Księgarnia PWN: Maciej Bałtowski - Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Spis treści

Transkrypt

1 Księgarnia PWN: Maciej Bałtowski - Gospodarka socjalistyczna w Polsce Przedmowa ROZDZIAŁ 1. Inspiracje ideologiczne utopie i marksizm Poprzednicy marksizmu Wczesne utopie Platon, Morus i inni Spuścizna rewolucji francuskiej Między utopią a socjalizmem Claude Saint-Simon Karol Fourier Robert Owen Marksizm o gospodarce socjalistycznej Wprowadzenie Fryderyka Engelsa Zasady komunizmu Sfera własności gospodarka bez prywatnych właścicieli Imperatyw likwidacji własności prywatnej Kształt i skutki przyszłych stosunków własnościowych Sfera regulacji gospodarka jako jedna wielka fabryka Dlaczego system scentralizowany? Mechanizm regulacyjny systemu scentralizowanego Pozostałe odniesienia do gospodarki socjalistycznej Teoria wartości opartej na pracy i koncepcja pracy bezpośrednio społecznej Prymat produkcji nad konsumpcją Praca produkcyjna i nieprodukcyjna oraz przodująca rola klasy robotniczej Zbędność normalnego pieniądza i idea pieniądza pracy Pomarksowskie wyobrażenia gospodarki socjalistycznej Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 2. Inspiracje praktyczne gospodarka radziecka Rosja przedrewolucyjna Dlaczego w Rosji? Idee społeczne i myśl marksistowska Lenin i leninizm Kapitalizm państwowy Geneza i istota Sfera własności Sfera regulacji... 72

2 Komunizm wojenny Wprowadzenie Sfera własności Sfera regulacji System finansowy i elementy gospodarki bezpieniężnej Podsumowanie Nowa Polityka Ekonomiczna Przyczyny i uzasadnienie Sfera własności Sfera regulacji Pieniądz i system finansowy Wyjście z NEP-u Podsumowanie Stalinizm gospodarczy Wprowadzenie Sfera własności Sfera regulacji centralne planowanie Instytucjonalne i teoretyczne podstawy centralnego planowania Początki praktyki centralnego planowania Szczególne instytucje sfery regulacji Przyspieszona industrializacja, jej zasady i skutki Dojrzały stalinizm Ekonomia w okresie budownictwa socjalizmu w Rosji Problem okresu przejściowego Dyskusje teoretyczne okresu NEP-u Zasady planowania centralnego i koniec niezależnej myśli ekonomicznej Józefa Stalina Ekonomiczne problemy Uniwersalne implikacje Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 3. Instalowanie gospodarki socjalistycznej w Polsce ( ) Dziedzictwo II Rzeczpospolitej i okresu okupacji Sytuacja przedwojenna Gospodarka na ziemiach polskich w okresie wojny i okupacji Deklaracje programowe ważniejszych sił politycznych Deklaracja PPR Deklaracja Rady Jedności Narodowej Manifest PKWN Wyłanianie się nowego systemu gospodarczego ( ) Rozwój sytuacji politycznej i gospodarczej demokracja ludowa Koncepcje ekonomiczne partii politycznych Koniec złudzeń w kierunku modelu radzieckiego ( ) Sytuacja polityczno-gospodarcza i jej zewnętrzne determinanty Spory teoretyczno-ideologiczne Dyskusja CUP-owska Zmiany systemu gospodarczego sfera własności

3 Nacjonalizacja przemysłu Okres przed ustawą nacjonalizacyjną Ustawa nacjonalizacyjna i jej skutki Upaństwowienie sektora bankowego Reforma rolna Tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych Bitwa o handel i przejęcie własności drobnokapitalistycznej Zmiany systemu gospodarczego sfera regulacji Planowanie ogólnogospodarcze Problem stanowienia cen Zarządzanie gospodarką narodową Partycypacja załóg pracowniczych w zarządzaniu przedsiębiorstwami Inne regulacje antyrynkowe Regulowanie wynagrodzeń Regulacje siłowe Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 4. Stalinizm i odwilż ( ) Gospodarka okresu stalinowskiego Koncepcja uprzemysłowienia i plan sześcioletni Teoretyczne przesłanki industrializacji Plan sześcioletni. Założenia i cele Przebieg realizacji planu sześcioletniego Efekty planu sześcioletniego Dokończenie zmian w sferze własności Kolejny etap nacjonalizacji Próba kolektywizacji wsi Likwidacja resztek rynku i nowe zasady regulowania gospodarki Kształtowanie przedsiębiorstwa socjalistycznego Polska myśl ekonomiczna w okresie stalinizmu Rekapitulacja i wnioski Odwilż połowy lat 50. i jej skutki Ogólna sytuacja polityczna za granicą i w kraju Okres przed rokiem Przełomowy rok Krytyka dotychczasowej polityki gospodarczej Okres do VIII plenum KC Wystąpienie Władysława Gomułki na VIII plenum KC Idea samorządności pracowniczej i zmiany funkcjonowania przedsiębiorstw Rozwój i upadek rad robotniczych Od modelu scentralizowanego do modelu mieszanego Pozostałe skutki październikowego przełomu Szybki koniec odwilży Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 5. Dojrzały socjalizm ( ) Nasza mała stabilizacja Drugi etap uprzemysłowienia i jego uwarunkowania Stagnacja na niskim poziomie

4 Słabnące tempo rozwoju Nieśmiałe próby poprawy sytuacji Zastój sektora prywatnego Namiastki normalności Próby usprawnienia systemu funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych Niewydolność siermiężnego socjalizmu Gierkowska prosperity i jej upadek Idee ekonomiczne nowej ekipy Okres wzrostu Koncepcja Wielkich Organizacji Gospodarczych (WOG-ów) Geneza, cele i założenia systemu WOG-ów Ocena systemu WOG-ów Koniec złudzeń Symptomy załamania systemu Przełomowy rok Przyczyny porażki polityka gospodarcza Woluntaryzm i nieodpowiedzialność w sferze inwestycji Nadmierne zadłużanie kraju, życie na kredyt Zasadnicze, motywowane ideologicznie błędy w polityce rolnej Nieracjonalna polityka płac, cen i zaopatrzenia rynku Przyczyny porażki nieracjonalność systemowa gospodarki socjalistycznej Załamanie gospodarcze i próby wyjścia Bankructwo ideologii socjalistycznej Lata : sytuacja gospodarcza Pierwsze próby głębszych zmian Geneza i założenia reformy gospodarczej Program Samorządna Rzeczpospolita Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 6. Upadek systemu Reforma gospodarcza i jej zawartość Wprowadzenie Zmiany w sferze własności przedsiębiorstwo samorządowe Zmiany w sferze regulacji rozluźnienie centralnego planowania Ustawa o planowaniu społeczno-gospodarczym i jej znaczenie Ustawy bankowe Ustawa o cenach Przebieg reformy i sytuacja gospodarcza Podsumowanie Szczególne cechy gospodarki polskiej lat Zadłużenie zagraniczne i jego konsekwencje Reglamentacja zaopatrzenia ludności Dolaryzacja gospodarki Regres i rozwój sektora prywatnego Uwagi wprowadzające Prywatne rodzinne gospodarstwa rolne Prywatne rzemiosło i drobna przedsiębiorczość

5 Przedsiębiorstwa zagraniczne Spółki nomenklaturowe Agonia gospodarki socjalistycznej Nowe uwarunkowania zewnętrzne i pokolenie Sytuacja społeczna i gospodarcza w latach Narastanie zniechęcenia społecznego i II etap reformy Ostatnie miesiące rządu Zbigniewa Messnera Zmiany w sektorze bankowym Stan gospodarki w drugiej połowie lat Rząd Mieczysława F. Rakowskiego koniec gospodarki socjalistycznej Plan konsolidacji gospodarki narodowej Ustawa o działalności gospodarczej i inne działania rządu Ekonomiczne aspekty obrad okrągłego stołu Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 7. Teorie gospodarki socjalistycznej Uwagi wprowadzające Trzy nurty teoretycznych badań nad gospodarką socjalistyczną Planowanie centralne jako podstawowy problem teorii gospodarki socjalistycznej Zakres pojęciowy gospodarki socjalistycznej Gospodarka socjalistyczna w sensie politologicznym i ekonomicznym Relacja między cechami konstytutywnymi gospodarki socjalistycznej Określenie celu gospodarki socjalistycznej Teorie funkcjonowania gospodarki socjalistycznej Cechy konstytutywne i modelowe systemu gospodarki socjalistycznej Model scentralizowany (nakazowo-rozdzielczy) Rola centrum gospodarczego i struktura modelu Jednostki wykonawcze Podsumowanie i ocena Model zdecentralizowany (socjalizm rynkowy) Ogólna charakterystyka Miejsce i rola przedsiębiorstwa Podsumowanie Prymaty pseudoteoretyczne podstawy gospodarki socjalistycznej Przedsiębiorstwo socjalistyczne Problemy teorii przedsiębiorstwa w socjalizmie Przedsiębiorstwo samorządowe (partycypacyjne) i model iliryjski Zakłady pracy i ich szczególne funkcje Teoretyczne koncepcje gospodarki socjalistycznej w Polsce Zjazd Ekonomistów Polskich i Tezy Rady Ekonomicznej Znaczenie II Zjazdu Ekonomistów Polskich Dokonania Rady Ekonomicznej Wkład Oskara Langego Okres przedwojenny Okres Polski Ludowej dokonania teoretyczne Okres Polski Ludowej poglądy na kształt polskiego modelu gospodarczego Polska myśl ekonomiczna wobec teorii gospodarki socjalistycznej

6 Michał Kalecki Aleksy Wakar i jego szkoła Bolesław Kłapkowski Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 8. Koncepcje systemowej niereformowalności gospodarki socjalistycznej Milovan Dżilas i jego Nowa klasa Władza i własność Sfera regulacji systemu gospodarczego Alain Besançon i jego Anatomia widma Logika i wewnętrzna struktura gospodarki socjalistycznej Zasadnicze wady gospodarki socjalistycznej Konkluzje Stefana Kurowskiego Doktrynalne uwarunkowania Wprowadzenie. Prymat polityki nad ekonomią Praktyczne konsekwencje marksowskiej teorii wartości Teza o pracy bezpośrednio społecznej i pozór centralnej regulacji gospodarki Uwagi końcowe Janos Kornai i jego Gospodarka niedoboru Niedobór jako immanentna cecha gospodarki socjalistycznej Reguły zachowania się przedsiębiorstw i miękkie ograniczenia budżetowe Podsumowanie Włodzimierza Brusa i Kazimierza Łaskiego Od Marksa do rynku Krytyka modelu scentralizowanego i zdecentralizowanego Zasadnicze, nienaprawialne słabości gospodarki socjalistycznej Jadwigi Staniszkis teoria odrębności ontologicznej socjalizmu Swoistość gospodarki socjalistycznej Problem własności Problem regulacji Państwo produkujące i jego rola gospodarcza Podsumowanie Ewolucja poglądów dotyczących możliwości usprawnienia gospodarki socjalistycznej Stopniowe poszerzanie pola reform Wczesne koncepcje zmian Kwestia niezbędności prywatyzacji Władysław Baka i Reforma systemu bankowego Adam Lipowski i Mechanizm rynkowy Rekapitulacja i wnioski ROZDZIAŁ 9. System gospodarki socjalistycznej próba podsumowania Uwagi wstępne Związek polityki i gospodarki Epistemologia gospodarki socjalistycznej Fikcja centralnego planowania Uwagi wprowadzające Dwa modele centralnego planisty Heterogeniczność centralnego planisty

7 Mechanizm regulacyjny gospodarki socjalistycznej Interesy centralnego planisty i modele decyzyjne Nieokreśloność ostatecznych decyzji planistycznych Przetarg polityczno-biurokratyczny ogólna charakterystyka Przetargi polityczno-biurokratyczne Przetarg teleologiczny Uwagi wstępne Mechanizm przetargu teleologicznego Przetarg inwestycyjny Uwagi wstępne Mechanizm przetargu inwestycyjnego Przetarg realizacyjny Uwagi wstępne Mechanizm przetargu realizacyjnego Przetarg dystrybucyjny Wprowadzenie Polityka cen i polityka płac jako obszary regulacji przetargowej Typologia i periodyzacja gospodarki socjalistycznej Rekapitulacja i wnioski Zakończenie Marksizm jako fałszywa doktryna gospodarki socjalistycznej Doświadczenie gospodarki socjalistycznej a kryzys finansowy wstępne refleksje Uwagi wprowadzające Zrozumienie przyczyn kryzysu Rzut oka w przyszłość aneks 1. Dyskusja o racjonalności rachunku ekonomicznego w gospodarce socjalistycznej Zarzuty von Misesa i innych Modele symulowanego rynku prezentacja Immanentne słabości modeli symulowanego rynku Próba oceny i podsumowanie aneks 2. Wizja gospodarki socjalistycznej Josepha Schumpetera Wprowadzenie. Krytyka systemu kapitalistycznego Schumpetera wyobrażenia o socjalizmie Podsumowanie Bibliografia Indeks nazwisk Indeks rzeczowy