Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Transkrypt

1 Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania klinicznego (zasięgu choroby); ocena stanu sprawności chorego; określenie czynników predykcyjnych i prognostycznych, które będą miały wpływ na decyzję o rodzaju leczenia onkologicznego; potwierdzenie lub wykluczenie drugiego nowotworu. Poprawnie dobrane, wykonane i zinterpretowane badania diagnostyczne skracają czas do rozpoznania nowotworu i rozpoczęcia leczenia onkologicznego. Mogą zdecydować o możliwości radykalnego leczenia, z intencją trwałego wyleczenia nowotworu. Dużo badań diagnostycznych # lepsze zdiagnozowanie, lepsze leczenie Ponieważ: - wydłużenie procesu diagnostycznego, przesunięcie w czasie rozpoczęcia leczenia onkologicznego (czas!); - zniechęcenie, rezygnacja chorego do kolejnych, także niezbędnych badań, jeszcze przed rozpoczęciem właściwego leczenia onkologicznego; - niepotrzebne powtarzanie badań; - mnożenie kosztów. 1. Wywiad i badanie fizykalne (!). histopatologia) (!). Informacje uzyskane od pacjenta w czasie wywiadu i badania fizykalnego są postawą decyzji o skierowaniu go na badania diagnostyczne. Znajomość wczesnych objawów i czujność onkologiczna obowiązują każdego lekarza! 1

2 Wywiad, min.: - objawy: od kiedy występują, czy się nasiliły, jaką mają częstotliwość, czy były leczone; - rodzaj i miejsce pracy, narażenie na czynniki szkodliwe; - nowotwory w rodzinie (stopień pokrewieństwa); - nałogi (papierosy, używki), styl życia (dieta, nawyki żywieniowe, opalanie się (UV), ruch, partnerzy seksualni) - choroby współistniejące, przyjmowane leki (także te ogólnodostępne), dotychczasowe leczenie innych chorób; - waga (spadek? wzrost? w jakim czasie). Badanie fizykalne, min.: - należy zbadać całego chorego, bez względu na podawane objawy i sugestie pacjenta, - dokłada ocena okolicy/narządu, który chory podaje w wywiadzie i objawach, - oglądanie skóry, - palpacyjne badanie dostępnych/obwodowych węzłów chłonnych, - badanie per rectum; - badanie piersi, badanie ginekologiczne. - palpacyjne badanie dostępnych/obwodowych węzłów chłonnych, Układ limfatyczny Autor: Corel,Monika Zarębska Bardzo dobrze, jeżeli na skierowaniu do specjalisty znajdą się, poza wynikami badań, także informacje o wyniku badania fizykalnego i krótki wywiad o pacjencie. (szczególnie,1) opis węzłów chłonnych, ich umiejscowienia, konsystencji, ruchomości, bolesność; 2) opis zmiany- jej wielkość, wygląd, powierzchnia, stosunku do tkanek otaczających, ruchomości, bolesności palpacyjna, itd..) 2

3 Pozytywny wynik badania histopatologicznego jest jedynym dowodem na obecność choroby nowotworowej. Hist.-pat. jest jednym z podstawowych badań wpływających na decyzję o rodzaju leczenia onkologicznego. (przykład: rak drobnokomórkowy płuca czy rak niedrobnokomórkowy płuca?) Badanie patomorfologiczne cytologia np.: - szyjka macicy - plwocina - popłuczyny histopatologiczne Raport histopatologiczny powinien zawierać informacje: typ i podtyp histologiczny nowotworu; stopień zróżnicowania histologicznego (ang.grading, cecha G); Informację o komórkach nowotworowych w naczyniach chłonnych, krwionośnych i wzdłuż nerwów; jeżeli materiał do badania został pobrany w trakcie zabiegu operacyjnego: opis i wielkość guza, ocenę marginesów chirurgicznych, ocenę węzłów chłonnych w materiale pooperacyjnym (skąd usunięto, ile usunięto, w ilu są obecne komórki nowotworowe) badania dodatkowe, np.: obecność receptorów, charakterystycznych mutacji w genomie. Diagnostyka obrazowa RTG (klasyczne, warstwowe, z kontrastem, mammografia) USG (np.: przy powłoki, transrektalne, transwaginalne) TK, MR PET Badania endoskopowe Scyntygrafia Wybór badania obrazowego zależy od wyniku badania fizykalnego, zgłaszanych objawów, stanu ogólnego chorego oraz możliwości diagnostycznych (dostępność, czas oczekiwania, zaangażowanie chorego). 3

4 Celem badań obrazowych jest: 1) potwierdzenie istnienia patologii w miejscu podejrzewanym o chorobę nowotworową (nie jest to równoznaczne z postawieniem rozpoznania onkologicznego); 2) uzyskanie informacji o zaawansowaniu nowotworu; 3) ocenę narządów uwidocznionych badaniem. 4) u pacjentów w trakcie lub po leczeniu onkologicznym : ocena odpowiedzi na leczenie, poszukiwanie ognisk wznowy. W badaniu obrazowym dokonujemy: - oceny guza nowotworowego (wielkość, umiejscowienie i stosunek do tkanek otaczających, kierunki naciekania, unaczynienie, ogniska martwicy); - oceny węzłów chłonnych (wielkość, liczba, stan torebki, charakter, umiejscowienie i stosunek do otoczenia); - ocena pozostałych narządów widocznych w badaniu. Mięsak Ewinga Scyntygrafia kości. Mężczyzna, l.29. Osteosarcoma femoris sin. Pracownia Medycyny Nuklearnej, Katedra Endokrynologii i Przemiany Materii AM w Poznaniu Wznowa raka odbytnicy w obrazie TK guz w lewej piersi wciągnięcie brodawki sutkowej Glioblastoma multiforme w obrazie MR Rak piersi w mammografii 4

5 - materiał: krew, mocz, płyn mózgowo- rdzeniowy, płyny ustrojowe, tkanki; - niska inwazyjność, małe obciążenie dla chorego, powtarzalność - badania niezbędne przy kwalifikacji chorego do leczenia onkologicznego (min.: wydolność wątroby, nerek, stan hematologiczny); - badanie pomocne w diagnozowaniu nowotworów, w monitorowaniu efektów leczenia, ocenie skutków ubocznych, wczesnym wykryciu nawrotu choroby. Dziękuje za uwagę. 5