3/23/2015 STRATYFIKACJA SPOŁECZNA SYSTEM KLASOWY STRATYFIKACJA I KLASY SPOŁECZNE

Transkrypt

1 STRATYFIKACJA I KLASY SPOŁECZNE dr Agnieszka Kacprzak STRATYFIKACJA SPOŁECZNA Jest to struktura nierówności między grupami społecznymi, dotycząca dostępu do korzyści materialnych i symbolicznych. Cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw: 1. Niewolnictwo 2. System kastowy 3. System stanowy 4. System klasowy SYSTEM KLASOWY 1

2 TEORIE KLAS I STRATYFIKACJI TEORIA MARKSA Klasa według Marksa to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji Relacje klasowe mają charakter wyzysku: kapitaliści zatrzymują dla siebie wartość dodaną, wypracowaną przez klasę robotniczą Pogłębiające się nierówności: kapitaliści bogacą się na niespotykaną skalę, a sami robotnicy nie korzystają z wytwarzanego przez siebie dobrobytu TEORIA WEBERA Rozwinął wypracowane przez Marksa pojęcie klasy i dodał dwa nowe wymiary stratyfikacji: status i partię 2

3 TEORIA WRIGHTA We współczesnym społeczeństwie są trzy sposoby panowania and środkami ekonomicznymi i w związku z tym trzy klasy: 1. Panowanie nad kapitałem finansowym 2. Panowanie nad materialnymi środkami produkcji (ziemia, fabryki, biura) 3. Panowanie nad siłą roboczą KLASA KAPITALISTÓW panuje nad wszystkimi trzema KLASA ROBOTNICZA (niebieskie kołnierzyki) nie panuje nad żadnym KLASA BIAŁYCH KOŁNIERZYKÓW sprzeczne położenie klasowe MODEL KLAS GOLDTHROPE A O przynależności klasowej decyduje sytuacja rynkowa i sytuacja zawodowa jednostki SYTUACJA RYNKOWA - średnie zarobki, bezpieczeństwo zatrudnienia, perspektywy awansu SYTUACJA ZAWODOWA stopień autonomii i kontroli jakiej poddany jest pracownik w miejscu pracy Trzy główne warstwy klasowe: 1. KLASA URZĘDNICZA administratorzy, wysocy urzędnicy, kierownicy, właściciele 2. KLASA POŚREDNIA szeregowi pracownicy niefizyczni, drobni rzemieślnicy i właściciele, rolnicy 3. KLASA PRACUJĄCA pracownicy fizyczni KLASA A STYL ŻYCIA (P. Bourdieu) Oprócz sytuacji ekonomicznej i zawodowej o przynależności do danej klasy społecznej decyduje również określony STYL ŻYCIA KAPITAŁ KULTUROWY - "dobre maniery", gust kulturowy, znajomość form kultury wysokiej, wykształcenie, posiadane dobra kulturowe (malarstwo, książki itp.). KAPITAŁ SPOŁECZNY - posiadaniem trwałej sieci związków i kontaktów społecznych KAPITAŁ EKONOMICZNY 3

4 KLASA WYŻSZA 1 % najbogatszych ludzi posiadających zarówno majątek jak i władzę i mogących przekazać tę pozycję dzieciom Nazwisko Szacunkowy majątek w mln PLN Źródło dochodu Jan Kulczyk Surowce, Motoryzacja, Nieruchomości, Infrastruktura Zygmunt Solorz-Żak Media: Polsat Michał Sołowow Przemysł: Cersanit, Barlinek Leszek Czarnecki Finanse: Lukas Bank Dariusz Miłek Handel: Buty (CCC) Wiaczesław Smołokowski Surowce (ropa) Grzegorz Jankielewicz Surowce (ropa) German Efromovich Transport i logistyka (Synergy Group) Jerzy Starak Przemysł: Polpharma Roman Karkosik Przemysł: Impexmetal Źródło: Forbes, Lista 100 najbogatszych Polaków 2015 KLASA ŚREDNIA Klasa skupiająca tzw. białe kołnierzyki, a więc ludzi pracujących w zawodach inteligenckich, administracyjnych i kierowniczych Osoby zaliczające się do klasy średniej dzięki swojemu wykształceniu i kwalifikacjom technicznym zajmują stanowiska lepiej płatne i bardziej prestiżowe niż pracownicy fizyczni Najmniej spójna wewnętrznie- upper middle class i lower middle class KLASA ŚREDNIA W POLSCE Źródło: H. Domański, Instytut Filozofii i Socjologii PAN,

5 KLASA ROBOTNICZA W Polsce 40 % społeczeństwa, Europa Zach % Czy klasa robotnicza w miarę bogacenia się upodobnia się do klasy średniej? Badania Goldthrope a z lat 60-tych wykazały, że o ile standard życia i stan posiadanych dóbr konsumpcyjnych jest podobny, to nie nastąpiło przejmowanie norm i wartości klasy średniej Klasa robotnicza w Polsce: w 70 % zatrudniona w sektorze prywatnym, traktują pracę instrumentalnie, stylem życia wzorują się na klasie średniej RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA Przemieszczanie się jednostek i grup między różnymi pozycjami socjoekonomicznymi Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa jak zmienia się pozycja jednostki w jej życiu zawodowym Ruchliwość międzypokoleniowa w jakim stopniu dzieci idą w ślady swoich rodziców w wyborze kariery zawodowej SPOŁECZEŃSTWO OTWARTE równość szans na awans społeczny, także dla jednostek, które urodziły się w niższych warstwach społecznych RUCHLIWOŚC SPOŁECZNA W POLSCE osoby o najniższych wynikach w teście inteligencji Ravena, lecz plasujące się wyżej w strukturze społecznej, uzyskały w latach średni przyrost dochodów na poziomie 760 zł, tak samo mało inteligentni, ale z dołu społecznej drabiny poprawili swój status jedynie o 67 zł. Osoby o najwyższych wynikach w teście inteligencji z klasy niższej osiągnęły wzrost o 650 zł Źródło: badania PolPan (Słomczyński, Janicka) 5