SPIS TREŒCI. Przedmowa przewodnicz¹cego Rady Naukowej Czasopisma Aptekarskiego... 21

Transkrypt

1 SPIS TREŒCI Przedmowa przewodnicz¹cego Rady Naukowej Czasopisma Aptekarskiego Przedmowa sekretarza Naczelnej Rady Aptekarskiej przedstawiciela NRA w EuroPharm Forum Rozdzia³ 1 OPIEKA DIABETOLOGICZNA JAKO ELEMENT OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ 1. Opieka diabetologiczna jako element opieki farmaceutycznej Cukrzyca choroba spo³eczna XXI wieku Cukrzyca w Polsce Rola edukacji w cukrzycy Aptekarz w procesie terapii cukrzycy Opieka farmaceutyczna nad chorymi na cukrzycê Pytania kontrolne

2 Rozdzia³ 2 STANDARDY POSTÊPOWANIA W CUKRZYCY TYPU 2 ZA O ENIA OGÓLNE 2. Standardy postêpowania w cukrzycy typu 2 za³o enia ogólne Wczesne rozpoznanie cukrzycy, kryteria wyrównania cukrzycy, zasady leczenia cukrzycy Ogólne cele leczenia cukrzycy typu Ogólne zalecenia dotycz¹ce leczenia cukrzycy typu Ogólne zasady leczenia cukrzycy typu Ogólne zasady wyboru leków doustnych Podstawowe zadania lekarzy Podstawowe zadania aptekarzy Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci opieki diabetologicznej Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 3 ROZPOZNAWANIE I KRYTERIA WYRÓWNANIA METABOLICZNEGO CUKRZYCY TYPU 2 3. Rozpoznawanie i kryteria wyrównania metabolicznego cukrzycy typu Definicja i opis cukrzycy typu Czynniki ryzyka cukrzycy typu Kliniczne i metaboliczne cechy cukrzycy typu Objawy cukrzycy typu Badania przesiewowe w kierunku cukrzycy

3 3.6. Rozpoznawanie i monitorowanie przebiegu cukrzycy typu Ocena czynników ryzyka i rozwoju przewlek³ych powik³añ cukrzycy Plan badañ diagnostycznych Najwa niejsze zalecenia dotycz¹ce udzia³u aptekarzy we wczesnym rozpoznawaniu cukrzycy typu 2 i procesie optymalizacji wyrównania metabolicznego tej choroby Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 4 CUKRZYCA A CI A 4. Cukrzyca a ci¹ a Definicja Podzia³ cukrzycy wystêpuj¹cej w okresie ci¹ y Epidemiologia Patogeneza cukrzycy ciê arnych Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy ci¹ owej Diagnostyka Zalecenia dotycz¹ce postêpowania w okresie cukrzycy ciê arnych Przebieg ci¹ y u kobiet chorych na cukrzycê Najczêstsze powik³ania w ci¹ y u kobiet chorych na cukrzycê Najczêstsze powik³ania dotycz¹ce rozwoju p³odu i stanu noworodka Zakoñczenie ci¹ y Wybrane zagadnienia dotycz¹ce kobiet chorych na cukrzycê ciê arnych

4 4.13. Rokowanie u kobiet chorych na cukrzycê ciê arnych Najwa niejsze zalecenia dotycz¹ce udzia³u aptekarzy w procesie kompleksowej opieki w cukrzycy ciê arnych Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 5 DIETA W CUKRZYCY ROLA WITAMIN I SOLI MINERALNYCH 5. Dieta w cukrzycy rola witamin i soli mineralnych Zalecenia ywieniowe w cukrzycy Zapotrzebowanie kaloryczne chorego na cukrzycê Sk³ad jakoœciowy diety chorego na cukrzycê Wybrane zalecenia dietetyczne dla chorych na cukrzycê typu Analiza zaleceñ podczas pierwszorazowej wizyty chorego w aspekcie leczenia dietetycznego Analiza problemów zdrowotnych chorego w aspekcie leczenia dietetycznego Witaminy i sole mineralne a cukrzyca Celowoœæ stosowania witamin i soli mineralnych (suplementacja) Przewlek³e przyjmowanie witamin i soli mineralnych Objawy sugeruj¹ce niedobory witamin i soli mineralnych Rola owoców i warzyw w diecie chorego na cukrzycê Witaminy i sole mineralne o szczególnym znaczeniu w cukrzycy Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce zaleceñ ywieniowych dla chorych na cukrzycê typu Zakoñczenie Pytania kontrolne

5 Rozdzia³ 6 ZASADY TERAPII DOUSTNYMI LEKAMI PRZECIWCUKRZYCOWYMI W CUKRZYCY TYPU 2 6. Zasady terapii doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi w cukrzycy typu Optymalizacja stylu ycia Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu Analiza przypadku klinicznego Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci terapii cukrzycy typu Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 7 ZASADY LECZENIA INSULIN 7. Zasady leczenia insulin¹ Wskazania do insulinoterapii Preparaty insulin Stosowanie ró nych preparatów insulin Dawkowanie insulin Przechowywanie insuliny Wykonywanie iniekcji insuliny Samokontrola podczas insulinoterapii Hipoglikemia Hiperglikemia Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce ró nych aspektów insulinoterapii w cukrzycy typu Zakoñczenie Pytania kontrolne

6 Rozdzia³ 8 NADCIŒNIENIE TÊTNICZE U CHORYCH NA CUKRZYCÊ 8. Nadciœnienie têtnicze u chorych na cukrzycê Epidemiologia i patogeneza Diagnostyka nadciœnienia têtniczego w cukrzycy Cele leczenia farmakologicznego nadciœnienia têtniczego w cukrzycy Zasady leczenia farmakologicznego nadciœnienia têtniczego u chorych na cukrzycê Wybór leku hipotensyjnego w terapii nadciœnienia têtniczego u chorych na cukrzycê Leczenie skojarzone Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci terapii nadciœnienia têtniczego w cukrzycy Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 9 ZABURZENIA LIPIDOWE W CUKRZYCY TYPU 2 9. Zaburzenia lipidowe w cukrzycy typu Epidemiologia i patogeneza zaburzeñ lipidowych w cukrzycy Diagnostyka zaburzeñ lipidowych w cukrzycy Kontrola i monitorowanie stê enia lipidów Strategia leczenia zaburzeñ lipidowych w cukrzycy Przegl¹d klas leków stosowanych w farmakoterapii zaburzeñ lipidowych w cukrzycy Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci terapii zaburzeñ lipidowych w cukrzycy Zakoñczenie Pytania kontrolne

7 Rozdzia³ 10 OTY OŒÆ W CUKRZYCY TYPU Oty³oœæ w cukrzycy typu Epidemiologia Patogeneza Rozpoznanie oty³oœci Leczenie oty³oœci Analiza przypadku klinicznego Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci terapii oty³oœci w cukrzycy Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 11 RETINOPATIA CUKRZYCOWA 11. Retinopatia cukrzycowa Epidemiologia retinopatii cukrzycowej Patogeneza retinopatii cukrzycowej Objawy oczne w cukrzycy Obraz kliniczny i rozpoznanie retinopatii cukrzycowej Zapobieganie retinopatii cukrzycowej Diagnostyka retinopatii cukrzycowej Wykonywanie badañ okulistycznych u chorych na cukrzycê Leczenie retinopatii cukrzycowej Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce rozpoznawania i leczenia retinopatii cukrzycowej Zakoñczenie Pytania kontrolne

8 Rozdzia³ 12 NEFROPATIA CUKRZYCOWA 12. Nefropatia cukrzycowa Epidemiologia Patogeneza Obraz kliniczny i rozpoznanie Zapobieganie Leczenie Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce rozpoznawania i leczenia nefropatii cukrzycowej Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 13 NEUROPATIA CUKRZYCOWA 13. Neuropatia cukrzycowa Epidemiologia Patogeneza Obraz kliniczny Rozpoznawanie neuropatii cukrzycowej Leczenie przyczynowe neuropatii cukrzycowej Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce rozpoznawania i leczenia neuropatii cukrzycowej Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 14 CHOROBA WIEÑCOWA U CHORYCH NA CUKRZYCÊ 14. Choroba wieñcowa u chorych na cukrzycê Odrêbnoœci epidemiologiczne i patogenetyczne w chorobie niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê

9 14.2. Czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê Odrêbnoœci kliniczne choroby niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê Postêpowanie diagnostyczne w chorobie niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê Zasady leczenia farmakologicznego w chorobie niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê Analiza przypadku klinicznego Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy wp³ywaj¹ce na poprawê jakoœci terapii w chorobie niedokrwiennej serca u chorych na cukrzycê Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 15 CHOROBA NACZYNIOWA MÓZGU, CHOROBA NACZYNIOWA NÓG 15. Choroba naczyniowa mózgu, choroba naczyniowa nóg Epidemiologia i patogeneza Choroba naczyniowa mózgu Choroba naczyniowa nóg Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce rozpoznawania i leczenia choroby naczyniowej mózgu i choroby naczyniowej nóg Zakoñczenie Pytania kontrolne Rozdzia³ 16 SYTUACJE SZCZEGÓLNE W CUKRZYCY 16. Sytuacje szczególne w cukrzycy Antykoncepcja w cukrzycy typu

10 16.2. Prowadzenie pojazdów samochodowych przez chorych na cukrzycê typu Praca zawodowa chorych na cukrzycê typu Chory na cukrzycê typu 2 w podró y Chory na cukrzycê typu 2 w czasie wakacji Wysi³ek fizyczny u chorych na cukrzycê typu Zabiegi chirurgiczne u chorych na cukrzycê typu Zaka enia u chorych na cukrzycê typu Cukrzyca typu 2 u osób w podesz³ym wieku Najwa niejsze zalecenia dla aptekarzy dotycz¹ce sytuacji szczególnych w cukrzycy Zakoñczenie Pytania kontrolne Wykaz tabel i rycin Indeks wa niejszych pojêæ rzeczowych SUPLEMENT Dokumenty i materia³y dotycz¹ce opieki farmaceutycznej nad chorymi na cukrzycê zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Aptecznej EuroPharm Forum Wstêp do polskiego wydania Protoko³u i Wytycznych programu PharmaDiaß Program EuroPharm Forum i WHO Opieka diabetologiczna Protokó³ PharmaDiaß Wprowadzenie Zalecenia SVD dla aptekarzy Normy etyczne Poufnoœæ i etyka zbierania danych

11 5. Dlaczego aptekarze powinni uczestniczyæ w opiece diabetologicznej? Partnerstwo Opieka diabetologiczna w aptece Modele dzia³ania Jak wykorzystywaæ Protokó³? Obowi¹zki stowarzyszenia farmaceutycznego Wytyczne programu PharmaDiaß Wytyczne 1 Wytyczne promocji zdrowego stylu ycia Informacje wprowadzaj¹ce Zadania Zakres Proces Obowi¹zki Obowi¹zki stowarzyszenia farmaceutycznego Obowi¹zki aptekarza Struktura i wymogi Szkolenie Spokojne miejsce w aptece Podstawowa wiedza o komunikowaniu siê Narzêdzia Dokumentacja WskaŸniki na poziomie pacjenta WskaŸniki na poziomie apteki WskaŸniki na poziomie krajowym WskaŸniki na poziomie miêdzynarodowym Lista kontrolna identyfikacji ludzi z czynnikami ryzyka cukrzycy Materia³y Technika zadawania pytañ Systematyczna ocena i informowanie pacjenta Skierowanie do lekarza

12 2. Wytyczne 2 Wytyczne wykrywania nie rozpoznanej cukrzycy Informacje wprowadzaj¹ce Zadania Zakres Proces Obowi¹zki Obowi¹zki stowarzyszenia farmaceutycznego Obowi¹zki aptekarza Obowi¹zki personelu aptecznego Struktura i wymogi Szkolenie Spokojne miejsce w aptece Wiedza aptekarza Podstawowa wiedza w zakresie komunikowania siê Œrodki Dokumentacja Dokumentacja na poziomie pacjenta Dokumentacja na poziomie apteki WskaŸniki na poziomie krajowym WskaŸniki na poziomie miêdzynarodowym Lista kontrolna pacjentów podejrzanych, e s¹ chorzy na cukrzycê Materia³y Technika zadawania pytañ Ocena wyniku oznaczenia poziomu glukozy we krwi Skierowanie do lekarza Powrót pacjenta do apteki Dokumentacja Wytyczne 3 Wytyczne doradzania, informowania/edukowania ukierunkowanego na pacjenta

13 3.1. Informacje wprowadzaj¹ce Zadania Opieka farmaceutyczna nad pacjentem chorym na cukrzycê Informacja i edukacja chorych na cukrzycê (i ich opiekunów) Zgoda chorego na farmakoterapiê i inn¹ opiekê diabetologiczn¹ Zakres Proces Obowi¹zki Struktura i wymogi Przeszkolenie aptekarzy w zakresie cukrzycy Spokojne miejsce w aptece Ulotki dla pacjenta Program informowania/edukowania pacjenta Marketing apteki w opiece diabetologicznej Dokumentacja WskaŸniki na poziomie pacjenta WskaŸniki na poziomie apteki WskaŸniki na poziomie krajowym WskaŸniki na poziomie miêdzynarodowym Lista kontrolna konsultacji pacjenta ukierunkowana na efekty, informacjê i edukacjê Etap 1 Reakcja na sygna³y alarmowe Etap 2 Rozpoznanie, ocena i sklasyfikowanie problemów lekowych pacjenta Etap 3 Ustalenie celów i wybór najlepszego rozwi¹zania we wspó³pracy z pacjentem i lekarzem oraz ich wdro enie Etap 4 Kontynuacja opieki i dokumentowanie wyników

14 Etap 5 Ocena wiedzy pacjenta o chorobie, ywieniu, hipoglikemii, aktywnoœci fizycznej, samomonitorowaniu, higienie, farmakoterapii i samoleczeniu Etap 6 Udzielenie ustnej informacji/edukacji Etap 7 Wrêczenie pacjentowi ulotek Etap 8 Ocena zdyscyplinowania pacjenta w farmakoterapii, diecie cukrzycowej, samomonitorowaniu i innych zagadnieniach Etap 9 Ocena kontroli metabolicznej pacjenta Etap 10 Skierowanie do lekarza Wytyczne 4 Wytyczne Podstawowego Arkusza Informacyjnego dla Aptekarza (BISP) Informacje wprowadzaj¹ce BISP Cele Drugorzêdowe zapobieganie cukrzycy Trzeciorzêdowe zapobieganie cukrzycy Postêpy zwi¹zane z dzia³aniami aptekarza Wype³nianie BISP Ogólne Szczegó³owe Aneksy do wytycznych programu PharmaDiaß Aneks 1 Kluczowe wskaÿniki Aneks 2 Wytyczne 1 Druk oceny na poziomie pacjenta Aneks 3 Wytyczne 1 Druk oceny na poziomie apteki Aneks 4 Wytyczne 1 Druk oceny na poziomie krajowym

15 Aneks 5 Wytyczne 1 Druk oceny na poziomie europejskim Aneks 6 Wytyczne 2 Druk oceny na poziomie pacjenta Aneks 7 Wytyczne 2 Druk oceny na poziomie apteki Aneks 8 Wytyczne 2 Druk oceny na poziomie krajowym Aneks 9 Wytyczne 3 Druk oceny na poziomie pacjenta Aneks 10 Wytyczne 3 Druk oceny na poziomie apteki Aneks 11 Wytyczne 3 Druk oceny na poziomie krajowym Aneks 12 Karta Pacjenta Aneks 13 Wzorcowy list kieruj¹cy do lekarza pacjenta z objawami cukrzycy Aneks 14 Wzorcowy list kieruj¹cy pacjenta do lekarza Aneks 15 Druk monitorowania efektów pacjenta Aneks 16 WskaŸnik Dobrego Samopoczucia WHO Objaœnienie najczêœciej wystêpuj¹cych wa niejszych skrótów Piœmiennictwo