Gospodarka naturalna Wymiana barterowa Pieniądz towarowy Pieniądz symboliczny

Transkrypt

1

2 Gospodarka naturalna Wymiana barterowa Pieniądz towarowy Pieniądz symboliczny Pieniądz to powszechnie akceptowany na danym terytorium środek wymiany. Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach: środka wymiany (cyrkulacji), jednostki obrachunkowej (miernika wartości dóbr i usług), środka płatniczego (realizacji odroczonych płatności), środka przechowywania bogactwa (środka tezauryzacji).

3 Pieniądz towarowy Sól, muszle, suszone ryby, futra, bydło (łac. nazwa pecunia pochodzi od bydła) miedź, brąz, srebro, złoto, monety kruszcowe (VII w p.n.e, w Lidii) Pieniądz symboliczny: Gotówkowy ( banknoty i monety) Depozytowy (zapisy na rachunkach bankowych) Elektroniczny (surogat monet i banknotów, przechowywany na urządzeniu elektronicznym (w postaci np. karty mikroprocesorowej), przeznaczony do dokonywania płatności elektronicznych).

4

5

6 Stabilna wartość powszechna akceptowalność łatwość przenoszenia łatwa podzielność na mniejsze jednostki, trudność podrobienia,

7 Za najstarszy polski pieniądz papierowy uważa się bilety skarbowe z 1794 r., drukowane w Warszawie emitowane podczas Insurekcji Kościuszkowskiej i

8 10 starych zł =0,001PLN starych zł = 200 PLN

9 Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego 1 stycznia 1995 r. Dokonano jej na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Denominację przeprowadzono w stosunku : 1, tzn. że starych złotych równe jest 1 PLN. Minimalna kwota podlegająca wymianie to 100 starych złotych. Zgodnie z ustawą o denominacji złotego wymiana starych złotych na nowe potrwa do końca bieżącego roku czyli do 31 grudnia Departament EmisyjnoSkarbcowy NBP szacuje, że w domach mamy jeszcze około mln sztuk starych monet i banknotów o łącznej wartości licząc w nowych złotych 175 mln zł.

10 Pieniądz papierowy jest niewymienialnym na złoto banknotem, papierem, którego wartość nominalna nie jest uzależniona od rodzaju materiału, z którego został wykonany. Wywodzi się od kwitu depozytowego, wydawanego przez złotników. Początkowo wartość pieniądza papierowego była ustalana w oparciu o parytetet złota (zawartość złota przypisana jednostce pieniężnej). Obecnie pieniądz nie ma już żadnego powiązania z kruszcem. Wymiana banknotów na złoto została całkowicie zlikwidowana w obrotach wewnętrznych wszystkich krajów świata na początku lat 30., a w obrotach międzynarodowych w 1971.

11 Pieniądz symboliczny, jego wartość nie jest związana z wartością materiału, z jakiego został zrobiony. Podstawą jego funkcjonowania jest umowa społeczna, znajdująca wyraz w określonym akcie prawnym. Za jego emisję odpowiedzialne jest państwo, które zleca tę rolę bankowi centralnemu. Wartość pieniądza symbolicznego, a zatem również stabilność cen zależy od tego, jak się kształtuje relacja pomiędzy ilością pieniędzy na rynku a ilością dostępnych towarów i usług. Pieniądz fiducjarny (łac. fides - wiara) banknoty i monety nie mające oparcia w dobrach materialnych ( np. w złocie), ich wartość ma źródło w akcie prawnym władzy państwowej. Jego funkcjonowanie oparte jest na zaufaniu.

12 Już w XII wieku oddawano złotnikom posiadającym skarbce złoto na przechowanie ( depozyt). Z czasem złotnicy odkryli, że zamiast wydawać złoto właścicielowi, aby mógł np. zapłacić kupcowi za towar, lepiej będzie wydać mu pokwitowanie. Na pokwitowaniu posiadacz depozytu mógł wpisać nazwisko osoby i wysokość należnej sumy. Było to wygodne dla wszystkich - dla właściciela, który nie musiał nosić złota do sprzedawcy towarów, i dla kupca, który mógł podjąć należność od złotnika w dowolnej chwili. Złotnicy stawali się bankierami; zauważyli też, że klienci częściej zmieniają tytuły własności złota niż wycofują wkłady. Bankierzy zaczęli więc pożyczać pieniądze innym klientom. Taka pożyczka musiała być po pewnym czasie spłacona wraz z odsetkami. W ten sposób zaczęły funkcjonować pierwsze banki (z włoskiego banco - ława, stół, na którym wymieniano pieniądze).

13 Bank jest przedsiębiorstwem świadczącym usługi finansowe. Jest pośrednikiem między pożyczkodawcami i pożyczkobiorcami. Przyjmuje wolne środki pieniężne w depozyt, a następnie na ich podstawie udziela kredytów. Podstawowym źródłem zysku banku jest różnica między stopą procentową, która bank pobiera od udzielanych kredytów, stopą procentową od depozytów..

14 Przyjmowanie wkładów i udzielanie kredytów (transformacja terminowa, transformacja ryzyka i zapewnienie pewności wkładów) Kreacja pieniądza Optymalizacja portfela aktywów Funkcja rozliczeniowa Obsługa obrotu papierami wartościowymi

15 Jest bankiem emisyjnym. Kontroluje ilość pieniądza w obiegu (podaż pieniądza) Jest bankiem banków Jest bankiem gospodarki narodowej i państwa

16 Ustalanie i kontrola stopy rezerw obowiązkowych Operacje otwartego rynku Refinansowanie banków > pożyczkodawca ostatniej instancji (kredyt redyskontowy i lombardowy) Stopa rezerw obowiązkowych 3% Stopy procentowe NBP Referencyjna 3,50 Lombardowa 5,00 Depozytowa 2,00 Redyskonto weksli 3,75 Dyskonto weksli 4,00

17 Stopa referencyjna ( repo, stopa interwencyjna), określa minimalną cenę, po jakiej Bank Centralny organizuje operacje na otwartym rynku międzybankowym Kredyt lombardowy - stopa lombardowa określa cenę, po jakiej Bank Centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w Banku Centralnym Redyskonto weksli (stopa redyskontowa weksli) określa cenę po której Bank Centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych) Stopy procentowe NBP Referencyjna 4,25 Lombardowa 5,75 Depozytowa 2,75 Redyskonto weksli 4,50 Stopa rezerwy obowiązkowej 3,5% Bony skarbowe to krótkoterminowe papiery wartościowe na okaziciela emitowane przez Skarb Państwa. Bony skarbowe są emitowane z terminem wykupu na okres od 1 do 52 tygodni. Emisja bonów skarbowych służy finansowaniu przez rząd deficytu budżetowego, a dopuszczalna wielkość emisji w danym roku jest określona każdorazowo w ustawie budżetowej. Bony nabywane są zazwyczaj przez firmy krajowe i zagraniczne, często są to banki. Transakcje typu "REPO": Transakcje te polegają na dokonaniu przez Państwa sprzedaży ustalonej kwoty posiadanych bonów skarbowych, z jednoczesnym ich odkupieniem od banku w określonym terminie w przyszłości po cenie, która jest z góry ustalona.

18 Weksel dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty w określonym czasie. Operacje dyskonta weksli zakup przez bank dyskontujący weksel przed terminem ich płatności z potrąceniem z góry odsetek dyskontowych. Bank może przedstawić weksel do redyskonta w banku centralnym. Redyskonto weksli oznacza skup weksli uprzednio zdyskontowanych, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek redyskontowych.

19 Banki Depozyty Rezerwa obowiązkowa Kredyty Bank A 1000,00 35,00 965,00 Bank B 965,00 33,78 Bank C 931,22 32,59 898,63 Bank D 898,63 31,45 867,18 Suma 8563,38 299, ,67 931,22

20 Banki Depozyty Rezerwa obowiązkowa Kredyty Bank A 1000,00 35,00 Bank B 965,00 33,78 Bank C 931,22 32,59 898,63 Bank D 898,63 31,45 867,18 Suma 8 563,38 299, ,67 Cały system , , ,43 K = D (1-r) + D (1-r) + D(1-r) +.. = D ( 1/r) 965,00 931,22 K - kredyty r stopa rezerw obowiązkowych D depozyty (wkłady)

21 Zatrzymanie gotówki w obiegu pozabankowym Nadwyżkowe rezerwy w bankach

22 M- podaż pieniądza D/G - relacja gotówki do depozytów D/RN -relacja rezerw nadwyżkowych do depozytów r -stopa rezerw obowiązkowych BM baza monetarna m m = 1 + D/G r +D/RN +D/G M = mm x BM

23 Masowe wycofywanie depozytów pieniężnych z banków przez ich właścicieli, którzy stracili zaufanie do banku i wpadli w panikę finansową. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) - instytucja gwarantująca depozyty w Polsce. Od 28 listopada 2008, BFG gwarantuje w 100% środki do EUR (ustawa z 23 października 2008 o zmianie ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz.U. Nr 209, poz. 1315).

24 Z powodu niedostatecznej płynności amerykański nadzór bankowy oraz Federal Deposit Insurance Corp. (rządowa firma gwarantująca depozyty bankowe) przejęły kontrolę nad Washington Mutual instytucją dysponującą 307 mld dolarów aktywów i 188 mld $ depozytów. Amerykanie zazwyczaj przeprowadzają tego typu operacje w piątek wieczorem, jednak tym razem rząd chciał szybciej uspokoić klientów. Jednak wcześniej ci ostatni doprowadzili swój bank do ruiny i tylko w ciągu ostatnich 11 dni wypłacili 16,7 mld dolarów swoich wkładów. Tak więc Washington Mutual padł ofiarą klasycznego runu na bank. Jest to też największa plajta w historii amerykańskiej bankowości. Poprzednim rekordzistą był Continental Illinois National Bank & Trust o aktywach 40 mld $, który upadł w roku 1984.

25 M0 zwany także bazą monetarną to najwęższy z agregatów monetarnych, obejmuje gotówkę w obiegu oraz rezerwy banków komercyjnych. Rezerwy banków składają się z depozytów na rachunkach w NBP oraz banknotów znajdujących się fizycznie w bankach. Rezerwy dzielą się na dwie kategorie: rezerwy obowiązkowe, których utrzymywania wymaga NBP (obecnie 3,5 proc. depozytów, co oznacza, że za każde 100 zł przyjętych depozytów muszą one utrzymywać 3,5 zł rezerw) i rezerwy nadwyżkowe, o których utrzymywaniu decydują banki. M1 - obejmuje gotówkę w obiegu (nie obejmuje rezerw banków) oraz depozyty bieżące złotowe i walutowe złożone w bankach komercyjnych przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, niebankowe instytucje finansowe oraz instytucje samorządowe i fundusze ubezpieczeń społecznych. Do tej kategorii wliczane są również depozyty z terminem over-night czyli 24godzinne. Agregat ten nazywany jest też pieniądzem transakcyjnym, gdyż może on służyć do natychmiastowego zrealizowania transakcji pieniężnej, na przykład wykonania przelewu.

26 M2 w skład wchodzą wszystkie składowe agregatu M1 oraz depozyty terminowe z terminem pierwotnym (, czyli terminem na jaki są zakładane) do 2 lat włącznie oraz depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie. Te składniki charakteryzują się niższą płynnością, niż składniki agregatu M1. Mimo, że depozyty terminowe mogą również być zerwane przed okresem, na jaki zostały zawarte, taka operacja wiąże się zazwyczaj z utratą naliczonych odsetek. M3 jest to najszerszy agregat pieniężny obejmujący oprócz składowych agregatu M2 dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu.

27 Pieniądz gotówkowy Pieniądz bezgotówkowy banknoty i monety wkłady środków pieniężnych dokonywane przez klientów w bankach emitowany przez bank centralny kreowany przez banki komercyjne emisja pod całkowitą kontrolą banku centralnego pośrednia kontrola banku centralnego nad kreacją jest prawnym środkiem płatniczym jest wymienialny na prawne środki płatnicze

28 2005 M Depozyty bieżące Depozyty terminowe Inne składniki M Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 2010, GUS, Warszawa 2010, s. 409

29 Podwyższaniu stóp procentowych Podnoszeniu stopy rezerw obowiązkowych Sprzedaży papierów wartościowych w ramach polityki otwartego rynku

30 Popyt transakcyjny (zależy od wysokości dochodów) Popyt ostrożnościowy ( j.w.) Popyt spekulacyjny (zależy od wysokości stopy %) Koszt posiadania pieniądza gotówkowego wyznacza nominalna stopa procentowa