Społeczne i psychologiczne uwarunkowania obrotu bezgoto wkowego w Polsce - perspektywa 10 lat

Transkrypt

1 Społeczne i psychologiczne uwarunkowania obrotu bezgoto wkowego w Polsce - perspektywa 10 lat Prof. dr hab. Dominika Maison Wydział Psychologii UW Maison&Partners Forum Cashless Poland

2 Od czego zależą zachowania finansowe człowieka? Podejście ekonomiczne? Podejście psychologiczne Finanse/ docho d Zmienne demograficzne Posługiwanie się goto wką vs. obrotem bezgoto wkowym Wartości, postrzeganie świata Samokontrola, Postrzeganie sytuacji materialnej Im więcej masz, tym więcej zaoszczędzisz Im bardziej jesteś zadowolony z życia, tym więcej zaoszczędzisz 2 1a

3 Zmiany poziomu obrotu bezgoto wkowego w Polsce ( )

4 Posiadanie konta bankowego 78% 22% 8% 87% 83% 13% 17% 5% 4% NIE TAK, mam kilka kont 77% 5% 4% 1% 70% 14% 18% 25% 16% 19% 24% 85% Nie wiem, czy mam taką możliwość Nie mam takiej możliwości 70% 82% 79% TAK, mam jedno konto 46% 58% 69% Mam taką możliwość, ale nie korzystam Mam taką możliwość i korzystam Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala: n=1000. Źródło: NBP, INDEX a

5 Korzystanie z konta: Internet vs oddział Z jakiej formy w oddziale banku czy przez Internet korzysta Pan(i) częściej? Internet: 71% Internet: 89% Internet: 92% % 25% 22% % 37% % 30% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 6% 8% 6% 4% 2% Oddział: 30% Oddział: 10% Oddział: 8% Zdecydowanie częściej bezpośrednio w oddziale banku niż przez Internet Raczej częściej bezpośrednio w oddziale banku niż przez Internet Raczej częściej przez Internet niż w oddziale banku Zdecydowanie częściej przez Internet niż w oddziale banku Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z konta bankowego przez Internet, 1. fala: n=356, 2. fala: n=505, 3. fala, n=567. Źródło: NBP, INDEX

6 Używanie kart płatniczych [mam i korzystam] Kwota: zł % 71% Kartą Karta bankomatowa/ debetowa/ płatnicza % 50% 67% 47% Gotówką Trudno powiedzieć % Za usługi % % 18% 47% % % 17% 6 Podstawa procentowania: Polacy 18+ posiadający konto bankowe, 1. fala: n=784, 2. fala: n=866, 3. fala, n=828. Źródło: NBP, INDEX % 21% 23% 27%

7 Płatność: karta vs. goto wka Kto rą z form płatności goto wkę czy kartę wybiera Pan(i) częściej? Karta: 36% Karta: 51% 10% 12% 26% 39% % % 22% 16% Goto wka: 64% Karta: 61% 24% 37% 2016 Goto wka: 49% 20% 19% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Goto wka: 39% Zdecydowanie częściej płacę gotówką niż kartą Raczej częściej płacę gotówką niż kartą Raczej częściej płacę kartą niż gotówką Zdecydowanie częściej płacę kartą niż gotówką 7 Podstawa procentowania: Polacy 18+ korzystający z jakiejkolwiek karty płatniczej, 1. fala: n=665, 2. fala: n= fala: n=777. Źródło: NBP, INDEX a

8 Opłata rachunko w: goto wka vs inna forma Bezgoto wkowo: 28% Bezgoto wkowo: 51% Bezgoto wkowo: 57% 13% 28% 15% 39% 23% 27% 18% % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 13% 13% Zdecydowanie częściej bezgotówkowo Raczej częściej bezgotówkowo Raczej częściej gotówka Zdecydowanie częściej gotówka 45% 36% 30% Goto wka: 72% Goto wka: 49% Goto wka: 43% Podstawa procentowania: Polacy 18+ opłacający osobiście rachunki, 1. fala: n=801, 2. fala: n=777, 3. fala: n=657. Źródło: NBP, INDEX

9 Zmiany w poziomach wskaźniko w w latach Wskaźnik lejkowy (zachowanie) 3,06 3,64 3,83 Wskaźnik IKOB (zachowanie) Wskaźnik IZOB (postawa) Źródło: NBP, INDEX

10 Czynniki determinujące zmiany poziomu obrotu bezgoto wkowego w Polsce

11 Opinie o kontach bankowych OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? 4,00 Posiadający konto (2009, n=784) Posiadający konto (2013, n=866) Nieposiadający konta (2009, n=216) Nieposiadający konta (2013, n=134) 3,50 Posiadający konto (2016, n=828) Nieposiadający konta (2016, n=172) 3,00 2,50 2,00 3,15 2,63 2,92 2,68 2,39 2,27 2,94 2,82 2,14 2,09 3,00 3,18 2,44 1,50 1,67 1,62 1,56 1,00 Źródło: NBP, INDEX

12 Przekonania na temat kart płatniczych [top2box] Płacenie kartą jest wygodniejsze niż płacenie gotówką 51% 55% 66% Mając karty płatnicze łatwo traci się kontrolę nad swoimi finansami 50% 52% 47% Karty bankomatowe są mało przydatne osobom o niewielkim dochodzie 51% 46% 34% Kiedy płaci się kartą, to często trwa to długo i jest to krępujące dla płacącego 43% 23% 47% Podstawa procentowania: Polacy 18+, 1. fala: n=1000, 2. fala: n=1000, 3. fala, n=1000. Źródło: NBP, INDEX

13 Wskaźnik lejkowy ubankowienia OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? GOTÓWKOWI 18% / 15% /6% 2009 / 2013 / % / 4% /2% 6% / 5% /2% 8% / 6% /3% Poziom 0 brak konta NIEZAGOSPODAROWANY POTENCJAŁ (22 / 13 / 17%) Poziom 1 posiadanie konta, ale bez kanału transakcji bezgotówkowej (karty lub dostępu przez Internet) TYLKO KONTO Poziom 2 posiadanie konta oraz kanału transakcji bezgotówkowej (karty lub dostępu przez Internet), ale niekorzystanie z nich w jakimkolwiek celu KANAŁ BIERNY Poziom 3 posiadanie konta oraz kanału transakcji bezgotówkowej, korzystanie z tego kanału, ale nie w celu dokonania płatności bezgotówkowej (np. karta wpłaty i wypłaty, konto sprawdzenie historii) NIEAKTYWNI Z POTENCJAŁEM BEZGOTÓWKOWI 21% / 36% /48% 39% / 36% /28% 15% / 27% /29% 6% / 9% /19% Poziom 4 posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, ale przewaga transakcji gotówkowych NISKIE ZAAWASOWANIE BEZGOTÓWKOWE Poziom 5 posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, przewaga transakcji bezgotówkowych ŚREDNIE ZAAWASOWANIE BEZGOTÓWKOWE Poziom 6 posiadanie konta, kanałów transakcji bezgotówkowej i korzystanie z nich, zdecydowana przewaga transakcji bezgotówkowych NAJWYŻSZE ZAAWANSOWANIE BEZGOTÓWKOWE 13

14 Czynniki kształtujące wskaźnik IKOB korzystanie z obrotu bezgoto wkowego Wyniki analizy regresji Wiek Wykształcenie Wielkość miejscowości zamieszkania Docho d na osobę w rodzinie Wskaźnik IKOB Podejście do pieniędzy: kult goto wki Podejście do banko w: probankowość Podejście do banko w: brak zaufania wobec banko w Podejście do nowych technologii: protechnologiczność Podejście do nowych technologii: strach przed Internetem Wyjaśniona wariancja: 51% Podejście do pieniędzy: miara wartości człowieka Podejście do pieniędzy: środek do celu Podejście do pieniędzy: źro dło frustracji 14 14

15 Kult goto wki miłość do fizycznego pieniądza

16 Dlaczego nie wszyscy mają konta bankowe? OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? Polska jeden z niższych poziomo w ubankowienia w Europie 83% - nie potrzebuję 62% - mam zbyt małe dochody 55% - opłaty bankowe są za wysokie Nie mam konta. Mnie by pewnie ciągle okradano. Bym pewnie nie wiedziała co się dzieje, a potem by się okazało, że nie mam pieniędzy. Mam taką trudność, że mój umysł nie zajmuje się takimi rzeczami. (kobieta 40 lat, pracująca, mieszkanka Warszawy) Posiadanie konta się nie opłaca, dlatego że nie dostanę z konta całej kwoty, jaką dostaję co miesiąc z renty. Tylko bank mi pozabiera pewne kwoty na różne opłaty. (rencistka, Warszawa) Jak księgowa mi daje pieniądze do ręki, to tylko ona wie, ile ja zarabiam, a jak idzie przelew, to ktoś w banku ma do tego wgląd. (pracujący, 33 lata, nie posiada konta, Piotrków Trybunalski) 16

17 Dlaczego nie wszyscy mają konto w banku? OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? DOCHÓD Na poziom ubankowienia Polaków największy wpływ ma KULT GOTÓWKI Preferencja fizycznego pieniądza Pozytywne emocje towarzyszące obcowaniu z fizycznym pieniądzem 17

18 Co to jest kult goto wki? OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? Przychodzi ten dzień, kiedy listonosz przynosi emeryturę i wtedy oko może nacieszyć się tymi przyniesionymi pieniędzmi. I ja je rozkładam na kupki, I jeżeli zostaje to cieszy oko, w banku bym tego nie zobaczyła (kobieta, 57 lat, wieś) Jak się ma pieniądze na koncie, to nie można ich przeliczyć ani dotknąć, a to jest takie fajne Gdybym miała konto w banku, to często wchodziłabym na nie i patrzyła, ile mam pieniędzy. (kobieta, 18 lat, małe miasto w woj. mazowieckim, kieszonkowe) Lubię patrzeć na te pieniądze, pogłaskać je, patrzeć, jak rośnie kupka, jak sobie odkładam (mężczyzna, 32 lat, Warszawa) Gotówka to jedyne prawdziwe pieniądze. Tam jest napis NBP i podpis skarbnika, pieniądze wirtualne to nie są żadne pieniądze, to jest ciąg zer i jedynek i tyle. (mężczyzna, 20 lat, Kielce, renta) 18

19 % oso b posiadających poszczego lne usługi bankowe Kult goto wki a korzystanie z usług bankowych OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? 100% 89% 75% 50% 25% 0% 78% 61% 45% 47% 45% 45% 35% 28% 20% 19% 19% 16% 9% 8% 9% 5% 3% niski kult goto wki średni kult goto wki wysoki kult goto wki konto bankowe karta płatnicza karta kredytowa dostęp do konta przez Internet lokata posiadanie oszczędności 19

20 Kult goto wki a miejsce przechowywania oszczędności OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? 100% w banku w domu 75% 50% 55% 42% 39% 55% 25% 10% 26% 0% niski KULT GOTOWKI średni KULT GOTÓWKI wysoki KULT GOTÓWKI Źródło: Kronenberg, 2009/ Maison, 2013 (n = 1500) 20

21 Podsumowanie

22 Podsumowanie OB2. Na ile zgadza się Pan(i) z poniższymi stwierdzeniami na temat posiadania konta w banku? Wyraźny wzrost ubankowienia i poziomu zaawansowania obrotu bezgotówkowego w Polsce ( ) Największa zmiana zachowania w dwo ch obszarach: - Korzystanie z konta bankowego przez Internet (bierne => aktywne [przelewy]) - Płacenie kartą płatniczą (karta do bankomatu => karta do płacenia) Zmiana postaw: - Wyostrzenie postaw między ubankowionymi i nieubankowionymi - Pozytywne postawy wobec kart płatniczych Dwa najważniejsze czynniki psychologiczne determinujące zachowania bezgoto wkowe (IKOB) to: - Protechnologiczność - Kult gotówki 22

23