Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Transkrypt

1 222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia dziewięćdziesiąty drugi kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2016 r.) oraz prognozy na lata KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 92 (październik 2016 r.) (ukazuje się od 1994 roku) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska Warszawa tel faks Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 28 października 2016 r. dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy dobra koniunktura w handlu zagranicznym stabilne tempo wzrostu PKB Sytuacja w kwartale 2016 r. Według szacunków Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, w trzecim kwartale 2016 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 3,0 proc., czyli tyle samo co w pierwszym kwartale i nieco mniej niż w drugim. Świadczy to o stabilizacji dynamiki procesów gospodarczych w Polsce, na niezbyt niestety wysokim poziomie. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w okresie od lipca do września wyniosło 0,8 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w trzecim kwartale 2016 roku w dalszym ciągu pozostawał popyt krajowy. Tempo wzrostu popytu krajowego w trzecim kwartale Instytut szacuje na 3,4 proc 1. Oznacza to, że dynamika tej wielkości kształtowała się na poziomie nieco wyższym niż odnotowano w pierwszym półroczu, kiedy to tempo wzrostu popytu krajowego wyniosło 3,2 proc. Na wzrost popytu krajowego w trzecim kwartale największy wpływ miał wzrost spożycia ogółem, które zwiększyło się o 3,7 proc. Tempo wzrostu spożycia indywidualnego, czyli konsumpcji, wyniosło w tym samym czasie 3,6 proc. Spośród składników popytu krajowego najniższą dynamiką w trzecim kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od lipca do września spadły one o 3,5 proc. Był to już trzeci z rzędu kwartalny spadek tej wielkości, co nie najlepiej rokuje na perspektywy wyraźniejszego przyspieszenia wzrostu gospodarczego w najbliższym okresie. Jednym z czynników decydujących o niskiej dynamice inwestycji jest obserwowana zapaść w budownictwie. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1

2 Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 Źródło: GUS W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki były w trzecim kwartale, usługi rynkowe. Tempo wzrostu wartości dodanej w usługach rynkowych Instytut szacuje na 4,0 proc., czyli nieco mniej niż pierwszym i drugim kwartale. Wolniejsze tempo wzrostu, w opinii IBnGR, odnotowano w przemyśle. Tempo wzrostu wartości dodanej w przemyśle było niższe niż w całym pierwszym półroczu i wyniosło 3,5 proc. Produkcja sprzedana przemysłu w trzecim kwartale zwiększyła się o 2,5 proc. Najniższą dynamikę wzrostu odnotowano w budownictwie. Zdaniem Instytutu, wartość dodana w budownictwie obniżyła się w trzecim kwartale 2016 roku aż o 12,3 proc. Spadła również produkcja sprzedana budownictwa, której tempo wzrostu, według szacunków IBnGR, wyniosło w trzecim kwartale -19,2 proc. Spadek produkcji budowlano-montażowej od początku roku wyniósł łącznie -14,9 proc., co oznacza, że obserwowany kryzys przyjmuje rozmiary nienotowane od lat i jest głębszy od zapaści z lat Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w trzecim kwartale niższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 8,5 proc., a import o 9,0 proc. Oznacza to pogorszenie salda handlowego Polski z zagranicą, choć po pierwszych trzech kwartałach roku pozostaje ono dodatnie. W uproszczeniu oznacza to, że wyeksportowano z Polski dobra i usługi o wartości wyższej, niż do Polski importowano. Obrotom handlowym kraju sprzyjała względna stabilizacja kursu złotego względem euro oraz dolara amerykańskiego. Średni kurs euro do złotego w trzecim kwartale spadł tylko o 0,7 proc. w porównaniu z drugim kwartałem, a średni kurs dolara zwiększył się jedynie o 0,5 proc ,0 11,5 9,7 8,3 I IV V VI IX X XI X Stopa bezrobocia na koniec września wyniosła 8,3 proc. Oznacza to jej spadek o 0,4 punktu procentowego w porównaniu z końcem drugiego kwartału oraz o 1,4 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Jest to najniższy poziom stopy bezrobocia od maja 1991 roku, natomiast biorąc pod uwagę analogiczny miesiąc lat poprzednich od września 1990 roku. Spadkowi stopy bezrobocia towarzyszył wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków IBnGR przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej zwiększyło się w trzecim kwartale o 1,9 proc. Nieco wolniej niż w drugim kwartale wzrastało przeciętne realne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 4,1 proc. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od lipca do września -0,8 proc., przy czym na koniec września wyniosło ono -0,5 proc. (w skali roku). Oznacza to, że już dziewiąty kwartał z rzędu obserwowana jest deflacja, czyli spadek przeciętnego poziomu cen konsumpcyjnych. Zjawisko to w trzecim kwartale 2016 roku było tylko nieznacznie słabsze niż w pierwszym i drugim kwartale. W pierwszych trzech kwartałach 2016 roku, w porównaniu do sytuacji sprzed roku, najszybciej spadały ceny transportu (o 6,6 procent), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 10,0 proc.) oraz odzieży i obuwia (o 4,4 proc.). 2

3 Prognoza na lata Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 5,0 4,5 4,3 4,0 3,5 3,3 3,3 3,3 3,3 3,6 3,4 3,1 3,0 3,0 3,1 3,0 3,1 3,1 3,3 3,3 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 I IV I IV I IV I IV Źródło: GUS, IBnGR Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2016 roku wyniesie w Polsce 3 proc., co oznacza, że będzie ono zdecydowanie niższe niż w roku poprzednim. Warto bowiem przypomnieć, że według ostatniej rewizji GUS, wzrost gospodarczy w 2015 roku oszacowany został na 3,9 proc. W roku 2017 spodziewamy się nieco szybszego wzrostu PKB wzrośnie realnie o 3,2 proc. Koniunktura makroekonomiczna w 2017 roku będzie więc bardzo zbliżona do tegorocznej. Najlepsza koniunktura powinna panować w połowie roku, kiedy to tempo wzrostu PKB, w drugim oraz w trzecim kwartale wyniesie 3,3 proc. W 2016 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 4 proc. Znacznie gorszy wynik w tym samym czasie będzie odnotowany w pogrążonym w kryzysie sektorze budowlanym, gdzie spadek wartości dodanej zbliży się do 11 procent. W sektorze usług rynkowych, mającym największy udział w tworzeniu PKB, wzrost wartości dodanej wyniesie w 2016 roku 4,2 proc. W roku 2017 spodziewamy się nieco lepszej koniunktury w przemyśle, gdzie wartość dodana wzrosnąć może o 4,3 proc wzrost w przemyśle będzie wspierany przez utrzymującą się korzystną sytuację w handlu zagranicznym. Duża zmiana powinna natomiast nastąpić w sektorze budowlanym, który wyjdzie z trwającego półtora roku kryzysu. Wartość dodana w budownictwie wzrośnie w 2017 roku o 7,5 proc. Wolniej niż w 2016 roku rozwijał się będzie sektor usług rynkowych, gdzie wartość dodana zwiększy się o 3,3 proc. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2016 roku wyniesie 3,3 proc., czyli niemal tyle samo co w roku Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o 3,5 proc., między innymi za sprawą środków finansowych przekazanych w ramach programu Wzrostowi spożycia sprzyja jednak przede wszystkim dobra sytuacja na rynku pracy i rosnące zatrudnienie. Wartość nakładów brutto na środki trwałe spadnie natomiast o 1,9 proc. Głównym powodem spadku inwestycji jest ograniczenie skali realizacji inwestycji infrastrukturalnych, ale także pogorszenie nastrojów i wzrost awersji do ryzyka w sektorze przedsiębiorstw. W roku 2017 popyt krajowy rósł będzie w podobnym tempie (3,4 proc.), jednak zmieni się struktura tego wzrostu. Nieco wolniejszemu wzrostowi spożycia indywidualnego (3,3 proc.) towarzyszyć będzie wzrost nakładów brutto na środki trwałe, które zwiększą się realnie o 3,1 proc. Nakłady brutto na środki trwałe będą rosły za sprawą uruchomienia inwestycji drogowych i kolejowych na wyraźnie większą skalę niż w roku W roku 2016 sytuacja na rynku pracy kształtuje się korzystnie, co w dużej mierze jest jeszcze pokłosiem bardzo dobrej koniunktury gospodarczej pod koniec poprzedniego roku. Według prognozy Instytutu, na koniec 2016 roku stopa bezrobocia rejestrowanego wyniesie 8,5 proc., a wzrost przeciętnego zatrudnienia 2,1 proc. W przypadku bezrobocia, będzie to najlepszy grudniowy wynik od roku W roku 2017 sytuację na rynku pracy także określić będzie można jako dobrą, choć tendencja spadku bezrobocia najprawdopodobniej się odwróci. Według prognozy IBnGR, bezrobocie rejestrowane na koniec przyszłego roku wyniesie 8,7 proc. Wolniejszy niż w 2016 będzie wzrost przeciętnego zatrudnienia w gospodarce, który wyniesie 1,3 proc. Dobra sytuacja na rynku pracy, tak w roku 2016, jak i 2017, będzie czynnikiem korzystnie wpływającym na poziom spożycia indywidualnego i wzrost gospodarczy. 3

4 I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 92 (październik 2016 r.) Wykres 3 Inflacja w Polsce 4,0 3,5 3,0 X 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 X I Źródło: GUS, IBnGR X I pasmo celu inflacyjnego X I Według prognozy IBnGR, w czwartym kwartale 2016 roku zakończy się w Polsce utrzymująca się od ponad dwóch lat deflacja, a poziom cen będzie w tym okresie dokładnie taki sam jak rok wcześniej. W grudniu 2016 roku ceny wzrosną o 0,2 proc. W roku 2017 wzrost cen dóbr i usług konsumpcyjnych wyniesie średnio 1,1 proc., a inflacja w grudniu wyniesie 1,9 proc. Oznacza to, że mimo iż ceny zaczną w końcu rosnąć, to wzrost ten będzie niewielki. Czynniki wpływające na wzrost cen w roku 2017 to przede wszystkim rosnące ceny paliw i energii, utrzymujący się wzrost wynagrodzeń i dalszy napływ środków finansowych w ramach programu Według prognozy IBnGR, w roku 2016 tempo wzrostu eksportu wyniesie 8,7 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 9,4 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym czasie ujemny. W roku 2017 spodziewać się należy nieznacznego przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 8,9 proc. oraz także dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 9,5 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej. Czynnikiem sprzyjającym wzrostowi polskiego eksportu będzie także w najbliższych kwartałach utrzymujący się wysoki kurs euro względem złotego. W ocenie Instytutu, w latach spodziewać się należy stabilizacji kursu euro i dolara na względnie wysokich poziomach wobec złotego. Utrzymywanie się słabego kursu złotego powodowane będzie przede wszystkim dużą niepewnością co do rozwoju sytuacji gospodarczej w Polsce, kontrowersjami wokół istotnych elementów polityki gospodarczej rządu oraz negatywnymi ocenami sytuacji w Polsce formułowanymi przez opiniotwórcze organizacje międzynarodowe. Tendencje na rynku walutowym w sposób istotny będą również kształtowane przez wydarzenia w polityce międzynarodowej. Według prognozy IBnGR, średni kurs euro w roku 2016 wyniesie 4,3 złotego, a dolara 3,9 złotego. W roku 2017 kursy wobec euro i dolara wynosić będą odpowiednio 4,2 oraz 3,9 złotego. 4

5 Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR IV I IV PKB % k/k 0,8 1,0 0,9 1,1 1,1 0,8 PKB % r/r 3,0 3,1 3,1 3,3 3,3 3,0 3,0 3,2 Wartość dodana w przemyśle % r/r 3,5 4,0 3,5 4,3 4,8 4,5 4,0 4,3 w budownictwie % r/r -12,3-9,8 3,7 5,9 8,4 9,7-10,9 7,5 w usługach rynkowych % r/r 4,0 3,8 3,5 3,7 3,1 3,0 4,2 3,3 Popyt krajowy % r/r 3,4 3,5 3,5 3,6 3,5 3,2 3,3 3,4 Spożycie ogółem % r/r 3,7 3,8 3,6 3,5 3,3 3,1 3,6 3,4 w tym: indywidualne % r/r 3,6 3,6 3,6 3,4 3,1 3,0 3,5 3,3 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r -3,5 0,8 1,5 4,0 4,2 2,5-1,9 3,1 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 2,5 3,7 3,5 3,2 4,6 4,4 3,7 3,9 budownictwa % r/r -19,2-15,0 2,3 5,1 8,0 9,9-14,9 7,0 Inflacja (CPI; średnia) % -0,8 0,0 0,2 0,8 1,4 1,9-0,7 1,1 Inflacja (CPI; k.o.) % -0,5 0,2 0,4 1,0 1,6 1,9 0,2 1,9 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 9,3 7,3 9,2 8,3 9,4 8,5 7,3 8,5 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 4,1 4,1 4,1 3,9 3,5 3,3 3,9 3,7 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 1,9 1,8 1,8 1,5 1,0 0,7 2,1 1,3 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 8,3 8,5 8,8 8,3 8,5 8,7 8,5 8,7 Eksport (GUS/RN) % 8,5 8,6 8,7 8,9 9,2 8,6 8,7 8,9 Import (GUS/RN) % 9,0 9,5 9,5 9,6 9,4 8,9 9,4 9,5 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -0,5-0,3-0,3-0,7-0,9-1,3-0,3-1,3 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,89 4,0 3,9 3,9 3,8 3,8 3,9 3,9 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,34 4,3 4,3 4,3 4,2 4,1 4,3 4,2 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5