ŻOŁNIERZE WYKLĘCI BOHATEROWIE ANTYKOMUNISTYCZNEGO PODZIEMIA

Transkrypt

1 Konkurs historyczny ŻOŁNIERZE WYKLĘCI BOHATEROWIE ANTYKOMUNISTYCZNEGO PODZIEMIA Przygotowała: Agnieszka Sapińska ul. Stodólna 14A Gąbin III Liceum im. Marii Dąbrowskiej w Płocku Płock - luty 2014

2 Spis treści: 1. Wstęp. O Żołnierzach Wyklętych 2. Rondo Żołnierzy Wyklętych w Płocku - Franciszek Majewski Słony Stefan Bronarski Liść Wiktor Stryjewski Cacko Stefan Majewski Ekscelencja Jerzy Wierzbicki Dodek Edward Szałański Tygrys Jan Przybyłowski Onufry Stanisław Pospisiel Leszek Tadeusz Denst Alojzy Elżbieta Kozanecka Basia Tadeusz Przybylski Biały Władysław Kwiatkowski Jerzy Henryk Gosik Heniek Józef Bogoszewski Lew Mapka terenów działalności Żołnierzy Wyklętych 4. Uroczystości w Łęgu Probostwie odsłonięcia tablicy pamiątkowej 26 stycznia 2014 r. 5. Miejsca pamięci i inne pamiątki związane z Żołnierzami Wyklętymi (niepełne, wybrane). 6. Wykaz ważniejszych skrótów użytych w tekście

3 ŻOŁNIERZE WYKLĘCI BOHATEROWIE ANTYKOMUNISTYCZNEGO PODZIEMIA Żołnierze Wyklęci to polskie, powojenne podziemie antykomunistyczne antykomunistyczny, niepodległościowy ruch partyzancki, stawiający opór sowietyzacji Polski i podporządkowania jej Związkowi Radzieckiemu, toczący walkę z służbami bezpieczeństwa ZSRR i podporządkowanymi im służbami w Polsce. Uczestnicy ruchu partyzanckiego określani są jako żołnierze wyklęci, żołnierze drugiej konspiracji, czy jako żołnierze niezłomni. Określenie żołnierze wyklęci powstało w 993 r. Termin ten upowszechnił Jerzy Ślaski wydając książkę o takim tytule. Zdaniem prof. Jana Żaryna ponad 20 tysięcy żołnierzy zginęło bądź zostało skrytobójczo zamordowanych w więzieniach NKWD i UB, część wywieziono na Wschód, wielu skazano na wiele lat pozbawienia wolności. Od 2011 r. dzień 1 marca został ustanowiony świętem państwowym, jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych (nie jest jednak dniem wolnym od pracy). Wiele ulic i rond w Polsce zostało nazwanych im. Żołnierzy Wyklętych. Również w Płocku jedno z rond na Podolszycach nazwane zostało Rondem Żołnierzy Wyklętych. W dniu 18 stycznia 2014 r. pamiętano o śmierci bohaterów umieszczając ich podobizny na specjalnych planszach na nieukończonym rondzie.

4 Franciszek Majewski Słony, Olek, Mściciel, Błyskawica ( ) dowódca oddziału Kedywu w Obwodzie Płockim AK, dowódca oddziałów bojowych 11 Grupy Operacyjnej NSZ. Urodził się 30 marca 1919 roku w Bielsku koło Płocka. W latach podoficer zawodowy w 8 Pułku Artylerii Lekkiej w Płocku. We wrześniu 1939 r. uczestniczył

5 w bitwie pod Mławą. Od jesieni 1930 r. żołnierz Polskiej Organizacji Zbrojnej, a od 1942 roku Armii Krajowej. Od listopada 1943 r. dowódca Plutonu Bojowego Kedywu Obwodu Płockiego AK i uczestnik kilku akcji zbrojnych między innymi na sztab batalionu SS w okolicach Płońska. Pod koniec 1944 r. walczył w konspiracji jako żołnierz Ruchu Oporu Armii Krajowej w powiatach: Sierpc, Płońsk, Płock, Mława. W październiku 1946 r. awansowany do stopnia porucznika i mianowany Komendantem Rejonu nr 2, obejmującego powiaty Płocki i Sierpecki. Dowodził i brał udział w wielu akcjach. 26 września 1948 r. w Węgrzynowie koło Sierpca otoczony przez grupę operacyjną UB, MO i KBW, po sześciu godzinach samotnej walki popełnił samobójstwo. Grobu nie odnaleziono.

6 W Bielsku, 26 września 2013 r. nastąpiło odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęcone porucznikowi Franciszkowi Majewskiemu Słonemu w 65 rocznicę śmierci. Poświęcenie poprzedziła uroczysta msza święta odprawiona w pobliskim kościele z udziałem kilku chorągwi z Bielska.

7 Następnym punktem programu uroczystości był wykład dr Jacka Pawłowicza z IPN w szkole podstawowej w Bielsku o podziemiu niepodległościowym w latach Następnie wyświetlono film poświęcony Franciszkowi Majewskiemu Słonemu. Narratorem filmu, który też wystąpił w filmie, a którego wujkiem był F.M. był pan Zygmunt Jaszczak, który też pomagał mi w zdobyciu materiałów ilustracyjnych. Obwoluta płyty DVD Zapomniany bielski bohater por. Franciszek Majewski Słony

8 Stefan Bronarski Liść, Roman, Zygmunt ( ), żołnierz NOW, NSZ, AK, NZW. Dowódca Kedywu Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego AK, od stycznia 1945 r. organizator struktur samoobrony w powiatach: płockim, płońskim, sierpeckim i lipnowskim. Komendant 11 Grupy Operacyjnej NSZ. Urodził się 17 sierpnia 1916 r. w Płocku, gdzie ukończył Gimnazjum im. Władysława Jagiełły i aktywnie działał w Towarzystwie Gimnastycznym Sokół. W latach uczeń Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Pułtusku. Podczas kampanii wrześniowej1939r. walczył w obronie Warszawy. Od 1940r. był żołnierzem Płockiego Samodzielnego Batalionu Organizacji Wojskowej Stronnictwa Narodowego. W 1942 r. wspólnie z bratem Stanisławem uczestniczył w akcji sabotażowej na terenie Płockiej Stoczni Rzecznej, gdzie produkowane były elementy do niemieckich łodzi podwodnych. Po tej akcji ukrywał się poza Płockiem, gdzie na przełomie 1943 i 1944 r. prowadził szkolenie wojskowe dla żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Wiosną 1944 roku skierowany został na teren gminy Drobin gdzie po scaleniu NSZ i AK znalazł się w sztabie Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego jako dowódca Kedywu dwóch plutonów bojowych biorących udział m.in. w czterech akcjach zbrojnych w gminach: Brudzeń, Łęg, Bielsk i w okolicach Płońska. W sierpniu 1944 r. przeprowadził koncentrację oddziałów by udzielić pomocy walczącej Warszawie. Akcja ta nie doszła do skutku. W 1945 r. odznaczony został Krzyżem Walecznych.

9 Po wkroczeniu wojsk sowieckich nie zaprzestał działalności zbrojnej obejmując dowództwo nad oddziałami w terenie i przeprowadzając wiele akcji. Aresztowany 26 września 1948 r. Po 2-letnim śledztwie skazany został na pięciokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano w Warszawie 18 stycznia 1951 r. W gmachu Liceum Jagiellonki wmurowana została tablica pamiątkowa ucznia tego Gimnazjum.

10 Wiktor Stryjewski Cacko, Wyrwicz, Zbyszko ( ), żołnierz AK, NSZ. Dowódca oddziału bojowego 11 Grupy Operacyjnej NSZ (NZW). Urodził się 11 września 1916 r. w Żychowie. Rolnik 27-hektarowego gospodarstwa. Miał czworo dzieci. Uczestnik kampanii wrześniowej w 1939 r. jako żołnierz 32 pułku piechoty. W czasie okupacji był żołnierzem AK w Obwodzie Sierpc. Od 1945 r. dowodził Służbą Ochrony Kolei w Sierpcu. W lutym 1946 r. zabił sowieckiego żołnierza, gwałciciela Polki, został aresztowany przez UB. Zbiegł z aresztu i ukrywał się w powiecie sierpeckim. Został partyzantem uczestnicząc w wielu akcjach zbrojnych przeciw komunistycznemu aparatowi władzy przez likwidację posterunków MO. Awansowany do stopnia sierżanta. 11 października 1947 r. osobiście zastrzelił Władysława Rypińskiego Rypę, dowódcę PPR-owskiego szwadronu śmierci, skrytobójczo mordującego członków PSL i byłych żołnierzy AK. W październiku 1947 r. wszedł w skład 11 Grupy Operacyjnej NSZ gdzie objął dowództwo patrolu bojowego działając w powiecie: Płońsk, Płock, Sierpc. Aresztowany 8 lutego 1949 r. po walce z 288-osobową grupą operacyjną KBW, UB i MO, we wsi Gałki pow. Płock. Niezwykle okrutne śledztwo trwało blisko półtora roku. 3 lipca 1950 r. skazany został na 38-krotną karę śmierci. Wyrok wykonano 18 stycznia 1951 r. Pochowany prawdopodobnie na tzw. Łączce na cmentarzu w Warszawie.

11 Stefan Majewski Ekscelencja, Szczepan, Grzegorz ( ), żołnierz AK, NOW, NSZ, szef Informacji i Propagandy 11 Grupy Operacyjnej NSZ/NZW. Urodził się 27 stycznia 1910 r. w Warszawie 1933 r. otrzymał w Sierpcu świadectwo dojrzałości. W latach był klerykiem w Seminarium Duchownym w Łomży. Od 1941 r. brał czynny udział w konspiracji NOW zajmując się redagowaniem i kolportowaniem prasy podziemnej. Od 1943 r. w AK pełnił obowiązki Delegata Rządu na powiat Sierpecki. Następnie przechodzi do oddziału Kedywu Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego AK, biorąc udział w akcjach bojowych. Awansowany w konspiracji do stopnia podporucznika. Po wkroczeniu wojsk sowieckich na teren Północnego Mazowsza, nie zaprzestaje działalności konspiracyjnej w NSZ. Od lata 1946 r. w NZW jako członek 11 Grupy Operacyjnej NSZ/NZW, pełni funkcję szefa Informacji i Propagandy. W październiku 1946 r. zostaje studentem IV roku teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zatrzymany 11 października 1948 r. i przewieziony do Warszawy. Po blisko półtora rocznym okrutnym śledztwie 3 lipca 1950 r. skazany na 6-krotną karę śmierci wykonaną 18 stycznia 1951 r.

12 Jerzy Wierzbicki Dodek ( ) Porucznik. Działał w 23 Okręgu NZW obejmujący swym zasięgiem powiaty: sierpecki, mławski, lipnowski i rypiński, a następnie powiaty: włocławski, płocki, płoński oraz częściowo działdowski i ciechanowski. Wzrost aktywności bojowej i propagandowej spowodował kontrakcje ze strony aparatu bezpieczeństwa. 26 września 1948 r. w zorganizowanych kotłach w lokalach kontaktowych ujęto we Wrocławiu Jerzego Wierzbickiego Dodka. Podczas rozprawy sądowej 19 czerwca 1950 r., po 2-tygodniowym procesie, 3 lipca 1950 r. Jerzy Wierzbicki Dodek otrzymał 3-krotną karę śmierci, którą wykonano 18 stycznia 1951 roku w więzieniu na Mokotowie w Warszawie.

13 Edward Szałański Tygrys ( ), żołnierz podziemia niepodległościowego NZW. Urodził się w 1923 r. Działał i był żołnierzem podziemia niepodległościowego po 1945 r. na Mazowszu, w strukturach Narodowego Zjednoczenia Wojskowego jako dowódca oddziału bojowego. Po rozbiciu przez KBW i grupę operacyjną MO i UB patroli Wiktora Stryjewskiego Cacki, rozpoczęły się na terenie powiatów płockiego, płońskiego i sierpeckiego masowe aresztowania współpracowników podziemia. Jedną z osób zagrożonych represjami był pracownik Urzędu Gminy w Staroźrebach, Edward Szałański Tygrys, prowadzący od ponad roku działalność wywiadowczą dla niepodległościowego podziemia. Zagrożony aresztowaniem w lipcu 1949 r. Wspólnie z bratem Władysławem Żbikiem, zorganizował oddział NZW, który przeprowadził szereg akcji propagandowych i zaopatrzeniowych na terenie gminy Staroźreby. Grupa została rozbita w połowie października 1951 r. a Edward Szałański został aresztowany podczas obławy. W pokazowym procesie w Staroźrebach został skazany na 3-krotna karę śmierci. Zamordowany w więzieniu w Płocku 22 grudnia 1951 r.

14 Rozbicie oddziału Edwarda Szałańskiego Tygrysa zakończyło działalność podziemia zbrojnego na Mazowszu Zachodnim. Jan Przybyłowski Onufry, Zagłoba, Chrząszcz, P-102, Janek ( ), żołnierz POZ, AK, NSZ, NZW. Porucznik. Urodził się 27 listopada 1917 r. w Zbyszewie gm. Chalin pow. Lipno. W Lipnie ukończył trzy klasy gimnazjum. Następnie prowadził gospodarstwo rolne i zakład zegarmistrzowski. Ochotnik w kampanii wrześniowej 1939 r. Brał udział w bitwie pod Bzurą, gdzie został ranny i uwięziony w obozie niemieckim w Niemczech. Zbiegł w 1942 r. Został członkiem organizacji POZ. Działał w Inspektoracie Płocko- Sierpeckiego AK. Od 1945 r. dowodził całą poakowską strukturą samoobrony. Podlegały mu trzy patrole bojowe. Latem 1946 r. wszedł w skład sztabu 11 Grupy Operacyjnej NSZ jako szef wywiadu w powiecie : płockim, płońskim, sierpeckim, lipnowskim, rypińskim. Aresztowany wraz z żoną oraz większością członków sztabu 11 Grupy Operacyjnej NSZ 26 września 1948 r. Po blisko 2-letnim niezwykle okrutnym śledztwie został skazany na 3-krotną karę śmierci dnia 3 lipca 1950 r. Egzekucję wykonano 18 stycznia 1951 r.

15 Stanisław Pospisiel Leszek ( ), żołnierz AK, AL, ROAK Urodził się 7 grudnia 1927 r. w Przasnyszu. W czasie okupacji niemieckiej żołnierz wywiadu w Inspektoracie Płocko-Sierpeckim AK, penetrujący środowiska komunistyczne a przede wszystkim AL. Po podziale terenu na rejony został przydzielony do rejonu II-go, obejmującego powiat sierpecki i wschodnią część powiatu mławskiego. W 1945 r. w wywiadzie ROAK, a następnie rozkazem organizacji skierowany został do PUBP w Płocku. Aresztowany 4 czerwca 1947 r. Podczas transportu na rozprawę zbiegł z konwoju. Stanisław Pospisiel Leszek zginął 11 lutego 1949 r. w bunkrze nieopodal wsi Sinogóra w gm. Lubowicz, powiat Mława. Bunkier został zaatakowany przez 1053 żołnierzy KBW i kilkudziesięciu funkcjonariuszy UB, MO i ORMO.

16 Tadeusz Denst Alojzy ( ), żołnierz AK/NZW, ROAK Urodził się 16 września 1925 r. w Łukoszynie, gm. Brudzeń, pow. Płock. Kawaler, rolnik z wykształceniem czterech oddziałów szkoły powszechnej. W czasie okupacji niemieckiej żołnierz Armii Krajowej. Po wojnie prowadził dalszą walkę w oddziale Ruchu Oporu Armii Krajowej, a następnie w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym. 28 maja 1948 r. zostaje aresztowany. Dnia 16 sierpnia 1948 r. pomiędzy 2 a 5 rano Tadeusz Denst podkopał dziurę pod futryną drzwi, naruszył część muru i zbiegł z aresztu. Poległ w walce z grupą operacyjną KBW, UM i MO w dniu 11 lutego 1949 r. nieopodal wsi Sinogóra, gm. Lubowidz, pow. Mława w trakcie obławy.

17 Elżbieta Kozanecka Basia, żołnierz AK/NW W czasie wojny łączniczka Armii Krajowej. W grudniu 1948 r. dołączyła do oddziału Wiktora Stryjewskiego Cacki. 8 lutego 1949 r. patrol Wiktora Stryjewskiego Cacki na skutek donosu jednego z mieszkańców wsi Reczyn, został otoczony przez grupę operacyjną KPMO i PUBP z Płocka, Sierpca i Płońska oraz 262 żołnierzy. W walce we wsi Gałki gm. Bodzanów pow. Płock zginęła Elżbieta Kozanecka Basia.

18 Tadeusz Przybylski Biały ( ), żołnierz AK i NZW Urodził się 10 maja 1920 r. Żołnierz AK i NZW w latach w placówce Brudzeń w obwodzie płockim AK. Od stycznia 1945 r. do sierpnia 1948 r. należał do organizacji niepodległościowej ROAK, a następnie do NZW (wg aktu oskarżenia do NSZ). Aresztowany 18 sierpnia 1948 r. Po okrutnym śledztwie skazany 7 maja 1951 r. na karę śmierci. Stracony 1 grudnia 1951 r. Miejsce pochówku nie jest znane.

19 Władysław Kwiatkowski Jerzy ( ), żołnierz ROAK, NZW. Urodził się 30 czerwca 1921 r. w Lubowidzu pow. mławski. W 1937 r. we wsi Polesie gm. Baboszewo pow. Płońsk nastąpiło podporządkowanie oddziału ROAK 23 okręgowi NZW. W ramach nowej struktury dokonano podziału terenu na rejony. W rejonie II znalazł się Władysław Kwiatkowski Jerzy, który po śmierci Tadeusza Kossobuckiego Czarnego objął dowództwo. Rejon II obejmował powiaty: płoński, sierpecki i wschodnią część powiatu mławskiego. W 1949 r. został aresztowany i sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie. Skazany na karę śmierci, zamordowany 20 września 1951 r. w więzieniu Mokotowskim.

20 Henryk Gosik Heniek, Doktorek, Miłość, Odwet ( ), żołnierz AK, WP. Urodził się 23 listopada 1923 r. w Nowej Wsi pow. Sierpc. W latach uczył się w 7-klasowej szkole powszechnej. Podczas okupacji był żołnierzem AK na terenie Obwodu AK Sierpc. W sierpniu 1944 r. zatrzymany przez Niemców, zostaje wywieziony na roboty na Litwę. Po wkroczeniu sowietów wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Uczestniczył w walkach o Wał Pomorski, Kołobrzeg, Szczecin i w rejonie Drezna. Po wojnie pozostał w wojsku jako podoficer. W styczniu 1946 r. czynny w konspiracji niepodległościowej ROAK, 11 Grupy Operacyjnej NSZ. Uczestniczył w wielu akcjach bojowych m.in.: w Grajewie, Raciążu, Strzegowie, Koziebrodach, Zawidzu, Uniecku, Sławęcinie, Baboszewie, Glinojecku, Lubowidzu, Rozciszewie. Zatrzymany przez UB 28 września 1949 r. Sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie i skazany na śmierć 15 stycznia 1951 r. Zamordowany 20 września 1951 roku.

21 Józef Boguszewski Lew, Janusz ( ), porucznik, żołnierz AK, NOW, NZW. Urodził się 2 grudnia 1916 r. w Cetlinie gm. Gozdowo, pow. Płock. W kampanii wrześniowej, w stopniu kaprala walczył w Nowogródzkiej Brygadzie Kawalerii. Ciężko ranny w bitwie pod Lwowem. Żołnierz Polskiego Związku Powstańczego. Od 1942 r. był komendantem placówki AK Lelice. Od czerwca 1945 r. do 1950 r. należał do ROAK i NZW w stopniu porucznika jako dowódca oddziału bojowego operującego w powiatach: Lipno, Mława, Płock, Płońsk, Rypin, Sierpc, Włocławek. We wrześniu 1948 r. WUBP w Warszawie rozpoczęło akcję rozbicia sztabu 23 okręgu NZW. Zginęło wtedy kilku znaczących żołnierzy podziemia. Józef Boguszewski kilkakrotnie próbował nawiązać kontakt z patrolem w terenie bezskutecznie. Ostrzeżony w porę przed aresztowaniem, wyjechał do Łodzi, gdzie ukrywał się do 11 czerwca 1950 r. Aresztowany został i sądzony 7 maja 1951 r. przez Wojewódzki Sąd Rejonowy w Warszawie. Został skazany na śmierć i zamordowany 1 grudnia 1951 r. w więzieniu Mokotowskim.

22

23 Ze Stowarzyszenia Historycznego im. 11 Grupy Operacyjnej NSZ otrzymałam zaproszenie na uroczystości w Łęgu Probostwie 26 stycznia 2014r.

24 Uroczystości te były opisane szczegółowo w Tygodniku Płockim z 28 stycznia 2014r. Dodam tylko, że w kościele w Łęgu znajduje się wcześniejsza, z 3 listopada 1994r. tablica pamięci żołnierzom z Łęgu Probostwa i okolic.

25 A oto mój krótki reportaż z uroczystości odsłonięcia tablicy:

26

27

28

29

30 i dalszych uroczystości w hali sportowej Zespołu Szkół w Łęgu.

31

32 gdzie urządzona była okolicznościowa, imponująco duża wystawa

33

34

35

36 Po wystawie oprowadzał pan Jacek Pawłowicz z IPN, historyk, autor wielu prac związanych z dziejami pierwszych lat powojennej Polski. Z jego prac korzystałam przy pisaniu tematu. Pan Jacek Pawłowicz w niezwykle interesujący sposób objaśniał plansze pokazane na wystawie. Dobrze by było, żeby tę wystawę udostępnić mieszkańcom Płocka. W dalszej części uroczystości odbył się koncert Pawła Piekarczyka z drugim pieśniarzem. Śpiewali piosenki patriotyczne i niepodległościowe.

37 W Kościele Księży Salezjanów na tzw. Stanisławówce znajdują się miejsca związane z żołnierzami wyklętymi. W samym kościele tablica

38 Na zewnątrz kościoła na murze Wśród innych tablic upamiętniających wydarzenia patriotyczne, wmurowano tablicę: Na terenie przykościelnym znajdują się polskie, patriotyczne Stacje Drogi Krzyżowej, przypominające ważne wydarzenia historii Polski. Wśród nich Stacja Zdjęcie z Krzyża, wspominająca m.in. terror stalinowski i zbrodnie sądowe r. oraz walki o wolną Polskę.

39

40 W Gałkach k/bodzanowa, w hołdzie żołnierzom NZW, którzy 8 lutego 1949r. stoczyli walkę z 288- osobową grupą operacyjną KBW, UB i MO gdzie został aresztowany Wiktor Stryjewski Cacko - postawiono tablicę pamięci: W Płocku powstało i tu ma swoją siedzibę Stowarzyszenie Historyczne im. 11 Grupy Operacyjnej NSZ, posiadające osobowość prawną i działające na podstawie bardzo obszernego statutu. Pierwszy punkt brzmi: 1. Podejmowanie współpracy z innymi organizacjami i środowiskami na rzecz popularyzacji i poszerzania wiedzy o historii Rzeczypospolitej, w tym m.in. propagowanie wzorów postaw etycznych i obywatelskich żołnierzy podziemia niepodległościowego i pomoc kombatantom, działaczom społecznym na rzecz niepodległego Państwa Polskiego oraz ich rodzinom w trudnych sytuacjach losowych oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób. Szczególnym zainteresowaniem Stowarzyszenia są losy Żołnierzy Wyklętych z Płocka i okolic Mazowsza Północnego, by wyświetlić okoliczności śmierci i pochówków i oddać im i ich rodzinom sprawiedliwość społeczną, cześć i godność za ich niezłomne postawy, wieloletnie cierpienia zakończone śmiercią i wyklętych przez historię.

41 Stowarzyszenie przyczyniło się m.in. do powstania Ronda Żołnierzy Wyklętych, tablic i uroczystości upamiętniających bohaterów niepodległościowych. Wydrukowano wizytówki Stowarzyszenia i nalepki samoprzylepne. Wydano też bardzo ładny znaczek o średnicy 3cm i miniaturkę do przypinania na ubranie wg wzoru jak na w/w nalepce

42 Zdjęcie z aktywnymi działaczami Stowarzyszenia Stojący od lewej: Jacek Pawłowicz (w przyklęku syn Mikołaj), pracownicy IPN, Andrzej Przemyłski v-ce przewodniczący Zarządu, Bożena Przybyłowska- córka Przybyłowskiego Onufrego, Paweł Felczak- przewodniczący Zarządu, pan Załęcki, Zygmunt Jaszczak z rodziny Franciszka Majewskiego Słonego, pan Edmund

43 Wykaz ważniejszych skrótów użytych w tekście: AK - Armia Krajowa NSZ Narodowe Siły Zbrojne NZW Narodowe Zjednoczenie Wojskowe NOW Narodowa Organizacja Wojskowa ZWZ Związek Walki Zbrojnej POZ Polska Organozacja Zbrojna PZP Polski Związek Powstańczy ROAK Ruch Oporu Armii Krajowej WP Wojsko Polskie tzw. Ludowe PSL Polskie Stronnictwo Ludowe PPR Polska Partia Robotnicza KPP Komunistyczna Partia Polski AL. Armia Ludowa GL Gwardia Ludowa IPN Instytut Pamięci Narodowej pow. powiat gm. gmina UB Urząd Bezpieczeństwa MO Milicja Obywatelska KBW Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego NKWD Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) WUBP Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego PUBP Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego ORMO Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej KPMO Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej