KONKURS Z HISTORII DLA GIMNAZJALISTÓW W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 RZECZPOSPOLITA SZLACHECKA

Transkrypt

1 KONKURS Z HISTORII DLA GIMNAZJALISTÓW W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 RZECZPOSPOLITA SZLACHECKA CZECHOWICE-DZIEDZICE, 14 MARCA

2 1. Zaznacz (X) poprawne odpowiedzi: 1/ Korona i Litwa po unii lubelskiej miały nieco ponad 860 tys. km 2 i ok. 8 mln mieszkańców. 2/ Rzeczpospolita na przełomie XVI i XVII w. była państwem zurbanizowanym. 3/ Między Koroną a Litwą istniały bardzo duże różnice prawno-ustrojowe, zatarte dopiero w Konstytucji 3 Maja. 4/ W 1600 roku pozostawały w zależności lennej od Rzeczpospolitej: Kurlandia i Prusy Książęce. 5/ Najlepszą formacją kawaleryjską Europy w XVIII w. była polska husaria. 3 pkt 2. Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe: Aby uniknąć bezkrólewia próbowano wprowadzić elekcję vivente rege Podczas bezkrólewia prymas wyznaczał następcę tronu. Pierwszy sejm w czasie bezkrólewia nazywano konwokacyjnym. Na sejmach przyjmowano zasadę konsensusu, a nie głosowania większością. 3. Dokończ zdania, podkreślając właściwą odpowiedź: 1) Wśród narodowości wchodzących w skład Rzeczpospolitej Obojga Narodów najliczniej reprezentowani byli: a) Polacy i Niemcy; b) Polacy i Litwini; c) Polacy i Rusini; 2) Akt konfederacji warszawskiej dotyczył: a) katolików i protestantów; b) zwolenników i przeciwników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; 3) Odrębność prawną na zasadzie stanowej oprócz duchowieństwa, szlachty, chłopów i mieszczan posiadali w Rzeczpospolitej XVI-XVII w. także: a) niemieccy luteranie; b) Żydzi; c) kozacy; 3 pkt 4. Na podstawie tekstu wykonaj polecenia A, B. [ ] udział [ ] w obronie Zbaraża wzmógł jego sławę i popularność w szerokich kołach szlacheckich. Zapamiętano też jego bojową postawę i odwagę okazaną w bitwie pod Beresteczkiem, po której wyruszył on dalej z wojskiem polskim [ ]. Nieoczekiwanie jednak padł ofiarą jakiejś choroby [ ] i zmarł [ ] 20 sierpnia 1651 r. [ ] Ciało [ ] złożono w kościele Św. Krzyża w Górach Świętokrzyskich [ ]. Szlachta spłaciła dług wdzięczności wobec ojca, wybierając jego syna [ ] królem Polski. W. Czapliński ( ) W istniejącej kraju sytuacji można było oczekiwać, że tak potężny ród wyda kandydata do polskiego tronu. Nikt natomiast oczekiwać nie mógł, że wyda taką miernotę ( )Wielka magnacka góra urodziła królewską mysz. N. Davies A. Podkreśl poprawne zakończenie zdania: Opisane w pierwszym cytacie działania zbrojne miały miejsce w czasie 1. rokoszu Zebrzydowskiego. 2. pierwszej dymitriady. 3. powstania Chmielnickiego. 4. konfederacji barskiej. B. Podaj imię i nazwisko władcy Polski, o którym pierwszy autor pisze w podkreślonym fragmencie tekstu, a drugi autor tak ostro go ocenia. Napisz, kto był poprzednikiem i następcą tego króla /oceniany władca/ /poprzednik/ /następca/ 2

3 5. Napisz, jaką taktykę walki przedstawia ilustracja. Podaj nazwę wojskowej organizacji z południowo-wschodnich kresów Rzeczpospolitej, która mistrzowsko potrafiła ją stosować. Nazwa metody (taktyki) walki:.. Kto ją mistrzowsko stosował (oprócz wojsk polsko-litewskich i tureckich):. 2 pkt 6. Przeczytaj uważnie cytowane źródła. Dopasuj do nich odpowiednią nazwę i datę: artykuły henrykowskie, unia lubelska, konstytucja radomska ( nic nowego o nas bez nas ); 1505, 1569, 1573; TEKST A:... Ponieważ prawa ogólne i ustawy publiczne dotyczą nie pojedynczego człowieka, ale ogółu narodu, przeto ( ) za słuszne i sprawiedliwe uznaliśmy, jakoż postanowiliśmy, iż odtąd na potomne czasy nic nowego stanowionym być nie ma przez nas i naszych następców, bez wspólnego zezwolenia senatorów i posłów ziemskich ( ). TEKST B:... Iż już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielone i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna wspólna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. A temu obojemu narodowi, żeby już wiecznymi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król wspólny rozkazywał, który spolnymi głosy od Polaków i od Litwy obran[...] TEKST C:... Iż za żywota naszego my i potomkowie nasi królowie polscy [...] nie mamy mianować ani obierać, jakiego składać żadnym sposobem ani kształtem wymyślonym króla, na państwo sukcesora naszego sadzać, a to dlatego, aby zawdy wiecznymi czasy po zejściu naszym i potomków naszych wolne obieranie zostawało wszem stanom koronnym; dla czego i tytułu dziedzica używać nie mamy ani potomkowie nasi królowie polscy. [...] 6 pkt 3

4 7. Uzupełnij tekst: W wyniku klęski poniesionej w wojnie z Polską w latach ostatni Wielki Mistrz Zakonu (a)... zaproponował królowi polskiemu (b)..., że złoży mu hołd lenny jako świecki książę (c).... Wydarzenie to przedstawia znany obraz Jana Matejki (d). Uwaga: (a) wymień imię i nazwisko rodowe Wielkiego Mistrza, (b) wymień imię króla, (c) podaj nazwę terytorium, (d) podaj tytuł obrazu; 8. Na podstawie przedstawionego poniżej fragmentu plakatu napisz, o jaką bitwę chodzi, z kim i kiedy miała ona miejsce. Bitwa:.. Z kim:. 3 pkt Kiedy:. (skojarz okrągłą rocznicę, obchodzoną w 2014 r.) 9. Przyporządkuj nazwę kategorii szlacheckiej odpowiedniemu opisowi: Posiadacze kilkudziesięciu czy kilkuset wsi, miast i miasteczek; należeli do niej potomkowie możnowładczych rodzin w Polsce, dawni książęta z terenów Litwy i Rusi lub ludzie, którzy własnym wysiłkiem, ale i przy pomocy łaski królewskiej dochodzili do zamożności;... Zajmowała najniższą pozycję; była to szlachta nie posiadająca ziemi; w XVI w. często żyjąca w miastach i trudniąca się lichwą, kupiectwem lub rzemiosłem, z czasem wstępująca na służbę głównie u magnatów czy u zamożnej szlachty; nie była ona dopuszczana do urzędów ziemskich i funkcji sejmikowych (jednak gdy nabywał lub wydzierżawiał dobra ziemskie, odzyskiwał pełne prawa szlacheckie).... Posiadała niewielki płacheć gruntu i sama uprawiała swa rolę, nie mając podanych; zamieszkiwała szczególnie licznie Mazowsze i Podlasie, a występowała także Wielkopolsce, Małopolsce i na Pomorzu; jej pozycja gospodarcza zbliżała ją do chłopów; płaciła tak jak oni podatki.... Byli to posiadacze od 1 wsi (czy tylko jej części) do kilkunastu; przejawiała ona wielką aktywność gospodarczą, polityczną, kulturalną; tworzyła wzorce postępowania... gołota, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, magnateria 4

5 10. Wskaż, która ilustracja przedstawia tzw. sejm elekcyjny. Uzasadnij swój wybór: A:.. B: 2 pkt 11. Rycina przedstawia obrady sejmu walnego w czasach Zygmunta III Wazy ( ). Podpisz wszystkie stany sejmujące : 3 pkt 12. Rozpoznaj, na której ilustracji widać jazdę tzw. cudzoziemskiego autoramentu. Zaznacz odpowiednią literę i dopisz nazwę tej formacji. A.. B.. 2 pkt 5

6 13. Mapa przedstawia Rzeczpospolitą w 1 połowie XVII wieku. Rozszyfruj nazwy terytoriów ukrytych pod literami: P; H; M. Następnie odpowiedz na pytania: P: H: M: a) Kiedy i na rzecz kogo utraciliśmy P? b) Kiedy i od kogo uzyskaliśmy H? c) Zaznacz pionowymi kreskami zasięg buntu Chmielnickiego i napisz, jaka litera na mapie mu odpowiada?.. 6 pkt 14. Uzupełnij tabelę: HETMANI XVII W. DOKONANIA DATY MIEJSCA Jan Karol Chodkiewicz Stefan Czarniecki zwycięstwo nad Rosją 1605 Kłuszyn

7 15. Poniżej przedstawiono tablicę genealogiczną ukazującą związki Jagiellonów i Wazów. Przeanalizuj jej treść i wykonaj polecenia. A. Uzupełnij tablicę genealogiczną. W ramkach, które oznaczono 1 i 2, w wykropkowanych miejscach wpisz odpowiednich władców. B. Podaj władcę, który panował w Polsce, gdy doszło do bitwy pod Kircholmem.... C. Podaj władcę Szwecji w czasie tzw. potopu :. D. Który król panował w Polsce, gdy miały miejsce te wydarzenia: Roku tegoż, dnia 8 marca Szwedzi napadli na szańce od Bielska mikuszowskie - pisał żywiecki kronikarz Andrzej Komoniecki. - Gdzie szlachty polskiej kilkadziesiąt wprzód podskoczyło do szańców, konnych. Odporu im dać nie możono, gdyż naszych tylko nie donosiło półtrzecia set ( ). Tam na harcu pan Jan Grzegorz z Rebelia Forusiński, administrator łodygowicki postrzelony jest. Malcher Mamucha, mieszczanin żywiecki, kilka postrzałów otrzymał i doszedłszy do Bielska tam u cyrulika umarł. I tak rozgromiwszy naszych, Szwedzi szli dalej ( ). 5 pkt 7

8 16. Do dat traktatów dyplomatycznych 2. połowy XVII w. dopisz litery, oznaczające na mapie obszar, którego dotyczyły te traktaty oraz krótką informację o wywołanych przez nie zmianach terytorialnych i politycznych. TRAKTAT MIEJSCE LITERA ZMIANY (1686) Zaznacz właściwą odpowiedź: 2 pkt 1. Konfederacja targowicka skierowana była przeciw: a. Sejmowi Wielkiemu i Konstytucji 3 Maja b. Rosji c. oligarchii magnackiej 2. Sukces wojsk polskich w wojnie z Rosją w 1792 r. odniósł: a. Jan Kazimierz pod Warszawą b. Józef Poniatowski pod Zieleńcami c. Stefan Czarniecki pod Warką 8

9 18. Zadecyduj, czy cytowane źródło historyczne to fragment aktu konfederacji barskiej czy targowickiej. Przedstaw jeden argument, uzasadniający Twój wybór. 3 pkt A. Jest to fragment aktu.. B. Argument (można podkreślić w tekście): C. Siedziba najwyższych władz tej konfederacji (tzw. Generalność) miała swoją siedzibę niedaleko Czechowic-Dziedzic, po drugiej stronie rzeki Białej ( Białki ). Podaj nazwę tego XVIII-wiecznego miasteczka: Uważnie przyjrzyj się ilustracjom i odpowiedz na pytania: 7 pkt A. Kiedy miało miejsce to wydarzenie? Jaki miało ono związek z wydarzeniem opisanym w poprzednim ćwiczeniu?.. Kto leży w drzwiach? Jakie były skutki tego wydarzenia?... B. Co przedstawia ta scena?. Podaj dokładną (dzienną) datę tego wydarzenia:.. Jak, w naszych czasach, czcimy pamięć o tym wydarzeniu?. 9

10 20. Przeczytaj uważnie fragment pewnego dokumentu (aktu prawnego), a następnie odpowiedz na pytania: Przekonani teraz, że pieczołowitość Nasza na nic się ojczyźnie Naszej nie przyda, kiedy nieszczęśliwie zdarzona w niej insurekcja pogrążyła ją w teraźniejszy stan zniszczenia, postanowiliśmy przeto, że wolnie i z własnej woli wyrzekamy się wszelkich praw Naszych do Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego a. Jaką nazwę nosi ten akt? b. Kto i kiedy go ogłosił? c. Jaki był skutek tego wydarzenia? Do zdobycia masz 75 pkt. Powodzenia! 10