Forward kontrakt terminowy o charakterze rzeczywistym (z dostawą instrumentu bazowego).

Transkrypt

1 Kontrakt terminowy (z ang. futures contract) to umowa pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży, w określonym terminie w przyszłości (w tzw. dniu wygaśnięcia) i po ustalonej w umowie cenie, określonej ilości instrumentu bazowego lub dokonania równoważnego rozliczenia pieniężnego. Po zawarciu transakcji codziennie następuje aktualizacja zobowiązań, co pozwala na wcześniejszą sprzedaż (zamknięcie pozycji). Wśród notowanych na giełdzie kontraktów terminowych inwestorzy mają do dyspozycji kontrakty na indeksy WIG20, mwig40, kontrakty na akcje wybranych spółek, na kursy USD, EUR, CHF, obligacje i WIBOR. Forward kontrakt terminowy o charakterze rzeczywistym (z dostawą instrumentu bazowego). Futures kontrakt terminowy o charakterze nierzeczywistym (bez dostawy instrumentu bazowego), rozwiązanie transakcji dokonuje się przez clearing, a więc wyrównanie różnicy pomiędzy kursem terminowym i kasowym w momencie rozwiązania kontraktu. Przykład dla forwardu i futuresa Forward Podmiot B posiada 100 akcji spółki X wartych 10 zł każda. Podmiot A zobowiązuje się nabyć od podmiotu B te 100 akcji spółki X po 10 zł za 3 miesiące od dnia zawarcia umowy. Podmiot A kupuje 100 akcji po 10 złotych, które na rynku są warte 15 zł. Jeżeli je zatem od razu sprzeda, zrealizuje zysk w wysokości 500 zł [(15 10) 100]. Podmiot A kupuje 100 akcji po 10 złotych, które na rynku są warte 5 zł. Kupuje je zatem dwa razy drożej i traci 500 zł [(10-5) 100]. Futures Gdyby oba podmioty rozliczyły się przez clearing i nie nastąpiłaby rzeczywista dostawa akcji, mielibyśmy do czynienia z futuresem zamiast forwardu. W wariancie 1 podmiot A otrzymałby 500 zł od podmiotu B, zaś w wariancie 2 podmiot B otrzymałby 500 zł od podmiotu A. W przypadku futuresa podmiot B nie musiałby posiadać akcji spółki X. 1

2 Opcja jest to instrument finansowy, dający nabywcy prawo do zawarcia transakcji określonym instrumentem bazowym (a więc do kupna lub sprzedaży akcji, walut, indeksów giełdowych itd.) w przyszłym terminie po z góry określonej cenie. Druga strona transakcji opcjami czyli sprzedawca (wystawca) opcji jest zobowiązany do zawarcia transakcji, jeżeli posiadacz opcji wykona swoje prawo, czyli zażąda zawarcia transakcji zgodnie z umową. Przykład dla opcji kupna (call) (modyfikacja przykładu dla forwardu i futuresa) Podmiot B posiada 100 akcji spółki X wartych 10 zł każda i wystawia (sprzedaje) opcję kupna typu europejskiego tych 100 akcji spółki X po 10 zł za 3 miesiące od dnia zawarcia umowy, pobierając prowizję w wysokości 1 zł za akcję. Podmiot A zgadza się na te warunki i nabywa opcję kupna (call), płacąc za nią 100 zł. Podmiot A wykonuje opcję kupna 100 akcji spółki X po 10 zł od podmiotu B, gdyż może natychmiast sprzedać akcje na rynku po 15 zł. Jego zysk wynosi 500 zł [(15 10) 100] minus prowizja (100 zł), a więc 400 zł. Podmiotowi A nie opłaca się nabyć akcji po 10 zł, które kosztują na rynku 5 zł. Dlatego nie wykonuje posiadanej opcji kupna (call). Jego strata wynosi 100 zł (koszt prowizji zapłaconej podmiotowi B). Uwaga!!!: W przykładzie nastąpiło rozliczenie opcji w formie dostawnej, czyli rzeczywistej transakcji kupna akcji przez podmiot A. Na GPW ma miejsce jedynie rozliczenie opcji na akcje w formie pieniężnej (clearing). Jeśli zatem w przykładzie wzięlibyśmy pod uwagę realia GPW, to podmiot B musiałby w wariancie 1 zapłacić podmiotowi A 500zł (lub 400, jeśli odliczymy prowizję). Przykład dla opcji sprzedaży (put) (modyfikacja przykładu dla forwardu i futuresa) Podmiot A (!) posiada 100 akcji spółki X wartych 10 zł każda i kupuje opcję sprzedaży (put) typu europejskiego tych 100 akcji spółki X po 10 zł za 3 miesiące od dnia zawarcia umowy, płacąc wystawcy opcji sprzedaży (podmiotowi B) prowizję w wysokości 1 zł za akcję. Podmiot B inkasuje prowizję w wysokości 100 zł. Podmiot A nie wykonuje opcji sprzedaży akcji po 10 zł, które na rynku mógłby sprzedać za 15 zł. Ponosi stratę w wysokości 100 zł (koszt prowizji zapłaconej podmiotowi B). 2

3 Podmiot A wykonuje opcję sprzedaży 100 akcji spółki X po 10 zł podmiotowi B, gdyż może natychmiast kupić akcje na rynku po 5 zł. Jego zysk wynosi 500 zł [(10 5) 100] minus prowizja (100 zł), a więc 400 zł. Vide uwaga (Uwaga!!!) dla przykładu dla opcji call Podsumowanie tego przykładu: Przykład dla opcji put jest lustrzanym odbiciem przykładu dla opcji call. Warrant - Warranty są papierami wartościowymi w zasadzie identycznie skonstruowanymi jak opcje. Jedna z podstawowych różnic polega na tym, iż wystawcą opcji może być każdy uczestnik rynku, natomiast warranty emitowane są przez określone podmioty np. biura maklerskie, banki itd. Warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem emitenta do wypłacenia nabywcy kwoty rozliczenia. W przypadku warrantu kupna jest to dodatnia różnica między ceną instrumentu bazowego a ceną wykonania określoną przez emitenta, zaś w przypadku warrantu sprzedaży kwotą rozliczenia jest dodatnia różnica między ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego. W obrocie na warszawskiej giełdzie znajdowały się warranty kupna i sprzedaży, aktualnie jednak się już nie znajdują. Warranty notowane były w systemie notowań ciągłych. Forward, futures transakcje bezwarunkowe symetrycznego ryzyka Opcja, warrant transakcje warunkowe asymetrycznego ryzyka Swap (wymiana, zamiana) umowa pomiędzy dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przepływów pieniężnych, połączenie operacji natychmiastowej i terminowej. Umowa swapu określa, jak ma wyglądać rozliczenie oraz kiedy mają nastąpić przepływy. 3

4 Swap walutowy połączenie operacji natychmiastowej (spot) i operacji terminowej (forward) o przeciwstawnych kierunkach, tzn. np. zakup dolarów za euro na dziś (spot) z jednoczesną ich odsprzedażą (też za euro) po ustalonym już dzisiaj kursie na forward. Podmiot A Podmiot B USD EUR USD EUR + $ SPOT $ + $ + FORWARD + $ Swap odsetkowy umowa zakładająca wymianę w ciągu określonego czasu w oznaczonych odstępach czasu płatności odsetkowych (lub rozliczenia różnicy w ich wysokościach) od hipotetycznej kwoty kapitału transakcji (notional underlying). Zasadą jest, że kwota kapitału jest zdenominowana w tej samej walucie, a płatności odsetkowe są obliczane wg odmiennych zasad ustalania stopy procentowej (najczęściej odsetki wynikające z oprocentowania wg stałej stopy procentowej w zamian za odsetki wynikające z oprocentowania wg zmiennej stopy procentowej). Przykład dla swapu odsetkowego Podmiot A zobowiązał się do płacenia stałej stopy procentowej w wysokości 5% rocznie w ciągu 6 miesięcy w transzach 3-miesięcznych, a podmiot B w zamian zobowiązał się przekazywać z tą samą częstotliwością odsetki policzone wg formuły zmiennej stopy procentowej, tzn. każdorazowo 3-miesięczny WIBOR dla odpowiedniego okresu odsetkowego. Hipotetyczny kapitał transakcji to 10 mln zł. 4

5 Podmiot A 10 mln zł Podmiot B 3 mies. 3M WIBOR 0 90/ mln zł 5% 90/ mln zł 3 mies. 6 mies. 3M WIBOR 3 90/ mln zł 5% 90/ mln zł 6 mies. Gdzie: t czas 3M WIBOR 0 kasowa stopa procentowa WIBOR dla depozytów 3-miesięcznych w czasie t 0 (dziś) 3M WIBOR 3 kasowa stopa procentowa WIBOR dla depozytów 3-miesięcznych w czasie t 3 (za 3 miesiące) Podsumowanie przykładu: Podmiot A miał pasywa na zmienną stopę procentową, zaś aktywa na stałą. Bał się zatem podwyżki stóp procentowych (r% ). Wyeliminował ryzyko dla hipotetycznej kwoty kapitału w wysokości 10 mln zł. Podmiot B miał aktywa na zmienną stopę procentową, zaś pasywa na stałą. Bał się zatem obniżki stóp procentowych (r% ). Wyeliminował ryzyko dla hipotetycznej kwoty kapitału w wysokości 10 mln zł. 5