Samorząd gospodarczy. wykład nr 2. dr Karol Dąbrowski

Transkrypt

1 Samorząd gospodarczy wykład nr 2 dr Karol Dąbrowski

2 wybrane przedwojenne definicje samorządu gospodarczego przez instytucje, przedsiębiorstwa i zakłady samorządu gospodarczego, rozumieć należy specjalne organy, oparte na zasadzie wybieralności, wyposażone w pewną samodzielność, funkcjonujące pod nadzorem władz państwowych i powołane do współdziałania z tymi władzami w kierowaniu życiem gospodarczym (izby rolnicze, przemysłowe, handlowe, rzemieślnicze, pracy najemnej itd.). Rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy państwowych i zawodowych wojskowych (Dz.U. RP Nr 60, poz. 513).

3 Samorząd gospodarczy to związek zorganizowany na zasadach przedstawicielstwa wspólnych, kolektywnych i osobistych interesów osób, należących do określonego stanu gospodarczego lub zawodu. Julian Hubert ( )

4 Samorząd zawodowy to administrowanie tymi sprawami, które wynikają ze szczególnych stosunków obywateli z racji wykonywanego przez nich zawodu. Wilhelm Szczęsny Wachholz ( )

5 Samorząd gospodarczy wg W.Szcz. Wachholza dzielił się na: samorząd zawodowy zawodów wolnych (izby lekarskie, adwokackie itp.), samorząd zawodowy rolniczy (izby rolnicze), samorząd zawodowy przemysłu i handlu (izby przemysłowo-handlowe, izby rzemieślnicze i giełdy) oraz samorząd ubezpieczeń społecznych (kasy chorych, zakłady ubezpieczeń, ubezpieczalnie społeczne).

6 W.Szcz. Wachholz proponował także inny podział samorządowych związków zawodowych: 1) zorganizowanych jako izby, np. izby handlowe, przemysłowe, adwokackie, lekarskie itp.; 2) powołanych do przeprowadzenia określonych zadań administracyjnych natury gospodarczej, czyli: a) zadań leżących tylko w interesie samych zrzeszonych, wykonywanych np. przez spółki myśliwskie, rybackie czy spółki wodne; b) zadań mających ogólniejsze znaczenie, np. ubezpieczeń społecznych, którymi zajmowały się ubezpieczalnie. Argumentował, że istnieją organizacje, które łączą w sobie cechy izb i innych związków, np. korporacje przemysłowe.

7 W.Szcz. Wachholz, wyrażając przekonanie o postępującym wzroście znaczenia samorządu zawodowego we współczesnym świecie, opowiadał się za organizacyjnym i personalnym powiązaniem instytucji samorządu terytorialnego i zawodowego. Argumentował: wprowadzenie przedstawicieli samorządu zawodowego (...) wyciśnie piętno fachowości na obradach i aktach reprezentacji samorządu zawodowego, usuwając w ten sposób szkodliwy dyletantyzm rozwielmożniony w tych ciałach. Krytykował zarazem koncepcje zastąpienia samorządu terytorialnego przez samorząd gospodarczy lub zawodowy albo inne postacie korporacjonizmu.

8 W.Szcz. Wachholz wychodząc od teorii osoby prawnej i normatywizmu Hansa Kelsena nazwał osobę prawną "osobą związkową". Uważał, że termin "osoba prawna" jest nielogiczny, gdyż osoba fizyczna jest w takim samym stopniu "tworem prawnym", jak "osoba prawna". Termin "osoba prawna" wywoływał - jego zdaniem - błędne wrażenie, że tylko ona tworzy konstrukcję prawną, zaś osoba fizyczna jest czymś zgoła odmiennym.

9 "Publiczna osoba związkowa" to abstrakcyjny "częściowy porządek prawny", pewien kompleks norm prawnych, których istotna część ustanawia dla podlegających tym normom obowiązek wypełniania tymi samymi normami określonych funkcji, o treści, w stosunku do istniejących ustaw, wykonawczej i w drodze wyjątku publicznej osobie związkowej (częściowemu porządkowi prawnemu) przez całość porządku prawnego do wykonania zleconej i skutkiem temu podlegającej zarachowaniu na poczet jej (jego) woli.

10 K. Dąbrowski, Samorząd gospodarczy w okresie II RP w poglądach J. Huberta, W.L. Jaworskiego, W. Wakara i W.Szcz. Wachholza, Administracja. Teoria, Dydaktyka, Praktyka 2009, zesz 3.

11 podstawy doktrynalne * normatywizm Hansa Kelsena * uniwersalizm Othmara Spanna * socjologia Georga Simmela * katolicki korporacjonizm Piusa XI * koncepcje Czesława Znamierowskiego * niemiecka teoria prawa administracyjnego * solidaryzm Léona Duguita

12 Rozbieżności wśród polskich autorów na temat zakresu samorządu gospodarczego pojawiły się z dwóch powodów. Po pierwsze, ustawodawstwo Polski międzywojennej nie podaje definicji samorządu i nie określa wyraźnie, jakie instytucje powinny wchodzić w skład samorządu gospodarczego. Po drugie, autorzy zabierający głos w tej sprawie niejednokrotnie odchodzili od konkretnej rzeczywistości, pragnąć znaleźć taką ogólną definicję, która uwzględniałaby cechy instytucji samorządowych w różnych krajach, posiadających odmienne ustroje polityczne i społecznogospodarcze. Brak jednomyślności co do istoty «samorządu» utrudniał klasyfikację samorządu gospodarczego. Julian Kuciński, Klasyfikacje i definicje samorządu gospodarczego w Polsce w świetle literatury i ustawodawstwa ( ), Studia Prawno-Ekonomiczne 1973, t. 10.

13 konstytucyjne podstawy samorządu gospodarczego - zasada pomocniczości/subsydiarności ( pomocniczość jednostek wyższego rzędu w stosunku do jednostek niższych szczebli) - zasada decentralizacji (przekazywania władzy ze szczebla centralnego na szczebel lokalny)

14 a) decentralizacja ustrojowa wyposażenie samorządu w status samodzielnego podmiotu publicznoprawnego, osobowość prawną (publiczno-prawną), samodzielność: własne organy niezależne od organów centralnych wraz z ochroną sądową samodzielności

15 b) decentralizacja administracyjna wyposażenie samorządu we własne organy wykonawcze, kompetencje i procedury, umożliwiające realizację zadań publicznych na własnych rachunek i odpowiedzialność

16 c) decentralizacja finansowa wyposażenie samorządu w mienie komunalne przekazane do samodzielnego zarządu oraz własne źródła dochodów (samodzielne ustalane w granicach ustawowych) niezależne od dochodów budżetowych państwa

17 zasada wolności zrzeszania się - nie dotyczy instytucji samorządu gospodarczego - natomiast dotyczy instytucji, które nie są instytucjami samorządu gospodarczego, ale zostały tak nazwane przez ustawodawcę

18 zasada samorządności - samodzielne zarządzanie własnymi sprawami w granicach prawa, na podstawie ogólnego upoważnienia ustawowego; uszczegóławianie ogólnych przepisów ustawowych swobodnie dobranymi normami miejscowymi w zależności od potrzeb i warunków lokalnych, np. zaspokajanie potrzeb wspólnoty gminnej, reprezentowanie interesów przedsiębiorców

19 zasada jawności - transparentność, prawo obywateli do informacji o działalności organów samorządu również nieterytorialnego, ale w zakresie wykonywania przez niego zadań publicznych - zadania własne ( niepubliczne ) pozostają jawne dla członków samorządu* * pytanie czy takowe istnieją?

20 KONIEC