Eugeniusz Gostomski. Ryzyko stopy procentowej

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Eugeniusz Gostomski. Ryzyko stopy procentowej"

Teresa Grzybowska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Eugeniusz Gostomski Ryzyko stopy procentowej 1

2 Stopa procentowa Stopa procentowa jest ceną pieniądza i wyznacznikiem wartości pieniądza w czasie. Wpływa ona z jednej strony na koszt pozyskiwania przez banki depozytów, a z drugiej strony na wysokość dochodów banku z tytułu udzielonych kredytów i nabytych papierów dłuŝnych. Stopy procentowe zaleŝą od stopy inflacji, polityki pienięŝnej banku centralnego, koniunktury, relacji pomiędzy popytem na pieniądz i jego podaŝą oraz od ryzyka inwestycyjnego. Wykładnikiem rynkowych stóp procentowych są stopy bazowe ustalane na rynku międzybankowym WIBOR, LIBOR, EURIBOR i inne stopy referencyjne. 2

3 Istota ryzyka stopy procentowej Przez ryzyko stopy procentowej rozumie się niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku. Ryzyko stopy procentowej przejawia się jako: ryzyko dochodu (zmniejszenie się dochodów odsetkowych banku) ryzyko inwestycji (obniŝenie się wartości rynkowej obligacji o stałym oprocentowaniu ma skutek wzrostu rynkowych stóp procentowych). Podstawową przyczyną ryzyka stopy procentowej są trudności z przewidywaniem kierunku i zakresu wahań rynkowych stóp procentowych. 3

Ryzyko stopy procentowej przejawia się jako: ryzyko dochodu (zmniejszenie się dochodów odsetkowych banku) ryzyko inwestycji (obniŝenie

4 Formy ryzyka stopy procentowej Według Bazylejskiego Komitetu Bankowego ryzyko stopy procentowej obejmuje 4 kategorie ryzyka. Ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania aktywów, pasywów lub pozycji pozabilansowych, np. bank finansuje długoterminowe kredyty o stałym oprocentowaniu depozytami o krótszych terminach wymagalności lub o krótszych okresach przeszacowania. Ryzyko opcji klienta (wcześniejszej spłaty kredytu lub wcześniejszego wycofania depozytu). Ryzyko bazowe wynika z niedoskonałego powiązania stóp procentowych instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe, które to instrumenty mają te same okresy przeszacowania, np. stopą referencyjną dla aktywów jest stopa redyskontowa, a dla pasywów WIBOR. Ryzyko krzywej dochodowości zmiana krzywej dochodowości moŝe zwiększyć ryzyko banku wynikające z niedopasowania terminów przeszacowania. 4

bank finansuje długoterminowe kredyty o stałym oprocentowaniu depozytami o krótszych terminach wymagalności lub o krótszych okresach przeszacowania.

5 Czynniki zwiększające ryzyko stopy procentowej Największe niebezpieczeństwo dla banku stanowią pozycje o stałym oprocentowaniu (spadek wartości obligacji, niewykorzystanie alternatywnych moŝliwości). Pozycje o zmiennej stopie procentowej równieŝ są naraŝone na ryzyko stopy procentowej ze względu na to, Ŝe poszczególne pozycje aktywów i pasywów róŝnie reagują na zmiany rynkowych stóp procentowych. Ryzyko stopy procentowej wzrasta w przypadku niedopasowania aktywów i pasywów pod względem wartości w wybranych okresach oraz występowania róŝnic w przeszacowaniu terminów oprocentowania aktywów i pasywów 5

Pozycje o zmiennej stopie procentowej równieŝ są naraŝone na ryzyko stopy procentowej ze względu na to, Ŝe poszczególne pozycje aktywów i pasywów

6 Metody pomiaru ryzyka stopy procentowej Najprostszą metodą pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest analiza luki. Inne metody to: analiza okresowa (duration), metoda badania elastyczności i metoda symulacyjna. 6

7 Metoda luki Metoda luki polega na analizie niedopasowania aktywów i pasywów pod względem sposobu oprocentowania. Aktywa wraŝliwe na zmiany oprocentowania to pozycje aktywów, które w wyniku zmiany stóp procentowych na rynku muszą być przeszacowane. Podobnie jest z pasywami. JeŜeli Ap (aktywa wraŝliwe) > Pp (pasywa wraŝliwe), to występuje luka dodatnia. JeŜeli Ap < Pp, to występuje luka ujemna. JeŜeli Ap = Pp, to występuje luka neutralna. 7

Aktywa wraŝliwe na zmiany oprocentowania to pozycje aktywów, które w wyniku zmiany stóp procentowych na rynku

8 Wpływ luki na dochód z oprocentowania netto Luka netto Oprocentowanie wzrasta spada 1. dodatnia Ap > Pp dochody wzrastają dochody maleją 2. ujemna Ap < Pp dochody maleją dochody wzrastają 3. neutralna Ap = Pp dochody bez zmian dochody bez zmian 8

9 Analiza okresowa (duration) SłuŜy do oceny ryzyka stopy procentowej w przypadku inwestycji w papiery o stałej stopie procentowej. Duration oznacza średni waŝony okres oczekiwania na wpływy środków pienięŝnych z danego instrumentu finansowego. Liczy się ją w oparciu o wartość bieŝącą danego instrumentu finansowego: D D = = t 1 t PV PV t PV1 + t 2 PV2 + t 3 PV PV + PV + PV 1 t 1 9, , ,6446 = 9, , , = = 2,7 lat 9

Duration oznacza średni waŝony okres oczekiwania na wpływy środków pienięŝnych z danego instrumentu finansowego.

10 Metoda badania elastyczności stopy procentowej Elastyczność dopasowania stopy procentowej to relacja między wzrostem oprocentowania pozycji aktywów lub pasywów a wzrostem rynkowej stopy procentowej. JeŜeli elastyczność aktywów = elastyczności pasywów, to zmiany rynkowych stóp procentowych nie mają wpływu na wielkość dochodów odsetkowych. JeŜeli elastyczność aktywów > elastyczności pasywów, to ryzyko wystąpi w przypadku spadku stóp. JeŜeli elastyczność aktywów < elastyczności pasywów, to ryzyko moŝe wystąpić w przypadku wzrostu stóp procentowych. 10

JeŜeli elastyczność aktywów = elastyczności pasywów, to zmiany rynkowych stóp procentowych nie mają wpływu na wielkość dochodów

11 Duration portfela Dp = U i Di U i udział i-tego papieru w portfelu D i wskaźnik duration dla i-tego papieru wartościowego Dp duration portfela ryzyko stopy procentowej = duration zmiany stopy proc. gdzie: duration = aktywa D A pasywa Dp 1. JeŜeli D A > Dp i stopy procentowe na rynku rosną, to dochody procentowe banku maleją. 2. JeŜeli D A < Dp i stopy procentowe na rynku maleją, to dochody odsetkowe banku maleją. 11

gdzie: duration = aktywa D A pasywa Dp 1.

12 Metody symulacyjne Pozwalają kompleksowo ocenić ryzyko stopy procentowej (uwzględniają ryzyko instrumentów o stałej i o zmiennej stopie procentowej). Symulację przeprowadza się dla róŝnych scenariuszy rozwoju badając wpływ zmian stóp procentowych na wynik finansowy banku. W symulacjach statycznych uwzględnia się jedynie aktualne pozycje bilansowe i pozabilansowe banku, a w symulacjach dynamicznych takŝe pozycje banku, które mogą pojawić się w przyszłości. 12

Symulację przeprowadza się dla róŝnych scenariuszy rozwoju badając wpływ zmian stóp procentowych na wynik finansowy

13 Sposoby zmniejszenia ryzyka stopy procentowej Wyznaczanie limitów (dopuszczalnej luki w wybranych przedziałach czasowych, maksymalnej róŝnicy duration po stronie aktywów i pasywów). Zmiana struktury aktywów lub pasywów w zaleŝności od oczekiwanego trendu rynkowej stopy procentowej. Zawieranie większej ilości umów z klauzulą zmiany oprocentowania, która umoŝliwia dostosowanie stawek procentowych banku do warunków rynkowych. Zabezpieczenie przed ryzykiem za pomocą derywatów: opcje, cap, floor, collar, FRA, swap, transakcje futures itp. 13

Zmiana struktury aktywów lub pasywów w zaleŝności od oczekiwanego trendu rynkowej stopy procentowej.

14 Ryzyko walutowe Ryzyko walutowe to niebezpieczeństwo pogorszenia się wyniku finansowego banku wskutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Wielkość ryzyka walutowego określamy jako iloczyn otwartej pozycji walutowej i zmiany kursu walutowego (w%). JeŜeli wartość aktywów w danej walucie jest większa od wartości pasywów w tej walucie, to bank zajmuje długą pozycję walutową. Krótka pozycja walutowa polega na niedoborze aktywów w danej walucie w stosunku do zobowiązań w tej walucie. 14

Wielkość ryzyka walutowego określamy jako iloczyn otwartej pozycji walutowej i zmiany kursu walutowego (w%).

15 Warianty ryzyka walutowego Pozycja walutowa długa krótka Wzrost kursu zysk strata Spadek kursu strata zysk 15

16 Rodzaje pozycji walutowych Pozycja walutowa indywidualna jest sumą: bilansowej pozycji walutowej, pozabilansowej pozycji walutowej (róŝnica między wartością instrumentów do otrzymania i wartością instrumentów do wydania, wyraŝonych w danej walucie) i pozycji walutowej transakcji indeksowanych. Pozycję walutową całkowitą oblicza się jako sumę ujemnych (krótkich) lub sumę dodatnich (długich) pozycji walutowych indywidualnych dla poszczególnych walut, w zaleŝności od tego, która z tych sum jest wyŝsza co do wartości. 16

17 Zarządzanie ryzykiem walutowym w banku W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym bank ustala wewnętrzne limity na otwarte pozycje walutowe oraz wykorzystuje instrumenty finansowe przy zawieraniu transakcji dewizowych. Banki są zobowiązane do obliczania pozycji walutowej indywidualnej, a następnie pozycji walutowej całkowitej. Bank musi posiadać określony kapitał na pokrycie ryzyka walutowego. Łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego oblicza się jako iloczyn 0,08 i kwoty, o jaką wartość pozycji walutowej całkowitej przewyŝsza 2% funduszy własnych banku 17

Banki są zobowiązane do obliczania pozycji walutowej indywidualnej, a następnie pozycji walutowej całkowitej.

18 Ryzyko zmian cen akcji Banki są naraŝone na ryzyko związane z akcjami w sytuacji, gdy akacje mają znaczny udział w ich aktywach i gdy następuje załamanie kursów akcji na rynku. Zmiany cen akcji mogą teŝ wpływać na wyniki banków pośrednio, poprzez wpływ na obsługę kredytów udzielanych na zakup papierów wartościowych. 18

19 Ryzyko zmian cen nieruchomości Zmiany cen nieruchomości mogą prowadzić do powstania strat finansowych w bankach w związku z: udzielaniem kredytów developerom i osobom prywatnym, zmniejszeniem się wartości zabezpieczeń spłaty kredytu, inwestowaniem na własny rachunek w nieruchomości (bezpośrednio bądź za pośrednictwem funduszy nieruchomościowych). 19

prywatnym, zmniejszeniem się wartości zabezpieczeń spłaty kredytu, inwestowaniem na

Podobne dokumenty

Kontrakty terminowe na WIBOR

Kontrakty terminowe na WIBOR W Polsce podstawowym wskaźnikiem odzwierciedlającym koszt pieniądza na rynku międzybankowym jest WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate). Jest to średnia stopa procentowa