Sławomir Redo. Międzynarodowe zasady zapobiegania przestępczości [*]

Transkrypt

1 Sławomir Redo United Nations Office on Drugs and Crime, United Nations Secretariat, Wiedeń, Austria Międzynarodowe zasady zapobiegania przestępczości [*] Wprowadzenie Rok 2008 był pierwszym w historii świata, kiedy więcej ludności mieszkało w miastach (ponad 3,3 miliarda) niż poza nimi. W bieżącym tysiącleciu, określanym jako millennium miast, władze miejskie stają się coraz bardziej autonomiczne. Podejmują decyzje mające związek z zapobieganiem przestępczości. Raport waszyngtońskiego W orldwatch Institute (2007) szacuje bowiem, iż obecnie aż w 84% krajów rozwijających się, mających 5 milionów lub więcej mieszkańców, następuje stopniowo proces przekazywania uprawnień władczych z aparatu centralnego do samorządowego. Egzekwowanie prawa i porządku staje się domeną samorządów. W odpowiedzi na wspólne problemy miast w skali międzynarodowej powstały m.in. międzynarodowe zasady profilaktyki przestępczości, z których cztery wybrano do omówienia w niniejszym artykule. Opiera się on na założeniu, że to właśnie wskutek dynamicznej urbanizacji te zasady są najbardziej przydatne w praktyce. Stworzył je świat nauki i praktyki. Poza jednym przypadkiem zasady te nie są expressis verbis skier owane na profilaktykę przestępczości w miastach. Nie ulega jednak wątpliwości, że to 1 / 6

2 właśnie wskutek uniwersalizacji przestępczości miejskiej, są one obecnie przede wszystkim adresowane do podmiotów zajmujących się problematyką urbanizacji. Wśród nich znajduje się Policja. Cztery katalogi zasad zapobiegania przestępczości Amerykański katalog zasad zapobiegania przestępczości Pierwszy katalog, z najbardziej naukowo zaawansowanymi regułami zapobiegania przestępczości, został zaproponowany w USA przez Lawrence Shermana i jego współpracowników. W 1997 r. ogłosili oni pionierskie wyniki przeglądu ponad 500 projektów z zakresu zapobiegania przestępczości, zleconego im przez amerykańskie Ministerstwo Sprawiedliwości, zainteresowane oceną opłacalności udzielanych przez nie grantów ba dawczych. Jak wyżej wspomniano, przeanalizowano 500 takich projektów. Poddano je wspólnej ocenie w skali od 1 do 5, według następujących kryteriów: po pierwsze, najmniej rygorystyczne metodologicznie projekty, w których wystąpiła jakaś korelacja między projektem zapobiegania przestępczości a przestępstwem lub czynnikami ryzyka, mogącymi prowadzić do popełniania przestępstw w określonym czasie; po drugie, projekty, w których ustalono związek czasowy między przedmiotowym projektem zapobiegania a przestępstwem lub czynnikiem ryzyka, którego wpływ na ewentualne przestępstwo został jasno dostrzeżony lub w którym to projekcie miało miejsce porównanie grup objętych analizą, lecz bez grupy kontrolnej; 2 / 6

3 po trzecie, projekty, w których porównano ze sobą dwa lub trzy elementy, z czego jeden element należał do projektu a drugi nie; po czwarte, projekty, w których porównano wiele ich wewnętrznych elementów między sobą i poza nim, weryfikując jeszcze inne zewnętrzne elementy; po piąte, w końcu, najbardziej rygorystyczne metodologicznie projekty, w których losowo sprawdzono inne zewnętrzne elementy, mogące mieć wpływ na wewnętrzne elementy projektu lub inne projekty, w których uwzględniono grupy kontrolne. Powstało jedenaście zasad pomyślnej profilaktyki przestępczości, skierowanych do różnych grup. Wymienimy je poniżej. Dla niemowląt: częste wizyty pielęgniarek i innych specjalistów. Dla dzieci w wieku przedszkolnym: klasy z cotygodniowymi nauczycielskimi wizytami w domu. Dla nieletnich i młodzieży zagrożonej przestępczością: terapia rodzinna i szkolenie rodziców. Dla szkół: lekcje innowacyjnego myślenia, kształtowania i wzmacniania jasnych i praworządnych norm postępowania, opanowania zasad współżycia społecznego oraz opiekowania się młodzieżą zagrożoną przestępczością przez pobudzanie jej do perspektywicznego myślenia. Dla starszych przestępców: przysposobienie zawodowe. 3 / 6

4 Dla właścicieli domów wynajmujących mieszkania dilerom narkotyków: postępowania o wykroczenia porządkowe. Dla miejsc z nasiloną przestępczością: dodatkowe patrole policyjne. Dla groźnych recydywistów: specjalny nadzór policyjny, pozbawienie wolności. Dla sprawców przemocy w rodzinie pokazowe zatrzymania. Dla skazanych przestępców: programy rehabilitacyjne ukierunkowane na czynniki ryzyka, ustalone u sprawcy. Dla przestępców nadużywających środków odurzających: leczenie w warunkach społeczności otwartej. Katalog sytuacyjnych zasad zapobiegania przestępczości Drugi katalog opublikował inny amerykański kryminolog Ronald Clarke (2005), zaliczany do czołówki znawców problematyki profilaktyki przestępczości, zwłaszcza tzw. zapobiegania sytuacyjnego. Katalog ten zawiera siedem zasad. 1. Jasno określony cel tej działalności. 4 / 6

5 2. Skupienie się na konkretnym problemie kryminalno-prewencyjnym. 3. Zrozumienie go. 4. Sceptycyzm wobec możliwości przemieszczania się przestępczości, której się zapobiega, na inne obszary. 5. Rozważenie różnych wariantów rozwiązań. 6. Liczenie się z komplikacjami w swojej działalności kryminalno-prewencyjnej. 7. Poddanie własnej działalności ocenie. Więcej w numerze... [ * ]Z. Doda, A. Gaberle, Dowody w procesie karnym, Warszawa 1995, s. 79. * Poglądy wyrażone w niniejszym artykule niekoniecznie odzwierciedlają stanowisko Sekretariatu ONZ, gdzie dr hab. S. Redo jest zatrudniony. 5 / 6

6 6 / 6