WSPÓŁPRACA WYMIARÓW SPRAWIEDLIWOŚCI W SPRAWACH KARNYCH. Dr Agnieszka Nitszke IE ćw. 2016/17 (9)

Transkrypt

1 WSPÓŁPRACA WYMIARÓW SPRAWIEDLIWOŚCI W SPRAWACH KARNYCH Dr Agnieszka Nitszke IE ćw. 2016/17 (9)

2 WSPÓŁPRACA POLICYJNA I SĄDOWA W SPRAWACH KARNYCH - GENEZA Początki współpracy w dziedzinach objętych tzw. III filarem sięgają lat 70. XX wieku. W 1975 r. podjęto decyzję, a w 1976 r. stworzono Grupę TREVI (a w rzeczywistości były to dwie grupy I i II), w ramach której miały ze sobą współpracować organy policji i prokuratury z państw WE. Celem współpracy było, zgodnie z pełną francuską nazwą tej grupy, zwalczanie terroryzmu, radykalizmu, ekstremizmu i przemocy międzynarodowej.

3 GRUPY TREVI TREVI I zajmowała sie przede wszystkim wymianą informacji i współpracą operacyjną poświęconą grupom terrorystycznym takim jak: IRA, RAF, ETA, Czerwone Brygady. TREVI II odpowiadała za współpracę w dziedzinie ochrony porządku publicznego w wymiarze transnarodowym, zwłaszcza podczas międzynarodowych rozgrywek piłkarskich. TREVI III powstała w 1986 r. zajmowała się rozpracowywaniem zorganizowanej przestępczości, w tym grup zajmujących się handlem ludźmi, nielgalnym handlem dziełami sztuki, handlem kradzionymi samochodami czy handlem narkotykami. TREVI 92 (IV) powstała w 1989 r. i miała za zadanie przygotować PC do wejścia w życie porozumienia z Schengen.

4 TRAKTAT Z MAASTRICHT O UE Trzeci filar Unii Europejskiej, ustanowiony na mocy traktatu z Maastricht (TM), obejmował początkowo współpracę państw członkowskich o charakterze międzyrządowym w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości. TM w art wymienił dziewięć dziedzin współpracy w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości: polityka azylowa, zasady przekraczania granic zewnętrznych Unii (polityka wizowa), polityka imigracyjna i polityka w stosunku do obywateli państw trzecich, zwalczanie narkomanii, zwalczanie przestępczości międzynarodowej, współpraca sądowa w sprawach cywilnych oraz karnych, współpraca celna, współpraca policyjna (zwalczanie terroryzmu, przemytu narkotyków i innych form przestępczości międzynarodowej), wymianę informacji policyjnych poprzez stworzenie (Europol).

5 TRAKTAT AMSTERDAMSKI Traktat amsterdamski (TA) wprowadził znaczące zmiany w III filarze. Utworzono Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości. Na mocy TA sprawy kontroli granic wewnętrznych, azylu, imigracji, współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach cywilnych zostały przeniesione do filaru pierwszego. W trzecim filarze pozostawiono współpracę policji i wymiarów sprawiedliwości i dodano do niego zapobieganie i zwalczanie rasizmu i ksenofobii. Wspólne działania były od tej pory podejmowane przez decyzje ramowe (prawny instrument przypominający dyrektywę), które pozostawiały państwom członkowskim swobodę wyboru metod i środków wykonania celu decyzji.

6 Traktat lizboński Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych - art TFUE Zniesienie trzeciego filaru doprowadziło do zharmonizowania instrumentów ustawodawczych - w miejsce decyzji ramowych, decyzji i konwencji UE przyjmowane są zwykłe instrumenty unijne(rozporządzenia, dyrektywy i decyzje). Wzmocnienie roli Trybunału Sprawiedliwości. Zastosowanie mają zwykłe procedury odesłań prejudycjalnych i postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom PC wszczynane przez Komisję. Do 1 grudnia 2014 r. obowiązywały tymczasowe uregulowania dla aktów już obowiązujących w dziedzinie współpracy policyjnej i współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych. PC nadal mają inicjatywę prawodawczą, ale wymaga ona poparcia ze strony jednej czwartej ich liczby. Przewidziano specjalne środki dotyczące pogłębionej współpracy, klauzul opt-out i tak zwanego hamulca bezpieczeństwa. Zapowiedź utworzenia Prokuratury Europejskiej (art. 86 TFUE)*. Wzmocnienie Eurojust (art. 85 TFUE)*. *Komisja przedstawiła 17 lipca 2013 r. wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (COM(2013)0534) a 17 lipca 2013 r. wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust) (COM(2013)0535). Jednak do tej pory nie zostały one przyjęte.

7 Dotychczasowe osiągnięcia Wzajemna pomoc prawna w sprawach karnych 29 maja 2000 r. RUE przyjęła konwencję o pomocy prawnej w sprawach karnych; Wzajemne uznawanie orzeczeń sądowych w sprawach karnych Europejski nakaz aresztowania (ENA) Decyzja ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania Zbliżenie przepisów i ustanowienie norm minimalnych Eurojust, europejska sieć sądowa, wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze i zapowiedź utworzenia Prokuratury Europejskiej Prawa procesowe, np. dyrektywa (UE)2016/343 w sprawie wzmocnienia określonych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym

8 W ramach III filaru Unii Europejskiej: ENA uproszczono procedury ekstradycyjne pomiędzy państwami członkowskimi poprzez przyjęcie 13 czerwca 2002 r. decyzji ramowej o Europejskim Nakazie Aresztowania; 27 kwietnia 2005 r. TK orzekł, że art. 607t 1 kpk jest niezgodny z art. 55 ust 1 konstytucji RP. 8 września 2006 r. zmieniono konstytucję i od 6 listopada 2006 r. możliwe jest przekazywanie obywateli polskich innym państwom na podstawie ENA i umów o ekstradycji. utworzono w 1998 r. na podstawie konwencji Europejskie Biuro Policji (Europol), którego zadaniem jest doskonalenie współpracy w zakresie wymiany, gromadzenia i przetwarzania informacji o przestępczości. Europol ujednolica metody zapobiegania przestępczości oraz metody pracy policji.

9 ENA W POLSCE 27 kwietnia 2005 roku TK orzekł, że art. 607t 1 kodeksu postępowania karnego, zezwalający na przekazanie obywatela polskiego do państwa członkowskiego Unii Europejskiej w ramach ENA, był niezgodny z art. 55 ust. 1 Konstytucji RP: Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana. 8 września 2006 została zmieniona Konstytucja RP, która od 6 listopada 2006 dopuszcza wydanie obywatela polskiego, o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Polskę umowy międzynarodowej lub ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Polska jest członkiem.

10 ART. 55 KONSTYTUCJI RP 1) Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję: 2) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz 3) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.

11 ENA W POLSCE - STATYSTYKI Polskie sądy przodują w wykorzystywaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania. Z danych statystycznych zebranych przez Komisję Europejską za lata wynika, że spośród prawie 55 tys. nakazów wydanych w tym okresie przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej, aż 17 tys. (tj. 31 proc.) pochodziło z Polski. W wykonaniu ENA wydanych przez polskie sądy przekazano zaś w tym czasie w sumie osób ściganych.* * Dane na podstawie: Na wokandzie,

12 FINANSOWANIE ENA Zgodnie z art. 30 decyzji ramowej, wydatki poniesione na wykonanie ENA (będą to koszty odnalezienia osób ściganych, w tym koszty użycia sprzętu i paliwa, następnie koszty pomocy prawnej i tłumacza czy koszty ewentualnego pobytu ściganego w areszcie) obciążają państwo wykonujące, zaś wszelkie inne wydatki, a więc te, które nie zostały poniesione na terytorium państwa wykonania (głównie koszty samego wystawienia nakazu, jego tłumaczenia, a następnie transportu ściganego do państwa wystawienia), obciążają już państwo wydające nakaz.

13 Literatura: B. Nita, Ograniczenia ekstradycji po zmianie art. 55 Konstytucji RP a europejski nakaz aresztowania, Przegląd Sejmowy 2008, nr 2. P. Wawrzyk, Polityka UE w obszarze spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości, Warszawa A. Górski, P. Hofmański, The European Arrest Warrant and its Implementation in the Member States of the European Union, Warszawa The Area of Freedom, Security and Justice. Ten Years On Successes and Future Challenges under the Stockholm Programme, ed. By E. Guild, S. Carrera, A. Eggenschwiler, Brussels 2010.