiarze szkół podoficerskich, stanowiących zasadnicze źródło naboru podoficerów zawodowych. Strona 16

17 Nowelizacja ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadziła zmiany w zakresie odbywania przeszkolenia wojskowego studentów i absolwentów wyższych uczelni. Przeszkolenie wojskowe może być odbyte w trakcie studiów lub po ich zakończeniu. Poborowi uzyskali możliwość odroczenia służby w celu zdobycia kwalifikacji, przydatnych dla potrzeb wojska. Uregulowania ustawowe umożliwiły kontynuowanie nauki w szkołach ponadgimnazjalnych do 23 roku życia. Ponadto wprowadzono model etapowego skracania zasadniczej służby wojskowej z 12 do 9 miesięcy. Wprowadzenie korpusu szeregowych zawodowych oraz skrócenie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej, jak również uruchomienie naboru do szkół podoficerskich, stało się ważnym krokiem do uzawodowienia armii. Działania te są wyznacznikiem kierunku działania administracji wojskowej w najbliższych latach. Przedstawiona 60 letnia historia istnienia administracji wojskowej w Kaliszu, została opracowana na podstawie kroniki, która znajduje się w Wojskowej Komendzie Uzupełnień pierwszego Kaliszu. Autorami pierwszego 19-letniego okresu opisanego w kronice byli kpt. Eugeniusz Białożyk oraz kpt. Michał Siemkowicz, którzy w lutym 1945 roku byli pierwszymi żołnierzami nowo powstałej Rejonowej Komendy Uzupełnień w Kaliszu. Następne lata, aż do czasów obecnych, były na bieżąco opisywane w kronice, poprzez dokumentowanie najistotniejszych wydarzeń z wieloletniej historii administracji wojskowej w Kaliszu. Dokonujące się zmiany od 2008 roku związane z profesjonalizacją Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej zaowocowały szerokimi zmianami w szeregach Terenowych Organów Administracji Wojskowej. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2010 w sprawie wojewódzkich Strona 17

18 sztabów wojskowych i wojskowych komend uzupełnień, zlikwidowana została Wojskowa Komenda Uzupełnień w Ostrowie Wielkopolskim. Następcą prawnym zlikwidowanej komendy z dniem 01 stycznia 2011 roku została Wojskowa Komenda Uzupełnień w Kaliszu. W ten sposób administrowany teren praktycznie zwiększył się dwukrotnie. Obecnie WKU w Kaliszu administruje m.kalisz, pow. kaliskim, pow. pleszewskim, pow. jarocińskim, pow. ostrowskim, pow. krotoszyńskim, pow. kępińskim i pow. ostrzeszowskim. Strona 18