MOC ŚWIĄTECZNYCH PRZEPISÓW

Transkrypt

1 Nr 3/2014 magazyn PKUconnect MOC ŚWIĄTECZNYCH PRZEPISÓW NIECH BĘDZIE Z WAMI! KULTURA POD CHOINKĄ PODPOWIADAMY, CO WYBRAĆ NA PREZENT PKU W USA I NA WĘGRZECH HISTORIE DANA I RÉKI O MAGII ŚWIĄT ROZMAWIAMY Z BOŻENĄ DIDYCZ

2 SPIS TREŚCI WYWIAD 04 Bajeczne sny pod choinką - wywiad z Bożeną Didycz REPORTAŻ 06 XXVIII Konferencja Szkoleniowa E.S.PKU w Zagrzebiu - Kamilla Strączek, Elżbieta Krzywińska-Zdeb, Time for Croatia! - Maria Słupska EXTRA 12 PKU w USA. Historia Dana Historia Réki z Węgier PORADY 32 Świąteczna gorączka - Justyna Drabik, Dorota Deli WASZE HISTORIE 36 Nasze pierwsze Święta z PKU - Ania, mama Antka KULTURA 38 Kultura pod choinką Świąteczne inspiracje - Karolina Folgart, Maria Słupska, Justyna Socha KONKURS 48 PKU T-shirt Designer - wyniki POZNAJMY SIĘ 50 Klub Milusińskich WIEDZA 16 Jesienne przeziębienia czy może brak odporności - fakty i mity - Agata Lange POBAW SIĘ 52 Łamigłówki ze św. Mikołajem FELIETON 18 Czas, w którym wszystko jest łatwiejsze - Justyna Socha Oby Święta były w nas - Karolina Folgart KUCHNIA 22 Święta zaczynają się w kuchni - Jerzy Nogal Przy świątecznym stole - Justyna Filonik, Gosia Szczygielska, Karolina Folgart, Renata Wasek, Aneta Paluch 24

3 OD REDAKCJI Czym są dla nas święta Bożego Narodzenia? Czy w pogoni za zakupami, prezentami, pomiędzy przygotowywaniem barszczu a obowiązkowym myciem okien nie zatracamy istoty Świąt? Czy potrafimy w tych ważnych przedświątecznych chwilach zatrzymać się, rozejrzeć wokół, podnieść wzrok znad telefonu czy monitora komputera i odnaleźć spojrzenie ukochanej osoby? Jednym Święta kojarzą się ze wspólnym pieczeniem pierniczków, inni nie wyobrażają ich sobie bez zapachu choinki. Jednak w każdym obrazie Świąt jedna rzecz jest niezmienna: rodzina. To ona, a nie perfekcyjnie wysprzątane mieszkanie czy wypieczone ciasto, sprawia, że tworzy się ta słynna magia Świąt. Warto o tym pamiętać, a wszystko inne pójdzie gładko. Jeżeli na dodatek trzymasz w rękach świąteczne wydanie Magazynu PKUconnect a trzymasz, bo czytasz te słowa to już naprawdę nie masz o co się martwić! Jak przygotować się do Świąt i nie dać zwariować się świątecznej gorączce, radzi psycholog Dorota Deli. Natomiast dietetyk Justyna Drabik podpowiada, jak uniknąć pokus przy wigilijnym stole. Z Bożeną Didycz rozmawialiśmy o bajecznych snach pod choinką i pytaliśmy o zapach Świąt. Rozważaniom na temat duchowego wymiaru Świąt w swoich felietonach oddały się Karolina Folgart i Justyna Socha. podpowiadamy, co można wpisać na listę świątecznych życzeń. Kulinarny plan oczarowania całej rodziny rozpisany? Po inspiracje odsyłamy w ręce królującego nam szczęśliwie Jerzego Nogala. Ale uwaga! W Święta wszyscy lubimy niespodzianki, dlatego i my mamy małe co nieco dla Was. Zakasaliśmy rękawy i przygotowaliśmy nasze popisowe świąteczne dania PKU. Pozostaje nam życzyć miłej lektury i niezwykłych, pełnych magii Świąt. Niech to będzie wyjątkowy czas dla Was. Wesołych Świąt! Zespół Nutricia Maria Słupska tym razem przywiozła nam relację z pierwszej ręki z konferencji E.S.PKU, która odbyła się w Chorwacji. Temat konferencji postanowiły przybliżyć Wam również Elżbieta Krzywińska-Zdeb i Kamilla Strączek. Jeżeli już jesteśmy za granicą, to warto wspomnieć o naszej kontynuacji cyklu PKU za granicą, w którym swoimi historiami podzielili się Réka z Węgier i Dan ze Stanów Zjednoczonych. A teraz jeszcze szybkie podsumowanie przedświątecznych sprawunków. List do świętego Mikołaja wysłany? Jeżeli nie, w dziale Kultura Dzielcie się z nami swoimi opiniami na temat Magazynu PKUconnect, wysyłając na adres: redakcja@pkuconnect.pl 3

4 Wywiad Bajeczne sny pod choinką Proszę zamknąć oczy i pomyśleć o Bożym Narodzeniu. Co Pani widzi? Jakie zapachy czuje? Bożena Didycz: Okres przed Świętami nieodzownie kojarzy mi się z bajeczną scenerią długiej, spowitej głębokim snem nocy, przyprószonej iskrzącym się w księżycowym świetle śniegiem, poskrzypującym pod stopami przechodniów. Okres ten zaczynał się dla nas dzieci od oczekiwania na św. Mikołaja. Różne są zdania w kwestii jego istnienia czy jego zdolności przedostawania się przez otwory kominowe do domostw zamieszkałych przez grzeczną dziatwę. Ja mogę odpowiedzialne potwierdzić, że istnieje, gdyż widziałam na własne oczy Świętego, jak wysiadał z zaprzęgu przy kościele pod wezwaniem św. Elżbiety przy ul. Gródeckiej we Lwowie. A po raz drugi spotkałam go w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie. Od Mikołajowej nocy zaczynały się przygotowania do Świąt: robiło się ozdoby na choinkę (łańcuchy, stroiki z kolorowego papieru, bibuły), w ruch szły sreberka z czekolady do owijania orzechów włoskich. Nie mogło nie być pierników, a gdy się je piekło, po mieszkaniu rozchodził się niepowtarzalny zapach miodu, goździków i cynamonu. W kuchni zarządzała mama: tata przygotowywał tradycyjny forszmak (tylko w Galicji), my z siostrą pomagałyśmy w lepieniu pierogów z kapustą i grzybami, uszek z prawdziwkami do barszczu. Potem przychodziła kolej na amoniaczki, makowce i kutię A także na magię zapachu jodły. Przy wierzchołku tata zawsze sadowił aniołki w sukienkach, poniżej chór sikorek, 4

5 gili, puchających sówek, wyglądających spomiędzy sopelków lodu, czarodziejskich gwieździstych bombek, łańcuchów, kulek śniegu z waty, śnieżynek z bibułki... Najpiękniejsze były jednak chwile kolędowania i bajeczne sny pod choinką. A teraz przypomnę smutną prawdę z okresu mojego dzieciństwa: na pasterkę do lwowskiej katedry przychodzili nieliczni śmiałkowie po kryjomu Urodziła się Pani we Lwowie, tam też skończyła studia i rozpoczęła pracę. Jak wyglądają przygotowania do Świąt na Ukrainie? Jakie są tradycyjne dania na Święta? Czy są jakieś szczególne zwyczaje, smaki, których nie sposób odnaleźć u nas w Polsce? Na obszarach dawnej Galicji, która zawsze była wielonarodowym i wielowyznaniowym ludzkim tyglem, święta Bożego Narodzenia chrześcijanie obrządku greckokatolickiego i prawosławni obchodzą według kalendarza juliańskiego. To powoduje, że okres świąteczny w Galicji trwa od 24 grudnia (wyznawcy obrządku rzymskokatolickiego) do 19 stycznia (Chrysta Spasytela). Tradycje stołu wigilijnego są zbliżone do zwyczajów Lubelszczyzny i Białostocczyzny z przewagą kaszy jaglanej i gryczanej oraz kapusty z grochem. Natomiast przed wieczerzą głowa rodziny zamiast opłatka dzieli się z członkami rodziny prosforą (praśnym chlebem). Kiedy i jak rozpoczyna Pani przygotowania do Świąt? Ja staram się kontynuować tradycję magii świąt Bożego Narodzenia i zaczynam przygotowania od 6 grudnia, próbując powstrzymać pęd codziennego życia. Co jest dla Pani istotą Świąt? Dla mnie są to święta rodzinne, które w mojej rodzinie zawsze spędzaliśmy razem. Gdy pojawiały się nowe pokolenia, Święta nadal były przygotowywane przy Złotej. Najwspanialsze są te chwile, gdy jesteśmy razem Najwspanialsze były te chwile, gdy byliśmy razem Te Święta będą dla Pani zapewne wyjątkowe, ponieważ została Pani w tym roku babcią. Jak się Pani czuje w nowej roli? Zaczynałam swoją pracę zawodową jako neonatolog na klinice położniczej, przyszło mi przeżywać wiele tysięcy cudów narodzin. Emocje, które towarzyszą narodzinom własnej córki, są niepowtarzalne! Ale narodziny wnuczki spowodowały, że ze spokojnego i zrównoważonego neonatologa spadła skorupka i Zuzi wolno prawie wszystko! A mnie wolno ją rozpieszczać oczywiście do określonych granic. W ostatnim numerze magazynu pisaliśmy o życiu z PKU w innych krajach. Pani nieraz wspominała, że bardzo blisko poznała sytuację osób z PKU na Ukrainie. Czy mogłaby Pani przybliżyć naszym czytelnikom ten temat? W dniach października 2014 roku w Zagrzebiu odbyła się Konferencja Europejskiego Stowarzyszenia Rodziców Pacjentów i Pacjentów z PKU i Innymi Rzadkimi Chorobami Metabolicznymi. Poproszono mnie o pomoc językową przedstawicielce rodziców z Ukrainy, która zgłosiła swój akces na przystąpienie do tej organizacji. Opisując aktualną sytuację osób z PKU, powiedziała o tym, że od stycznia 2014 roku na Ukrainie: nie wykonuje się badań przesiewowych; nie są prowadzone przetargi na zakup mieszanek leczniczych dla dzieci w wieku od 0 do 4 lat z funduszy państwa; dla starszych grup wiekowych mieszanki kupowane są z budżetów rodzinnych, a po 18 roku życia z reguły nie jest to w ogóle kontynuowane; pacjenci są prowadzeni przez poradnie genetyczne, brakuje dietetyków. Czego życzyłaby Pani naszym czytelnikom z okazji nadchodzących Świąt? Życzę wszystkim ciepłych Świąt w gronie rodzinnym! Jak obyczaj każe stary, według ojców naszej wiary, pragnę złożyć Wam życzenia w dniu Bożego Narodzenia. Niech ta Gwiazdka Betlejemska, która świeci nam o zmroku, zaprowadzi Was do szczęścia Waszych marzeń w nowym roku. n DR N. MED. BOŻENA DIDYCZ Urodzona we Lwowie, gdzie w 1986 roku ukończyła studia medyczne. Od 1996 roku pracuje w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie. W 2000 roku ukończyła specjalizację I stopnia, a w 2004 II stopnia z pediatrii. W znaczącej większości jej praca zawodowa związana jest z poradnią chorób metabolicznych, w szczególności z pacjentami z fenyloketonurią. Członkini zarządu Polskiego Towarzystwa Fenyloketonurii oraz European Society for Study of Inborn Errors of Metabolism. Bardzo blisko poznała sytuację pacjentów z fenyloketonurią na Ukrainie, gdzie uczestniczyła w konferencjach naukowych w Kijowie i Charkowie, które cieszyły się ogromnym zainteresowaniem rodziców i pacjentów z PKU. Prywatnie szczęśliwa żona, matka i babcia ukochanej wnusi. Miłośniczka kwiatów, dobrej książki, muzyki klasycznej, dobrej ballady, baletu i tańca klasycznego. Dr Bożena Didycz jest ekspertem na stronie PKUconnect.pl. 5

6 reportaż XXVIII Konferencja Szkoleniowa E.S.PKU w Zagrzebiu W dniach października 2014 r. odbyła się kolejna, już XXVIII wspólna konferencja pacjentów z PKU oraz lekarzy i dietetyków zorganizowana przez Europejskie Towarzystwo Fenyloketonurii (ESPKU). Tym razem miejscem obrad był Zagrzeb. 6

7 Deszczowa i chłodna jesienna aura była rekompensowana ciekawymi wykładami i owocnymi dyskusjami w zakresie zagadnień związanych z fenyloketonurią. Większość wystąpień i prezentacji wykładowców była prowadzona równolegle dla dwóch grup słuchaczy: pacjentów i ich rodzin oraz profesjonalistów. Część wykładów była też wspólna. Organizatorzy przedstawili schemat specjalistycznej opieki nad chorwackimi pacjentami z fenyloketonurią, który w większości nie odbiega od procedur diagnostyczno-terapeutycznych stosowanych w innych krajach europejskich. Pewną różnicą jest nadal stosowanie w chorwackich badaniach przesiewowych noworodków testu Guthriego, który w większości ośrodków jest już zastępowany bardziej nowoczesnymi metodami, w tym głównie tandemową spektrometrią mas, czyli MS/MS. Ciekawym wystąpieniem była retrospektywna ocena wyników ankiet rozprowadzonych wśród pacjentów z PKU podczas zeszłorocznej Konferencji E.S.PKU w Antwerpii. Okazało się, że spośród różnych form kształcenia zdecydowana większość ankietowanych pacjentów opowiedziała się za indywidualnym sposobem szkolenia. Najskuteczniejszą metodą zdobywania wiedzy według respondentów była bezpośrednia rozmowa z lekarzem i dietetykiem, podczas której wykorzystywano materiały szkoleniowe. Prof. Laurie Bernstien w swoim wykładzie podkreśliła konieczność ciągłej edukacji, dowodząc, że poszerzanie zasobów wiadomości zawsze przekłada się na jakość życia pacjentów z PKU. Prof. Francjan van Spronsen przedstawił postęp prac grupy ekspertów zaangażowanych z inicjatywy ESPKU w tworzenie Europejskich Standardów Diagnostyki i Leczenia PKU. Jak co roku omawiano problemy w zakresie różnych niedoborów żywieniowych u pacjentów z PKU stosujących konwencjonalną dietę niskofenyloalaninową. Niedobory pierwiastków śladowych, np. kobalaminy, selenu cynku, niedobory makroelementów czy antyoksydantów oraz trudności w przestrzeganiu restrykcyjnej diety w różnych grupach pacjentów (w tym u ciężarnych), nadal są aktualnym wyzwaniem dla zespołów terapeutycznych oraz pacjentów i ich rodzin. Wieloośrodkowa praca badawcza na temat roli witaminy E w PKU wykazała, że mało jest dowodów na jej niedobór u pacjentów stosujących dietę niskofenyloalaninową w oparciu o dostępne preparaty białkowe PKU. Był to miły akcent polski, gdyż dane te pochodziły z ośrodków polskich, a przedstawione F Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zagrzebiu 7

8 Na podstawie wyników badań doświadczalnych u myszy oceniano wpływ tzw. mieszaniny dużych, oboreportaż Kościół św. Marka w Zagrzebiu F zostały przez dr hab. med. Bożenę Mikołuć z Białegostoku. Interesującym spostrzeżeniem na temat preferencji smakowych u chorych z PKU podzieliła się prof. Anita MacDonald. Chorzy z PKU mają zdecydowaną tendencję do wyboru produktów kwaśnych i gorzkich w porównaniu z grupą kontrolną (bez PKU). Skłonność do takich preferencji sensorycznych może wynikać z większej tolerancji ich kubków smakowych języka na produkty gorzkie, co wiąże się z wczesnym wprowadzeniem preparatów niskofenyloalaninowych i ich ciągłym spożywaniem. Neofobia żywieniowa (czyli strach przed nowymi pokarmami, ich postacią i konsystencją) dotyka wielu chorych z PKU. Aby temu zapobiec należy pamiętać o konieczności wczesnego wprowadzania w diecie różnorodnych smaków pokarmowych. Jednolitość posiłków zarówno pod względem ich składu, jak i walorów smakowych grozi ujawnieniem się różnych postaci neofobii żywieniowych. Prof. Laurie Bernstein przekazała słuchaczom wiele praktycznych wskazówek nie tylko o niekonwencjonalnych metodach przeliczania wagi i składu posiłków ciężarnej z hiperfenyloalaninemią, lecz także o możliwościach przezwyciężania innych problemów związanych z poszczególnymi okresami ciąży. Poruszyła kwestię świadomego i planowanego macierzyństwa, przypomniała objawy związane z ujawnieniem się zespołu matczynej fenyloketonurii. Przestrzegała przed rezygnacją z diety niskofenyloalaninowej u położnic w pierwszych miesiącach po porodzie. Udowodniono, że wysokie stężenia fenyloalaniny we krwi w okresie połogu mogą nasilać objawy depresji poporodowej, prowadzić do zaburzeń emocjonalnych, a w konsekwencji utrudniać wykonywanie obowiązków rodzicielskich. Przedstawiano też nowoczesne metody terapeutyczne, poparte zarówno wynikami wieloletnich badań przedklinicznych, jak i obserwacjami własnymi. 8

9 jętnych aminokwasów (zwanych LNAA) na regulację stężeń neurotransmiterów. Omawiano rolę sapropteryny w leczeniu różnych postaci hiperfenyloalaninemii. Terapia taka przynosi oczekiwany skutek tylko u tych pacjentów, u których badania diagnostyczne potwierdziły tzw. wrażliwość na BH4. Dotyczy to chorych z łagodnymi postaciami PKU, łagodną hyperfenyloalaninemią z określoną mutacją w genie PAH. Duże nadzieje z wprowadzeniem tej terapii wiążą się z pozytywnymi wynikami stosowania jej u ciężarnych z hiperfenyloalaninemią. Porównywano wpływ stężeń fenyloalaniny z okresu wieku wczesnodziecięcego i dorastania na jakość życia pacjentów dorosłych. Zalecenia dietetyczne, wskazówki dla chorych z PKU i ich opiekunów, informacje o świadczeniach socjalnych, nowinkach, wydarzeniach to kolejne zagadnienia, które poruszano w wielu wykładach. pod względem walorów smakowych niczym się nie różniły od produktów żywnościowych nie PKU. A wieczorem, podczas uroczystej kolacji, uczestnicy konferencji podziwiali i oklaskiwali zdolności artystyczne profesjonalnych wykonawców pieśni operowych oraz umiejętności zawodowych tancerzy. Do późnej nocy trwały rozmowy, nawiązywano nowe znajomości. Bawiono się przy rytmach muzyki lat 40., 80. i 90. XX wieku. Organizatorzy zapewnili wszystkim uczestnikom spotkania bogaty program szkoleniowy, a przede wszystkich stworzyli okazję do kontynuowania ożywionych dyskusji, wymiany doświadczeń i zawarcia nowych znajomości. Z niecierpliwością będziemy czekać na kolejny zjazd E.S.PKU za rok. n W przerwach pomiędzy wykładami można było degustować znakomitych potraw PKU, które wielokrotnie DR N. MED. ELŻBIETA KRZYWIŃSKA-ZDEB Specjalista pediatra. Pracuje w Klinice Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego PUM w Szczecinie. Zainteresowania zawodowe: wrodzone wady metabolizmu, a w szczególności fenyloketonuria. Pasjonuje się muzyką symfoniczną, literaturą współczesną oraz turystyką rowerową. KAMILLA STRĄCZEK Specjalista dietetyki i planowania żywienia. Obecnie jest asystentem dietetykiem w Klinice Pediatrii Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego w Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 1 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Organizatorka szkoleń, spotkań oraz warsztatów dietetycznych dla pacjentów z PKU. Prywatnie miłośniczka podróży, książek oraz gotowania. Kamilla Strączek jest ekspertem na stronie PKUconnect.pl. 9

10 REPORTAŻ Time for Croatia! Konferencja E.S.PKU 2014 Uczestnictwo w konferencji E.S.PKU od zawsze sprawiało mi wiele radości tym razem nie było inaczej. Chorwacja zaskoczyła mnie na wielu płaszczyznach: zaczynając od pogody (nie spodziewałam się 10 C ani lejącego deszczu), poprzez piękne okoliczności i robiący wrażenie hotel, aż po ciekawą, raczej społeczną tematykę wykładów. Te w sumie cztery i pół dnia były zdecydowanie obfitujące w wiele wrażeń, nowych doświadczeń i nowo poznanych ludzi. Trudno opowiedzieć o wszystkim, dlatego postaram się poruszyć te według mnie najważniejsze. Mówiąc o konferencji w Zagrzebiu, nie można nie wspomnieć o Nutricii. Bynajmniej nie mówię jedynie o nowych preparatach, które pojawiły się na rynku, ale całym dniu, który firma nam zorganizowała. Jako pacjentka niesamowicie doceniam, gdy jakaś firma angażuje się w nasze potrzeby i pyta nas o zdanie. Podczas pierwszego dnia mojego pobytu w Chorwacji brałam udział w testowaniu nowych preparatów, obradach okrągłego stołu oraz serii krótkich wywiadów, które przygotowała dla nas Nutricia. Miałam okazję opowiedzieć, a tak właściwie zostać przemaglowaną w sprawie moich preferencji preparatowych. Ile mi zajmuje wypicie preparatu? Jaki byłby idealny format? Czy preparat jest wystarczająco, czy za bardzo sycący? Co myślimy o posmaku? O zapachu? Cała seria pytań, na które można było udzielić jak najbardziej wyczerpującej odpowiedzi. Była to również świetna okazja, żebym dowiedziała się czegoś o sobie. Bo tak naprawdę to nie zastanawiamy się zbyt często nad tymi kwestiami. Przeważnie pijemy preparat, bo musimy i tyle. A dla mnie było to niesamowicie ciekawe doświadczenie, które pomogło mi sprecyzować moje preferencje i to, czego będę szukać w przyszłości. Serdecznie polecam każdemu wykonanie takiego rachunku sumienia, bo możemy sobie w ten sposób uzmysłowić wiele rzeczy, o których wcześniej nie mieliśmy bladego pojęcia. Podczas obrad okrągłego stołu jak mam w zwyczaju teraz to nazywać miałam okazję posłuchać i wypowiedzieć się, co robić dalej z fenyloketonurią i jak lepiej pomagać pacjentom. Odbywały się rozmowy o filmikach, które dokładnie wyjaśniałyby, czym jest fenyloketonuria, jednak w przyjemnym, mniej medycznym języku. Myśleliśmy również o filmikach, które tworzyliby starsi już pacjenci, mogący być swego rodzaju wsparciem dla młodych rodziców. Pomysłów jest wiele z różnych stron i już się potwornie cieszę na to, jak nasze małe środowisko PKU prężnie się rozrasta i działa tak, aby pomagać innym. Wykłady w dużej mierze dotyczyły porównywania sytuacji fenylaków oraz stowarzyszeń w różnych krajach. Prym tu zdecydowanie wiodły te nastawione na Chorwację, ale i tak można było znaleźć coś przyjemnego dla siebie. Bardzo ciekawym wykładem był ten przeprowadzony przez panią Laurie Bernstein z Kolorado na temat fenyloketonurii matczynej, który całkiem głęboko zapadł mi w pamięć. Przedstawiła wszystkie krytycznie ważne fragmenty i informacje w bardzo przyjazny sposób. 10

11 Pamiętam jej słowa: W momencie, gdy matka z PKU zachodzi w ciążę, to nie ona, lecz dziecko jest dla niej najważniejsze. I jest to zdecydowanie coś, o czym warto pamiętać: że robimy to wszystko dla naszych dzieci. Czasami trzeba będzie wysłuchać trudnych i przykrych słów od lekarzy, dietetyków, psychologów czy innych ludzi, ale oni mówią to tylko i wyłącznie po to, żeby nasze dziecko urodziło się zdrowe. Wiele prelekcji opierało się również na informacjach o tym, jak powinniśmy edukować rodziców i dzieci oraz w jaki sposób je leczyć. Coraz większy nacisk kładzie się na naukę poprzez zabawę: robienie gier bingo z zawartościami fenyloalaniny w produktach, krzyżówki, łączenie par, które podkreślałyby również, jak ważne jest picie preparatu w diecie niskofenyloalaninowej. Odbył się też wykład na temat odmienności smaków u dzieci z PKU. Otóż okazało się, że z racji tego, iż pijemy nasz preparat, który w smaku jest raczej gorzki, dzieci i osoby dorosłe z fenyloketonurią bardziej lubią smak gorzki w innych potrawach. Jako taki przykład podano brokuły, które nam, fenylakom, podobno bardziej smakują. Jak wiadomo, smaki zmieniają się z wiekiem, dlatego gdy jesteśmy starsi, nie jemy już aż tylu słodyczy, co w wieku dziecięcym. Wbrew przypuszczeniom okazało się, że osoby chore na fenyloketonurię wcale nie spożywają więcej warzyw i owoców niż osoby zdrowe mamy po prostu czasami nieco odmienne preferencje smakowe! Osobiście uważam to za bardzo ciekawy temat, który pokazuje, jak nasza choroba nas kształtuje. Jednym z takich najmilszych dla mnie aspektów była możliwość poznania nowych, fascynujących ludzi, z których każdy miał jakąś ciekawą historię do opowiedzenia. To niesamowite, jak sposoby leczenia i podejście do diety różnią się w innych krajach. Miałam okazję wymienić z nimi doświadczenia, ich plany na przyszłość, to, co myślą o chorobie i jak o tym mówią. Pomaga nam to spojrzeć z innej perspektywy na to, jak może wyglądać nasze życie z PKU, że nie musimy się bać o tym mówić, że możemy żyć z chorobą za pan brat. Zdarzyło mi się już wcześniej uczestniczyć w konferencjach w Liverpoolu, Warszawie czy Kopenhadze. Jednak tutaj przyszła mi do głowy pewna myśl. Zaczęłam się zastanawiać nad tym, co jest takiego w tych konferencjach, że zawsze przyciąga tłumy ludzi. Doszłam do wniosku, że to musi być atmosfera. Tutaj wszyscy śmiało i z dumą przyznajemy się do tego, że jesteśmy chorzy na fenyloketonurię. Nikt tego nie ukrywa mówimy to wprost, bez jakichkolwiek ogródek. Trochę jak w domu, a czasami nawet lepiej. Tutaj są sami swoi, ludzie Maria Słupska którym nie trzeba nic wyjaśniać, którzy rozumieją wszystkie trudności i wyzwania, jakie stawia przed nami nasza przypadłość. Jest trochę jak w jednej wielkiej rodzinie. Są firmy farmaceutyczne, które jak te dobre ciotki i wujkowie zawsze podsuną coś nowego pod nos. Poproszą o spróbowanie i wysłuchają najróżniejszych opinii na temat produktów, zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych. Są lekarze, którzy jak nasi rodzice będą czuwać nad naszym zdrowiem i wielokrotnie powtarzać te wszystkie kluczowe informacje, tak aby nasze poziomy były dobre i byśmy byli zadowoleni z diety, jednocześnie szukając dla nas najlepszego lekarstwa. I w końcu jesteśmy my, pacjenci, trochę jak bracia i siostry. Wszyscy jesteśmy na diecie, jemy podobne rzeczy, pijemy czasami te same preparaty i przeżywamy podobne problemy oraz rozterki. I właśnie po to, aby poczuć tę w gruncie rzeczy rodzinną atmosferę, namawiałabym wszystkich do brania udziału w konferencjach. Następna odbywać się będzie w Berlinie, gdzie już teraz Was bardzo zapraszam. Mam nadzieję, że uda nam się tam spotkać! O kulinarnych nowościach i ciekawostkach można przeczytać na blogu kulinarnym na stronie PKU Connect, do czego zachęcam. n Osiemnastoletnia studentka medycyny. Marzy o licznych i nietuzinkowych podróżach. Uwielbia jeździć na nartach, konno, a także wybierać się ze znajomymi na koncerty albo spontaniczne wyjazdy. Lubi stawać przed nowymi, ciekawymi wyzwaniami, które mogą ją wiele nauczyć. No i jest fenylakiem. Maria jest współautorką bloga PKU od kuchni na stronie PKUconnect.pl 11

12 EXTRA PKU w USA. Historia Dana Witajcie, mam na imię Dan i tego lata skończyłem 30 lat. Fenyloketonuria towarzyszy mi od dnia narodzin. Mieszkam w Seattle w stanie Waszyngton i jestem najstarszy z trojga rodzeństwa: mam 2 lata młodszego brata i 4 lata młodszą siostrę, która również choruje na fenyloketonurię. Od kiedy tylko pamiętam, piłem preparaty białkowe. A musicie wiedzieć, że 25 lat temu w USA dostępne były tylko dwa jeden dla niemowląt, a drugi dla wszystkich pozostałych i nie wyglądały one tak jak te, które mamy teraz, w różnych smakach i formach. Ten, który piłem, nie miał smaku i był tak skondensowany, że żołądek wykręcał mi się za każdym razem, gdy musiałem go spożyć. Badania przesiewowe noworodków w stanie Waszyngton wprowadzono dopiero w 1982 roku, a ja urodziłem się dwa lata później. To oznaczało, że miałem tylko jedną książeczkę z przepisami niskobiałkowymi. Nie było żadnych specjalistycznych sklepów z żywnością niskobiałkową; tylko pewna włoska firma robiła odpowiedni dla nas makaron. Od momentu moich narodzin do wieku 5 lat moja babcia wymyślała dla mnie różne rodzaje dań. Nie dość, że jako pierwsza upiekła chleb PKU, to jeszcze wydała książkę kucharską z przepisami PKU, z której wiele osób korzysta do dziś. Powiedzenie, że moja babcia była wspaniałą kucharką, to za mało! Moja poradnia metaboliczna mieści się przy Uniwersytecie Waszyngtońskim i dopiero po kilku latach, gdy poznałem mojego kolegę, który pracuje z wieloma ośrodkami w całym kraju, dowiedziałem się, że podejście tego ośrodka do leczenia PKU jest wyjątkowe. W taki sposób prowadzeni są pacjenci tylko kilku poradni w kraju. Wspólnie z moją siostrą raz w miesiącu byliśmy zabierani wcześniej ze szkoły, aby w poradni dowiedzieć się, które produkty są dla nas dobre, a które złe, i jak gotować dania niskobiałkowe. Za każdym razem uczyliśmy się nowych potraw. W okolicy świąt Bożego Narodzenia mieliśmy tzw. wymianę ciasteczkową, podczas której nasze mamy wymieniały się przepisami na ciasteczka. To był mój ulubiony czas w poradni! Nasi rodzice znajdowali się wtedy w osobnym pokoju i rozmawiali z lekarzami i dietetykami, ucząc się diety PKU i radzenia sobie z nią. Każda rodzina miała czas na indywidualne konsultacje, dopasowane do ich potrzeb. To wszystko było mocno eksperymentalne, bo wśród pacjentów znajdowało 12

13 się tylko kilkoro starszych ode mnie dzieci z PKU. Dorastałem w tej grupie rówieśników z PKU. Dopiero potem dowiedziałem się, że w innych częściach kraju wielu pacjentów nigdy nie poznało swoich kolegów z PKU przez poradnię, ponieważ w innych ośrodkach wizyty były np. tylko raz do roku. Możecie więc sobie wyobrazić moje zdziwienie, kiedy poznałem rodziców i dzieci z PKU twierdzących, że nigdy wcześniej nie spotkali innej osoby z PKU! Moja siostra Sam i ja mamy zupełnie inne podejście do diety. Jej tolerancja jest na poziomie 400 mg Phe dziennie a to połowa mojej dobowej tolerancji. Ja jestem bardziej niespokojnym typem: zawsze miałem problemy z uczeniem się w szkole, nigdy nie mogłem usiedzieć spokojnie, dobrze czułem się dopiero poza salą lekcyjną. Jeśli miałem przeczytać książkę, to zawsze wolałem znaleźć jej filmową adaptację. Kiedy byłem mały, zostałem modelem jeansów Levi s, umiałem sam sterować małą żaglówką, uprawiałem zapasy i zdobyłem czarny pas w taekwondo w wieku 17 lat. Nigdy nie byłem też wybredny, jeśli chodzi o jedzenie. Natomiast Sam zawsze walczyła ze swoimi emocjami i była dość zmienna, co spowodowało, że jest bardzo wybredna w przypadku jedzenia. Pamiętam, że przygotowywaliśmy w kółko jej ulubioną potrawę, a potem przychodził nagle taki dzień, że nagle nie chciała już jej tknąć. Moja siostra świetnie odnajdowała się w różnego rodzaju sportach, a dorastając wśród braci, nauczyła się być twardą zawodniczką na boisku. Zawsze dobrze sobie radziła w szkole, uczęszczała na zaawansowane kursy i wiele od siebie oczekiwała. Kiedy skończy studia w 2015 roku, uzyska tytuł doktora nauk w 4 lata, co jest nie lada wyczynem! Jako że dwoje dzieci z PKU w jednej rodzinie jest u nas rzadkością, często byliśmy zapraszani do udziału w różnych badaniach. Jedno z nich polegało na porównaniu rodzeństwa, które zdiagnozowano w różnym czasie: Sam zdiagnozowano w ciągu 24 godzin po urodzeniu, mnie po 10 dniach. Teraz, kiedy jest tak dużo gotowych produktów niskobiałkowych, jadanie na przyjęciach, randkach i spotkaniach firmowych nie jest skomplikowane ani dziwne. Musiałem wykazać się kreatywnością, kiedy z kolegami w college u graliśmy w piwnego ping ponga, bo nie mogłem wypić za dużo piwa. Kiedyś myślałem, że wyjechanie ze znajomymi to duży kłopot, ale znalazłem na to swój sposób. Mój ojciec również zaangażował się działalność charytatywną związaną z PKU i zorganizował pilotażowy program wakacyjnych kolonii wspólnych dla zdrowych dzieci i tych z PKU. Podczas kolonii towarzyszył nam dietetyk z poradni, który przychodził podczas pory posiłków i gotował nasze potrawy. Potem po prostu szliśmy do kuchni i zabieraliśmy swoje posiłki ale jedliśmy w jednej sali z innymi dzieciakami. To był pierwszy raz, kiedy wyjechałem gdziekolwiek bez rodziców na ponad tydzień. Ostatnia rzecz, jaką mój tata zorganizował, zanim odszedł na emeryturę, to coroczne obozy PKU. Nadal czekam na nie z niecierpliwością. Spotykam tam co roku mnóstwo dzieciaków z PKU, ale teraz nie jeżdżę jako uczestnik obecnie jestem w komitecie organizacyjnym. Trwa to już 11 lat, a ja jestem z tego dumny. Nie każdy angażuje się tak jak ja, ale każdy z nas ma jakąś ciekawą historię do opowiedzenia n 13

14 EXTRA Historia Réki z Węgier Nazywam się Réka Primmer i urodziłam się w 1987 roku w Budapeszcie. Pracuję w firmie Nutricia jak koordynator projektów internetowych i uważam, że jestem w dobrym miejscu. Studiowałam komunikację i italianistykę na Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa w Budapeszcie. Jak więc widać, PKU to nie jest koniec świata! Kiedy rodzice dowiedzieli się, że mam PKU, oczywiście byli przerażeni. Zajęło im trochę czasu, zanim się z tym oswoili. Potem kolega z poradni metabolicznej wytłumaczył im podstawy choroby i znaczenie diety w tej chorobie. Włożyli wiele wysiłku w to, by nauczyć mnie utrzymywania właściwej diety, i zawsze bardzo mnie w tym wspierali. W młodszym wieku dieta jest niezwykle ważna, dlatego dziecko potrzebuje uwagi rodzica przez cały czas, a to buduje między nimi silną więź, która mocno przekłada się na późniejsze relacje. Na początku nie mogłam zrozumieć, dlaczego nie mogę jeść tego, co inni. Gdy byłam dzieckiem, mówiono mi, że te czy tamte potrawy nie są dla mnie. Akceptowałam to i ich nie próbowałam. Kiedy nieco podrosłam, wytłumaczono mi, jak ważne jest to, abym ściśle przestrzegała swojej diety. Rodzice starali się kupować mi wszystkie nowe produkty niskobiałkowe, aby urozmaicić mój sposób odżywiania. Kiedy chodziłam do przedszkola i szkoły podstawowej, mama przynosiła mi jedzenie w termosie, żebym mogła jeść posiłki z innymi dziećmi. Potem w liceum i na studiach nie było to już potrzebne: nauczyłam się jeść kanapki w ciągu dnia. Mama nadal gotuje mi posiłki na kilka dni, tak żebym mogła je sobie zabierać do pracy. Moja zamrażarka jest pełna gotowych dań, więc kiedy tylko czegoś potrzebuję, wyjmuję danie, gotuję sobie do tego makaron i mam gotowy posiłek. Co tydzień kupuję też chleb w specjalnym sklepie z żywnością dietetyczną, kroję go na kromki i zamrażam w porcjach. W dzisiejszych czasach łatwiej jest trzymać dietę, nawet gdy jest się poza domem, bo sałatkę czy frytki można kupić prawie wszędzie. Jednak gdy wyjeżdża się na kilkudniową wycieczkę trzeba się przygotować (preparaty, chleb, makaron). Moi rodzice są założycielami Węgierskiego Stowarzyszenia PKU, do którego dołączyłam, gdy dorosłam. Latem uczestniczę w koloniach PKU; jeżdżę na nie co roku, odkąd skończyłam 6 lat najpierw z rodzicami, a teraz sama. Organizatorzy zawsze znajdują jakieś ciekawe miejsca, do których jedziemy: byliśmy już w wielu pięknych miejscach w naszym kraju. Poza programem edukacyjnym są też różne inne ciekawe zajęcia, dzięki czemu zawsze dobrze się bawimy. Wszyscy mamy podobne problemy, więc starsi pomagają młodszym poprzez dzielenie się z nimi swoim doświadczeniem, poradami i wskazówkami. Uczestniczę również w naszym programie PKU (np. warsztaty z pieczenia) i pomagam w pracach biurowych w naszych Stowarzyszeniu. W 2003 roku miałam szansę pojechać do Güby na międzynarodowe kolonie PKU, gdzie reprezentowałam Węgry. Mieszkaliśmy tam w domu w środku lasu w naprawdę pięknym otoczeniu! To było niesamowite doświadczenie, bo czuliśmy się wszyscy jak jedna wielka rodzina. Trzy lata później pojechałam ze Stowarzyszeniem do Chorwacji na wakacje, które sponsorowała Nutricia. To było jedno z lepszych doświadczeń mojego życia. Po raz pierwszy zobaczyłam morze i bardzo mi się podobała atmosfera w Chorwacji. Mieszkaliśmy w pięknym ośrodku, a także kilka razy jeździliśmy do miasta Pula na zwiedzanie. W 2008 roku koledzy z poradni metabolicznej dr Ágnes Schuler, dr Csilla Somogyi, Ilona Milánkovics zwrócili moją uwagę na stypendium Guthrie i zachęcili mnie do aplikowania o nie. W kolejnym roku jako jedna z niewielu osób otrzymałam to stypendium! Jest to jedno z największych moich osiągnięć, jestem z tego niezwykle dumna. W mojej opinii PKU, pomimo wielu problemów, dało mi też dużo korzyści. Gdybym nie miała PKU, nie miałabym szansy wyjechać za granicę. Nie mam też problemu z dietą: mimo że moja tolerancja jest bardzo niska, mam dobre poziomy Phe we krwi. Oczywiście są momenty, kiedy radzę sobie gorzej, ale myślę, że jest to naturalne. Na co dzień PKU mnie nie ogranicza, co więcej: sprawia, że jestem bardziej zdyscyplinowana, a w trudnych czasach daje mi siłę do walki. Dzięki PKU jestem silniejsza, a to jest ważne. n 14

15 15

16 WIEDZA Jesienne przeziębienia czy może brak odporności fakty i mity Jesień to dla naszych pociech radość powrotu z wakacji, spotkania z rówieśnikami w szkole, uroki kolorowych liści i babiego lata, ale także chłodne poranki, wietrzne, deszczowe dni czyli pora katarów i różnych infekcji dróg oddechowych. Takie same problemy dotyczą naszych podopiecznych chorych na fenyloketonurię. Dla nas pediatrów to czas intensywnej pracy, kolejki w poczekalniach poradni i ambulatoriów oraz często zadawane pytania zniecierpliwionych rodziców: Dlaczego dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, chorują częściej niż dorośli? Dlaczego moje dziecko już kolejny tydzień kaszle?. Gdy zbieram wywiad od rodziców, bardzo często pada stwierdzenie, że dziecko ma słabą odporność, to znaczy: często zapada na różne infekcje. Czy rzeczywiście kilka zapaleń dróg oddechowych w roku oznacza brak odporności? Otóż okazuje się, że układ odpornościowy (inaczej immunologiczny) dojrzewa w zakresie swoich funkcji obronnych przed różnymi czynnikami infekcyjnymi dopiero około 12 roku życia. Jest niedojrzały, gdy dziecko zaczynać uczęszczać do żłobka, przedszkola czy nawet pierwszych klas szkoły podstawowej. W tym okresie dziecko zdrowe pod względem immunologicznym może chorować wiele razy w roku (nawet infekcji dróg oddechowych!), czyli średnio raz na miesiąc. Układ odpornościowy działa prawidłowo, ale z powodu różnych czynników środowiskowych nie jest w stanie zwalczać kolejnych ataków drobnoustrojów (najczęściej wirusów, ale także bakterii). Im młodsze dziecko, tym bardziej jest narażone na chorobę w warunkach kontaktu z osobą zainfekowaną. Natomiast gdy chorób jest więcej, mają ciężki lub przewlekający się przebieg (zapalenia płuc, uszu, zatok, biegunki itd.), maluch wymaga skierowania do specjalistycznego ośrodka, gdzie będą wykonane szczegółowe badania diagnostyczne. Taka konieczność na szczęście występuje rzadko. Co możemy zrobić, aby zapobiec częstym infekcjom dróg oddechowych w okresie jesienno-zimowym? Na pierwszym miejscu wymieniłabym metody wzmacniania naturalnej odporności dziecka poprzez dbanie o tzw. higieniczny tryb życia. Składa się na to wiele różnych czynników, m.in. właściwa dla wieku liczba godzin snu oraz sprzyjające warunki takie jak: temperatura nie wyższa niż 20 C, częste wietrzenie i nawilżanie powietrza w okresie grzewczym. Wróg naszych pociech to dym papierosowy; niedopuszczalne jest palenie papierosów w domu, zwłaszcza w pomieszczeniach, w których przebywają dzieci. Hartowanie to nie tylko utrzymanie optymalnej temperatury powietrza w domu, lecz także odpowiedni ubiór, który powinien być dostosowany do aktualnej aury. Jeśli nie wiemy, jaka będzie pogoda, do przedszkola ubierzmy dziecko na cebulkę. Pozwólmy też czasem biegać mu boso po domu! Zdarza się, że pediatra zaleca zmianę klimatu, wyjazd w góry lub nad morze 16

17 takie leczenie klimatyczne powinno trwać w miarę możliwości odpowiednio długo (minimum miesiąc). Kolejne ważne dla nas wszystkich zalecenie to odpowiednia ilość ruchu, zwłaszcza na powietrzu, niezależnie od pogody, najlepiej 2 3 godziny dziennie. Absolutne realne minimum to godzina dziennie, co wiąże się z ograniczeniem czasu spędzanego w domu przed ekranem telewizora i komputera. Słowo dieta powtarza się w periodykach PKU prawie w każdym artykule. Również i w aspekcie zapobiegania chorobom infekcyjnym ma niezwykle ważne znaczenie. Podkreślam rolę urozmaiconego żywienia, diety bogatej w warzywa i owoce (szczególnie surowe). Warto do swojej diety wprowadzić produkty takie jak: kiszona kapusta, natka pietruszki, jabłka, porzeczki, kiwi i grejpfruty, które są źródłem wielu witamin zwłaszcza witaminy C, ale także A i z grupy B. A co z tzw. lekami wzmacniającymi odporność? Apteki kuszą reklamami produktów, które w swojej nazwie mają słowo odporność czy immuno. Jest ich bardzo dużo, pochłaniają znaczną część budżetu domowego, ale niestety specyfików o udowodnionej skuteczność profilaktycznej jest w rzeczywistości niewiele. Proponuję najpierw porozmawiać ze swoim pediatrą, który ustali konieczność ich zastosowania i pomoże dokonać wyboru (niektóre wymagają recepty). Przede wszystkim jednak polecam bo są tanie i sprawdzone od lat produkty naturalne takie jak miód, sok z malin, cebulę i czosnek. Przypominam również o możliwości uodpornienia dziecka drogą szczepień ochronnych (jeśli jeszcze tego nie zrobiono) przeciwko bardzo ciężkim infekcjom, np. pneumokokowym, meningokokowym czy grypie. Są to szczepienia nierefundowane, ale zalecane zwłaszcza dzieciom uczęszczającym do przedszkoli i szkół. Pamiętajmy też, że maluch jest najbardziej narażony na infekcję, gdy wraca do przedszkola po przebytej chorobie, zwłaszcza takiej leczonej antybiotykiem. Dodatkowo dochodzi tu czynnik stresu z powodu przeżywanej kolejnej rozłąki z rodziną. Trzeba zapewnić mu czas na rekonwalescencję i pozostawić w domu nieco dłużej choćby tydzień po ustąpieniu objawów choroby. Na zakończenie warto uświadomić sobie jeszcze raz fakt, iż nasze fenylaki żyją tak samo jak inne dzieci bez fenyloketonurii, chodzą do tych samych żłobków, przedszkoli czy szkół oraz chorują tak samo. Życzę Państwu dobrego, zdrowego sezonu jesienno-zimowego AD 2014/2015. n DR N. MED. agata lange Specjalista chorób dzieci. Pracuje w Poradni Zaburzeń Metabolicznych w Łodzi oraz Oddziale Dziecięcym PCM w Pabianicach. Członek Polskiego Towarzystwa Fenyloketonurii oraz Polskiego Towarzystwa Wrodzonych Wad Metabolizmu. Zainteresowania zawodowe dotyczą między innymi problematyki chorób metabolicznych kości. Prywatnie lubi aktywnie spędzać czas wolny wycieczki rowerowe, spływy kajakowe, wędrówki piesze. Home Phe Monitor newsy ze świata W 2013 roku National PKU Alliance z USA zgłosiło się do firmy InnoCentive Inc. z prośbą o wsparcie finansowe oraz o pomoc w aktywizacji środowisk naukowych przy projekcie przenośnego urządzenie do pomiaru stężenia Phe we krwi Home Phe Monitor. Brak takiego urządzenia uważany jest za największą lukę w terapii fenyloketonurii. Projekt ma pełne wsparcie NSPKU, a na ten cel udało się zgromadzić prawie 800 tysięcy dolarów. Cała akcja nazywa się Home Monitor Challenge Project. Firma InnoCentive będzie zachęcać potencjalnych badaczy i firmy poprzez przyznawanie grantów na cel stworzenia takiego urządzenia. Tym projektem zainteresowało się bardzo dużo firm, w tym dużych korporacji farmaceutycznych. Oczywiście przygotowano szereg wymagań, jakie musi spełniać to urządzenie. Wszystko zorganizowano na zasadzie konkursu, w którym potencjalni producenci otrzymują nagrody za osiągnięcie poszczególnych tzw. kamieni milowych projektu. Cały proces ma zakończyć się w lipcu 2015 roku. Wtedy też zostanie wybrana firma, która wyprodukuje prototyp urządzenia i zgarnie 200 tysięcy dolarów nagrody. 17

18 Felieton Czas, w którym wszystko jest łatwiejsze Święty Mikołaj puszcza oko z telewizyjnej reklamy, zapach cynamonu, pomarańczy oraz goździków unosi się dosłownie wszędzie, ulice i budynki zostają klimatycznie przyozdobione barwnymi światełkami, ludzie mijani na ulicy uśmiechają się jakby mimowolnie tak! Wszystko wskazuje na to, że zbliżają się Święta, okres naprawdę magiczny. Bo chyba nikt nie zaprzeczy, że w tym czasie nawet najmroźniejsza zima staje się cieplejsza. Że częściej zauważamy ludzką dobroć, że sami staramy się być milsi dla reszty. Przez ten moment chcemy być lepszą wersją siebie, okazywać dużo więcej zrozumienia, wsparcia czy pomocy. Staramy się uporządkować nasze domy, myśli, często naprawić zepsute relacje. Piękne gesty czekające tuż za rogiem są na wyciągnięcie naszej ręki. Zaczynamy myśleć o najbliższych nam osobach, zastanawiamy się, czy aby przypadkiem nie potrzebują pomocy. Chcemy sprawiać innym przyjemność, widzieć radość na ich twarzach. W gruncie rzeczy lubimy widzieć, jak ludzie się cieszą. Daje nam to ogromną satysfakcję i poczucie spełnienia. I choć znajdzie się wielu przeciwników uważających, że przedświąteczna gorączka rozpoczyna się dużo za wcześnie, wprowadzając niepotrzebny chaos i niepokój o to, czy nie odkładamy swoich przygotowań na ostatnią chwilę ja z pewnością do tych osób nie należę. Święta to wspaniały czas troski oraz dobroci, który powinien trwać jak najdłużej. Dla mnie osobiście okres wyczekiwania nie oznacza samych zakupów. To znajdowanie chwili na jak wydawałoby się 18

19 banalne rzeczy, które sprawiają, że odkrywam prawdziwą radość Świąt i z roku na rok czekam na nie z jeszcze większą niecierpliwością. Tak jakbym nadal była dzieckiem. Obecnie nic lepiej nie dopełnia świątecznej aury niż słuchanie ulubionych playlist z zimową muzyką. Niekoniecznie muszą to być wszechobecne hity. Czasem na wyciszenie pomagają spokojne, nastrojowe piosenki. No i wreszcie nie sposób wyobrazić sobie Świąt bez propozycji filmowych! Chyba nie ma osoby, która nie miałaby swojego stałego repertuaru, który ogląda co roku i który wciąż jej się nie znudził. Dla większości dopiero obejrzenie swoich wybranych filmów pozwala w pełni poczuć klimat Świąt. I nie ma co się dziwić. Wiele filmów to klasyki z naszego dzieciństwa, a gdy je oglądamy wspominamy minione Święta.. Te małe rzeczy to mroźne wieczory z kubkiem ciepłej herbaty, spędzone na poszukiwaniu inspiracji kulinarnych i wybieraniu różnego rodzaju przepisów, które ewentualnie potem przerobię według uznania. Uwielbiam godzinami przeglądać zdjęcia tych wszystkich pięknych potraw, próbować je stworzyć, nigdy nie mogąc się zdecydować, które ostatecznie wybrać. Wierzcie mi: decyzja wcale nie jest prosta, gdy wszystkie dania wyglądają, pachną i smakują tak zachęcająco! Dlatego ten etap przygotowań zaczynam nieco wcześniej, żeby rzeczywiście móc zastanowić się spokojnie. Na moim wigilijnym stole zawsze znajdują się tradycyjne potrawy, takie jak barszcz czerwony z uszkami, pierogi, różnego rodzaju kapusty czy paszteciki i wiele, wiele innych. Ale lubię co roku wynajdywać nowe przepisy i dodawać kilka potraw do mojego menu fenylaka. Jeśli mi coś zasmakuje, potem przez następny rok z utęsknieniem i wielkim smakiem czekam, aby móc znów spróbować tych wszystkich rarytasów. Naprawdę warto poświęcić kwestii kulinarnej nieco więcej czasu, abyśmy nie tylko przez te kilka dni spędzonych razem z najbliższymi przy wspólnym stole mieli z czego wybierać, lecz także aby nasze potrawy nie były monotonne. Jeśli przyrządzacie jakieś danie zróbcie go nieco więcej. Zawsze znajdzie się ktoś, kto chętnie spróbuje naszej kuchni! Elementem, bez którego nie wyobrażam sobie Świąt, jest pieczenie pierniczków o przeróżnych kształtach, ozdabianie ich, przystrajanie domu, a w późniejszym czasie zajadanie się własnoręcznie przygotowanymi ciasteczkami w gronie najbliższych. To właśnie te rzeczy sprawiają, że zaczynam czuć prawdziwego ducha Świąt i z wielkim wyczekiwaniem przygotowuję się do nich. Wreszcie Święta to okres, w którym mamy więcej czasu dla siebie oraz dla swoich bliskich. Nadszedł moment na chwilę zasłużonego odpoczynku i wytchnienia. Często zjeżdżamy do rodzinnych domów, aby choć przez kilka dni pobyć z najbliższymi, spędzić długie godziny na rodzinnych opowieściach czy wspólnych spacerach. Nagle takie najprostsze czynności, na które często nie mamy chwili w codziennym biegu, przynoszą wiele radości i dostrzegamy piękno Świąt w całej ich prostocie. I tego Wam z całego serca życzę. Abyście zatrzymali się na chwilę w czasie przygotowywań i dostrzegli prawdziwe piękno Świąt. Spróbujcie przez te kilka dni czerpać radość z najprostszych rzeczy, znajdźcie chwilę dla siebie, delektujcie się każdym momentem i spędźcie te Święta w gronie najbliższych.n Justyna Socha Dwudziestoletnia studentka energetyki. Uwielbia się śmiać, aktywnie spędzać czas, podróżować i odkrywać nowe smaki. Zawsze wszędzie jej pełno, jest pełna szaleństwa i energii, którą stara dzielić się z innymi. Gotowanie ją uspokaja, relaksuje i wprowadza harmonię w życie. Inspiracje kulinarne odnajduje każdego dnia, oglądając programy kulinarne, czytając blogi o gotowaniu, odwiedzając nowe restauracje czy też podglądając dania znajomych. Justyna jest współautorką bloga PKU od kuchni na stronie PKUconnect.pl 19

20 Felieton Oby Święta były w nas Boże Narodzenie najpiękniejszy czas w całym roku. Spotykamy się z naszymi bliskimi, aby wspólnie świętować, śpiewać kolędy, spędzać ten magiczny okres w ciepłym, rodzinnym gronie. Nieodzownym elementem Świąt jest wspólne zasiadanie do wieczerzy wigilijnej. Według polskiej tradycji na wigilijnym stole powinno pojawić się dwanaście potraw, ponieważ liczba 12 symbolizuje pełnię i harmonię: mamy dwanaście miesięcy w roku, dwunastu apostołów, dwanaście znaków zodiaku. Gdy patrzę w hipermarketach na wielkie kosze wyładowane po brzegi świątecznymi zakupami, wydaje mi się, że w co drugim domu tradycja dwunastu (albo nawet więcej ) potraw jest naprawdę ściśle przestrzegana! Za każdym razem, gdy widzę te tony jedzenia wywożone z hipermarketów przez warszawiaków, zastanawiam się: czy naprawdę tak musi być? Czy naprawdę święta w moim kraju sprowadzają się tylko i wyłącznie do jednego wielkiego jedzenia? Czy tylko to się właśnie liczy? Kompletnie tego nie rozumiem i muszę szczerze przyznać, że martwi mnie taka ogólna tendencja Polaków: idą Święta, trzeba przygotować mnóstwo potraw, aby pokazać, jakie pyszności umiem przyrządzić. Oczywiście to też jest bardzo ważne. Bardzo ważna jest kolacja wigilijna i to, abyśmy przyrządzili coś pysznego. Jednak mam wrażenie, że zagubiliśmy trochę to, co w Świętach najważniejsze. Zagubiliśmy Dobrą Nowinę, szopkę betlejemską, niepowtarzalny klimat, modlitwę, radość. Nie radość z prezentów, ale tę najważniejszą radość z tego, że na świat przyszedł Zbawiciel. Kocham święta Bożego Narodzenia. Już od pierwszej niedzieli adwentu zamieniam się w małą dziewczynkę, która cieszy się 20

21 każdą błyskotką na sklepowych wystawach, każdą lampką na choince, każdym kolejnym płomykiem na świeczniku adwentowym, cudownymi dźwiękami kolęd, zapachem cynamonu. Jednak podczas Świąt nastawiam się przede wszystkim na przeżywanie, na emocje, na niepowtarzalny klimat, na moich najbliższych i wspólne przeżywanie tego pięknego czasu pod choinką, z piękną świąteczną muzyką w tle. Oczywistością jest również to, że tak samo jak wszyscy cieszę się na wigilijną wieczerzę, która jest dla mnie niezwykłym przeżyciem przede wszystkim emocjonalnym i duchowym, a dopiero na drugim miejscu również smakowym. Chcąc ten świąteczny czas zestawić ze słowem dieta, dokonujemy chyba jednego z bardziej śmiesznych zlepków słownych bo któż odchudzałby się w Święta? To nie czas odchudzania! To czas jedzenia, próbowania pysznych potraw przygotowanych przez mamę, babcię, ciocię. O ile możemy w takiej sytuacji swobodnie powiedzieć o przysłowiowym odwieszeniu na kołek diety odchudzającej i o wpisaniu jej do klasycznych postanowień noworocznych, o tyle nie możemy tego zrobić z każdą dietą. Myślę, że wszyscy doskonale wiemy, co mam na myśli. Mówię w tej chwili o diecie PKU, która czy tego chcemy, czy nie zawsze jest obecna w naszym życiu (a przynajmniej powinna być). Świętujące fenylaki nie mogą zawiesić diety niskobiałkowej na czas Bożego Narodzenia. To są realia, w których powinniśmy żyć przez całe nasze życie: bez względu na to, czy jest to dzień powszedni, czy Wigilia. widzenia osoby na diecie niskobiałkowej. Praktycznie każde danie (no może oprócz karpia w galarecie czy kutii) jak najbardziej da się odtworzyć w wersji PKU. Do naszej pełnej satysfakcji z potraw, z pysznych smaków i świątecznych aromatów potrzeba zaledwie chęci, odrobiny motywacji i siły włożonej w zagniatanie ciasta. Do tego trochę kapusty, kilka goździków, szczypta cynamonu, trochę suszonych owoców, wędzonych śliwek Sami przyznajcie czy to tak wiele? Chyba nie. My, fenylaki, mamy PKU. Mamy dietę, z którą należy żyć w zgodzie. Musimy pilnować się pewnych zasad i od tego nie ma urlopu. Na co dzień przecież jesteśmy w stanie zrobić drugą wersję obiadu, dlaczego więc mielibyśmy mieć z tym problem podczas przygotowań do Świąt? Potrzeba do tego jedynie mobilizacji! Zadajmy sobie więc pytanie: czy jesteśmy na tyle zmotywowani, żeby przygotować coś pysznego w dwóch wersjach? Jedną (PKU) dla nas, a drugą dla reszty rodziny? Myślę, że każdy znajdzie w sobie tyle motywacji, aby wystarczyło jej na przygotowanie pysznych świątecznych potraw. A jeśli poszukujecie inspiracji, zajrzyjcie do działu Kuchnia znajdziecie tam nasze propozycje przepisów niskobiałkowych w sam raz na Święta. Wybierzcie coś dla siebie i zabieramy się do pracy! Gotowi? Wesołych Świąt, Kochani! Ktoś mógłby powiedzieć: jakim cudem mam się trzymać diety niskobiałkowej, skoro na stole jest tyle świątecznych pyszności? Otóż, Kochani, wcale nie potrzeba żadnego cudu! Potrawy świąteczne nie stanowią żadnego problemu z punktu Karolina Folgart Ma 22 lata i jest studentką IV roku kulturoznawstwa w SWPS w Warszawie. Jest również dyplomowanym muzykiem ukończyła szkołę muzyczną II st. Ma PKU i myśli, że to właśnie PKU ukształtowało w niej zdolność pozytywnego myślenia i nastawienia do świata. Jej pasje to literatura, muzyka, film, sztuki wizualne, moda, aktywność fizyczna, bieganie, zdrowe żywienie, kuchnia. Karolina jest autorką bloga Podaruj Każdemu Uśmiech na stronie PKUconnect.pl. 21

22 KUCHNIA Święta zaczynają się w kuchni Jest takie święto, kiedy barszcz, pierniczki i kapusta smakują wyjątkowo, jak w żaden inny dzień w roku Podczas Bożego Narodzenia sprawdza się kulinarna klasyka. Zapraszamy na przegląd świątecznych potraw w interpretacji niezastąpionego Jerzego i naszych kulinarnych debiutantów! Łazanki Składniki 300 g makaronu łazanki PKU 400 g kapusty kiszonej 50 g grzybów suszonych 5 g czarnuszki, 15 ml oleju 10 ml oleju lnianego, sól, pieprz Wartość odżywcza: Energia: 1380 kcal Białko: 7,3 g Phe: 278,4 mg Włosi mają tagliatelle, a my mamy łazanki! Warto o nich pamiętać, przygotowując tradycyjne menu świąteczne. JAK TO ZROBIĆ? Kapustę opłucz i smaż na oleju, aż zmięknie. Dodaj moczone przez noc grzyby, duś ok. 2 godzin. Dopraw solą i pieprzem, dodaj czarnuszkę i duś jeszcze kilkanaście minut. Na koniec wymieszaj z ugotowanym makaronem i olejem lnianym. 22

23 Chleb bożonarodzeniowy Chyba nie ma większej przyjemności niż własnoręcznie przygotowany, pięknie wyrośnięty chleb, którym zajada się ze smakiem cała rodzina. A kiedy dodamy do niego kilka bonusów w postaci suszonych owoców JAK TO ZROBIĆ? Wszystkie składniki wymieszaj tak, aby powstała gęsta masa. Na końcu dodaj suszone pokrojone drobno owoce i wymieszaj dokładnie. Wlej ciasto do formy wyłożonej papierem do pieczenia. Odstaw do wyrośnięcia na 2 godziny. Piecz 40 minut w 180 C. Składniki 500 g mixu do chleba PKU 7 8 g drożdży, 40 ml oleju 5 g miodu, 10 g soli, 20 g suszonych jabłek 20 g suszonych daktyli, 30 g suszonych gruszek 30 g suszonych śliwek, 400 ml wody Wartość odżywcza całości: Energia: 2348 kcal Białko: 13 g Phe: 166,3 mg

24 KUCHNIA Pierniczki świąteczne Zapewne dla wielu z nas pieczenie i potem przyozdabianie pierniczków rozpoczyna czas świątecznych przygotowań. Jednak zrobienie pierniczków PKU jest nie lada wyzwaniem sekret tkwi w odpowiednich proporcjach! JAK TO ZROBIĆ? Dokładnie wymieszaj wszystkie suche składniki, a potem mokre (w tym rozpuszczone masło). Połącz suche składniki z mokrymi. Zagnieć ciasto, uformuj zwartą kulę i schłodź w lodówce. Rozwałkuj na placek o grubości ok. 3 mm i wytnij ulubione kształty. Piecz 14 minut w 190 C. Składniki 150 g mąki do ciasta kruchego PKU 3 g proszku do pieczenia 3 g przyprawy do pierników 30 g miodu 60 g masła Wartość odżywcza całości: Energia: 1070 kcal Białko: 0,9 g Phe: 24 mg 24

25 Kulebiak Jeżeli nie mieliście jeszcze okazji przygotować tej tradycyjnej potrawy kuchni kresowej, szczerze zachęcamy do eksperymentów. JAK TO ZROBIĆ? Lp-drink rozpuść w wodzie i dodaj pozostałe składniki, a potem wyrób miękkie ciasto. Uformuj kilka placków, odstaw do wyrośnięcia i przykryj ściereczką, aby nie wyschły. Kapustę opłucz i smaż na oleju, aż zmięknie, dodaj moczone przez noc grzyby, duś ok. 2 godzin. Dodaj startą na grubych oczkach marchew, smaż, aż zmięknie. Dopraw solą i pieprzem, ostudź. Na wyrośnięte ciasto nałóż farsz i piecz 12 minut w 200 C. Możesz też upiec placki i potem nałożyć farsz. Składniki 500 g mąki do chleba albo pizzy PKU 7 8 g drożdży, 20 g lp-drinka, 300 ml wody 10 ml oleju, 10 g cukru, 5 g soli 400 g kapusty kiszonej 50 g grzybów suszonych, 100 g marchwi 30 ml oleju Wartość odżywcza całości: Energia: 2266 kcal Białko: 9,2 g Phe: 357,9 mg JERZY NOGAL Z pasji kucharz i fotograf. Współpracuje twórczo z innymi kucharzami, wspólnie tworząc przepisy na potrzeby warsztatów kulinarnych i propozycji menu do restauracji. Pasjonat naturalnych smaków i zdrowej produkcji żywności. Przekonany, że ograniczenia są potrzebne, bo odkrywają nowe możliwości i to właśnie chce udowadniać swoimi autorskimi interpretacjami kuchni PKU. 25

26 KUCHNIA PRZY ŚWIĄTECZNYM STOLE Nie trzeba być zawodowym kucharzem, aby stworzyć wyśmienite potrawy. Szczypta talentu połączona z odpowiednią miarką pasji, smaku i zaangażowaniem to przepis idealny. Z okazji świąt Bożego Narodzenia przygotowaliśmy dla Was niespodziankę w postaci pomysłów na świąteczne przepisy PKU w naszej interpretacji. 26

27 poleca Justyna Filonik Bakłażany po grecku JAK TO ZROBIĆ? Umyj bakłażana, usuń z niego niejadalne części i pokrój na plastry o grubości 0,5 cm, a następnie posyp solą i odstaw na kilka minut. Po tym czasie ręcznikiem papierowym wytrzyj sól i sok z powierzchni bakłażana. Tak przygotowanego bakłażana usmaż z obu stron na niewielkiej ilości oleju. Po zdjęciu z patelni ułóż go na ręczniku papierowym, aby usunąć nadmiar tłuszczu. Cebulę obierz, przekrój na pół, a następnie w cienkie plasterki. Pozostałe warzywa opłucz, obierz i zetrzyj na tarce o grubych oczkach. Cebulę wraz z resztą warzyw usmaż na pozostałym oleju. Zalej je 100 ml wody, dodaj koncentrat pomidorowy i duś 10 minut. Następnie dopraw solą, pieprzem i cukrem. Na płaskim talerzu lub w misce ułóż bakłażany i zalej je sosem z warzyw. Całość niech się schłodzi kilka godzin w lodówce. Podawaj na zimno. Smacznego! Wartość odżywcza całości (6 porcji): Energia: 1044 kcal Białko: 17,7 g Phe: 768 mg Wartość odżywcza 1 porcji: Energia: 174 kcal Białko: 2,95 g Phe: 128 mg Składniki 500 g bakłażana 80 ml oleju rzepakowego 300 g cebuli 200 g marchwi 200 g selera 50 g koncentratu pomidorowego szczypta cukru, soli i pieprzu 27

28 KUCHNIA Galaretka wigilijna poleca gosia Szczygielska JAK TO ZROBIĆ? Ugotuj kompot z suszu z dodatkiem 2 łyżek cukru, goździków i cynamonu. Odcedź na drobnym sitku z owoców i przypraw, żeby był jak najbardziej klarowny. Składniki 500 ml wody 200 g suszu wigilijnego (dowolna mieszanka śliwek, gruszek i jabłek suszonych) do przygotowania wywaru 30 g cukru (2 łyżki) 3 goździki, szczypta cynamonu 6 g agaru (2 płaskie łyżeczki) 100 g suszonych śliwek 20 g suszonych jabłek W 0,25 szklanki wody rozrób 2 łyżeczki agaru i zostaw na 2 3 minuty. Następnie dodaj go do kompotu i gotuj na małym ogniu przez ok. 2 minuty, mieszając od czasu do czasu. W międzyczasie pokrój w drobne paseczki suszone śliwki i jabłka. Przelej masę do miski wyłożonej folią do żywności i wrzuć pokrojone owoce. Po stężeniu wyjmij z miski i przełóż na talerzyk do góry dnem. Udekoruj wybranymi owocami. Wartość odżywcza całości (650 g, ok. 4 porcji): Energia: 580 kcal Białko: 5,7 g Phe: 188 mg 28

29 poleca Karolina folgart Kapusta świąteczna JAK TO ZROBIĆ? Kapustę opłucz i włóż do garnka, a następnie podlej wodą i duś, aż będzie miękka (tak jak na bigos). Pokrój cebulę w piórka i wrzuć ją na rozgrzaną na patelni oliwę. Trzymaj ją na patelni do momentu lekkiego zeszklenia, a potem dodaj do kapusty. Zetrzyj marchewkę na dużych oczkach i ją również dodaj do kapusty i cebuli. Do garnka wrzuć przyprawy: listek laurowy, pieprz, ziele angielskie, jałowiec. Pod koniec duszenia dodaj również pokrojone pieczarki i śliwki oraz skwarki z tłustego boczku albo słoninki, razem z wytopionym tłuszczykiem. Dopraw solą, pieprzem. Pod koniec duszenia podlej wszystko czerwonym wytrawnym winem (ilość wedle uznania). Wartość odżywcza całości (8 porcji): Energia: 735 kcal Białko: 25 g Phe: 1002 mg Składniki 1,5 kg kwaszonej kapusty 120 g cebuli (1 duża), 60 g marchwi (1 sztuka), 50 g wędzonych śliwek (5 7 sztuk), 120 g pieczarek (5 sztuk), 45 g słoniny, przyprawy: listek laurowy, pieprz, ziele angielskie, jałowiec, sól, pieprz, majeranek, wytrawne czerwone wino 29

30 KUCHNIA poleca renata Wasek Paszteciki pieczone z falbanką JAK TO ZROBIĆ? Pieczarki i cebulę oczyść, umyj i pokrój w drobniutką kostkę (możesz też zemleć w malakserze). Na rozgrzaną patelnię wlej olej i wrzuć posiekaną cebulę mieszając, smaż do zeszklenia. Następnie dodaj pokrojone pieczarki i smaż na dużym ogniu, aż woda odparuje, od czasu do czasu mieszając. Pod koniec smażenia dodaj sos grzybowy w proszku oraz dopraw do smaku solą i pieprzem. Odstaw do wystygnięcia. Każdy placek ciasta francuskiego rozwałkuj na grubość 3 4 mm. Placki przekrój na sześć prostokątów i na trzy z nich nałóż po czubatej łyżeczce farszu pieczarkowego, a następnie przykryj pozostałymi prostokątami. Brzegi każdego pasztecika sklej, zgniatając palcami, aby powstały falbanki. Na pasztecik przed pieczeniem możesz położyć 2 3 paseczki sera żółtego PKU. Piecz 25 minut w 200 C z termoobiegiem. Składniki Podawaj same, do barszczyku czerwonego lub z surówką. Doskonale smakują też na zimno. Smacznego! 30 Wartość odżywcza całości (12 pasztecików): Energia: 2525 kcal Białko: 10 g Phe: 416 mg Wartość odżywcza 1 pasztecika: Energia: 210,4 kcal Białko: 0,8 g Phe: 34,7 mg 500 g ciasta francuskiego PKU (1 opakowanie) 280 g pieczarek 130 g cebuli 5 g sosu grzybowego PKU w proszku (opcjonalnie) 20 g oleju sól, pieprz

31 poleca Aneta Paluch Łazanki na słodko JAK TO ZROBIĆ? Suszone morele i daktyle pokrój w paski, a rodzynki namocz w gorącej wodzie lub świątecznym kompocie. Na patelni rozpuść masło, dodaj miód i przygotowane suszone owoce wszystko dokładnie wymieszaj. Ugotuj makaron w osolonej wodzie. Odcedź go, przelej zimną wodą i dodaj do farszu, a następnie delikatnie wymieszaj. Słodkie zakończenie Wigilii gwarantowane. Smacznego! Wartość odżywcza całości (4 porcje): Energia: 780 kcal Białko: 2,6 g Phe: 84 mg Wartość odżywcza 1 porcji: Energia: 195 kcal Białko: 0,65 g Phe: 21 mg Składniki 20 g rodzynek 20 g suszonych moreli 25 g suszonych daktyli 20 g skórki pomarańczowej kandyzowanej 25 g miodu pszczelego 15 g masła 100 g makaronu łazanki niskobiałkowego 31

32 PORADY ŚWIĄTECZNA GORĄCZKA Święta Bożego Narodzenia to wspaniały, magiczny czas, w którym odkładamy na bok codzienne problemy i zmartwienia. Aby przeżyć go wyjątkowo, potrzebna jest odpowiednia organizacja i stopniowe zanurzanie się świąteczny klimat. Dlatego zapytaliśmy psychologa i dietetyka, jak powinniśmy przygotować się do Świąt, żeby nie zwariować i uniknąć świątecznej gorączki. Okazało się, że wystarczy wprowadzić w życie kilka prostych zasad, aby spędzić Święta bez zadyszki. Sprawdźcie, jak tego dokonać! 32

33 OKIEM DIETETYKA Święta niosą ze sobą wiele pokus, a rodzinne spotkania, świąteczna atmosfera, smaczne i pachnące potrawy nie pomagają w przestrzeganiu diety. Wręcz kuszą, aby sobie pofolgować! PAMIĘTAJ: Dieta jest lekiem, którego nie zastąpi inny, sama zaś zastępuje wiele rożnych lekarstw. Więc jak świętować, ale w zgodzie z dietą? Podczas Świąt warto pamiętać o właściwych nawykach żywieniowych. Chcąc spróbować wiele potraw, nakładaj na talerz mniejsze porcje lecz nie zjadaj wszystkiego na raz. Jeśli chcesz uniknąć niestrawności, złego samopoczucia, nie przesadzaj: kiedy zjesz jedno danie, zrób sobie przerwę na rozmowę z bliskimi. Dzięki temu miło spędzisz czas i odpoczniesz. Większość potraw wymaga niewielkich modyfikacji przy przygotowaniu, np. pierogi z kapustą i grzybami czy paszteciki. Część można zrobić z mąki PKU, a część nie wymaga żadnych zmian: jak barszcz czerwony czy kompot z suszonych owoców. W ferworze przedświątecznych przygotowań nie zapominaj o uzupełnieniu spiżarni w produkty niskobiałkowe. Złym nawykiem jest głodzenie się cały dzień, aby później móc zjeść więcej. Jeżeli kolacja wigilijna jest późnym popołudniem, rano zjedz śniadanie, a potem lekki obiad. Dzięki temu będziesz miał mniejszą pokusę, aby zjeść produkty dla Ciebie zakazane. Jeśli spędzasz Święta u bliskich, warto wcześniej uzgodnić, jakie potrawy zagoszczą na stole. Może warto podzielić się obowiązkami w przygotowaniu potraw, zaproponować pomoc i przyrządzić potrawy PKU? Pamiętaj, aby na talerzu cenić przede wszystkim jakość, a nie ilość. Nie zapominaj o przyprawach do potraw. W czasie Świąt nabierają one szczególnego znaczenia zwłaszcza gdy w kuchni rozchodzi się zapach pieczonych ciast z dodatkiem wanilii czy cynamonu Unoszące się aromaty pobudzają wszystkie zmysły oczekujących na posiłek! Święta to także czas odpoczynku nie oznacza to jednak, że dobrze je spędzić na kanapie przed telewizorem! Warto wybrać się na łyżwy lub spacer na świeżym powietrzu. Pozwoli to uciec od świątecznego stołu i przygotować miejsce na następne potrawy. Justyna drabik Dietetyk Poradni Metabolicznej Fenyloketonurii w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku. Specjalista w Gdańskim Programie Prewencji Chorób Cywilizacyjnych u Dzieci i Młodzieży. Poza pracą lubi spędzać czas spacerując z rodziną nad polskim morzem, a podczas urlopu zdobywać górskie szczyty. 33

34 OKIEM PSYCHOLOGA Święta Bożego Narodzenia to czas wyjątkowy, do którego przygotowujemy się pieczołowicie, dopracowując wszystko w najdrobniejszych szczegółach. To czas budowania atmosfery pełnej marzeń, ciepła rodzinnego i niczym nieskażonego spokoju. Właściwie już po Zaduszkach centra handlowe zmuszają nas do planowania, o ile bliżej w tym roku będzie nam do tego ideału. Poniżej możecie przeczytać parę słów zachęty do zatrzymania się na chwilę i spojrzenia z pewnego dystansu na nasze przedświąteczne zmagania. A skoro Święta, to czas powrotu do tradycji i wspomnień, spróbujmy znaleźć wskazówki w znanych od wieków przysłowiach i powiedzeniach. Odszukajmy dzięki nim prawdziwy sens tych dni! 1. Kiedyś mówiło się o cierpliwości i motywacji potrzebnej do każdego dużego wyzwania: ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka. Zachęcam więc na starcie przygotowań do sporządzenia planu, czyli według języka psychologii rozbicia dużego celu na kilka mniejszych. Warto umieścić w naszym planie potrawy, prezenty, elementy wystroju domu, a także szczegóły świątecznej garderoby czy listę przyjaciół i krewnych, którym zechcemy wysłać życzenia. 2. Czy wiecie, że gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść? To znana prawda, która ma przypomnieć nam, że warto podzielić zadania tak, aby uniknąć psujących dobry nastrój sporów i nieporozumień. Mówiąc krótko: ustal kto, gdzie, co i jak. 3. Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu. Tą zasadą warto kierować się wtedy, gdy nasze plany podsumowane w Excelu dadzą sumę znacznie przewyższającą głębokość naszego portfela czy długość standardowego dnia/tygodnia. Naprawdę warto zaplanować mniej, ale za to oryginalnie i z pomysłem. 4. Skoro stawiamy na oryginalność, to przypomnijmy, że potrzeba jest matką wynalazku. Może niekoniecznie musimy błysnąć drogim klejnotem w oprawnej szkatule wystarczy coś z działu hand made. Wartość takich przedmiotów jest nieprzeliczalna na żadna znaną w świecie walutę, bo mają one wartość serca. 5. To, co możesz zrobić jutro, zrób dziś. Wierz mi: świadomość, że tłumy ludzi biegają za prezentami last minute, a Ty przy kominku pijesz czekoladowego shake a, słuchając White Christmas, jest bezcenna! 34

35 PORADY 6. Z pustego i Salomon nie naleje. Im bliżej Świąt, tym bardziej dbajmy o wypoczynek i pozytywne nastawienie. Co z tego, że wszystko działa jak w zegarku, skoro Ty juz nie działasz? Przy wspólnym stole potrzeba Ciebie, a nie tego, co z Ciebie zostało 7. Pamiętaj, że wyczerpanie rezerw może dotyczyć również Twoich finansów! To nieprawda, co mówią reklamy: nie musisz mieć wszystkiego. Nie bez powodu najwięcej trudności finansowych przynoszą pierwsze dni nowego roku, więc niech Twoja głowa będzie w chmurach, ale nogi mocno na ziemi. 8. Do poparcia następnej tezy zaprosimy Fredrę i jego słynne Wolnoć, Tomku, w swoim domku. Posłuchaj go i pozwól, aby w Twoim domu rozkwitały tradycje Twojej rodziny: ulubiona potrawa babci, kolędowanie w rockowym stylu czy doniczkowy bukszpan w roli choinki. Dwanaście potraw to rzecz piękna, ale i pięć sprawi, że wszyscy poczują atmosferę Świąt o ile zadbamy o towarzyszący im nastrój. 9. Darowanemu koniowi w zęby się nie zagląda. To zasada, którą warto zastosować, gdy pod choinką znajdziemy kolejną parę skarpetek czy sweterek w reniferki. Nieważne co ważne z kim. Codzienny pośpiech zabiera nam czas potrzebny na to, by po prostu ze sobą być. Zainwestujmy dobrze we wspólne świąteczne przebywanie, a suma dobra w świecie wzrośnie w tempie geometrycznym! 10. Tradycjonaliści straszą nas, że jaka Wigilia, taki cały rok, ale my nie dajmy się tym przesądom. Jaki będzie rok, pokaże czas, my zaś celebrujmy przebywanie razem. W czasie Świąt szukajmy drogi do domu nawet gdy rozdzielila nas niezgoda czy zadawnione żale. Nieważne, czy zawieszenie broni potrwa parę dni, czy lat zawsze warto szukać dróg do siebie, bo wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej. DOROTA DELI Psycholog kliniczny. Doświadczenie zdobyła w pracy z osobami chorymi przewlekle i terminalnie. Fascynują ją podróże (choćby palcem po mapie), poznawanie piękna Polski i zamieszkujących ją ludzi, a szczególnie miejsc naznaczonych przez historię. Uwielbia uczyć się języków obcych, bo przypomina to pracę szyfranta. Od niedawna biega i czerpie z tego wiele przyjemności. Dorota Deli jest ekspertem na stronie PKUconnect.pl. 35

36 WASZE HISTORIE Nasze pierwsze święta z PKU Boże Narodzenie z PKU to tak samo przyjemne i fantastyczne święta jak każde inne. Nasz Antoś należy do niejadków i wzbrania się przed próbami zasmakowania nowych potraw, jednak te czekoladowe mikołaje i pierniki zawsze są górą! Antoś swoje pierwsze Święta spędził z Mikołajem, dużą ilością śniegu i smacznymi potrawami. Mimo że byliśmy poza domem, przygotowanie i podanie potraw PKU nie było przeszkodą. Podczas kolacji wigilijnej w menu znalazły się: pierogi (co prawda z jagodami, ale pierogi), krokiety z kapustą i pieczarkami, barszczyk, sałatka warzywna, piernik i babka cytrynowa. Największym zainteresowaniem Antka cieszył się barszczyk i piernik. Zdawałam sobie sprawę z tego, że niektórych potraw mój syn nawet nie będzie chciał spróbować, jednak podjęliśmy próbę. Krokiety, pierogi i piernik kupiliśmy gotowe ze sklepu; barszczyk, sałatkę i babkę zrobiłam sama. Antoś nie chwyta bez pytania za potrawy czy produkty, których nie zna, więc nie martwiliśmy się o to, że zje posiłki zabronione. Jak na Boże Narodzenie przystało, były prezenty od św. Mikołaja, wśród których znalazły się także słodycze oczywiście PKU. Były pierniki w polewie, czekoladowe mikołaje, lizaki mikołaje, czekolady itp. Przed Świętami każdy nas pytał: Co mamy kupić Antkowi? więc aby nie było niezręcznych sytuacji, wydrukowaliśmy stronę ze słodyczami ze sklepu internetowego, rozdaliśmy rodzinie i każdy zaznaczał, co wybiera, po czym zamówiliśmy produkty, a otrzymane smakołyki trafiały do rąk Antosia. Uwierzcie, że każdy był zadowolony zwłaszcza Antoś! Święta Bożego Narodzenia, tak jak każdy inny dzień w roku, nie stwarzają nam kłopotów z powodu diety Antka. W dzisiejszych czasach ze względu na coraz większą częstotliwość występowania różnych chorób, tolerancji żywieniowych czy też indywidualnych przekonań nie odczuwamy inności w miejscach publicznych: w restauracjach można wybrać lub poprosić o przygotowanie dowolnego dania niskobiałkowego, w kuchni hotelowej można podgrzać własną potrawę, a do przedszkola zapakować gotowe posiłki. Natomiast różnorodność i wciąż powiększająca się oferta asortymentu PKU pozwala na normalne, zdrowe i niewyróżniające się funkcjonowanie zarówno samych fenylaków, jak i ich rodzin. Ania, mama Antka 36

37 37

38 38 Jednym z trudniejszych wyzwań świątecznej gorączki jest kupienie trafionego prezentu dla naszych bliskich. Jeżeli nie macie jeszcze odhaczonego tego punktu na Waszej liście przedświątecznych sprawunków, zachęcamy do skorzystania z naszego poradnika!

39 dla rodzica / książka portret pisarza Jednym z najciekawszych pisarzy ostatnich dekad niewątpliwie jest niedościgniony Mario Vargas Llosa, którego biografia właśnie trafia w nasze ręce. Gdy czyta się pozycje, które starają się wnikliwie i bezkompromisowo opisać bohatera, zawsze pojawia się pytanie o koloryt wyobraźni i prawdę zawartą na stronach biografii. Zaglądając przez dziurkę od klucza do świata pisarza, poznajemy wszystkie zakamarki i tajemnice ale czy aby na pewno są one prawdziwe? Propozycja Tomasza Pindela zdaje się tę wątpliwość rozwiewać i z każdą kolejną stroną przekonujemy się, że temat został potraktowany wnikliwie i niezwykle portretowo. Llosa prezentuje nam się tutaj w pełnej krasie, we wszystkich odcieniach szarości jako postać znanego pisarza i polityka, ale niestroniącego od życia codziennego, rodzinnego człowieka pełnego ciepła. Laureat Nagrody Nobla w Polsce znany jest głównie za sprawą powieści Święto kozła, ale dzięki biografii Pindela odkryjemy nieznane dotąd fakty, które rzucą na pisarza zupełnie inne światło. Wciągająca pozycja nie tylko dla miłośników samego Mistrza. Mario Vargas Llosa. Biografia / Tomasz Pindel / Znak, listopad 2014 / ok. 40 zł / MUZYKA Spacer nad Sekwaną Wywodząca się z bluesowych korzeni piosenkarka coraz odważniej porusza się w mariażu komercyjnego popu, jazzu i francuskiej awangardy, co czyni ją jedną z najciekawszych artystek muzyki francuskiej. I choć swego czasu jej lekko alternatywny image kłócił się ze sprzedawaną muzyką, to jej wielbiciele dawno już jej to wybaczyli. Głównie dzięki temu, że nie zamyka się wyłącznie na melodyjny i wpadający w ucho pop; lubi eksperymentować i pokazywać co chwilę inne oblicze. Tym razem Zaz, czyli Isabelle Geffroy, postanawia zaprosić nas do cudownego miasta zakochanych na spacer nad Sekwaną. Wsłuchując się w szansonetki, będące zgrabnym połączeniem paryskiego folku i nowomiejskiego jazzu, mamy przed oczami widok miasta, jego ducha i brzmienie. Podczas gdy album jeszcze na dobre się nie rozkręcił, już na samym początku w La Parisienne rozpływamy się w tym klimacie. Do produkcji najnowszej płyty Zaz zaprosiła legendę muzyki jazzowej Quincy ego Jonesa, a ten bez wahania zaangażował się w jej projekt. Symbioza doświadczenia i innowacji stała się doskonałą podwaliną dla majestatycznego albumu, złożonego w hołdzie stołecznej metropolii. Idealna propozycja na zimowe wieczory i nie tylko! Paris / Zaz / Warner Music Poland, grudzień 2014 / ok. 55 zł 39

40 KULTURA / FILM Wybrzeże miłości Choć lata prężnej kariery mają już częściowo za sobą, Emma Thompson i Pierce Brosnan po raz kolejny przekonują w swoich filmowych rolach, że daleko im do emerytury. Zwłaszcza dzięki przyjemnym i lekkim filmom, np. takim jak Riwiera dla dwojga, w którym tworzą bardzo udany duet byłych małżonków. Richard i Kate, czyli para filmowych bohaterów, są po rozwodzie i próbują układać swoje życie od nowa. W pewnym momencie stają się ofiarami przekrętu, w obliczu którego są zmuszeni połączyć siły, by walczyć o swoje pieniądze. Komedia romantyczna z kryminalnym podłożem płynie bardzo przyjemnie przez kolejne minuty, oczywiście stając się coraz bardziej czytelną. Ale to w zupełności nie przeszkadza, co więcej pomaga w odbiorze zabawnej historii o miłości, którą zawsze można uratować. Jeżeli ktoś zapragnie wrócić wspomnieniami do ciepłego lata, to film Riwiera dla dwojga jest idealnym wyborem. Czuć tutaj powiew letniego wiatru, zapach kwiatów i szum piasku. Planujecie romantyczny wieczór we dwoje z kawałkiem dobrego kina? Nie zapomnijcie o dobrym jedzeniu, świeczkach i Riwierze dla dwojga! Riwiera dla dwojga / Joel Hopkins / Monolith Video / ok. 40 zł dla DZIECKA / książka Mamo, teraz ja opowiem Obserwacja rozwoju każdego dziecka to zaproszenie w zaskakującą podróż, potrafiącą wprawić w osłupienie niejednego dorosłego. Najpierw trzyma dzielnie główkę, potem zaczyna siadać, stawiać pierwsze kroki, komunikować potrzeby. Gdy dziecko zaczyna mówić mama lub tata, rodzic nie potrafi pohamować eksplozji emocji. Schody pojawiają się, gdy po wypowiedzeniu magicznego określenia zaczyna dopytywać: Mamo, co to jest kolor? lub Tato, dlaczego woda jest mokra?. Czy książka Bajerowicz i Brykczyńskiego to dowód na to, że role w zadawaniu pytań mogą się odwrócić? Nie do końca. Na pewno pomoże odpowiedzieć na kilka pytań nurtujących dzieci. Opowiem ci, mamo, co robią żaby to doskonała pozycja dla wszystkich rodziców chcących pokazać młodemu człowiekowi świat i zachęcić go do jeszcze wytrwalszego odkrywania i zachwycania się otoczeniem. Tytuł może wskazywać na to, że zakres jest nieco ograniczony, jednak książka w uniwersalny sposób rozwija w dzieciach spostrzegawczość czy też umiejętność opowiadania. To książka nie tylko do czytania, lecz także w dużym stopniu do oglądania, zgadywania i opowiadania. Dzięki pięknym ilustracjom i intrygującym zagadkom para autorów zaprasza do świata zabawy i edukacji. Opowiem ci, mamo, co robią żaby / K. Bajerowicz, M. Brykczyński / Nasza Księgarnia, listopad 2014 / ok. 27 zł 40

41 / MUZYKA Zwierzyniec na wsi Ponoć jedną z najlepszych metod pedagogicznych jest nauka poprzez zabawę. Jeżeli uważacie podobnie, powinniście sięgnąć po najnowszą produkcję z cyklu Muzyczny elementarz dla dzieci. Tym razem za sprawą krążka przenosimy się na wieś, by poznać zwierzęta tam żyjące. Pełne rymów piosenki przenoszą dziecko w fascynujący świat i uczą szacunku do naszych zwierzęcych przyjaciół. Mądre teksty, o które tak trudno dzisiaj, piękna muzyka oraz dziecięce wykonanie doskonale pobudzają wyobraźnię małych dzieci. To wszystko nie byłoby możliwe, gdyby nie znamienici polscy poeci, których teksty posłużyły do skomponowania bajecznych melodii. Konopnicka, Lenartowicz czy Krasicki to tylko niektórzy mistrzowie, którzy opakowani w muzyczny świat, udowadniają, że ich twórczość może być niezwykle atrakcyjna dla najmłodszego pokolenia. Muzyczny elementarz: Wiejskie zoo / Kidimax, październik 2014 / ok. 30 zł / FILM Uśmiechnięte maszyny Kto jeszcze nie zdążył zaprzyjaźnić się z przebojowym Dustym, ma ku temu najlepszą okazję! Właśnie ukazała się druga część Samolotów. Tym razem przed dzielną maszyną nie lada wyzwanie, z którego trudno będzie wyjść cało. Jeżeli ten wstęp wydaje się interesujący, to tym bardziej warto obejrzeć animowaną produkcję ze stajni Disneya. Kultowa wytwórnia panowała przez wiele dekad, ale odkąd technologia zaczęła wygrywać z oryginalną kreską, stale musi rywalizować choćby z największym konkurentem, czyli grupą Pixar, twórcami analogicznych Aut. Ale nie o walce między firmami tu mowa, ale o bitwie na śmierć i życie podczas akcji ratunkowej mającej uchronić Turbocki Park Narodowy przed szalejącymi pożarami. Lotnictwo w bajce jest prężne i odważne, a przewodzi mu oczywiście niesamowity Dusty, któremu głosu w polskiej wersji użyczył Maciek Musiał. Wciąż tląca się miłość widzów i twórców do awiacji nie omija także najmłodszych widzów, którzy dzięki Samolotom zostaną po raz kolejny zaproszeni do udziału w cudownej przygodzie. Rodzice również nie powinni się nudzić, ponieważ oprócz animacji na dobrym poziomie doświadczymy tutaj nieźle skrojonej fabuły kina akcji i sporej dawki dobrego humoru. No to śmigiełka w ruch i wszyscy zapinamy pasy! Samoloty 2 / Roberts Gannaway / Galapagos / ok. 40 zł 41

42 KULTURA dla nastolatka / książka Mitologia XXI wieku Skojarzenie wszystkich zależności między bogami i herosami mitologii greckiej to zadanie, którego wykonania nie poszczyciłby się nawet sam Herkules w swoich dwunastu pracach. Niemniej świat, który staje przed nami otworem za sprawą kart mitologii, jest na tyle fascynujący, że warto oddać się mu bez reszty. Percy jest herosem (półbogiem), którego ojcem jest Posejdon, a matką śmiertelniczka Sally Jackson. Chłopak wychowywany był tylko przez matkę. Posejdon, ojciec Percy ego, opuścił syna i jego matkę przed narodzinami chłopca dla ich własnego dobra. Sally mówiła synowi, że jego ojciec wyruszył w podróż po oceanie i już nigdy nie wrócił. Percy poznaje prawdę dopiero po 12 roku życia i zmuszony jest odnaleźć się na nowo w świecie, o którym wcześniej nie miał pojęcia. W najnowszej książce nastolatek po raz kolejny staje w środku wydarzeń, w których świat starożytnych bogów greckich miesza się ze współczesnym światem. Propozycja Ricka Riordana to jednak nie przewodnik czy samouczek, który pomoże nam w zdaniu klasówki. Ten ilustrowany zbiór opowieści o Percym Jacksonie przedstawia spojrzenie od środka, pełne osobistego zaangażowania, dramatyzmu. Kolorowe ilustracje, które wykonał John Rocco, dodatkowo gwarantują, że książka będzie niezbędna w każdym domu, bibliotece i klasie. Ciekawe i dosyć ryzykowne w swych zamiarach połączenie dwóch rzeczywistości broni się z każdym przeczytanym rozdziałem. Doskonała książka nie tylko dla fanów serii, lecz także dla każdego, kto pragnie otworzyć swoją wyobraźnię i przeżyć niesamowitą przygodę. Greccy bogowie według Percy ego Jacksona / Rick Riordan / Galeria Książki, grudzień 2014 / ok. 37 zł 42

43 / FILM Niebo pełne łez To jeden z tych filmów, obok których nie powinno przechodzić się obojętnie głównie ze względu na poruszającą historię i ładunek emocjonalny, jaki za sobą niesie. Bohaterką filmu jest Hazel, młoda dziewczyna, u której w wieku 13 lat wykryto raka tarczycy. Lekarze nie dawali jej dużych szans na przeżycie. Gdy pewnego dnia okazało się, że istnieje eksperymentalna metoda leczenia, nie wahała się nawet przez chwilę. Niestety nowatorski sposób leczenia miał efekty uboczne, które ratując życie Hazel, na nowo zagroziły jej zdrowiu. W tej życiowej tragedii pomaga jej Augustus, poznany na grupie wsparcia ludzi walczących z rakiem. Szybko się w sobie zakochują i przedłużają nadzieję na szczęśliwe, wspólne życie. Oboje są młodzi, serdeczni i pełni wewnętrznego dobra. Wydają się zarówno bardzo silni, jak i delikatni. Poznając ich bliżej, nie potrafimy sobie wyobrazić, dlaczego musiało ich to spotkać choć czy kogokolwiek powinno? Poruszający, uroczy i ze świetną rolą Shailene Woodley. Jeśli dostrzeżecie go na sklepowych półkach, nie wahajcie się go kupić! Gwiazd naszych wina / Alan Shankman / Imperial Cinepix / ok. 50 zł / MUZYKA Smaczny indie rock Potwierdza to po raz kolejny najnowsza płyta El Pintor. Oczywiście znajdą się malkontenci próbujący na siłę ubrać zespół zza oceanu w nie swoje buty, krytykując jednostajne propozycje, niewyzwalające w słuchaczach nowych bodźców. Z drugiej strony znajome uderzenia czy riffy tym serdeczniej zachęcają nas do powrotu i ponownego zaufania ekipie, która od prawie dwóch dekad wciąż proponuje nam bardzo smaczne podejście muzyczne. Nowojorczycy z grupy Interpol zdają się nie przebierać w maskach i strojach wyłacznie po to, aby przypodobać się szerokiej grupie odbiorców. I to się ceni! Wykreowane przez nich subiektywne podejście do garażowego, indie rocka pozostaje wciąż świeże. Jesienna propozycja w postaci albumu El Pintor to gratka dla każdego fana lekko mglistego, majestatycznego indie rocka, który potrafi poderwać w odpowiednim momencie. Lider zespołu Interpol, wokalista Paul Banks, zabiera nas w podróż, doskonale czując tę porę roku i wszelkie uwarunkowania z niej płynące. Widać podobieństwa między kawałkami w warstwie melodycznej, ale w zupełności to nie przeszkadza w odbiorze spójnej i poprawnej płyty. My Desire, My Blue Supreme, Everything is Wrong te bardzo stonowane i równe utwory zachęcają do dalszego zagłębiania się. I choć przesłuchując kolejne minuty, wracam pamięcią do kapitalnego debiutu grupy, krążka Turn on the Bright Lights, nie czuję się rozczarowany. Raczej mile zaskoczony brzmieniem, które dobrze znam. El Pintor / Interpol / PIAS/Mystic, wrzesień 2014 / ok. 65 zł 43

44 KULTURA Świąteczne inspiracje Dla każdego z nas coś innego zwiastuje zbliżające się święta Bożego Narodzenia. Dla jednych jest to piosenka Last Christmas puszczana w centrach handlowych, dla innych wyczekiwana prawie jak pierwsza gwiazdka reklama Coca-Coli, a jeszcze inni nie wyobrażają sobie świątecznych przygotowań bez włączenia leciwego już, ale kultowego Kevina samego w domu. Justyna, Karolina i Maria przygotowały swój subiektywny wykaz utworów, które nieodzownie kojarzą się im z Bożym Narodzeniem. Niech magia Świąt będzie w Was! Kevin sam w domu Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas, kiedy zwalniamy tempo, kiedy możemy usiąść przy choince z rodziną, świętujemy, cieszymy się ze wspólnie spędzanych chwil. Nic więc dziwnego, że ramówka telewizyjna dopasowuje się do tego niezwykle rodzinnego klimatu. Podczas Świąt w telewizji oglądać można głównie świąteczne kino familijne. Jednym z tytułów, który należałoby w tym miejscu wymienić, jest Kevin sam w domu (i jego kontynuacja Kevin sam w Nowym Jorku ). Film ten zwraca uwagę na to, że w Świętach najważniejsza jest rodzina. Nie miejsce, w którym je spędzamy, nie prezenty, nie cała kolorowa, błyszcząca, świąteczna oprawa. Święta i świąteczną atmosferę tworzą ludzie to główne, bardzo ciepłe i rodzinne przesłanie tego filmu. Kevin przez ostatnich kilka lat wtopił się w obraz Bożego Narodzenia do tego stopnia, że ubiegłoroczna zapowiedź braku emisji filmu w czasie Świąt wywołała prawdziwą burzę oraz list protestacyjny, pod którym podpisało się wiele osób. Film opowiadający o małym chłopcu, który dostrzega to, co w Świętach najważniejsze, stał się nieodzownym elementem tych magicznych dni. Jest już w tej chwili pewnym symbolem tak jak choinka, bombka czy renifer w saniach świętego Mikołaja. W tegoroczne święta zapewne śladem lat poprzednich (podejrzewam, że oglądacie co roku) również zachęcam do obejrzenia filmu, który pomaga nam budować świąteczną, bożonarodzeniową atmosferę. Kevin sam w domu, Kevin sam w Nowym Jorku / Chris Columbus / 20th Century Fox 44

45 + poleca Karolina Folgart księga bożego narodzenia Księga Bożego Narodzenia * to lektura dla dużych i małych dla tych, którzy poszukują magii Świąt. Dzięki niej możemy w przystępny i atrakcyjny sposób, za pomocą krótkich tekstów i pięknych, ciepłych obrazków, wytłumaczyć najmłodszym, jak wyglądało narodzenie Jezusa, które upamiętniamy w czasie Świąt. Księga zawiera informacje o świątecznych obyczajach i tradycjach z innych krajów. Znajdziemy tu również propozycje ozdób choinkowych do samodzielnego wykonania. Wszystko jest dokładnie objaśnione na kartach książki, a dekoracje prezentują się fantastycznie i na dodatek są bardzo proste. Odnajdziemy tu również teksty kolęd, historię świętego Mikołaja, przystrajania choinki, przepis na ciasto świąteczne. Istne kompendium wiedzy na temat Bożego Narodzenia! Adresowane jest w szczególności do najmłodszych, jednak z doświadczenia wiem, że jest to książka, z którą jeśli zapoznamy się z nią w dzieciństwie nie rozstaniemy się nawet jako dorośli. Zachęcam do zapoznania się z tą przepięknie ilustrowaną księgą, ukazującą czar Świąt i uczącą dziecko, jak należy przeżywać ten cudowny czas. To wspaniała pomoc w wytłumaczeniu tradycji i historii związanej z Bożym Narodzeniem, a także świetna okazja dla dorosłych, aby na chwilę znów poczuć się jak dziecko. * W księgarniach możecie znaleźć ją pod skróconym tytułem Boże Narodzenie Księga Bożego Narodzenia / Emilie Beaumont, Colette David, Yvette Barbetti / Wydawnictwo Paweł Skokowski 1997 / ok. 20 zł Polskie Betlejem Polskie Betlejem to składanka trzynastu wspaniałych piosenek o tematyce świątecznej, wykonywana przez plejadę wybitnych artystów polskiej sceny muzycznej. Dlaczego jest tak wyjątkowa? Ma w sobie niesamowitą magię, a słuchając tej muzyki, czujemy prawdziwe świąteczne ciepło. Słowa piosenek z tej płyty są niezwykle aktualne, odnoszą się do tego, co dzieje się wokół nas dziś, i do tego, jak obecnie spędzamy Święta. Słowa te niejednokrotnie zmuszają do refleksji, która niekoniecznie za każdym razem doprowadza nas do pozytywnych wniosków. Czasem słuchając takich słów, można sobie uświadomić, że świętujemy w biegu, nie zwracając uwagi na to, co w Bożym Narodzeniu najważniejsze. To jest właśnie cudowne w tej płycie; daje szansę na to, by pomyśleć nad samym sobą, nad swoim życiem oraz nad własnym przeżywaniem Świąt. Wyjątkowe teksty piosenek zaprowadzą nas również w takie miejsca, w których będziemy mogli uświadomić sobie, jak wiele jest na świecie cierpienia i smutku. Uświadamiają, że jest mnóstwo ludzi wokół nas, dla których Święta to trudny czas. Teksty te pozwolą nam spojrzeć na osoby biedne, chore, na ludzi, którzy nie mają rodziny, nikogo bliskiego ani domu, a którzy tak bardzo potrzebują ciepła i wsparcia. Polskie Betlejem to połączenie mądrych tekstów z piękną muzyką to przeogromna świąteczna radość i porządna dawka wzruszeń. Przesłanie płyty zachęca do zwrócenia uwagi na drugiego człowieka i przyjrzenia się jego problemom oraz przypomina, że warto wyciągnąć pomocną dłoń. Polskie Betlejem polecam wszystkim osobom, które doceniają piękno wspaniałej muzyki i które poszukują w czasie Świąt zatrzymania w ciągłym biegu, niepowtarzalnej atmosfery, okazji do przewartościowania swojego życia i świątecznych wzruszeń. Polskie Betlejem / Michał Bajor, Ryszard Rynkowski, Halina Frąckowiak i in. / Agencja Artystyczna MTJ 45

46 KULTURA + poleca maria słupska Opowieści z Narnii Pierwsza z serii książek C.S. Lewisa o magicznej, pełnej tajemnic, ale i ciepła Narnii. Czworo rodzeństwa zupełnie przypadkowo przedostaje się do innego świata, w którym panuje wieczna zima. Kraina znajduje się pod rządami Białej Czarownicy. Jednak przybycie czwórki bohaterów powoduje ciąg kolejnych wydarzeń, które odmieniają Narnię i sprowadzają od dawna upragnioną wiosnę. Myślę, że wszyscy kiedyś słyszeliśmy o przygodach w Narnii. Zwłaszcza pierwsza część ma moim zdaniem niesamowity klimat i opowiada bardzo prawdziwą historię o potędze braterskiej i siostrzanej miłości, mówi także o tym, jak bardzo ważna jest rodzina i prawdziwi przyjaciele. Czy może być lepszy temat do poruszenia w Święta? Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa / C.S. Lewis / Media Rodzina / 13,99 zł Michael Bublé W Polsce niemało jest przepięknych kolęd i piosenek świątecznych, ale dlaczego nie pokusić się o coś zagranicznego? Płyta Christmas stanowi swego rodzaju przegląd klasycznych i najbardziej popularnych brytyjskich i amerykańskich piosenek świątecznych, którym również nie brakuje klimatu. Często słyszymy je w wersji radiowej, ale warto jest je odkryć raz jeszcze na tej płycie. Micheal Bublé sprawia, że te piosenki wchodzą na nowy poziom. Klimat, jaki tworzą, nieodzownie kojarzy się ze Świętami, śniegiem i choinką. Ponadto jest to po prostu kawałek dobrej muzyki. Christmas / Michael Bublé / Warner Music Poland / 36,99 zł Grinch: Świąt nie będzie To jest zdecydowanie bajka mojego dzieciństwa, którą najczęściej oglądałam właśnie podczas Świąt! Przezabawny zielony ktoś, którego gra Jim Carrey, nienawidzi Świąt. Zamierza ukraść mieszkańcom Ktosiowa Święta, jednak zupełnie niespodziewanie przeszkadza mu mała dziewczynka. Grinch to bardzo sympatyczny, familijny film dla każdego, mówiący o tym, czym tak naprawdę są dla nas Święta. Pokazuje, że jest to taki moment w całym roku, który wręcz trzeba spędzać z rodziną. A przy okazji film jest potwornie zabawny! Grinch: Świąt nie będzie / Howard Ron / Universal Pictures / 37,99 zł 46

47 To właśnie miłość STING Dość nietypowa płyta Stinga, która świetnie wprowadza w zimowy klimat. Bardzo stonowane, spokojne utwory w połączeniu z głosem Stinga tworzą prawdziwą ucztę dla uszu i duszy. Znajdziecie na tej płycie kolędy, brytyjskie pastorałki oraz utwory o tematyce zimowej. Świetna alternatywa dla przereklamowanych i wszechobecnych hitów świątecznych. Wręcz idealna na spokojnie wieczory z kubkiem ciepłej herbaty i odrobiną wolnego czasu dla siebie. If on a Winter s Night / Sting / Universal Music Group 2009 / ok. 40 zł Ominąć święta Długo zastanawiałam się, czy polecić tę książkę. Nie jest to typowa pozycja, która wprowadza nas w beztroski klimat Świąt czy też okres wielkiego ich wyczekiwania. Ukazuje ona Boże Narodzenie z całkiem innej strony. Myślę, że można ją spokojnie nazwać współczesną wersją Opowieści wigilijnej. Bohaterowie, których córka wyjeżdża na rok, decydują, że nie będą obchodzić świąt Bożego Narodzenia. Pragną choć raz odetchnąć od zabiegania, prezentów i ciągłych zakupów. Jednak nie spodziewają się, ile trudności i wyrzeczeń będzie kosztowała ich ta decyzja. I nagle jeden telefon zmienia całe ich plany Koniecznie przeczytajcie, jeśli i Wy macie ochotę odpuścić sobie Święta zobaczycie, że to nie jest takie proste! Książka świetnie opisuje także świąteczne zwyczaje panujące w Stanach. Ominąć święta / John Grisham / Znak 2001 / ok. 20 zł W rewelacyjny sposób uchwycone relacje oraz uczucia pomiędzy bliskimi sobie ludźmi. Poznajemy premiera zakochującego się od pierwszego wejrzenia w służącej, chłopca pragnącego zwrócić na siebie uwagę najładniejszej dziewczyny w szkole, mężczyznę, który ucieka na wieś, aby wyleczyć złamane serce, czy chłopaka podkochującego się w dziewczynie swojego najlepszego przyjaciela. Dziesięć różnych historii, dziesięć różnych par, każda pokazująca inne oblicze miłości. I jak to w komedii romantycznej: raz wzrusza, raz rozbawia widza. Świetnie dobrana muzyka idealnie komponuje się z sytuacjami, dopełniając je. Przedświąteczny czas także odgrywa ważną rolę, gdyż to właśnie w tym okresie jesteśmy dla siebie serdeczniejsi oraz łatwiej okazujemy uczucia. Aha! I koniecznie obejrzycie tę pozycję pięć tygodni przed Bożym Narodzeniem! To właśnie miłość / Richard Curtis / United International Pictures / ok. 25 zł + poleca Justyna Socha 47

48 48 konkurs

49 WYNIKI KONKURSU PKU T-SHIRT DESIGNER Udało się! Po burzliwych naradach wybraliśmy zwycięski projekt koszulki, a tym samym wyłoniliśmy laureata naszego konkursu. WERDYKT Miło nam poinformować, że tytuł pierwszego PKU T-SHIRT DESIGNERA otrzymał Rafał Jakiel. WYRÓŻNIENIA Każdy nadesłany projekt na tyle ciekawy i intrygujący, że wybór tego jednego jedynego był dla jury niełatwym wyzwaniem. Dlatego postanowiliśmy przyznać 3 wyróżnienia, które prezentujemy poniżej. Nagrody Zwycięski projekt nadruku pojawi się na oficjalnych koszulkach PKUconnect. Osoby wyróżnione otrzymają produkty niskobiałkowe firmy Nutricia. Dziękujemy wszystkim uczestnikom za Waszą kreatywność i nadesłane prace! Niech pozytywna energia będzie z Wami! 49

50 poznajmy się Lena i Maja Helenka Adaś Zuzia Oliwier 50

51 Sandra Bartosz Wiktoria Kacper i Antosia Przedstawiamy kolejnych reprezentantów, którzy dołączyli do naszego Klubu Milusińskich. Dziękujemy za nadesłanie zdjęć i zachęcamy Państwa do przesyłania kolejnych na adres: redakcja@pkuconnect.pl. Prosimy o dołączenie zgody rodziców lub opiekunów na zamieszczenie zdjęcia na łamach Magazynu PKUconnect. Wszystkim osobom, które prześlą zdjęcia, wyślemy jeden z produktów niskobiałkowych Milupa lp. 51

52 POBAW SIĘ Świąteczna zabawa Z pozoru niewidoczny rysunek można wydobyć dzięki UŻYCIU odpowiednich kredek. WYPEŁNIJ SUGEROWANYMI KOLORAMI POLA Z KROPKAMI. Święty Mikołaj ma w czasie świąt dużo pracy. Czasem może coś mu się pomylić. Pomóż odnaleźć mu drogę pod choinkę, aby mógł zostawić prezenty dla grzecznych dzieci. 52

53 53

54 POBAW SIĘ Łańcuch z liczb Od cyferki do cyferki. Jeśli połączysz po kolei każdą z liczb, wypełnisz rysunek i ZOBACZYSZ, co się kryje pod zagadkowym szlakiem. ZAcznij od jedynki i DOTRZYJ DO trzydziestu trzech. Już WIESZ, CO stoi obok bałwanka, misia i prezentów? 54

55 kolorowy mikołaj Pomaluj poniższy rysunek według wzoru. JEŚLI LUBISZ, GDY PONOSI cię WYOBRAŹNIA, to stwórz własną propozycję kolorystyczną. 55

56 Dobry start w kulinarną podróż Niskobiałkowe produkty z serii Loprofin i Milupa-lp Milupa lp-drink, Loprofin napój PKU Idealna baza do sporządzania potraw niskobiałkowych, zastępująca mleko Pomysły na pyszne niskobiałkowe potrawy znajdziesz na: Loprofin dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. NUTRICIA Polska Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, Warszawa, tel.: , (opłata za 1 impuls)