6 Testy sprawdzajàce (wersja a i b)

Transkrypt

1 Testy 61 6 Testy sprawdzajàce (wersja a i b) Przedstawione poni ej standardy wymagaƒ egzaminacyjnych obejmujà swym zakresem przedmioty matematyczno-przyrodnicze. Stanowià one podstaw do przeprowadzenia egzaminu gimnazjalnego. Zamieszczone w niniejszym rozdziale testy zosta y opracowane z uwzgl dnieniem tych standardów. Testy opracowa a Monika Zaleska. Testy sprawdzajàce przygotowano wed ug standardów wymagaƒ zalecanych przez Ministerstwo Edukacji i Nauki Standard I Umiej tne stosowanie terminów, poj ç i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, niezb dnych w praktyce yciowej i dalszym kszta ceniu. Uczeƒ: 1. stosuje terminy i poj cia matematyczno-przyrodnicze: czyta ze zrozumieniem, na przyk ad w podr cznikach lub w prasie, teksty, w których wyst pujà terminy i poj cia matematyczno-przyrodnicze, wybiera odpowiednie terminy i poj cia do opisu zjawisk, w aêciwoêci, zachowaƒ, obiektów i organizmów, stosuje terminy dotyczàce racjonalnego u ytkowania Êrodowiska; 2. wykonuje obliczenia w ró nych sytuacjach praktycznych: stosuje w asnoêci dzia aƒ, operuje procentami, pos uguje si przybli eniami, pos uguje si jednostkami miar; 3. pos uguje si w asnoêciami figur. Standard II Wyszukiwanie i stosowanie informacji. Uczeƒ: 1. odczytuje informacje przedstawione w formie: tekstu, mapy, tabeli, wykresu, rysunku, schematu, fotografii; 2. operuje informacjà: selekcjonuje, porównuje, analizuje, przetwarza, interpretuje, prezentuje w czytelny sposób, wykorzystuje w praktyce. Standard III Wskazywanie i opisywanie faktów, zwiàzków i zale noêci, w szczególnoêci przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych. Uczeƒ: 1. wskazuje prawid owoêci w procesach oraz w funkcjonowaniu uk adów i systemów: wyodr bnia dane zjawisko z kontekstu, okreêla warunki jego wyst powania, opisuje jego przebieg w czasie i przestrzeni, wykorzystuje zasady i prawa do objaêniania zjawisk; 2. pos uguje si j zykiem symboli i wyra eƒ algebraicznych; 3. pos uguje si funkcjami; 4. stosuje zintegrowanà wiedz w celu objaênienia zjawisk przyrodniczych: àczy zdarzenia w ciàgi przemian, wskazuje wspó czesne zagro enia dla zdrowia cz owieka i Êrodowiska przyrodniczego, analizuje przyczyny i skutki oraz proponuje sposoby przeciwdzia ania wspó czesnym zagro eniom cywilizacyjnym, potrafi umiejscowiç sytuacje dotyczàce Êrodowiska przyrodniczego w szerszym kontekêcie spo ecznym. Standard IV Stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiej tnoêci do rozwiàzywania problemów. Uczeƒ: 1. stosuje techniki twórczego rozwiàzywania problemów: formu uje i sprawdza hipotezy, kojarzy ró norodne fakty, obserwacje i wyniki doêwiadczeƒ oraz wyciàga wnioski; 2. analizuje sytuacj problemowà: dostrzega i formu uje problem, okreêla wartoêci dane i szukane (okreêla cel); 3. tworzy modele sytuacji problemowej: wyró nia istotne wielkoêci i cechy sytuacji problemowej, zapisuje je w terminach nauk matematyczno- -przyrodniczych; 4. tworzy i realizuje plan rozwiàzania: rozwiàzuje równania i nierównoêci stanowiàce model problemu, uk ada i wykonuje procedury osiàgania celu; 5. opracowuje wyniki: ocenia, interpretuje, przedstawia.

2 grupa a Biologia nauka o yciu Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 23 punkty.... imi i nazwisko... klasa 1 Podane elementy wypisz zgodnie z kolejnoêcià wyst powania poziomów organizacji ycia. uk ad pokarmowy, organizm, tkanka nab onkowa, o àdek, komórka nab onka 2 Bartek jest naukowcem, który ca e dnie sp dza w laboratorium, prowadzàc obserwacje mikroskopowe. Bada budow komórki oraz sposób jej funkcjonowania. Podaj nazw dziedziny biologii, którà zajmuje si Bartek Zaznacz prawid owà definicj komórki. A. Stanowi podstawowy element budulcowy organizmów jednokomórkowych. B. Jest najwi kszà jednostkà budulcowà wszystkich organizmów. C. Jest najmniejszà jednostkà budujàcà ka dy organizm, zdolnà do samodzielnego ycia. D. To martwa struktura budujàca wszystkie organizmy. 4 Uzupe nij tabel. (0 5 p.) Organellum komórkowe Funkcja pe ni wa nà rol w procesie fotosyntezy Êciana komórkowa zawiera materia genetyczny, który odpowiada za prawid owe funkcjonowanie komórki wodniczka pe nià wa nà rol w procesie powstawania bia ek 5 Na podstawie opisu rozpoznaj rodzaj komórki. Komórk t od zewnàtrz otacza Êciana komórkowa, którà cz sto pokrywa otoczka Êluzowa zabezpieczajàca komórk przed wyschni ciem. Materia genetyczny wyst puje u niej w formie zwini tych nici i nazywany jest substancjà jàdrowà. Komórka ta mo e poruszaç si przy pomocy rz sek....

3 6 Rozpoznaj i podpisz rodzaje komórek przedstawionych na ilustracjach oraz podaj 2 cechy ró niàce te komórki. (0 4 p.) Êciana komórkowa jàdro komórkowe chloroplast wodniczka jàdro komórkowe wodniczka Êciana komórkowa A.... B Zaznacz prawid owe zakoƒczenie zdania. W komórce zwierz cej nie wyst pujà A. Êciana komórkowa i chloroplasty. B. b ona komórkowa i jàdro komórkowe. C. mitochondria i chloroplasty. D. cytoplazma i rybosomy. 8 Podaj nazw przedstawionego na ilustracji organellum komórkowego i okreêl jego funkcj SpoÊród podanych ni ej cech wybierz i zaznacz t, która dotyczy komórek grzybów. A. ObecnoÊç chitynowej Êciany komórkowej. B. Brak jàdra komórkowego. C. Wyst powanie materia u genetycznego w postaci substancji jàdrowej. D. ObecnoÊç u niektórych gatunków chloroplastów. 10 PodkreÊl rodzaje komórek, które zawierajà jàdro komórkowe. zwierz ca, roêlinna, bakterii, grzyba 11 Uzupe nij zdania, korzystajàc z podanych wyrazów. rzàd, rodzina, gatunek Podobne do siebie... grupuje si w rodzaje. Spokrewnione rodzaje àczy si w..., te z kolei tworzà....

4 grupa b Biologia nauka o yciu Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 23 punkty.... imi i nazwisko... klasa 1 Podane elementy wypisz zgodnie z kolejnoêcià wyst powania poziomów organizacji ycia. tkanka mi Êniowa, organizm, serce, uk ad krwionoêny, komórka mi Êniowa 2 Ewa jest naukowcem, którego pasjonujà problemy i mechanizmy zwiàzane z przekazywaniem cech i powstawaniem nowych gatunków. W swoim laboratorium prowadzi badania nad stworzeniem nowej odmiany pomidora. Podaj nazw dziedziny biologii, którà zajmuje si Ewa Zaznacz prawid owà definicj komórki. A. Jest martwà strukturà budujàcà ka dy organizm. B. To najmniejsza jednostka budujàca ka dy organizm, zdolna do samodzielnego ycia. C. To struktura budujàca tylko cia a zwierzàt wielokomórkowych. D. Jest najwi kszà jednostkà budujàcà organizmy, niezdolnà do samodzielnego ycia. Uzupe nij tabel. (0 5 p.) Organellum komórkowe Funkcja gromadzi sole, wod oraz niepotrzebne substancje pe nià wa nà rol w procesie powstawania bia ek mitochondrium aparat Golgiego zawiera materia genetyczny, który odpowiada za prawid owe funkcjonowanie komórki 5 Na podstawie opisu rozpoznaj rodzaj komórki. Komórk t od zewnàtrz otacza Êciana komórkowa zbudowana z chityny. Jej wn trze wype nia cytoplazma, w której wyst puje wiele wodniczek. Mo e ona zawieraç jedno lub kilka jàder komórkowych. Nie zawiera chloroplastów....

5 6 Rozpoznaj i podpisz rodzaje komórek przedstawionych na ilustracjach oraz podaj 2 cechy ró niàce te komórki. (0 4 p.) substancja jàdrowa jàdro komórkowe b ona komórkowa Êciana komórkowa otoczka Êluzowa mitochondrium A.... B Zaznacz prawid owe zakoƒczenie zdania. W komórce zwierz cej nie wyst pujà A. rybosomy i mitochondria. B. wodniczki i aparat Golgiego. C. chloroplasty i Êciana komórkowa. D. Êciana komórkowa i cytoplazma. 8 Podaj nazw przedstawionego na ilustracji organellum komórkowego i okreêl jego funkcj SpoÊród podanych ni ej cech wybierz i zaznacz t, która dotyczy komórki roêlinnej. A. Wyst powanie materia u genetycznego w postaci substancji jàdrowej. B. Wyst powanie Êciany komórkowej zbudowanej z celulozy. C. Brak chloroplastów. D. Wyst powanie wielu jàder komórkowych. 10 PodkreÊl rodzaje komórek, które zawierajà Êcian komórkowà. zwierz ca, roêlinna, bakterii, grzyba 11 Uzupe nij zdania, korzystajàc z podanych wyrazów. królestwo, typ, rzàd Wykazujàce pokrewieƒstwo... zwierzàt grupuje si w gromady. Gromady àczà si w..., a te z kolei tworzà najwy szà jednostk systematycznà, czyli....

6 grupa a JednoÊç i ró norodnoêç organizmów Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 20 punktów imi i nazwisko... klasa WyjaÊnij, na czym polega samo ywnoêç. Podaj przyk ad organizmu od ywiajàcego si w taki sposób. 2 Wpisz nazw procesu, dzi ki któremu organizm uzyskuje energi niezb dnà do ycia Podaj dwa sposoby wykorzystania przez roêlin glukozy wytwarzanej w procesie fotosyntezy. 4 Uzupe nij tabel, wpisujàc przyk ad organizmu oraz sposób zdobywania przez niego pokarmu. (0 4 p.) Organizm cudzo ywny drapie nik Przyk ad organizmu Sposób zdobywania pokarmu saprobiont 5 Uzupe nij tabel, wpisujàc znak + w odpowiednich rubrykach, w zale noêci od tego czy dana cecha dotyczy oddychania tlenowego czy beztlenowego. Lp. Charakterystyka Oddychanie tlenowe Oddychanie beztlenowe 1. W procesie tym zu ywane sà glukoza i tlen. 2. W procesie tym uwalniana jest niewielka iloêç energii. 3. W procesie tym powstaje zwiàzek (np. alkohol etylowy), w którym nadal zgromadzona jest cz Êç energii. 6 Wpisz nazw procesu, który jest êród em energii dla mi Ênia w czasie zbyt intensywnego wysi ku fizycznego Napisz, dlaczego w sypialni nie powinniêmy ustawiaç zbyt wielu roêlin doniczkowych.

7 8 Na schemacie przedstawiono zale noêç mi dzy fotosyntezà a oddychaniem u roêlin. woda dwutlenek w gla dwutlenek w gla woda energia energia fotosynteza oddychanie tlen zwiàzki organiczne zwiàzki organiczne tlen WyjaÊnij, na czym polega zale noêç mi dzy zwiàzkami powstajàcymi w procesie fotosyntezy (produktami fotosyntezy) a oddychaniem u roêlin Wpisz nazw opisanego poni ej sposobu rozmna ania i wypisz jego dwie charakterystyczne cechy. Na ciele organizmu macierzystego tworzy si uwypuklenie, które stopniowo rozwija si w nowego osobnika. Gdy ten oddzieli si od organizmu rodzicielskiego, rozpoczyna samodzielne ycie. Je eli jednak powstajàce w ten sposób osobniki pozostajà po àczone z organizmem macierzystym, wówczas tworzà koloni Zaznacz zdanie opisujàce samozap odnienie. A. Po àczenie plemnika z komórkà jajowà pochodzàcà od tego samego osobnika. B. Po àczenie gamet poza organizmem samicy. C. Rozwój zarodka z niezap odnionego jaja. D. Po àczenie plemnika z komórkà jajowà pochodzàcà od ró nych osobników. Uczniowie przeprowadzili obserwacj cyklu rozwojowego mszyc. Wyniki obserwacji wyglàda y nast pujàco: 1) wiosna, lato warunki pogodowe wzgl dnie sta e mszyce rozmna ajà si bezp ciowo. 2) jesieƒ warunki pogodowe zmienne mszyce rozmna ajà si p ciowo. WyjaÊnij, dlaczego w zmieniajàcych si warunkach mszyce rozmna ajà si p ciowo, a nie bezp ciowo.

8 grupa b JednoÊç i ró norodnoêç organizmów Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 20 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 WyjaÊnij, na czym polega cudzo ywnoêç. Podaj przyk ad organizmu od ywiajàcego si w ten sposób. 2 Napisz, jaki jest cel oddychania wewnàtrzkomórkowego. 3 Podaj dwa sposoby wykorzystania przez zwierz ta energii uwolnionej z po ywienia w procesie oddychania. 4 Uzupe nij tabel, wpisujàc przyk ad organizmu oraz sposób zdobywania przez niego pokarmu. (0 4 p.) Organizm cudzo ywny paso yt Przyk ad organizmu Sposób zdobywania pokarmu roêlino erca 5 Uzupe nij tabel, wpisujàc znak + w odpowiednich rubrykach, w zale noêci od tego czy dana cecha dotyczy oddychania tlenowego czy beztlenowego. Lp. Charakterystyka Oddychanie tlenowe Oddychanie beztlenowe 1. Glukoza ulega ca kowitemu rozk adowi. 2. W procesie tym powstaje zwiàzek (np. kwas mlekowy), w którym nadal zgromadzona jest cz Êç energii. 3. Uwalniana jest du a iloêç energii. 6 Zapisz, czym mogà byç spowodowane ból i sztywnoêç mi Êni po zbyt intensywnym wysi ku fizycznym. 7 WyjaÊnij, dlaczego w pokoju dziennym powinniêmy ustawiaç roêliny doniczkowe.

9 8 Na schemacie przedstawiono zale noêç mi dzy fotosyntezà a oddychaniem u roêlin. woda dwutlenek w gla dwutlenek w gla woda energia energia fotosynteza oddychanie tlen zwiàzki organiczne zwiàzki organiczne tlen WyjaÊnij, na czym polega zale noêç mi dzy zwiàzkami powstajàcymi w procesie oddychania (produktami oddychania) a fotosyntezà u roêlin. 9 Wpisz nazw opisanego poni ej sposobu rozmna ania i wypisz jego dwie charakterystyczne cechy. Organizm macierzysty wytwarza zarodnie, w których rozwijajà si specjalne komórki. Po dojrzeniu komórki te wypadajà. Je eli natrafià na odpowiednie warunki, kie kujà i rozwijajà si w organizmy potomne. Zarodniki produkowane sà w ogromnych iloêciach, aby zwi kszyç szans na to, e choç cz Êç z nich znajdzie dogodne warunki rozwoju Zaznacz zdanie opisujàce zap odnienie krzy owe. A. Wytwarzanie specjalnych komórek zwanych zarodnikami. B. Po àczenie si gamet wytwarzanych przez tego samego osobnika. C. Po àczenie si gamet wytwarzanych przez ró ne osobniki. D. Powstawanie osobnika identycznego z organizmem macierzystym. Uczniowie przeprowadzili obserwacj cyklu rozwojowego mszyc. Wyniki obserwacji wyglàda y nast pujàco: 1) wiosna, lato warunki pogodowe wzgl dnie sta e mszyce rozmna ajà si bezp ciowo. 2) jesieƒ warunki pogodowe zmienne mszyce rozmna ajà si p ciowo. WyjaÊnij, dlaczego w sta ych warunkach mszyce rozmna ajà si bezp ciowo, a nie p ciowo.

10 grupa a Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 27 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Obok zdaƒ opisujàcych bakterie wpisz liter B, a obok opisujàcych wirusy liter W. (0 4 p.) Oddychajà tlenowo i beztlenowo w zale noêci od Êrodowiska ycia.... Poza komórkà gospodarza nie wykazujà oznak ycia.... Wprowadzajà swój materia genetyczny do komórki gospodarza.... Potrafià czerpaç energi z utleniania zwiàzków nieorganicznych Nauczyciel biologii us ysza rozmow dwojga uczniów Ani i GrzeÊka na temat znaczenia bakterii. Ania uwa a, e wszystkie bakterie nale a oby zniszczyç, gdy sà bardzo niebezpieczne i nie przynoszà ludziom adnych korzyêci. Grzesiek twierdzi, e sà one sprzymierzeƒcami ludzi, a Êwiat bez bakterii nie móg by istnieç. Podaj dwa argumenty, którymi popar byê poglàdy Ani. 3 4 PodkreÊl nazwy chorób wywo ywanych przez bakterie. choroba wrzodowa, grzybica, grypa, AIDS, gruêlica, angina Uzupe nij poni szà tabel, u ywajàc podanych okreêleƒ. zarodziec malaryczny; posiada Êcian komórkowà w postaci pancerzyka z o onego z wieczka i denka; pantofelek; pierwotniaki; porusza si za pomocà nibynó ek, które s u à równie do zdobywania pokarmu; glony (0 7 p.) Przedstawiciel protistów okrzemka ameba Grupa protistów pierwotniaki Charakterystyka przedstawiciela protistów jest organizmem cudzo ywnym, porusza si za pomocà rz sek rozmna a si we krwi cz owieka, pozbawiony jest organelli ruchu, przenoszà go komary 5 Podczas ciep ego lata w zbiorniku wodnym masowo pojawi y si glony, a po paru dniach zacz y ginàç ryby. Zaznacz najbardziej prawdopodobnà przyczyn Êmierci tych ryb. A. Podwy szenie yznoêci zbiornika wodnego. B. Zmniejszenie iloêci tlenu w wodzie. C. Pojawienie si innych organizmów. D. Zbyt wysoka temperatura wody.

11 6 Wpisz nazw elementu budowy pantofelka oznaczonego na schemacie symbolem X. OkreÊl jego funkcj.... jàdro du e rz ski X jàdro ma e wodniczka t tniàca Zaznacz grup organizmów, której dotyczà podane zdania. Protisty te sà saprobiontami. Ich komórki posiadajà wiele jàder komórkowych i nie wytwarzajà Êciany komórkowej. A. Pierwotniaki. B. Glony. C. Âluzowce. D. Grzyby. 8 Ilustracja przedstawia jeden ze sposobów rozmna ania bezp ciowego grzybów. Podaj jego nazw oraz przyk ad grzyba, który rozmna a si w ten sposób Opisz znaczenie grzybów w gospodarce cz owieka. 10 Sk adnikami porostu sà glon i grzyb. yjàc w symbiozie, dostarczajà sobie wzajemnie sk adników niezb dnych do ycia. Podaj nazw sk adnika porostu oznaczonego na ilustracji literà A. Napisz, jakà korzyêç osiàga dzi ki niemu drugi sk adnik porostu. A B dàc na wycieczce w lesie, zauwa y eê, e wyst puje tam bardzo du o porostów, szczególnie form listkowatych i krzaczkowatych. Napisz krótko, jaki wniosek o stanie powietrza mo na wysnuç na podstawie tych informacji.

12 grupa b Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 27 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Obok zdaƒ opisujàcych bakterie wpisz liter B, a obok opisujàcych wirusy liter W. (0 4 p.) Nie zaliczamy ich do organizmów ywych.... Namna ajà si jedynie w komórkach gospodarza.... W niesprzyjajàcych warunkach Êrodowiska tworzà przetrwalniki.... Niektóre z nich sà samo ywne, jednak wi kszoêç jest cudzo ywna Nauczyciel biologii us ysza rozmow dwojga uczniów Ani i GrzeÊka na temat znaczenia bakterii. Ania uwa a, e wszystkie bakterie nale a oby zniszczyç, gdy sà bardzo niebezpieczne i nie przynoszà ludziom adnych korzyêci. Grzesiek twierdzi, e sà one sprzymierzeƒcami ludzi, a Êwiat bez bakterii nie móg by istnieç. Podaj dwa argumenty, którymi popar byê poglàdy GrzeÊka. 3 4 PodkreÊl nazwy chorób wywo ywanych przez wirusy. choroba wrzodowa, AIDS, ó taczka, malaria, gruêlica, odra Uzupe nij poni szà tabel, u ywajàc podanych okreêleƒ. ameba; glony; jest organizmem cudzo ywnym, porusza si za pomocà rz sek; euglena; posiada b on àczàcà wiç z komórkà, która u atwia poruszanie si we krwi ywiciela; pierwotniaki (0 7 p.) Przedstawiciel protistów Êwidrowiec gambijski pantofelek Grupa protistów pierwotniaki Charakterystyka przedstawiciela protistów jest organizmem cudzo ywnym, zdobywa pokarm i porusza si za pomocà nibynó ek w zale noêci od warunków Êrodowiska mo e byç organizmem samo- lub cudzo ywnym 5 Podczas ciep ego lata w zbiorniku wodnym masowo pojawi y si glony, a po paru dniach zacz y ginàç ryby. Zaznacz najbardziej prawdopodobnà przyczyn Êmierci ryb. A. Zbyt wysoka temperatura wody. B. Pojawienie si du ej liczby drapie ników. C. Pojawienie si innych organizmów. D. Zmniejszenie iloêci tlenu w wodzie.

13 6 Wpisz nazw elementu budowy pantofelka oznaczonego na schemacie symbolem Y. OkreÊl jego funkcj.... jàdro du e rz ski wodniczka pokarmowa jàdro ma e Y 7 Zaznacz grup organizmów, której dotyczy poni szy opis. Protisty te sà organizmami jednokomórkowymi posiadajàcymi zdolnoêç ruchu. Sà one cudzo ywne. A. Pierwotniaki. B. Glony. C. Âluzowce. D. Grzyby. 8 Ilustracja przedstawia jeden ze sposobów rozmna ania bezp ciowego grzybów. Podaj jego nazw oraz przyk ad grzyba, który rozmna a si w ten sposób Opisz znaczenie grzybów w przyrodzie. 10 Sk adnikami plechy porostu sà glon i grzyb. yjàc w symbiozie, dostarczajà sobie wzajemnie sk adników niezb dnych do ycia. Podaj nazw sk adnika porostu oznaczonego na ilustracji literà A. Napisz, jakà korzyêç osiàga dzi ki niemu drugi sk adnik porostu. A B dàc na wycieczce w lesie, zauwa y eê, e porosty wyst pujà tam bardzo rzadko, a te, które si pojawiajà, majà plech skorupiastà. Napisz krótko, jaki wniosek o stanie powietrza mo na wysnuç na podstawie tych informacji.

14 grupa a Âwiat roêlin Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 24 punkty.... imi i nazwisko... klasa 1 Obok zdaƒ zawierajàcych prawdziwe informacje dotyczàce zielenic wpisz liter P, a obok zawierajàcych fa szywe informacje liter F. Zielenice sà organizmami zarówno jedno-, jak i wielokomórkowymi.... Organami zielenic sà: korzeƒ, odyga i liêcie Zielony kolor nadaje zielenicom barwnik asymilacyjny zawarty w chloroplastach.... Uzupe nij tabel. Nazwa tkanki mi kisz asymilacyjny korek Charakterystyczne cechy komórki wyd u one zawierajàce du o chloroplastów komórki ywe, u o one jedne nad drugimi, ich Êciany poprzeczne zawierajà liczne otworki Rola tkanki chroni przed urazami i szkodliwymi czynnikami Êrodowiska transport substancji od ywczych 3 Wpisz nazw strefy korzenia oznaczonej na ilustracji literà A i podaj jej rol A... 4 WyjaÊnij mechanizm przemieszczania si czàsteczek wody z gleby do w oêników. 5 Wypisz dwie cechy budowy zewn trznej liêcia, Êwiadczàce o jego przystosowaniu do przeprowadzania procesu fotosyntezy.

15 6 Wpisz nazw systemu korzeniowego przedstawionego na ilustracji i opisz, czym on si charakteryzuje Podaj funkcje wymienionych korzeni. a) korzenie spichrzowe... b) korzenie powietrzne... 8 Dwóch dzia kowców, Pan X i Pan Y, hoduje te same odmiany pomidorów, zapewniajàc im jednakowe warunki rozwoju. U pana X pomidory sà bardzo wysokie, z jednym p dem g ównym, pozbawionym odga zieƒ bocznych. U Pana Y pomidory sà niskie, za to silnie rozkrzewione. WyjaÊnij, dlaczego pomidory dzia kowca X nie rozwin y p dów bocznych. 9 W dwóch doniczkach A i B uczniowie posadzili po jednej sadzonce fasoli. Doniczk A ustawiono blisko Êwiat a, na parapecie okiennym, doniczk B w miejscu oddalonym od okna. Po pewnym czasie p d roêliny z doniczki B zaczà zwracaç si w kierunku Êwiat a. P d roêliny A rosnàcej na parapecie pozosta bez zmian. Napisz, na jakie pytanie chcieli odpowiedzieç uczniowie, przeprowadzajàc takie doêwiadczenie. 10 Na ilustracjach przedstawiono pokolenia charakterystyczne dla cykli rozwojowych mchu i paproci. We w aêciwe miejsca wpisz litery odpowiadajàce gametofitowi mchu i paproci. Wymieƒ po dwie cechy charakterystyczne dla ka dego z nich. (0 6 p.) gametofit mchu gametofit paproci A. B. C. 11 Podaj nazw sposobu zapylania, do którego przystosowany jest opisany poni ej kwiat. Kwiat ten wytwarza bardzo du o lekkiego, sypkiego py ku.

16 grupa b Âwiat roêlin Test, który masz przed sobà, sk ada si z 11 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 24 punkty.... imi i nazwisko... klasa 1 Obok zdaƒ zawierajàcych prawdziwe informacje dotyczàce zielenic wpisz liter P, a obok zawierajàcych fa szywe informacje liter F. Cechà wspólnà wszystkich zielenic jest obecnoêç chloroplastów.... Wiele z nich wykazuje zdolnoêç poruszania si Zielenice sà organizmami wy àcznie jednokomórkowymi.... Uzupe nij tabel. Nazwa tkanki mi kisz spichrzowy Charakterystyczne cechy Rola tkanki gromadzi wod i substancje od ywcze komórki cienkoêcienne, przezroczyste, przylegajàce do siebie, niektóre tworzà aparaty szparkowe chroni przed urazami i szkodliwymi czynnikami Êrodowiska drewno martwe komórki, których Êciany poprzeczne zanikajà, tworzà d ugie przewody 3 Wpisz nazw strefy korzenia oznaczonej na ilustracji literà A i podaj jej rol.... A WyjaÊnij przyczyn przemieszczania si czàsteczek wody z gleby do korzenia Wypisz dwie cechy budowy wewn trznej liêcia, Êwiadczàce o jego przystosowaniach do przeprowadzania procesu fotosyntezy.

17 6 Wpisz nazw systemu korzeniowego przedstawionego na ilustracji i scharakteryzuj jego budow Podaj funkcje wymienionych korzeni. a) korzenie czepne... b) korzenie oddechowe... 8 Dwóch dzia kowców, Pan X i Pan Y, hoduje te same odmiany pomidorów, zapewniajàc im jednakowe warunki rozwoju. U pana X pomidory sà bardzo wysokie, z jednym p dem g ównym, pozbawionym odga zieƒ bocznych. U Pana Y pomidory sà niskie, za to silnie rozkrzewione. WyjaÊnij, co spowodowa o, e pomidory dzia kowca Y rozkrzewi y si. 9 W dwóch doniczkach A i B umieszczono po jednej sadzonce fasoli. Doniczk A ustawiono blisko Êwiat a, na parapecie okiennym, doniczk B w miejscu oddalonym od okna. Po pewnym czasie p d roêliny z doniczki B zaczà zwracaç si w kierunku Êwiat a. P d roêliny A rosnàcej na parapecie pozosta bez zmian. Wyciàgnij wniosek z przedstawionego doêwiadczenia. 10 Na ilustracjach przedstawiono pokolenia charakterystyczne dla cykli rozwojowych mchu i paproci. We w aêciwe miejsca wpisz litery odpowiadajàce sporofitowi mchu i paproci. Wypisz po dwie cechy charakterystyczne dla ka dego z nich. (0 6 p.) gametofit paproci sporofit paproci A. B. C. 11 Podaj nazw sposobu zapylania, do którego przystosowany jest opisany poni ej kwiat. Kwiat ten wytwarza barwny okwiat oraz niewiele, doêç ci kiego, lepkiego py ku.

18 grupa a Âwiat bezkr gowców Test, który masz przed sobà, sk ada si z 10 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 21 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Po àcz rodzaje tkanek zwierz cych z ich opisem. tkanka chrz stna tkanka nerwowa tkanka mi Êniowa g adka Jej komórki otoczone sà specjalnà os onkà, zapewniajàcà szybki przep yw informacji. Sk ada si z du ej iloêci elastycznej substancji mi dzykomórkowej, dzi ki której jest odporna na rozciàganie. Jej komórki sà wype nione du ymi kroplami t uszczu. Sk ada si z pod u nych komórek, kurczàcych si niezale nie od naszej woli. 2 Wpisz nazw przedstawionej na ilustracji formy parzyde kowców. Podaj jej dwie charakterystyczne cechy. forma:... charakterystyczne cechy: Przeczytaj uwa nie poni szy tekst i wpisz nazw organizmów, które zosta y w nim opisane. yjà w oceanach, morzach i jeziorach. Najcz Êciej tworzà kolonie, w których trudno odró niç pojedyncze osobniki. Majà kszta t worka, rurki, kielicha lub bry y. Ich cia o sk ada si z wielu komórek luêno u o onych w galaretowatej substancji. Wi kszoêç z nich wytwarza szkielet wewn trzny, który ludzie wykorzystujà do mycia lub polerowania Wymieƒ dwie cechy p aziƒców, które u atwiajà im prowadzenie paso ytniczego trybu ycia. 5 SpoÊród wymienionych poni ej cech wybierz i zaznacz trzy, które dotyczà pierêcienic. A. Ich cia o zbudowane jest z segmentów. B. Narzàd oddechowy stanowià tchawki. C. Krew krà y w systemie zamkni tych naczyƒ krwionoênych. D. W budowie zewn trznej mo na wyró niç g ow, tu ów i odw ok. E. Posiadajà trzy pary odnó y krocznych. F. ObecnoÊç siode ka, które bierze udzia w rozmna aniu.

19 6 WyjaÊnij, jakie korzyêci daje nicieniom uk ad pokarmowy otwarty z dwóch stron. 7 Uczniowie na kó ku biologicznym wykonali doêwiadczenie. Do dwóch jednakowej wielkoêci pojemników A i B wsypali ziemi. W pojemniku B umieêcili kilkanaêcie d d ownic, a nast pnie do obu pojemników wysadzili po dwie sadzonki fasoli. Pojemniki ustawili na parapecie okiennym i regularnie podlewali. Przez kolejne dni prowadzili obserwacje rosnàcej fasoli. OkreÊl, w którym pojemniku fasola uros a wi ksza i napisz dlaczego. 8 Wymieƒ dwie ró nice wyst pujàce w budowie Êlimaków i g owonogów. 9 Uzupe nij tabel, wpisujàc nazw grupy stawonogów, do której nale y przedstawiony na ilustracji organizm oraz jej charakterystyczne cechy. (0 4 p.) Charakterystyczne cechy Grupa stawonogów:... cz Êci cia a liczba odnó y krocznych narzàd oddechowy 10 Na ilustracji przedstawiono rozwój owada z przeobra eniem zupe nym. Podaj nazw stadium rozwojowego oznaczonego literà C. D... C A B

20 grupa b Âwiat bezkr gowców Test, który masz przed sobà, sk ada si z 10 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 21 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Po àcz rodzaje tkanek zwierz cych z ich opisem. tkanka nab onkowa tkanka nerwowa tkanka mi Êniowa poprzecznie prà kowana serca Budujà jà komórki, które ÊciÊle do siebie przylegajà. Jej komórki posiadajà dwa rodzaje wypustek: pojedynczà, d ugà oraz liczne, krótkie. Sk ada si z du ej iloêci elastycznej substancji mi dzykomórkowej, dzi ki której jest odporna na rozciàganie. Jej w ókna u o one sà przestrzennie, tworzàc g stà sieç i kurczà si niezale nie od naszej woli. 2 Wpisz nazw przedstawionej na ilustracji formy parzyde kowców. Podaj jej dwie charakterystyczne cechy. forma:... charakterystyczne cechy: Przeczytaj uwa nie poni szy tekst i wpisz nazw organizmów, które zosta y w nim opisane. Zwierz ta te wyst pujà wy àcznie w formie polipa. yjà w morzach, w miejscach ciep ych i dobrze naêwietlonych. Wyst pujà pojedynczo lub tworzà ogromne kolonie, które stanowià Êrodowisko ycia dla innych organizmów. Polujà na niewielkie skorupiaki, larwy owadów, a nawet drobne ryby. Wytwarzajà trwa y szkielet zbudowany ze zwiàzków wapnia, który ludzie wykorzystujà do wyrobu bi uterii Wymieƒ dwa przystosowania nicieni do paso ytniczego trybu ycia. 5 SpoÊród wymienionych ni ej cech, wybierz i zaznacz trzy, które dotyczà pierêcienic. A. Funkcj serca pe ni naczynie grzbietowe. B. Wiele z nich oddycha ca à powierzchnià cia a. C. Ostatni segment to siode ko. D. Pod worem pow okowo-mi Êniowym znajduje si chrz stny szkielet wewn trzny. E. Cia o sk ada si z wielu podobnych do siebie pierêcieni. F. Posiadajà otwarty uk ad krwionoêny.

21 6 WyjaÊnij, jakie korzyêci daje p aziƒcom wytwarzanie ogromnej iloêci jaj. 7 Uczniowie na kó ku biologicznym wykonali doêwiadczenie. Do dwóch jednakowej wielkoêci pojemników A i B nasypali ziemi. W jednym z pojemników umieêcili kilkanaêcie d d ownic, a nast pnie do obu pojemników wysadzili po dwie sadzonki fasoli. Pojemniki ustawili na parapecie okiennym i regularnie podlewali. Przez kolejne dni prowadzili obserwacje rosnàcej fasoli. W pojemniku B fasola by a wy sza i mia a wi ksze liêcie ni fasola w pojemniku A. OkreÊl, w którym pojemniku znajdowa y si d d ownice i uzasadnij odpowiedê. 8 Wymieƒ dwie ró nice wyst pujàce w budowie Êlimaków i ma y. 9 Uzupe nij tabel, wpisujàc nazw grupy stawonogów, do której nale y przedstawiony na ilustracji organizm oraz jej charakterystyczne cechy. (0 4 p.) Charakterystyczne cechy Grupa stawonogów:... cz Êci cia a liczba odnó y krocznych narzàd oddechowy 10 Na ilustracji przedstawiono rozwój owada z przeobra eniem zupe nym. Podaj nazw stadium rozwojowego oznaczonego literà B. D C A... B

22 grupa a Âwiat kr gowców Test, który masz przed sobà, sk ada si z 9 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 18 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Obrysuj schemat przedstawiajàcy u o enie narzàdów w ciele bezkr gowca. Wpisz nazwy uk adów oznaczonych cyframi 1 i 2. A. B. 2 Uk ad pokarmowy 1 2 Uk ad pokarmowy Podaj nazw narzàdu ryby wskazanego na ilustracji i podkreêl podpunkt opisujàcy jego rol. A. Stanowi g ówne êród o nap du. B. Umo liwia p ywanie na okreêlonej g bokoêci. C. Umo liwia rejestrowanie ruchów wody. D. Bierze udzia w pompowaniu wody przez jamy skrzelowe. Od póênej jesieni do wiosny w naszej strefie klimatycznej nie spotyka si p azów. WyjaÊnij, jaki ma to zwiàzek z ich zmiennocieplnoêcià Uczniowie przez kilka dni obserwowali zachowanie 2 jaszczurek zwinek. Terrarium osobnika A znajdowa o si w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi a 15 C, osobnika B w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi a 22 C. Oba osobniki karmione by y tym samym po ywieniem i o tych samych porach, oba by y zdrowe, a jednak aktywnoêç jednego z nich by a znacznie mniejsza. Napisz, który z nich by mniej aktywny i uzasadnij swojà odpowiedê. 5 Scharakteryzuj budow skóry gadów i wyjaênij, jakà pe ni rol w przystosowaniu tych zwierzàt do ycia w Êrodowisku làdowym.

23 6 Podaj nazwy elementów budowy jaja oznaczonych literami A i B oraz napisz, jakà pe nià rol w rozwoju zarodkowym ptaka. A (0 4 p.) A B B 7 Do ogrodu zoologicznego przywieziono nowe ptaki o bardzo charakterystycznych dziobach. Pracownicy nie znali tych gatunków, wi c nie wiedzieli, czym je nakarmiç. Przygotowali ró ne rodzaje po ywienia. Pomó pracownikom ogrodu w doborze w aêciwego pokarmu, àczàc go z odpowiednimi dziobami. surowe mi so owady yjàce w glebie nasiona szyszek A. B. 8 Napisz, jakim rodzajem pokarmu (roêlinnym czy zwierz cym) ywi si zwierz, którego uz bienie przedstawiono na ilustracji. Podaj cech tego uz bienia b dàcà przystosowaniem do pobierania okreêlonego pokarmu Na ilustracjach przedstawiono narzàdy wymiany gazowej ró nych kr gowców. a) Obrysuj narzàdy oddechowe karpia. b) Scharakteryzuj obrysowane narzàdy wymiany gazowej. Omów je pod kàtem przystosowania do warunków ycia karpia. A. B. C. D

24 grupa b Âwiat kr gowców Test, który masz przed sobà, sk ada si z 9 zadaƒ. Przy ka dym poleceniu podano liczb punktów mo liwà do uzyskania za poprawnà odpowiedê. Za rozwiàzanie ca ego testu mo esz uzyskaç maksymalnie 18 punktów.... imi i nazwisko... klasa 1 Obrysuj schemat przedstawiajàcy u o enie narzàdów w ciele kr gowca. Wpisz nazwy uk adów oznaczonych cyframi 1 i 2. Uk ad pokarmowy A. B Uk ad pokarmowy Podaj nazw elementu budowy cia a ryby wskazanego na ilustracji i podkreêl podpunkt opisujàcy jego rol. A. Stanowi g ówne êród o nap du. B. Umo liwia p ywanie na okreêlonej g bokoêci. C. Umo liwia rejestrowanie ruchów wody. D. Bierze udzia w pompowaniu wody przez jamy skrzelowe W s oneczny, letni dzieƒ mo esz spotkaç gady wygrzewajàce si na s oƒcu. WyjaÊnij, jaki ma to zwiàzek z ich zmiennocieplnoêcià. 4 Uczniowie przez kilka dni obserwowali zachowanie 2 ropuch zielonych. Terrarium jednego osobnika znajdowa o si w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi a 15 C, drugiego w pomieszczeniu, w którym temperatura powietrza wynosi a 22 C. Oba osobniki karmione by y tym samym po ywieniem i o tych samych porach, oba by y zdrowe, a jednak aktywnoêç osobnika A by a znacznie mniejsza. Napisz, w którym terrarium znajdowa si osobnik A i uzasadnij swojà odpowiedê. 5 Scharakteryzuj budow skóry p azów i wyjaênij, jakà pe ni rol w przystosowaniu tych zwierzàt do ycia w Êrodowisku làdowym.

25 6 Podaj nazwy elementów budowy jaja oznaczonych literami A i B oraz napisz, jakà pe nià rol w rozwoju zarodkowym ptaka. B (0 4 p.) A B A 7 Do ogrodu zoologicznego przywieziono nowe ptaki, o bardzo charakterystycznych dziobach. Pracownicy nie znali tych gatunków, wi c nie wiedzieli, czym je nakarmiç. Przygotowali ró ne rodzaje po ywienia. Pomó pracownikom ogrodu w doborze w aêciwego pokarmu, àczàc go z odpowiednimi dziobami. surowe mi so nasiona szyszek roêliny wydobywane spod wody A. B. 8 Napisz, jakim rodzajem pokarmu (roêlinnym czy zwierz cym) ywi si zwierz, którego uz bienie przedstawiono na ilustracji. Podaj cech tego uz bienia b dàcà przystosowaniem do pobierania okreêlonego pokarmu Na ilustracjach przedstawiono narzàdy wymiany gazowej ró nych kr gowców. a) Obrysuj narzàdy oddechowe go bia. b) Scharakteryzuj obrysowane narzàdy wymiany gazowej. Omów je pod kàtem przystosowania do warunków ycia go bia. A. B. C. D

26 Klucz odpowiedzi a b Biologia nauka o yciu Nr zad. Standard wymagaƒ wersja a 1. II 2 komórka nab onka, tkanka nab onkowa, o àdek, uk ad pokarmowy, organizm Oczekiwana odpowiedê wersja b komórka mi Êniowa, tkanka mi Êniowa, serce, uk ad krwionoêny, organizm Kryterium punktowania za wpisanie wyrazów w prawid owej kolejnoêci 1 p. 2. I1 cytologia genetyka za podanie prawid owej odpowiedzi 1 p. 3. I1 C B za wybranie prawid owej odpowiedzi 1 p. 4. II 2 wiersz 1: chloroplast; wiersz 2: zabezpiecza komórk przed niekorzystnym wp ywem Êrodowiska; wiersz 3: jàdro komórkowe; wiersz 4: magazynuje wod, sole mineralne oraz niepotrzebne substancje; wiersz 5: rybosomy wiersz 1: wodniczka; wiersz 2: rybosomy; wiersz 3: bierze udzia w procesie uwalniania energii; wiersz 4: przechowuje i modyfikuje bia ka; wiersz 5: jàdro komórkowe za prawid owe wype nienie ka dej rubryki 1 p.; razem 5 p. 5. II 2 komórka bakteryjna komórka grzyba za prawid owe ustalenie rodzaju komórki 1 p. 6. II 2 A. komórka grzyba; B. komórka roêlinna np. obecnoêç chloroplastów w komórce roêlinnej / brak chloroplastów w komórce grzyba np. obecnoêç kilku jàder komórkowych w komórce grzyba / obecnoêç jednego jàdra komórkowego w komórce roêlinnej A. komórka bakterii; B. komórka zwierz ca np. obecnoêç Êciany komórkowej w komórce bakterii / brak Êciany komórkowej w komórce zwierz cej np. wyst powanie jàdra komórkowego w komórce zwierz cej / brak jàdra komórkowego w komórce bakterii za ka dà prawid owo podpisanà komórk 1 p.; za prawid owe podanie ka dej ró nicy 1 p.; razem 4 p. 7. I1 A C za wybranie prawid owej odpowiedzi 1 p. 8. II 1 I1 mitochondrium, wytwarza energi niezb dnà do ycia komórki chloroplast, jest miejscem zachodzenia procesu fotosyntezy za prawid owe nazwanie organellum 1 p., za prawid owe okreêlenie jego funkcji 1 p.; razem 2 p. 9. II 2 A B za wybranie prawid owej odpowiedzi 1 p. 10. II 2 zwierz ca, roêlinna, grzyba roêlinna, bakterii, grzyba za prawid owe podkreêlenie ka dej z komórek 1 p.; razem 3 p. 11. I1 gatunki, rodziny, rzàd rz dy, typy, królestwo za prawid owe wstawienie ka dego z wyrazów po 1 p.; razem 3 p. Proponowane kryteria oceniania Przedzia Ocena 0 30% niedostateczna 31 50% dopuszczajàca 51 70% dostateczna 71 80% dobra 81 95% bardzo dobra % celujàca

27 Klucz odpowiedzi a b JednoÊç i ró norodnoêç organizmów Nr zad. Standard wymagaƒ 1. I1 II 2 wersja a samo ywnoêç polega na wytwarzaniu przez organizmy zwiàzków organicznych (pokarmu) z wody i dwutlenku w gla; np. roêliny, sinice, niektóre bakterie Oczekiwana odpowiedê wersja b cudzo ywnoêç polega na pobieraniu z otoczenia gotowych zwiàzków organicznych (pokarmu); np. zwierz ta, grzyby 2. II 2 oddychanie uwalnianie z po ywienia energii niezb dnej do ycia 3. II 2 np. êród o energii, materia zapasowy, materia budulcowy 4. II 2 wiersz 1: np. wilk; chwyta i zabija ofiar (pokarm mi sny); wiersz 2: np. grzyby; rozk adajà martwà materi organicznà 5. II 2 tlenowe: wiersz 1 beztlenowe: wiersz 2, 3 6. III 1 oddychanie beztlenowe / fermentacja 7. III 4 pobierajà w nocy tlen do oddychania 8. II 2 Zwiàzki powstajàce w procesie fotosyntezy sà wykorzystywane podczas oddychania. 9. I1 II 2 pàczkowanie; nowy osobnik powstaje z uwypuklenia organizmu macierzystego; nowy osobnik mo e byç po àczony z organizmem macierzystym lub od àczyç si, tworzàc koloni np. poruszanie si, zdobywanie po ywienia, rozmna anie si, wzrost, transport substancji mi dzy komórkami wiersz 1: np. pch a; pobiera gotowe sk adniki pokarmowe z cia a ywiciela; wiersz 2: np. krowa; pobiera pokarm roêlinny tlenowe: wiersz 1, 3 beztlenowe: wiersz 2 nagromadzeniem kwasu mlekowego produkujà w dzieƒ tlen niezb dny nam do oddychania Zwiàzki powstajàce w procesie oddychania sà wykorzystywane w procesie fotosyntezy. rozmna anie przez zarodniki; organizm potomny powstaje z zarodnika wytworzonego przez organizm macierzysty; du a iloêç zarodników Kryterium punktowania za prawid owe wyjaênienie 1 p., za prawid owe podanie przyk adu 1 p.; razem 2 p. za prawid owà odpowiedê 1 p. za prawid owe podanie ka dego ze sposobów po 1 p.; razem 2 p. za prawid owe uzupe nienie ka dej rubryki w tabeli po 1 p.; razem 4 p. za ka de prawid owe zaznaczenie cechy po 1 p.; razem 3 p. za prawid owe wskazanie procesu 1 p. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owe nazwanie formy rozmna ania 1 p., za prawid owe wypisanie ka dej z cech po 1 p.; razem 3 p. 10. I 1 A C za prawid owe wybranie odpowiedzi 1 p. 11. IV 1 Wymiana materia u genetycznego, która nast puje przy rozmna aniu p ciowym, zwi ksza szans na prze ycie potomstwa w zmieniajàcych si warunkach Êrodowiska. Nie zachodzi wówczas potrzeba wymiany materia u genetycznego, która zwi ksza szans na prze- ycie potomstwa w zmieniajàcych si warunkach Êrodowiska. Rozmna anie bezp ciowe jest atwiejsze ni p ciowe. za prawid owe wyjaênienie 1 p.

28 Klucz odpowiedzi a b Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe Nr zad. Standard wymagaƒ wersja a Oczekiwana odpowiedê wersja b Kryterium punktowania 1. I1 wpisuje kolejno: B, W, W, B wpisuje kolejno: W, W, B, B za ka dà prawid owà odpowiedê po 1 p.; razem 4 p. 2. III 4 np. wywo ujà choroby; powodujà psucie si (gnicie) produktów spo ywczych 3. II 2 choroba wrzodowa, gruêlica, angina 4. I1 wiersz 1: pantofelek; pierwotniaki; wiersz 2: glony; jego Êciana komórkowa ma postaç pancerzyka z o onego z wieczka i denka; wiersz 3: zarodziec malaryczny; wiersz 4: glony; porusza si ruchem pe zakowatym, przelewajàc zawartoêç komórki np. sà wykorzystywane w przemyêle spo ywczym; pomagajà roêlino ercom trawiç pokarm; wytwarzajà witaminy AIDS, ó taczka, odra wiersz 1: posiada b on àczàcà wiç z komórkà, która u atwia poruszanie si we krwi ywiciela; wiersz 2: pierwotniaki; ameba; wiersz 3: pierwotniaki; jest organizmem cudzo ywnym; porusza si za pomocà rz sek; wiersz 4: glony; euglena za prawid owe podanie ka dego z argumentów po 1 p.; razem 2 p. za ka de prawid owe podkreêlenie po 1 p.; razem 3 p. za prawid owe uzupe nienie ka dej komórki tabeli po 1 p.; razem 7 p. 5. III 1 B D za zaznaczenie prawid owej odpowiedzi 1 p. 6. II 1 II 2 wodniczka pokarmowa trawi zdobyty pokarm wodniczka t tniàca usuwa nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii za prawid owe podanie nazwy 1 p., za prawid owe okreêlenie funkcji 1 p.; razem 2 p. 7. II 2 C A za zaznaczenie prawid owej odpowiedzi 1 p. 8. II 1 II 2 pàczkowanie; np. dro d e 9. II 2 np. stanowià pokarm, wykorzystywane sà do wyrobu ciast, produkcji serów, sà stosowane w medycynie 10. II 1 II 2 glon; grzyb otrzymuje od glonu pokarm 11. III 4 w okolicy jest czyste powietrze / brak zanieczyszczeƒ powietrza rozmna anie przez zarodniki; np. kropidlak np. rozk adajà szczàtki organizmów, u yêniajà gleb i stanowià pokarm dla innych organizmów grzyb; glon otrzymuje od grzyba wod z solami mineralnymi w okolicy powietrze jest zanieczyszczone za prawid owe nazwanie sposobu rozmna ania 1 p., za prawid owe podanie przyk adu 1 p.; razem 2 p. za prawid owà odpowiedê 2 p. za prawid owe nazwanie organizmu 1 p., za prawid owe podanie korzyêci 1 p.; razem 2 p. za prawid owà odpowiedê 1 p.

29 Klucz odpowiedzi a b Âwiat roêlin Nr zad. Standard wymagaƒ wersja a Oczekiwana odpowiedê wersja b Kryterium punktowania 1. I1 wpisuje kolejno: P, F, P wpisuje kolejno: P, P, F za prawid owe zaznaczenie ka dego z trzech zdaƒ po 1 p.; razem 3 p. 2. II 2 wiersz 1: zachodzi w nim fotosynteza; wiersz 2: komórki martwe, wype nione powietrzem, ÊciÊle przylegajàce do siebie; wiersz 3: yko 3. II 1 II 2 strefa w oênikowa; pobieranie wody i soli mineralnych; miejsce specjalizacji komórek 4. III 1 czàsteczki wody przemieszczajà si z gleby do w oêników na zasadzie osmozy (z roztworu o ni szym st eniu do roztworu o st eniu wy szym) 5. II 2 np. du a powierzchnia blaszki liêciowej, komórki skórki przezroczyste, obecnoêç aparatów szparkowych 6. II 1 II 2 7. II 2 system wiàzkowy; wiàzka jednakowych cienkich korzeni przybyszowych a) magazynowanie substancji pokarmowych; b) poch anianie wody z powietrza w postaci pary wodnej lub deszczu 8. III 4 Pan X nie usunà pàka wierzcho kowego, który wytwarza substancje hamujàce rozwój p dów bocznych. 9. IV 1 IV II 1 II 2 jak / czy Êwiat o wp ywa na kierunek wzrostu p du? B; np. postaç ulistnionej ody ki, przymocowanej do pod o a chwytnikami, wytwarza organy p ciowe, samo ywny; A; np. kszta t sercowatej blaszki, zielony, przyczepiony do pod o a chwytnikami, krótkotrwa y wiersz 1: komórki cienkoêcienne z du ymi wodniczkami; wiersz 2: skórka; wiersz 3: transportuje wod i sole mineralne strefa korzeni bocznych; utrzymywanie roêliny w pod o u wi ksze st enie roztworu w glebie ni w komórkach w oêników powoduje przemieszczanie si czàsteczek wody z gleby do w oêników na zasadzie osmozy np. obecnoêç mi kiszu asymilacyjnego, przestrzenie mi dzykomórkowe w mi kiszu gàbczastym system palowy; pojedynczy korzeƒ g ówny, od którego odchodzà korzenie boczne a) przymocowanie roêliny do pod o a; b) dostarczanie powietrza do systemu korzeniowego roêlin yjàcych na terenach podmok ych Pan Y usunà pàk wierzcho kowy, co pobudzi o pàki boczne do wytwarzania bocznych odga zieƒ. Êwiat o wp ywa na kierunek wzrostu p du / p d roênie w kierunku Êwiat a A; np. kszta t sercowatej blaszki, zielony, przyczepiony do pod o a chwytnikami, krótkotrwa y C; np. trwa a roêlina, odyga w postaci k àcza, du e blaszki liêciowe, na spodzie liêci zarodnie za prawid owe uzupe nienie ka dego wiersza w tabeli po 1 p.; razem 3 p. za podanie prawid owej nazwy 1 p., za prawid owe podanie roli 1 p.; razem 2 p. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owe wypisanie ka dej z cech po 1 p.; razem 2 p. za prawid owe nazwanie systemu 1 p., za prawid owà charakterystyk 1 p.; razem 2 p. za prawid owe podanie ka dej z funkcji po 1 p.; razem 2 p. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owe sformu owanie pytania / wniosku 1 p. za prawid owe odszukanie gametofitów po 1 p., za prawid owe podanie ka dej cechy 1 p.; razem 6 p. 11. I 1 wiatropylnoêç owadopylnoêç za prawid owe nazwanie 1 p.

30 Klucz odpowiedzi a b Âwiat bezkr gowców Nr zad. Standard wymagaƒ wersja a 1. I1 tkanka chrz stna Sk ada si z du ej iloêci elastycznej substancji mi dzykomórkowej, dzi ki której jest odporna na rozciàganie. tkanka nerwowa Jej komórki otoczone sà specjalnà os onkà, zapewniajàcà szybki przep yw informacji. tkanka mi Êniowa g adka Sk ada si z pod u nych komórek, kurczàcych si niezale nie od naszej woli. 2. I1 II 1 meduza; np. kszta t parasola, otwór g bowy po spodniej stronie cia a Oczekiwana odpowiedê wersja b tkanka nab onkowa Budujà jà komórki, które ÊciÊle do siebie przylegajà. tkanka nerwowa Jej komórki posiadajà dwa rodzaje wypustek: pojedynczà, d ugà oraz liczne, krótkie. tkanka mi Êniowa poprzecznie prà kowana serca Jej w ókna u o one sà przestrzennie, tworzà g stà sieç i kurczà si niezale nie od naszej woli. polip; np. kszta t worka, do pod- o a przymocowany stopà, otwór g bowy na szczycie cia a Kryterium punktowania za prawid owe dobranie ka dej pary po 1 p.; razem 3 p. za prawid owe okreêlenie formy 1 p., za prawid owe podanie ka dej cechy po 1 p.; razem 3 p. 3. II 1 gàbki koralowce za prawid owe nazwanie organizmów 1 p. 4. II 2 sp aszczenie cia a, obecnoêç narzàdów czepnych, brak uk adów: krwionoênego, oddechowego (oddychanie beztlenowe), pokarmowego (wch aniajà strawiony pokarm ca à powierzchnià cia a), obojnactwo, silny rozwój uk adu rozrodczego pokrycie cia a grubym oskórkiem, brak uk adów krwiono- Ênego i oddechowego (oddychanie beztlenowe), du a produkcja jaj za ka dà prawid owà cech po 1 p.; razem 2 p. 5. I1 A, C, F A, B, E za prawid owe wybranie ka dej z cech po 1 p.; razem 3 p. 6. III 1 umo liwia bardzo sprawne przetwarzanie pokarmu umo liwia pobieranie kolejnych porcji pokarmu, mimo e resztki pokarmowe z poprzednich porcji nie zosta y jeszcze usuni te 7. IV 1 Fasola uros a wi ksza w pojemniku B. D d ownice u yêni y gleb, ulepszajàc tym samym warunki rozwoju roêlin. 8. II 2 np. u Êlimaków wyst puje noga, a u g owonogów ramiona; u Êlimaków muszla jest spiralnie zwini ta i wyst puje na zewnàtrz cia a, a u g owonogów muszla ma postaç p ytki zag bionej w ciele 9. II 1 II 2 paj czaki; g owotu ów, odw ok; 4 pary / 8; p ucotchawki zwi ksza szans choç cz Êci jaj na dostanie si do cia a odpowiedniego ywiciela D d ownice znajdowa y si w pojemniku B. U yênia y gleb, dzi ki czemu fasola mia a lepsze warunki rozwoju i uros a wi ksza. np. u Êlimaków wyst puje noga, a u ma y nie; muszla Êlimaków jest jednocz Êciowa, a u ma y sk ada si z dwóch cz Êci owady; g owa, tu ów, odw ok; 3 pary / 6; tchawki za prawid owe wyjaênienie 1 p. za udzielenie prawid owej odpowiedzi 1 p. za prawid owe podanie ka dej z cech po 1 p.; razem 2 p. za prawid owe uzupe nienie ka dego wiersza tabeli po 1 p.; razem 4 p. 10. II 1 larwa poczwarka za prawid owe podanie nazwy 1 p.

31 Klucz odpowiedzi a b Âwiat kr gowców Nr zad. Standard wymagaƒ 1. II 1 I1 2. I1 II 1 wersja a A; 1 szkieletowy, 2 krwionoêny Oczekiwana odpowiedê wersja b B; 1 nerwowy, 2 szkieletowy Kryterium punktowania za prawid owy wybór schematu 1 p., za prawid owe nazwanie ka dego z uk adów po 1 p.; razem 3 p. linia boczna; C pokrywy skrzelowe; D za prawid owe nazwanie narzàdu 1 p., za prawid owe podkreêlenie roli 1 p.; razem 2 p. 3. III 1 Temperatura ich cia a jest uzale niona od temperatury otoczenia. Zimà zapadajà w stan hibernacji (obni ajà temperatur cia a, oddychajà wolniej, nie od ywiajà si, yjà kosztem zgromadzonego t uszczu), gdy temperatura jest za niska, aby mog y byç aktywne 4. IV 1 Mniej aktywny by osobnik A; aktywnoêç gadów zale y od temperatury ich cia a, a temperatura ich cia a zale y od temperatury otoczenia. W ni szej temperaturze gady sà mniej aktywne. 5. III 1 6. II 1 II 2 gruba, pokryta suchym, stwardnia ym naskórkiem, zapobiega parowaniu wody i chroni organizm przed wyschni ciem A skr tki bia kowe, utrzymujà zarodek we w aêciwym po o eniu; B ó tko, dostarcza zarodkowi substancji od ywczych 7. II 1 A owady yjàce w glebie; B surowe mi so 8. II 1 II 2 9. II 1 II 2 III 1 pokarm zwierz cy; silnie rozwini te k y, z by trzonowe o ostrych kraw dziach a) A b) narzàdy wymiany gazowej w jamie skrzelowej, skrzela op ukiwane wodà (silnie unaczynione blaszki skrzelowe, dzi ki czemu atwo pobierajà tlen z wody) Temperatura ich cia a zale y od temperatury otoczenia, wi c wygrzewajà si na s oƒcu, aby jà podwy szyç. Dzi ki temu wzrasta tempo przemiany materii i mogà byç bardziej aktywne, np. szybciej si poruszajà Osobnik A znajdowa si w terrarium, w którym by o 15 C. AktywnoÊç gadów zale y od temperatury ich cia a, a temperatura ich cia a zale y od temperatury otoczenia. W ni szej temperaturze gady sà mniej aktywne. pokryta Êluzem zabezpieczajàcym przed wysychaniem; dobrze ukrwiona i zaopatrzona w liczne pory, co pozwala na pobieranie tlenu i wody ze Êrodowiska; komórki barwnikowe umo liwiajà maskowanie si A bia ko, zapewnia zarodkowi Êrodowisko wodne; B skorupka, zapewnia ochron przed urazami i chroni przed wyschni ciem A roêliny wydobywane spod wody; B nasiona szyszek pokarm roêlinny; brak k ów, siekaczy górnych, du e i szerokie z by przedtrzonowe i trzonowe a) C b) p uca p cherzykowate po àczone z workami powietrznymi, zapewniajàcymi sta y dop yw Êwie ego powietrza do p uc, powierzchnia wymiany gazowej ukryta wewnàtrz cia a, aby nie wysch a. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owy wniosek 1 p. za prawid owe wyjaênienie 1 p. za prawid owe nazwanie ka dego z elementów jaja po 1 p., za prawid owe podanie ka dej z ról po 1 p.; razem 4 p. za prawid owe dobranie dzioba do ka dego z pokarmów po 1 p.; razem 2 p. za prawid owe okreêlenie pokarmu 1 p.; za prawid owe wypisanie cechy 1 p.; razem 2 p. za prawid owe obrysowanie narzàdów 1 p., za prawid owe scharakteryzowanie 1 p.; razem 2 p.