Bariery w dostępie do informacji i bibliotek osób z niepełnosprawnościami

Transkrypt

1 Bariery w dostępie do informacji i bibliotek osób z niepełnosprawnościami Każdy człowiek zdrowy, głuchy, niewidomy, słabo widzący, niedostosowany społecznie, inwalida ruchu ma prawo do: opieki, wychowania, pobierania nauki i życia w społeczeństwie." - preambuła Międzynarodowej Konwencji Praw Człowieka Poznań) Opracowała: Joanna Bednarek (PBP

2 Definicja niepełnosprawności według Międzynarodowej Organizacji Zdrowia (WHO): niepełnosprawność (ang. disability) oznacza "wszelkie ograniczenie lub brak - wynikający z ograniczenia - zdolności wykonywania czynności na poziomie uważanym za normalny dla człowieka"

3 Definicja prawna: trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy

4 Punkt widzenia bibliologa: Na gruncie bibliotekoznawstwa stosuje się pojęcie osób z niesprawnościami czytelniczymi (ang. persons [people] with reading disabilities). Odnosi się je do osób dotkniętych trwała lub czasową, spowodowaną różnego rodzaju dysfunkcjami, niezdolnością do korzystania z czarnodrukowych zbiorów tradycyjnych lub mających trudności z ich odbiorem.

5 Typy niepełnosprawności czytelniczych: dysfunkcja narządu wzroku (niewidomi, niedowidzący, z innymi zaburzeniami wzroku), dysfunkcja narządu słuchu (niesłyszący, niedosłyszący), niepełnosprawność umysłowa, zaburzenia funkcji poznawczych (dyslektycy) dysfunkcja narządów ruchu.

6 Niepełnosprawność czytelnicza powstaje również z powodu: słabej znajomości języka (emigranci, mniejszości narodowe), zaniedbań środowiskowych, niskiego wykształcenia, trudnych lub zmienionych warunków życia (więźniowie, osoby bezdomne, uzależnione od alkoholu lub innych środków odurzających).

7 Bariery wynikające z dysfunkcji narządu wzroku: utrudniony dostęp do wszelkiej informacji przekazywanej drogą wizualną, trudność w odbiorze tekstu drukowanego, problemy w komunikowaniu się, trudności z orientacją w przestrzeni i poruszaniem się, oświetlenie, kontrast, barwa, wielkość obiektów, odległość między nimi, brak specjalnych materiałów czytelniczych.

8 Bariery wynikające z dysfunkcji narządu słuchu: problemy z myśleniem werbalnym, myśleniem abstrakcyjnym, interpretacją tekstu, błędy artykulacyjne, opuszczenie lub przestawienie liter i sylab, kłopoty z komunikowaniem się, brak specjalnych materiałów czytelniczych.

9 Bariery wynikające z niepełnosprawności intelektualnej: może występować zaburzona szybkość ruchów, ich precyzja i koordynacja oraz orientacja w przestrzeni, pojawiają się również wady wzroku lub słuchu, problemy w komunikowaniu się, niski stopień zrozumienia czytanych treści, ich interpretacji oraz zapamiętywania, nieefektywne wykorzystywanie informacji zawartych w otoczeniu społecznym (przyjęcie, przetworzenie i przechowywanie),

10 Bariery wynikające z niepełnosprawności intelektualnej: niepodzielna, nietrwała i łatwo odwracalna uwaga, trudności z zapamiętywaniem, często brak zdolności abstrakcyjnego myślenia, jest ono konkretne i schematyczne, zaburzenia zachowania, wyuczona bezradność, nieśmiałość, zaburzone procesy emocjonalno-motywacyjne dyslektycy mają problemy z przetwarzaniem informacji zapisanej, brak specjalnych materiałów czytelniczych.

11 Bariery wynikające z dysfunkcji narządu ruchu: ograniczone ruchy rąk, brak dostępu do budynku biblioteki, podjazdów, odpowiedniej szerokości drzwi, nieodpowiednia wysokość regałów oraz wszelkich informacji wizualnych, nieprzystosowane do użytku osób z niepełnosprawnością ruchu toalety, windy, lady, brak odpowiedniego, przystosowanego sprzętu i miejsc pracy.

12 Bariery wynikające ze słabej znajomości języka: problem mniejszości narodowych, brak znajomości języka kraju, w którym mieszkają, brak dostępu do publikacji w języku rodzimym.

13 Bariery wynikające z zaniedbań środowiskowych, niskiego wykształcenia: brak nawyku czytania, zaburzenia zachowania, czasowe trudności w korzystaniu ze zbiorów (głównie fizyczne),

14 Bariery wynikające z trudnych lub zmienionych warunków życia: utrudniony kontakt ze światem zewnętrznym, mogą pojawić się: samotność, zagubienie, nieufność, apatia, agresja, lęk przed otoczeniem oraz utrudniona komunikacja z nim, brak usług bibliotecznych dla tych kategorii użytkowników.

15 Podsumowanie: brak specjalnych materiałów czytelniczych, barierą postawy społeczne, stereotypy, warunki ekonomiczne bariery fizyczne (architektura, transport, komunikacja), mentalność osób z niepełnosprawnościami, bariery społeczno-kulturowe (prawo, edukacja, praca).

16 Literatura: Ippoldt L., Książka bez barier czy bariery bez książki?, [w]:książka bez barier: materiały z konferencji (Poznań- Stęszew, IX2000r.), Warszawa: SBP, Jankowska A., Typy niepełnosprawności i ich konsekwencje, [w]: Biblioteka otwarta dla czytelników niepełnosprawnych: materiały z konferencji Grudziądz Warszawa 2002, red. E. Stachowska- Musiał, Warszawa: SBP, Karty oceny funkcjonowania dziecka niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim: materiały metodyczne dla nauczycieli szkół i placówek specjalnych, pod red. B. Bogojło. Białystok Kosakowski Cz., Wybrane problemy pedagogiki specjalnej i rewalidacji osób niepełnosprawnych, [w]: Prawo do czytania: człowiek niepełnosprawny w bibliotece: alternatywne materiały czytelnicze: materiały z Międzynarodowego Seminarium Toruń, października 1994r., Toruń: Oficyna Drukarska Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Książnicy Kopernikańskiej im. M. Kopernika, Sękowska Z., Wprowadzenie dopedagogiki specjalnej, Warszawa: Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Ustawa z dnia r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997r., nr 123, poz. 776). Woźniczka-Paruzel B., Osoby z niesprawnościami czytelniczymi w bibliotecesygnalizacja problemu, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia IV- Nauki Humanistyczno- Społeczne 2000, z. 340, s