Wykład 6. asymetria funkcjonalna i język. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

Transkrypt

1 Wykład 6 asymetria funkcjonalna i język dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii

2 Spoidło wielkie (ciało modzelowate) Największe spoidło ludzkiego mózgu ok. 200 mln włókien dojrzewa (procesy eliminacji i mielinizacji) stopniowo między 5 a 10 rokiem życia ; przy urodzeniu włókien jest najwięcej, potem ich liczba stopniowo maleje łączy ze sobą obszary korowe włókna homotopowe (łączy obszary homologowe) włókna heterotopowe (niehomologowe obszary)

3 Spoidło przednie łączy ze sobą przednie i środkowe obszary skroniowe

4 Spoidło tylne przebieg włókien nie do końca poznany: integracja działania jąder nerwu okoruchowego, łączy obszary pokrywy i tylnego wzgórza wzgórze

5 Spoidło hipokampa łączy ze sobą oba hipokampy wzgórze sklepienie hipokamp

6 Padaczka epizody nadmiernie zsynchronizowanej aktywności nerwowej jednocześnie wiele neuronów generuje potencjały czynnościowe przyczyny niedobór neuroprzekaźnika GABA występowanie ognisk padaczkowych napady grand mal (uogólnione toniczno-kloniczne) napady petit mal (absencyjne, nieświadomości) napady złożone częściowe

7 zapis EEG podczas napadu padaczkowego zespoły iglica-fala

8 operacja rozszczepienia półkul mózgowych operacja split-brain, komisurotomia

9 zachowanie pacjentów po komisurotomii brak zmian intelektu i osobowości zachowana koordynacja obu rąk przy dobrze wyuczonych czynnościach umiejętność wykonywania niezależnych ruchów obiema rękami zespół obcej ręki

10 lateralna prezentacja bodźców wzrokowych obraz z prawej połowy pola widzenia trafia do lewej półkuli, obraz z lewej połowy pola widzenia trafia do prawej półkuli

11 lateralna prezentacja bodźców

12 eksperymenty lateralna prezentacja uczestnik może nazwać bodziec, lub wybrać go spośród przedmiotów leżących na stole

13 lateralna prezentacja wzrokowa osoba badana widzi napis hatband (wstążka do kapelusza) lewa półkula widzi słowo band (wstążka) prawa półkula za pomocą lewej ręki wybiera kapelusz (ang. hat)

14 podział funkcjonalny spoidła wielkiego tylna część spoidła informacje sensoryczne przednia część spoidła informacje semantyczne

15 Spoidło wielkie ageneza spoidła wielkiego w przeciwieństwie do pacjentów splitbrain, możliwa jest transmisja informacji pomiędzy półkulami

16 lateralizacja mowy tylko lewa półkula jest zdolna do produkcji mowy u niektórych pacjentów prawa półkula mówiła pojedyncze słowa, albo nauczyła się mówić kilkanaście lat po operacji prawa półkula ma zdolności do nazywania przedmiotów i rozpoznawania wyrażeń, ale nie rozumie bardziej złożonych zależności gramatycznych system językowy mózgu: gramatyka reguły tworzenia wypowiedzi lewa półkula leksykon umysłowy odniesienie słowo-znaczenie rozproszony po całym mózgu

17 prawa półkula a mowa wykrywanie kłamstwa prawa półkula jest lepsza grupa kontrolna: 47% grupa z uszkodzeniami lewej półkuli: 60% uszkodzenie prawej półkuli powoduje aprozodię

18 uszkodzenia mózgu a język afazja Broki (ruchowa) upośledzenie tworzenia wypowiedzi, problemy z poprawną wymową upośledzenie rozumienia przy złożonych składniowo wypowiedziach pole Broki

19 uszkodzenia mózgu a język afazja Wernickego (czuciowa) mowa płynna, ale uboga treściowo upośledzenie rozumienia wypowiedzi trudności w przypomnieniu sobie nazw przedmiotów (afazja amnestyczna, anomia) parafazje semantyczne pole Wernickego

20 współpraca w rozszczepionym mózgu jeden z pacjentów wyuczył się nazywać obrazki w lewym polu widzenia, gdy mógł odpowiadać taknie jeśli lewa półkula odpowiadała niepoprawnie, to prawa wywoływała zmarszczenie brwi to rejestrowała lewa półkula i poprawiała odpowiedź

21 lateralna prezentacja słów sky scraper hot dog honey moon prawa ręka tylko słowo w lewym polu widzenia lewa ręka rysunek części składowych jest to możliwe, gdyż lewa półkula bierze udział w rysowaniu lewą ręką za pomocą włókien ipsilateralnych

22 rozpoznawanie nieznajomych twarzy wyraźna przewaga prawej półkuli

23 lateralizacja emocji rozpoznawanie emocji dominacja prawej półkuli w rozpoznawaniu emocji zarówno pozytywnych jak i negatywnych np porównywanie emocji wyrażanych przez twarze - pacjenci split-brain osiągali lepszy wynik, gdy twarze były prezentowane w lewym polu widzenia badania Jerre Levy twarze chimeryczne to co trafia do prawej półkuli determinuje ocenę emocji ekspresja emocji lewa półkula radość, zaciekawienie prawa półkula strach, gniew

24 badania Levy rozpoznawanie emocji jakie emocje wyrażają obie twarze?

25 zdolności przestrzenne dominującą rolę odgrywa prawa półkula zadania na praksję konstrukcyjną

26 S. Kosslyn: prawa półkula reprezentuje przestrzeń w sposób metryczny (bliżej-dalej), natomiast lewa kategorialny (na lewo-na prawo)

27 figury hierarchiczne (Navona) Navon (1977) obraz globalny zakłóca percepcję detali, ale nie odwrotnie Robertson i in. (1988) badania na pacjentach z jednostronnymi lezjami lezje lewej półkuli: problem z rozpoznawanie lokalnych bodźców lezje prawej półkuli: utrudnione rozpoznawanie bodźców globalnych Robertson i in. (1993) te same badania z pacjentami split-brain podobny wzorzec wyników: szybsza identyfikacja lokalnych bodźców, jeśli są prezentowane do prawego pola widzenia(lewa półkula), a globalnych do lewego pola widzenia (prawa półkula) czy występuje tu litera H albo L?

28 globalna vs. lokalna percepcja przestrzenna Efron, Robertson i Delis (1986) deformacje w rysowaniu z pamięci rysunków zależne od strony uszkodzenia mózgu

29 asymetria percepcji obie półkule są wrażliwe na inne częstotliwości przestrzenne prawa półkula niskie częstotliwości przestrzenne (ogólne kontury przedmiotów, rozmieszczenie w przestrzeni) kanał wielkokomórkowy lewa półkula wysokie częstotliwości przestrzene (detale kształtów) kanał drobnokomórkowy

30 dychotyczna prezentacja bodźców słuchowych prezentacja bodźców słuchowych jednocześnie do lewego i prawego ucha (D. Kimura) ta procedura jest możliwa, gdyż połączenia ipsilateralne są słabsze, mniej liczne i przewodzą wolniej efekt przewagi prawego ucha osoby wypowiadają częściej słowa podawane do prawego ucha

31 jaka to melodia? rozpoznawanie uprzednio widzianego ciągu liter przewaga prawego ucha rozpoznawanie uprzednio usłyszanej melodii przewaga lewego ucha osoba badana słyszała melodyjne ciągi liter

32 próba Wady (próba amytalowa) poprzedza zabieg neurochirurgiczny w lokalizacji zbliżonej do ośrodków mowy do tętnicy szyjnej wewnętrznej wstrzykuje się anestetyk (sól sodową amytalu) jeśli substancja zostanie wstrzyknięta do półkuli dominującej dla mowy obserwuje się przejściową utratę zdolności do nadawania i odbierania mowy powiązanie wyników testu Wady z oceną ręczności wykazało, że leworęczność nie jest skorelowana z odwrotnym wzorcem lateralizacji funkcjonalnej mózgu ręczność liczba przypadków reprezentacja lewostronna reprezentacja obustronna prawo % 0% 4% lewo % 15% 15% reprezentacja prawostronna

33 skąd lateralizacja? Corballis: kontrola ruchowa GAD (generative assembly device) generatywne urządzenie składające Previc: asymetrie ciała przewaga prawej strony głowy do przetwarzania wyższych częstotliwości (asymetria mowy) przewaga prawego systemu przedsionkowego (ręczność)