Dyskurs naukowy i nienaukowy, czyli jak napisać tekst językiem naukowym Piotr Kocyba. < Philosophische Fakultät / Institut für Europäische Studien>

Transkrypt

1 Dyskurs naukowy i nienaukowy, czyli jak napisać tekst językiem naukowym Piotr Kocyba

2 Krytyka ideologii według Petera Zimy

3 Rozróżnienie między teorią a ideologią Powstaje wiele trudności, jeżeli mamy wskazać różnice między zjawiskami, które są zespalane na wszystkich poziomach. Podczas gdy ideolodzy głośno powołują się na autorytet prawdy, nauki, filozofii jak i teorii, naukowcy zarzucają sobie nawzajem zaślepienie ideologiczne, uprzed-miotowioną świadomość oraz naiwność metafizyczną. (Zima 1989, 9)

4 Rozróżnienie między teorią a ideologią Do tej pory nie znaleziono solidnych podstaw dla odróżnienia nauki od ideologii. (Barnes 1982, 111)

5 Rozróżnienie między teorią a ideologią Przykład definicji naukowości : Następujące pięć właściwości zgodność z faktami, brak sprzeczności, zasięg, prostota oraz płodność są wszystkie uznanymi kryteriami dla oceny teorii. (Kuhn 1970, 423)

6 Rozróżnienie między teorią a ideologią Przykłady charakterystyki ideologii: strategie usprawiedliwiania (Topitsch/ Salamum 1972) obrazowy język, wartościowanie, afektywne stosowanie języka (Geiger 1966) fałszywa, uprzedmiotowiona świadomość (Adorno 1963) strategia zasłaniania (Ludz 1973) fałszywa, ale naukowo usankcjonowana idea (Boudon 1986)

7 Rozróżnienie między teorią a ideologią Podczas gdy ideolog zastanawia się, jak można innych optymalnie językowo zmanipulować, teoretyk zastanawia się, pod jakimi językowymi warunkami można się optymalnie porozumieć w danym przedmiocie. Więc ideologia to przede wszystkim postępowanie dyskursywne [...] a nie kłamstwo, idea lub fałszywa świadomość. (Zima 1989, 254)

8 Dyskursywne postępowanie ideologii 1.Dualizm, istotność oraz klasyfikacja 2.Izotopie jako ciągi konotacji 3.Aktant mityczny 4.Naturalizm, myślenie tożsamościowe 5.Monolog jako funkcja społeczna

9 Społeczna funkcja ideologii Kto pragnie osiągnąć wpływ polityczny, ten będzie w swoich przemowach i pismach sięgał po uproszczenia: po klasyfikacje dualistyczne, proste modele aktantów, utożsamiania dyskursywne itp. Będzie on unikał ambiwalencji oraz ironii, jak również kompleksowych taksonomii, pytań otwartych i dyskursów konkurujących, ponieważ intuicja podpowie mu, że rozważania teoretyczne nie służą mobilizacji jednostek i grup. Ten cel znacznie łatwiej osiągnie stosując schematy dyskursu ideologicznego. (Zima 1989, 290)

10 Przykład W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

11 Aktant mityczny W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

12 Izotopie jako ciągi konotacji W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

13 Izotopie jako ciągi konotacji dualizm W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

14 Dualizm poziom składni W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

15 Dualizm poziom składni W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

16 Dialog? W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

17 Dialog? W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

18 Monolog! W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

19 Naturalizm, myślenie tożsamościowe W tekście tym stawiam sobie za cel zaproponowanie pewnych rozwiązań terminologicznych (wykształconych w latach siedemdziesiątychosiemdziesiątych przez językoznawstwo światowe), które pozwoliłyby dokładniej analizować górnośląskie formy językowe i uniezależnić proces takiej analizy od ideologicznych potrzeb nacjonalizmu. Możliwe jest, że zobiektywizowane podejście do fenomenu języka na Górnym Śląsku wpłynie stymulująco na rozwój badań nad tożsamościami etnicznymi i narodowymi na tym terenie, bo jak podkreślono wcześniej język i tożsamość zdają się silniej współzależne od siebie w Europie Środkowej i Wschodniej niż gdzie indziej. Jednak należy zaznaczyć, że w przyszłości zapewne zostaną wypracowane lepsze i spójniejsze modele opisu zjawisk językowych, choć warto mieć na uwadze powiedzenie amerykańskiego semiotyka Alfreda Korzybskiego, że żadna mapa nigdy nie osiągnie stuprocentowej dokładności, musiałaby bowiem stać się tożsama z terenem, który opisuje. (Kamusella 1998, 75)

20 Działanie dyskursy ideologicznego Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne, i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z elementami niemieckimi, określa ją jako kreol górnośląski. (Struve 2006, 612)

21 Dualizm Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne, i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z elementami niemieckimi, określa ją jako kreol górnośląski. (Struve 2006, 612)

22 Naturalizm, myślenie tożsamościowe Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne, i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z elementami niemieckimi, określa ją jako kreol górnośląski. (Struve 2006, 612)

23 Aktant mityczny Kamusella [...] frontalnie atakuje interpretację dialektów górnośląskich jako polskich, argumentując, że ujęcie takie opiera się wyłącznie na ideologii nacjonalistycznej. Zamiast tego opisuje on sytuację językową na Górnym Śląsku, tak jak kształtowała się na przełomie XIX i XX w., interpretując ją jako słowiańskie kontinuum dialektalne. Z drugiej strony, w oparciu o międzynarodowe badania socjo- oraz etnolingwistyczne, i wskazując na wymieszanie mowy Ślązaków z elementami niemieckimi, określa ją jako kreol górnośląski. (Struve 2006, 612)

24 Literatura: Barnes, B.: T.S. Kuhn and Social Science. New York Kamusella, T.. Kreol górnośląski. W: Kultura i Społeczeństwo 1 (1998), S Kuhn, T.S.: Reflections on my Critics. W: Lakatos, I./ Musgrave, A. (Hrsg.): Criticism and the Growth of Knowledge. Cambridge Struve, K.. [Recenzja: Kamusella, T. Schlonzska mowa. Język, Górny Śląsk i nacjonalizm. 2 Bde. Zabrze 2005/2006.] W: Zeitschrift für Ostmitteleuropaforschung-Forschung 2006, 4, S Topitsch, E./ Salamun, K.: Ideologie. Herrschaft des Vorurteils. Wien Zima, Peter V.: Ideologie und Theorie. Eine Diskurskritik. Tübingen 1989.