Spis treści. Wykaz skrótów... XIII

Transkrypt

1 Wykaz skrótów... XIII Rozdział 1. Zarys modelu wykładni i stosowania prawa w procesie Znaczenie wykładni i stosowania prawa w procesie opartym na Konstytucji Konstrukcja i metoda opracowania Znaczenie Konstytucji dla procesu sądowego stosowania prawa I. Konstytucja a proces sądowy II. Uzasadnienie bezpośredniego stosowania norm konstytucyjnych III. Model procesu sądowego w procesie opartym na bezpośrednim stosowaniu Konstytucji IV. Stosowanie Konstytucji jako element modelu indywidualnego stosowania prawa Model procesu indywidualnego stosowania prawa I. Model ogólny procesu sądowego II. Specyfika postępowania sądowego III. Specyfika kontroli konstytucyjnej IV. Elementy wspólne i odmienności bezpośredniego stosowania Konstytucji i abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności V. Specyfika stosowania prawa Unii Europejskiej VI. Znaczenie ram rozpoznania sprawy i postępowania dowodowego VII. Znaczenie kierunku rozstrzygnięcia VIII. Postępowania dotyczące kontroli instancyjnej Konstrukcje modelowe I. Model sądowego stosowania prawa II. Model badania konstytucyjności prawa III. Model kontroli instancyjnej Rozdział 2. Faza ustaleń faktycznych. Ustalenia faktyczne jako podstawa decyzji sądowej a sformalizowane sposoby dowodzenia (ciężar dowodu, ciężar dowodzenia, ciężar argumentacji i standard udowodnienia) Model ustaleń faktycznych w ramach sądowego stosowania prawa I. Uwagi ogólne II. Ciężar dowodu III. Dyskursywne stosowanie prawa V

2 VI IV. Regulacje procesowe a rodzaj postępowania na tle reguł materialnoprawnych V. Rodzaj postępowania a ciężar dowodu i ciężar dowodzenia Faza ustaleń faktycznych w procesie karnym I. Ciężar dowodu i ciężar dowodzenia a sposób dokonywania ustaleń faktycznych w procesie karnym Uwagi ogólne Zasada domniemania niewinności Zasada in dubio pro reo Fakty notoryjne, domniemania faktyczne i domniemania prawne Domniemania materialnoprawne A. Domniemania materialnoprawne wynikające z przepisów części ogólnej KK B. Domniemania materialnoprawne wynikające z przepisów części szczególnej KK II. Model procesu karnego a sposób dokonywania ustaleń faktycznych III. Standard dowodzenia (standard udowodnienia) w procesie karnym IV. Standard oceny dowodu z opinii biegłego w procesie karnym Faza ustaleń faktycznych w procesie cywilnym I. Ciężar dowodu i ciężar dowodzenia a sposób dokonywania ustaleń faktycznych w procesie cywilnym II. Model procesu cywilnego a sposób dokonywania ustaleń faktycznych Reguły ustalenia faktów w procesie Domniemania III. Reguły ciężaru dowodu a ustalenia faktyczne IV. Reguły procesowe a dowodzenie V. Standard dowodzenia (standard udowodnienia) w procesie cywilnym VI. Standard i kryteria oceny poszczególnych dowodów w procesie cywilnym Specyfika dowodu z opinii biegłego Ocena dowodów Faza ustaleń faktycznych w procesie administracyjnym I. Uwagi ogólne dotyczące problematyki ustaleń faktycznych w procesie administracyjnym II. Ciężar dowodu i ciężar dowodzenia a sposób dokonywania ustaleń faktycznych w procesie administracyjnym Uwagi ogólne Zasada prawdy obiektywnej i zasada oficjalności Zasada oficjalności a ciężar dowodzenia Dowody w procesie administracyjnym Domniemania w postępowaniu administracyjnym

3 Spis treści 6. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu. Notoryjność powszechna i urzędowa Uprawdopodobnienie Znaczenie dyrektywy interpretacyjnej in dubio pro reo w procesie dokonywania ustaleń faktycznych Ciężar dowodu w procesie administracyjnym uwagi podsumowujące III. Model procesu administracyjnego a sposób dokonywania ustaleń faktycznych IV. Standard oceny dowodu z opinii biegłego V. Standard udowodnienia w procesie administracyjnym Błędy dotyczące ustaleń faktycznych Konkluzje Rozdział 3. Wykładnia prawa O zależnościach między wykładnią prawa a dokonywaniem ustaleń faktycznych Podstawy wykładni I. Multicentryczność systemowa a prawo wewnętrzne II. Konstytucjonalizacja prawa III. Dysfunkcjonalność scentralizowanego modelu kontrolno wykładniczego w multicentrycznym systemie IV. Znaczenie aksjologii w procesie wykładniczym V. Konwergencja systemów: prawa stanowionego oraz common law VI. Rola sądów w procesie wykładni i stosowania prawa Podstawa wykładni. Hierarchia źródeł w systemie obowiązującego prawa I. Tekst prawny II. Hierarchiczne uporządkowanie źródeł III. Normatywność prawa; normatywność wykładni IV. Podstawy aksjologiczne systemu V. Wieloźródłowość procesu wykładni VI. Wykładnia a okoliczności relewantne dla konkretnej sprawy Istota wykładni I. Specyfika mechanizmu wykładniczego II. Proces ujednolicania koncepcji klaryfikacyjnej i derywacyjnej III. Mechanizm dekodowania normy z przepisu IV. Fazy wykładni Mechanizm wykładni I. Reguły pierwszego i drugiego stopnia II. Reguły wykładni pierwszego stopnia Dyrektywy wykładni językowej Dyrektywy wykładni systemowej Dyrektywy wykładni celowościowej VII

4 VIII III. Wykładnia prawa unijnego IV. Reguły wykładni drugiego stopnia Reguły procedury Reguły preferencji. Uwagi ogólne. Sterowanie kolejnością czynności wykładniczych Reguły inferencyjne i kolizyjne A. Założenie racjonalności prawodawcy B. Reguły inferencyjne C. Reguły kolizyjne (walidacyjne) D. Domniemania interpretacyjne a) Domniemanie zgodności z Konstytucją b) Domniemanie zgodności z prawem międzynarodowym oraz prawem europejskim c) In dubio pro libertate d) In dubio pro reo e) In dubio pro reo w postępowaniu administracyjnym f) In dubio pro tributario oraz zakaz in dubio pro fisco g) Domniemanie dyspozytywności norm prawa cywilnego V. Cywilistyczna wykładnia oświadczeń woli VI. Wykładnicze naruszenia prawa materialnego Rozdział 4. Faza aplikacji normy prawnej Uwagi ogólne Model aplikacyjny I. Sylogizm subsumpcyjny II. Luzy decyzyjne Mechanizmy ocenne Elastyczność sankcji. Mechanizm ważeniowy Klauzule generalne i zwroty niedookreślone Artykuł 45 Konstytucji RP jako podstawa luzu decyzyjnego III. Model sylogistyczny a kategorie aplikacyjnych naruszeń prawa materialnego Stosowanie prawa cywilnego I. Stosunki cywilnoprawne II. Stosowanie prawa cywilnego przez sąd; cywilistyczna sankcja III. Stosowanie prawa cywilnego przez strony Uwagi ogólne Mechanizm działania treści czynności prawnej Mechanizm działania norm Mechanizm działania zasad współżycia społecznego i zwyczajów IV. Cywilistyczna specyfika stosowania prawa uwagi podsumowujące V. Znaczenie normy indywidualnej i konkretnej w modelu stosowania prawa cywilnego VI. Kontrola instancyjna

5 Spis treści 20. Stosowanie prawa karnego I. Stosunki karnoprawne II. Mechanizm postępowania III. Normatywna podstawa fazy aplikacyjnej IV. Mechanizm rekonstrukcji i aplikacji norm prawa karnego V. Ogólna charakterystyka fazy aplikacyjnej w prawie karnym Faza aplikacyjna w zakresie kwalifikacji prawnej Faza aplikacyjna w zakresie wymiaru kary i środków karnych Faza aplikacyjna w zakresie orzekania środków kompensacyjnych oraz przepadku VI. Charakter norm prawa karnego a zakres dyspozytywności VII. Stosowanie prawa karnego przez sąd. Przypisanie odpowiedzialności karnej VIII. Stosowanie prawa karnego. Sankcja karnoprawna. Wymiar kary i środków karnych IX. Specyfika kontroli odwoławczej X. Podsumowanie Stosowanie prawa administracyjnego I. Stosunki administracyjnoprawne II. Pojęcie i istota stosowania prawa administracyjnego III. Specyfika stosowania prawa administracyjnego. Złożoność oceny IV. Specyfika kontroli sądowoadministracyjnej Stosowanie prawa Unii Europejskiej I. Współstosowanie II. Pierwszeństwo prawa unijnego III. Wykładnia prawa unijnego a reguła pierwszeństwa IV. Odmowa zastosowania normy prawa krajowego sprzecznej z prawem unijnym V. Pierwotne prawo unijne Normy traktatowe Ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe Normy umowy międzynarodowej VI. Prawo pochodne Uwagi ogólne Normy rozporządzeń Normy dyrektyw Normy decyzji Zalecenia i opinie Rozdział 5. Wykładnia Konstytucji Uwagi ogólne. Wykładnia Konstytucji na tle obowiązku bezpośredniego jej stosowania Koncepcje wykładni Konstytucji RP Normatywne znaczenie Konstytucji IX

6 26. Sposób i reguły wykładni Konstytucji X I. Teoretyczne ramy konstytucyjnej wykładni II. Dyrektywy wykładni Konstytucji III. Znaczenie wykładni Konstytucji w praktyce Model wykładni Konstytucji I. Możliwość zastosowania koncepcji derywacyjnej zintegrowanej II. Struktura normatywna Konstytucji a jej wykładnia III. Reguły i zasady konstytucyjne. Mechanizm ważeniowy IV. Autonomiczność pojęć konstytucyjnych V. Konstytucyjna aksjologia VI. Połączenie koncepcji derywacyjnej i mechanizmu ważeniowego w procesie wykładni Konstytucji Wykładnia Konstytucji a kompetencje TK Wykładnia trybunalska a wykładnia sądowa Wykładnia a domniemanie konstytucyjności I. Uwagi ogólne II. Pojęcie domniemania konstytucyjności III. Znaczenia domniemania konstytucyjności Uwagi wstępne Formalne (proceduralne) znaczenie domniemania konstytucyjności Interpretacyjne znaczenie domniemania konstytucyjności Kompetencyjno-materialne znaczenie domniemania konstytucyjności Systemowe znaczenie domniemania konstytucyjności Rozdział 6. Mieszany model kontroli konstytucyjności Znaczenie domniemania konstytucyjności dla bezpośredniego stosowania Konstytucji przez sądy Próby uzgodnienia przepisu ustawowego w ramach normy zgodnej z Konstytucją Odmowa zastosowania normy ustawowej Mechanizm reguły kolizyjnej lex superior derogat legi inferiori I. Znaczenie reguły lex superior II. Nadrzędny charakter Konstytucji III. Charakter, podstawa i model stosowania reguł kolizyjnych IV. Stanowisko TK V. Stanowisko NSA wyr. z r VI. Reguła lex superior w kontekście omówionych judykatów VII. Charakter reguły lex superior VIII. Reguła lex superior a kompetencje TK IX. Znaczenie reguły lex superior na płaszczyźnie stosowania prawa X. Specyfika stosowania reguły lex superior

7 35. Reguła lex superior jako sposób usuwania niezgodności norm ustawowych oraz norm konstytucyjnych a przewidziane w Konstytucji mechanizmy kolizyjne I. Mechanizmy kolizyjne w art. 91 ust. 2 i 3 Konstytucji RP II. Wyraźne a systemowe uzasadnienie reguły lex superior III. Uzasadnienie mechanizmów kolizyjnych Konsekwencje zastosowania reguły lex superior w procesie stosowania prawa I. Brak skutku derogacyjnego II. Przesłanki zastosowania mechanizmu kolizyjnego III. Mechanizm kontroli konstytucyjności. Derogacja a odmowa stosowania Rozdział 7. Bezpośrednie stosowanie Konstytucji w orzecznictwie sądowym Uwagi ogólne Ocena zarzutów naruszenia norm konstytucyjnych Prokonstytucyjna wykładnia i wykładnia w zgodzie z Konstytucją I. Wykładnia prokonstytucyjna jako mechanizm orzeczniczy II. Prokonstytucyjna wykładnia w perspektywie prawa do sądu III. Prokonstytucyjna wykładnia a aksjologia konstytucyjna Współstosowanie Konstytucji i ustaw I. Mechanizm współstosowania II. Postacie mechanizmów współstosowania III. Artykuł 77 Konstytucji RP: współstosowanie czy stosowanie samoistne? IV. Mechanizmy gwarancyjne w ramach współstosowania V. Współstosowanie Konstytucji i ustaw w ramach prawa do sądu i dyrektyw sprawiedliwościowych na tle aksjologii konstytucyjnej Stosowanie Konstytucji wprost. Reguły kolizyjne I. Samoistne stosowanie Konstytucji II. Mechanizm kolizyjny oparty na regule lex superior w orzecznictwie sądowym Mechanizm kolizyjny Podustawowe akty normatywne a reguła lex superior Kolizja w relacji Konstytucja ustawa Uprawnienie sądu do wystąpienia z pytaniem prawnym w trybie art. 193 Konstytucji RP Uprawnienie sądu do samodzielnego rozstrzygnięcia kolizji Konstytucja ustawa Potencjalne obszary bezpośredniego stosowania Konstytucji przy pomocy reguły walidacyjnej lex superior derogat legi inferiori Model sądowej kontroli konstytucyjności. Konkluzje Rozdział 8. Zakończenie XI