TEORIA POWSTANIA KAPITALIZMU

Transkrypt

1 TEORIA POWSTANIA KAPITALIZMU Kliknij, wg. Karla aby Polanyi edytować styl wzorca podtytułu

2 Karl Polanyi Urodził się 25 października 1886,a zmarł 23 kwietnia intelektualista węgierski. Znany głównie jako autor Wielkiej Transformacji.

3 Tytułem wstępu zacznę od przypomnienia, że prekursorem kapitalizmu było późnośredniowieczne nowożytne mieszczaństwo. Mieszczanie prowadzili rozbudowaną i skomplikowaną działalność gospodarczą, zajmowali się handlem, operacjami bankowymi, nabywali ziemię. Sprzyjało to wykształceniu się racjonalności ekonomicznej. Według współczesnych ekonomistów kluczowe znaczenie dla powstania kapitalizmu miało kształtowanie się precyzyjnie określonych praw własności oraz instytucji sprzyjających dotrzymywaniu umów.

4 Konkretny kształt kapitalizmu jest różny w różnych krajach, a najważniejsze z tych różnic dotyczą : udziału państwa w gospodarce zakresu instytucji zabezpieczenia społecznego organizacji rynku kapitałowego społecznej organizacji przedsiębiorstw

5 Najogólniej można powiedzieć, że różnice te wiążą się z bardziej indywidualistycznym, lub bardziej solidarystycznym charakterem danej kultury. Kapitalizm - jako najważniejsze zjawisko cywilizacyjne epoki nowożytnej wywoływał i nadal wywołuje gorące spory. Dotyczą one : społecznych i kulturalnych skutków działania tego systemu dolności do rozwiązywania problemów ekonomicznych ludzkości możliwości adaptacyjnych szans jego trwałości

6 Jednym z wybitnych badaczy kapitalizmu a zarazem zdecydowanym krytykiem wolnego rynku jest Karl Polanyi, którego najciekawsze poglądy postaram się tu przedstawić. Są one zawarte w jego fundamentalnym dziele Wielka Transformacja wydanym w 1944 roku w Nowym Jorku.

7 Najpierw pozwolę sobie krótko przybliżyć jego sylwetkę, gdyż doświadczenia życiowe w pewnym sensie ukształtowały jego poglądy na kapitalizm. Polanyi urodził się w Wiedniu 25 października 1886 roku, ale dorastał w Budapeszcie, gdzie studiował filozofię i prawo angażując się w działalność społeczno- polityczną o charakterze lewicującym.

8 Po utworzeniu Węgierskiej Republiki Rad, wyjechał do Wiednia, ożenił się z działaczką węgierskiego rewolucyjnego ruchu studenckiego, pracując jako dziennikarz. Rosnące wpływy faszyzmu w Austrii skłoniły go do wyjazdu z kraju i osiedlenia się w Anglii. Pracował tu jako dziennikarz, nauczyciel akademicki i korepetytor i współpracował z chrześcijańskimi socjalistami. W 1935 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych gdyż otrzymał propozycje wygłoszenia serii wykładów na amerykańskich uniwersytetach już wówczas pracował nad swoją pierwszą i najgłośniejszą książką Wielka Transformacja, którą wydał w Nowym Jorku w 1944 roku.

9 WIELKA TRANSFORMACJA KARL POLANYI

10 Podjął w niej temat rewolucji przemysłowej i jej społecznych i gospodarczych konsekwencji. Zakwestionował dotychczasowe teorie powstania kapitalizmu. Jednak głównym tematem książki jest wzrost i upadek społeczeństwa rynkowego, a jej przesłanie wpisywało się w powojenne debaty na temat kapitalizmu. Świadczył również podtytuł książki - Polityczne i gospodarcze korzenie naszych czasów. Polanyi jest uznawany za twórcę kulturalnej ekonomii czyli tak zwanego substantywizmu. Nakreślił wizję nowego, postideologicznego, wspaniałego świata, krytykując zarówno socjalizm jak i kapitalistyczną gospodarkę rynkową. Twierdził, że obie te ideologie niszczą autonomię i wolność społeczeństwa obywatelskiego.

11 Odrzucił ekonomię jako naukę o : bogactwie narodu optymalizacji i maksymalizacji bogactwa I zdefiniował ją jako sposób zaspokajania potrzeb materialnych społeczeństwa. Uważał, że ludzie współżyją ze środowiskiem naturalnym i społecznym, a ekonomia w tym kontekście dąży do zaspokajania potrzeb, a nie do wiecznego rozwoju.

12 Uważał, że wolny rynek prowadzi do katastrofalnych efektów : wzrostu ubóstwa powstawania i narastania konfliktów rozpadu więzi społecznych Dlatego jego zdaniem konieczne jest poddanie gospodarki regulacjom i kontrolom, aby oprócz wytwarzania zysku umożliwiała ona kształtowanie się pożądanych relacji społecznych.

13 Kluczem do nowego systemu proponowanego przez Polanyiego jest przestrzeń społeczna czyli obszar samoregulacji w państwie, gdzie uczestnicy gry sami ustalają zasady. Zamiast rynkowego egoizmu i paternalizmu państwowego konieczne jest powstanie pola współpracy, gdzie wszyscy uczestnicy wspólnie ustalają : zasady budujące lokalne struktury rozwoju normy instytucje zarządzające wzajemnymi relacjami

14 Powstaje jednak pytanie, czy taki system jest możliwy do powstania w praktyce. Wydaje się, że wizje Polanyiego są w jakiejś mierze możliwe do zaobserwowania w systemie społeczno-ekonomicznym Szwajcarii czy Skandynawii. Poglądy autora Wielkiej Transformacji spotkały się z ostra krytyką ze strony ekonomistów ze szkoły austryjackiej gdyż stanowią jej antytezę. Wielka Transformacja stała się jednak klasyczną pozycją socjologii historycznej, a jej autor przyczynił się do rozwoju antropologii ekonomicznej i socjologii życia gospodarczego.

15 DZIĘKUJE ZA UWAGĘ KAROLINA GAJEWSKA