RAPORT. DOT. SKALI ZJAWISKA PRZEMOCY W RODZINIE I PRZECIWDZIAŁANIA MU NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO w 2013 r.

Transkrypt

1 RAPORT DOT. SKALI ZJAWISKA PRZEMOCY W RODZINIE I PRZECIWDZIAŁANIA MU NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO w 2013 r. (na podstawie danych przekazanych Wojewodzie Lubuskiemu przez służby i instytucje w ramach realizowanego monitorowania Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie) Wydział Polityki Społecznej Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego Gorzów Wlkp., 2014r.

2 Spis treści: Wstęp s. 3 I. INFORMACJA O DZIAŁANIACH LUBUSKIEJ POLICJI - analiza i wnioski z realizacji procedury Niebieskie Karty s. 4 II. DZIAŁANIA PROKURATUR OKRĘGOWYCH W GORZOWIE WLKP. I W ZIELONEJ GÓRZE statystyki dotyczące przestępstwa stosowania wobec rodziny przemocy lub groźby bezprawnej s. 14 III. DZIAŁALNOŚĆ SĄDÓW na podstawie informacji złożonych przez Sądy Okręgowe w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze. s. 20 IV. DZIAŁALNOŚĆ KURATORIUM OŚWIATY W GORZOWIE WLKP. ORAZ LUBUSKICH PLACÓWEK OŚWIATOWYCH... s. 24 V. REALIZACJA ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z PRZECIWDZIAŁANIEM PRZEMOCY W RODZINIE PRZEZ LUBUSKIE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE POMOCY SPOŁECZNEJ na podstawie sprawozdawczości kierowanej do LUW oraz działań nadzorczo kontrolnych służb Wojewody Lubuskiego.. s Podstawy prawne przeciwdziałania przemocy w rodzinie.s Formy pomocy udzielanej przez gminy i powiaty osobom dotkniętym przemocą w rodzinie i liczba korzystających z tej pomocy (na podstawie sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie za 2011 i 2012 r.).. s Oddziaływania wobec sprawców przemocy w rodzinie podejmowane przez gminy i powiaty s Działalność zespołów interdyscyplinarnych oraz realizacja procedury Niebieskie Karty (na podstawie Sprawozdania jednorazowego infor_przemoc2014)... s Aktywność Samorządu Województwa Lubuskiego na podstawie informacji Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Zielonej Górze.. s Działalność nadzorczo kontrolna służb Wojewody Lubuskiego nad jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz inne przedsięwzięcia w tym zakresie: s. 49 Podsumowanie... s. 56 2

3 Wstęp. W ramach monitorowania realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie zgodnie z art. 7 ust.1 pkt 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz.1493 z póź. zm.), Wojewoda Lubuski zwrócił się do następujących służb i instytucji: Komendanta Wojewódzkiego Policji z prośbą o udostępnienie wyników analizy Niebieskich Kart założonych przez lubuskich policjantów oraz informację nt. przedsięwzięć podejmowanych przez lubuską Policję na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Prokuratorów Okręgowych Prokuratur Okręgowych w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze z prośbą o udostępnienie danych dotyczących działań podejmowanych wobec osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa związanego ze stosowaniem przemocy w rodzinie, oraz o udzielenie informacji na temat innych przedsięwzięć podejmowanych przez Prokuratury na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Prezesów Sądów Okręgowych w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze z prośbą o udostępnienie statystyk dotyczących orzeczeń wydanych w 2013r. wobec osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa znęcania się nad rodziną, sprawców skazanych za to przestępstwo, orzeczonych środków karnych oraz środków probacyjnych w związku z tym przestępstwem, jak również informację na temat przedsięwzięć podejmowanych na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Lubuskiego Kuratora Oświaty z prośbą o udzielenie informacji na temat przedsięwzięć podejmowanych w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowanych przez placówki oświaty, Marszałka Województwa Lubuskiego z prośbą o udzielenie informacji nt. podejmowanych przez Samorząd Województwa Lubuskiego przedsięwzięć w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Nadesłane odpowiedzi, jak również analiza sprawozdań i informacji przekazanych przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz wyniki działań nadzorczo kontrolnych Wojewody Lubuskiego posłużyły do sporządzenia zbiorczej informacji nt. różnokierunkowych działań podjętych przez lubuskie służby i instytucje w zakresie reagowania, ograniczania i przeciwdziałania zjawisku przemocy w rodzinie na terenie województwa lubuskiego. 3

4 I INFORMACJA O DZIAŁANIACH LUBUSKIEJ POLICJI analiza i wnioski z realizacji procedury Niebieskie Karty. W celu oceny poziomu realizacji procedury interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie pn. Niebieskie Karty w 2013 roku przez poszczególne jednostki KPP/KMP woj. lubuskiego, a także oceny zagrożenia przemocą domową w woj. lubuskim, przeprowadzono analizę danych statystycznych obejmujących 2013 rok w porównaniu z danymi z roku poprzedniego ANALIZA DANYCH STATYSTYCZNYCH 1. Liczba interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie. W woj. lubuskim w 2013 roku policjanci sporządzili formularzy Niebieska Karta A. W porównaniu z rokiem poprzednim, liczba wypełnionych formularzy wzrosła o 26 %. Wykres 1 26% Liczba sporządzonych Niebieskich Kart wzrosła w 11 jednostkach terenowych podległych KWP w Gorzowie Wlkp. Znaczny wzrost zanotowano w KPP Żagań o 328 %, KPP Międzyrzecz o 112%. Tylko w 1 jednostce Policji woj. lubuskiego liczba sporządzonych Niebieskich Kart spadła: w KPP Żary o 19%. W celu oceny efektywności działań Policji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, liczbę wypełnionych formularzy Niebieska Karta A porównano z liczbą mieszkańców poszczególnych powiatów i województwa. W skali województwa odsetek liczby Niebieskich Kart w stosunku do liczby mieszkańców wyniósł 0,28% i zwiększył się w porównaniu z 2012 rokiem o 0,06 punktów procentowych. Największy odsetek 4

5 sporządzonych Niebieskich Kart osiągnięty został, podobnie jak w analogicznym okresie roku ubiegłego na terenie KPP Wschowa 0,70%, najmniejszy zaś na terenie powiatu międzyrzeckiego i strzelecko-drezdeneckiego po 0,21%. Spośród wszystkich wypełnionych przez Policję formularzy Niebieska Karta A w 2013 r. w woj. lubuskim, większość ( %) wszczynała procedurę Niebieskie Karty, tzn. była sporządzona po raz pierwszy w danej rodzinie. 27% (619) formularzy dotyczyło kolejnych przypadków przemocy w rodzinie w trakcie trwającej procedury. Wykres 2 2. Miejsce sporządzenia formularzy Niebieska Karta A. Osoby, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie w większości zamieszkują miasta. 59% (1.696) formularzy Niebieska Karta A policjanci wypełnili w miastach, natomiast 41% (1183) na wsi. Wynika to z większej liczebności mieszkańców miast niż wsi. Wykres 3 W porównaniu z 2012 rokiem, liczba interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie na wsiach i w miastach pozostała na tym samym poziomie. 5

6 Biorąc pod uwagę liczebność mieszkańców miast i wsi w woj. lubuskim, odsetek liczby Niebieskich Kart w stosunku do liczby mieszkańców miast wynosi 0,26% i jest mniejszy niż odsetek liczby Niebieskich Kart w stosunku do liczby mieszkańców wsi, który wynosi 0,33%. Oznacza to, że w większej grupie mieszkańców wsi niż miast zostały wypełnione formularze Niebieska Karta A. 3. Charakterystyka osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie. W 2013 roku w woj. lubuskim zanotowano osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie, co stanowi wzrost o 16% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego. Zdecydowaną większość spośród osób pokrzywdzonych przemocą stanowią kobiety 68% (2.683). Mężczyźni w grupie pokrzywdzonych stanowią 11% (417). Odsetek ten zwiększył się o 2 punkty procentowe w ciągu roku. W wyniku przemocy domowej pokrzywdzonych zostało 817 osób małoletnich do 18 roku życia, co stanowi 21% w stosunku do ogółu pokrzywdzonych (spadek o 5 punktów procentowych w porównaniu z rokiem ubiegłym). Wykres 4 6

7 Wśród pełnoletnich osób pokrzywdzonych przemocą w rodzinie większość to osoby od 19 do 65 roku życia 92%, t.j osób. Osoby starsze, od 66 roku życia, stanowią 7%, t.j. 234 osoby, to więcej o 2 punkty procentowe niż w 2012 r. Wśród kobiet, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie 93% (2.488) stanowią osoby od 19 do 65 roku życia, natomiast wśród mężczyzn 90% (378). Osoby starsze, w wieku od 66 lat, pokrzywdzone przemocą w 2013 r. w woj. lubuskim to w większości kobiety 195 osób (83% ogółu pokrzywdzonych powyżej 66 roku życia), mężczyźni stanowią 17% pokrzywdzonych powyżej 66 lat, tj. 39 osób. Wykres 5 W 2013 r. w woj. lubuskim po interwencjach Policji wobec przemocy w rodzinie 20 dzieci zostało umieszczonych u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. To więcej niż w 2012 r. o 16 dzieci. 4. Charakterystyka osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie. W 2013 r. w woj. lubuskim zanotowano osoby, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, co stanowi wzrost w stosunku roku ubiegłego o 25%. Wśród nich największą grupę stanowili mężczyźni 93% (2.677). Kobiety stosowały przemoc w 6% przypadków (182). W 23 przypadkach (1%) osobami stosującymi przemoc były osoby nieletnie. W porównaniu z 2012 rokiem zmniejszył się nieznacznie udział kobiet w grupie osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie o 1 punkt procentowy. 7

8 Znacznie wzrosła natomiast liczba nieletnich sprawców przemocy o 21 osób, udział tej grupy w ogólnej liczbie sprawców wzrósł o 0,8 punktów procentowych. Wykres 6 Podczas interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie zatrzymanych zostało 506 osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie, co stanowi 18% wszystkich zanotowanych sprawców przemocy. W porównaniu z 2012 r. zanotowano w tym obszarze znaczny spadek - zatrzymano o 29 punktów procentowych mniej sprawców. Wykres 7 W większości przypadków ( %) osoby wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie były pod wpływem alkoholu. W porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego, udział sprawców działających pod wpływem alkoholu w ogólnej liczbie sprawców wzrósł o 2 punkty procentowe. 8

9 Wykres 8 Spośród nietrzeźwych sprawców przemocy większość - 96% (1.752) stanowili mężczyźni, a 4% (70) kobiety. Wykres (65%) nietrzeźwych sprawców zostało doprowadzonych do wytrzeźwienia. Większość (760 64%) przewieziono do policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych do wytrzeźwienia, natomiast 426 osób (36%) - do izb wytrzeźwień. Wykres 10 9

10 W woj. lubuskim w 2013 roku łącznie odizolowano od ofiar przemocy w rodzinie bezpośrednio po interwencji (zatrzymano lub doprowadzono do wytrzeźwienia) sprawców, co stanowi 58,7% ogółu osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie. W połowie powiatów woj. lubuskiego odsetek odizolowanych sprawców jest wyższy od średniej wojewódzkiej, największy zanotowano w KMP Zielona Góra 71,41% i KPP Świebodzin 70,21%. Najmniej sprawców zatrzymano lub doprowadzono do wytrzeźwienia na terenie działania KPP Sulęcin 30,69% i KPP Strzelce Kraj. 42,06%. 5. Liczba przypadków poszczególnych rodzajów przemocy. W 2013 r. w woj. lubuskim funkcjonariusze Policji zanotowali najwięcej przypadków przemocy psychicznej (46%), w dalszej kolejności: fizycznej (35%) i innego rodzaju zachowań (w tym: niszczenie/uszkodzenie mienia, zabór/przywłaszczenie mienia, groźba karalna/znieważenie, zmuszanie do picia alkoholu, zażywania środków odurzających lub inne działania) (18%). Najmniej ujawniono przypadków przemocy seksualnej 42 (1%) i ekonomicznej 12. Wykres Rodzaje pomocy udzielonej osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą. W wyniku interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie w 2013 r. w woj. lubuskim 4 osobom, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą udzielono pomocy w 10

11 postaci umieszczenia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, 1 osobę w ośrodku wsparcia, 2 osoby w ośrodku interwencji kryzysowej, 1 osobę w domu dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży, 1 osoba została umieszczona w szpitalu, 12 osobom udzielono pomocy medycznej oraz 141 innego rodzaju pomocy. 7. Liczba postępowań przygotowawczych oraz przestępstw stwierdzonych z art. 207 k.k. okres postępowania wszczęte postępowania zakończone przestępstwa stwierdzone 2012 rok rok dynamika 119,7 129,8 111,4 W województwie lubuskim w 2013 r. wszczęto postępowań przygotowawczych z art. 207 k.k., zakończono 1.553, natomiast stwierdzono 740 przestępstw z art. 207 k.k. W porównaniu z 2012 r. liczba postępowań wszczętych i zakończonych wzrosła (dynamikę przedstawia poniższa tabela). Zwiększyła się również liczba przestępstw stwierdzonych o 11%. Wykres 12 11

12 PODSUMOWANIE 1. W 2013 r. w woj. lubuskim zwiększyła się liczba sporządzonych przez Policję formularzy Niebieska Karta - A o 26%. Świadczyć to może o zwiększeniu efektywności Policji w ujawnianiu przemocy w rodzinie, a także coraz większej skłonności ofiar przemocy w rodzinie i świadków przemocy do zgłaszania Policji problemu. 2. Zdecydowana większość (73%) formularzy Niebieska Karta A sporządzonych przez Policję wszczynała procedurę Niebieskie Karty, tzn. była sporządzona po raz pierwszy w danej rodzinie. 3. Większość (59%) formularzy Niebieska Karta A policjanci wypełnili w miastach. Jednak biorąc pod uwagę liczebność mieszkańców miast i wsi w woj. lubuskim, w nieco większej (o 0,1 punktu procentowego) grupie mieszkańców wsi niż miast zostały sporządzone formularze Niebieska Karta A. 4. Zdecydowaną większość spośród osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie stanowią kobiety (68%). W porównaniu do poprzedniego roku zwiększył się o 2 punkty procentowe odsetek mężczyzn w grupie pokrzywdzonych. Zmniejszył się natomiast (o 5 punktów procentowych) udział małoletnich pokrzywdzonych przemocą. 5. Wśród dorosłych osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie zdecydowaną większość (92%) stanowią osoby od 19 do 65 roku życia. 7% wśród ogółu pokrzywdzonych to osoby w wieku 66 lat i starsze, ich udział w grupie dorosłych pokrzywdzonych w ciągu roku wzrósł o 2 punkty procentowe. 6. Wśród osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie największą grupę stanowili mężczyźni (93%). Kobiety stosowały przemoc w 6% przypadków. Znacznie wzrosła natomiast liczba nieletnich sprawców przemocy w 2013 roku wyniosła 23. Udział tej grupy w ogólnej liczbie sprawców wzrósł w ciągu roku o 0,8 punktów procentowych. 7. W porównaniu z ubiegłym rokiem, liczba zatrzymanych osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie znacznie zmniejszyła się o 29 punktów procentowych i wyniosła 18%. Wynika to z interpretacji zapisów formularza statystycznego. W ubiegłym roku w liczbie zatrzymanych ujmowano sprawców 12

13 zatrzymanych procesowo i na podstawie Ustawy o przeciwdziałaniu alkoholizmowi, natomiast w 2013 roku liczba ta obejmuje tylko sprawców zatrzymanych procesowo lub na podstawie Ustawy o Policji. 8. W większości przypadków (63%) osoby wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie były pod wpływem alkoholu, to więcej o 2 punkty procentowe niż w 2012 r. Ponad połowa nietrzeźwych sprawców (64%) została doprowadzona do wytrzeźwienia. 9. W woj. lubuskim w 2013 roku łącznie odizolowano od ofiar przemocy w rodzinie bezpośrednio po interwencji (zatrzymano lub doprowadzono do wytrzeźwienia) sprawców, co stanowi 58,71% ogółu osób, wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie. 10. Funkcjonariusze Policji lubuskiej w 2013 r. zanotowali najwięcej przypadków przemocy psychicznej (46%). 11. W wyniku interwencji Policji wobec przemocy w rodzinie w 2013 r. w woj. lubuskim 162 osobom, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą udzielono pomocy w postaci umieszczenia w wyspecjalizowanych ośrodkach, umieszczenia w szpitalu, udzieleniu pomocy medycznej oraz innego rodzaju pomocy. 12. Na podstawie statystyk można stwierdzić wzrost efektywności pracy Policji w zakresie wszczynania postępowań przygotowawczych z art. 207 k.k. Ich liczba, w porównaniu z 2012 r. zwiększyła się o 19,7%. Wzrosła również liczba przestępstw stwierdzonych z art. 207 k.k. o 11,4%. 13

14 II DZIAŁANIA PROKURATUR OKRĘGOWYCH W GORZOWIE WLKP. I W ZIELONEJ GÓRZE statystyki dotyczące przestępstwa stosowania wobec rodziny przemocy lub groźby bezprawnej. Prokuratura Okręgowa w Gorzowie Wlkp. W 2013 r. do Prokuratur Rejonowych Okręgu Gorzowskiego wpłynęło 487 spraw z Art (blisko 99% spraw dot. 1 tego artykułu) dotyczących znęcania się fizycznego lub psychicznego nad osobą najbliższą, z czego w 352 sprawach (tzn. w ok. 72% przypadków) wszczęto postępowania. W pozostałych przypadkach prokuratury odmówiły wszczęcia postępowania. Podejrzane o popełnienie przestępstwa znęcania się były 164 osoby (poza 3 przypadkami, byli to mężczyźni), natomiast pokrzywdzonych zostało 714 osób, z czego: ok. 69% kobiet, 11% mężczyzn oraz 20% małoletnich. W 13 przypadkach prokuratury złożyły wnioski o zastosowanie tymczasowego aresztowania osób podejrzanych, wszystkie uwzględnione przez sądy. Prokuratorzy zastosowali środki zapobiegawcze wobec łącznej liczby 24 osób, z czego: wobec 13 podejrzanych o ww. przestępstwo, tytułem środka zapobiegawczego nakazano opuszczenie lokalu zamieszkiwanego wspólnie z pokrzywdzonymi (na podst. art. 275a kpk), wobec 9 podejrzanych zastosowano dozór Policji z jednoczesnym zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonym (na podst. art kpk), zaś w 2 przypadkach dozór Policji pod warunkiem opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (na podst. art kpk). Wszczęte postępowania zakończyły się: skierowaniem do sądu aktów oskarżenia wobec 134 osób, (wobec 24 osób został zastosowany wniosek z art., 335 kpk 2 ); 1 Art Znęcanie się fizyczne lub psychiczne: 1 Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5; 2. Jeżeli czyn określony w 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10; 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. 14

15 umorzeniem postępowania w 188 przypadkach; zawieszeniem postępowania w 9 przypadkach; w inny sposób w 18 przypadkach. W 2013 prokuratorzy jednostek podległych Prokuraturze Okręgowej w Gorzowie Wlkp. uczestniczyli w następujących przedsięwzięciach związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie: na terenie działania wszystkich prokuratur w jednostkach samorządu terytorialnego funkcjonują zespoły interdyscyplinarne ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, koordynujące działania różnych służb i instytucji w celu m.in. ochrony ofiar przemocy. Na mocy porozumień pomiędzy wójtem, burmistrzem lub prezydentem i właściwym prokuratorem rejonowym aktywny udział w działaniach Zespołów podejmują wyznaczeni prokuratorzy z właściwych jednostek; od listopada 2013r. funkcjonuje lubuski portal internetowy dla ofiar przemocy projekt Lubuska Niebieska Tarcza Wobec Przemocy na którym można uzyskać m.in. informacje dotyczące instytucji udzielających pomocy ofiarom przemocy. Partnerami Projektu są Prokuratury Okręgowe w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze. W jego organizację i funkcjonowanie zaangażowani są prokuratorzy wszystkich jednostek rejonowych, prokurator Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wlkp. pełni w nim funkcję koordynatora; prokuratorzy jednostek okręgu gorzowskiego współpracują z właściwymi jednostkami samorządu terytorialnego oraz organizacjami pozarządowymi w zakresie programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie, np. w gminnych programach przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie; tradycyjnie, jak każdego roku w okresie 25 lutego 02 marca 2013r.prokuratorzy okręgu gorzowskiego aktywnie zaangażowali się w organizację Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw. Pełniono wspólne dyżury z pracownikami instytucji zajmujących się udzielaniem pomocy pokrzywdzonym, np. z Centrów Pomocy Rodzinie, Ośrodków Pomocy Społecznej. Udzielono porad 44 osobom, przekazując jednocześnie kontakty i pomocnicze materiały z konferencji nt. Jak skutecznie chronić ofiary przemocy w rodzinie ; 15

16 w bieżącej praktyce prokuratorów stosuje się wytyczne Prokuratora Generalnego z dnia 18 grudnia 2013r. w przedmiocie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; w dniu 03 czerwca 2013r. dwóch prokuratorów okręgu gorzowskiego wzięło udział w konferencji na temat Krajowa oraz regionalna polityka przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przemocy ze względu na płeć ; w ramach stale prowadzonych szkoleń wewnętrznych przypomina się prokuratorom podległych jednostek o wprowadzeniu w art.96¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zakazu stosowania kar cielesnych wobec małoletnich przez osoby wykonujące nad nimi władzę rodzicielską oraz sprawujące opiekę lub pieczę; do bieżącej praktyki wprowadzono opracowaną w Prokuraturze Generalnej Metodykę prowadzenia postępowań karnych w sprawach dotyczących przemocy w rodzinie; podobnie, do bieżącej praktyki prokuratorskiej wprowadzono opracowaną w Prokuraturze Generalnej Metodyki prowadzenia postępowań karnych w sprawach dotyczących dziecięcej pornografii oraz seksualnego wykorzystywania małoletnich dzieci ; prokuratorzy brali udział w spotkaniach z małoletnią młodzieżą szkolną, w ramach których upowszechnia się wiedzę m.in. o symptomach przemocy w rodzinie i możliwościach jej przeciwdziałania. Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze. Zgodnie z zapewnieniem Prokuratora Okręgowego, przeciwdziałanie przestępczości związanej z przemocą domową jest jednym z priorytetów funkcjonowania zielonogórskiej Prokuratury. Szeroko zakrojone działania podejmowane są przez prokuratorów w poszczególnych jednostkowych sprawach, a także systemowo w ramach programu Lubuska Niebieska Tarcza Prokuratura przeciw przemocy. O wadze i skali zjawiska przemocy w rodzinie świadczyć może fakt, że w 2013 r. do prokuratur okręgu zielonogórskiego wpłynęło łącznie 1805 spraw związanych z przemocą domową postępowań umorzono, lub zakończyły się one odmową wszczęcia postępowania przygotowawczego (stanowiło to 61% ogólnej liczby spraw związanych z przemocą domową). Wszczęto łącznie 1310 postępowań przygotowawczych dotyczących przestępstw związanych ze stosowaniem przemocy w rodzinie, które dotyczyły 2478 osób 16

17 pokrzywdzonych, w tym 1666 kobiet, 429 mężczyzn i 383 pokrzywdzonych małoletnich poniżej 18 roku życia. W 2013 r. zarzuty dotyczące popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy domowej przedstawiono łącznie 777 osobom (739 mężczyznom i 38 kobietom). 596 osób oskarżono o popełnienie wobec członka rodziny z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej (w tym 155 osób w trybie art kpk 3 ). Prokuratorzy skierowali łącznie 140 wniosków do sądów o zastosowanie wobec sprawców najsurowszego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Sądy uwzględniły 125 wniosków (89%). Wobec 129 podejrzanych zastosowano dozór Policji z jednoczesnym zobowiązaniem do powstrzymania się od kontaktu z pokrzywdzonymi (art kpk), wobec 47 osób prokuratorzy zastosowali dozór Policji pod warunkiem opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art kpk), 78 podejrzanym nakazano tytułem środka zapobiegawczego opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a 1 kpk). Wobec 596 oskarżonych prokuratorzy wnosili do sądów o orzeczenie obowiązków określonych w kodeksie karnym dotyczących: uczestnictwa w programach korekcyjno edukacyjnych 7 osób, powstrzymania się od kontaktowania się lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób 10 osób, opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym 9 osób. Wobec 4 oskarżonych prokurator wnosił o orzeczenie obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do określonych osób lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. W 10 sprawach skierowano do sądu wniosek o warunkowe umorzenie. Prokuratorzy złożyli w toku postępowania wykonawczego w przedmiocie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec 10 skazanych za przestępstwa przeciwko rodzinie. Jedną z ważniejszych form współpracy prokuratur okręgu zielonogórskiego z instytucjami państwowymi, samorządowymi i społecznymi w ramach ochrony ofiar przemocy domowej, w ocenie Prokuratora Okręgowego przynoszącą pozytywny skutek na wielu płaszczyznach, jest czynny udział prokuratorów wszystkich jednostek w realizacji programu Lubuska Niebieska Tarcza. W ramach tego projektu, którego współorganizatorem jest Prokurator Okręgowy w Zielonej Górze, podejmowany jest szereg inicjatyw mających na celu, z jednej strony, rozpropagowanie wśród mieszkańców regionu wiedzy i informacji związanych z obowiązującymi przepisami regulującymi uprawnienia 3 Patrz przypis 2. 17

18 procesowe osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym ofiar sprawców przemocy domowej, a z drugiej strony, podjęcie działań organizacyjnej mających na celu usprawnienie współpracy wszystkich zainteresowanych instytucji w niesieniu czynnej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. W ramach realizacji projektu Lubuska Niebieska Tarcza w 2013 r. prokuratorzy wszystkich jednostek okręgu zielonogórskiego byli inicjatorami spotkań przedstawicieli różnych instytucji mających na celu ustalenie i sukcesywne wdrażanie interdyscyplinarnego i skoordynowanego współdziałania z podmiotami uczestniczącymi w projekcie programu walki z przemocą domową. W naradzie będącej kolejnym elementem zainicjowanego przez Prokuratora Okręgowego w Zielonej Górze programu wzięli udział przedstawiciele Ośrodków Pomocy Społecznej z Zielonej Góry i powiatu zielonogórskiego, sędziowie, kuratorzy sądowi, przedstawiciele placówek oświatowych i organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą ofiarom przemocy domowej, przedstawiciele Uniwersytetu Zielonogórskiego i Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej. W trakcie spotkania przedstawiono dane statystyczne dotyczące przestępczości związanej z przemocą domową na terenie działania Prokuratury Rejonowej w Zielonej Górze. Prokuratorzy mówili o potrzebie poprawy bezpieczeństwa w rodzinie, przekazali uczestnikom konferencji informacje o stopniu realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, a także przedstawili organizacyjne działania prokuratury podejmowane w tym zakresie. W ocenie Prokuratora Okręgowego, czynności procesowe zielonogórskiej prokuratury, a także pozaprocesowe działania realizowane w ramach programu Lubuska Niebieska Tarcza prokuratura przeciw przemocy doprowadziły do znaczącego wzrostu liczby postępowań związanych z przemocą domową, w porównaniu do lat Jest to konsekwencja większej świadomości ofiar przestępstw tego typu, że przemoc niszczy godność ludzką i rodzinę jako podstawową komórkę społeczną. Jednocześnie wraz ze wzrostem liczby postępowań zauważalna jest tendencja skrócenia okresu znęcania, a to oznacza, iż interwencja kryzysowa w sytuacjach patologicznych podejmowana jest dużo szybciej i bardziej zdecydowanie. Prokuratura współpracuje z innymi właściwymi instytucjami zajmującymi się pomocą społeczną. Dzięki temu podejmowane są próby niesienia skutecznej pomocy na wielu płaszczyznach odnoszących się z jednej strony, do ofiar przemocy (płaszczyzna pomocy materialnej, psychologicznej, edukacyjnej, a nawet związanej z aktywizacją zawodową), a z drugiej także do sprawców tych przestępstw (pomoc głównie na płaszczyźnie związanej z realizacją programów terapeutyczno korekcyjnych, co do 18

19 których obowiązek uczestnictwa wynika z wyroku sądowego przy wymianie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Inne przedsięwzięcia z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie: Prokurator Rejonowy w Zielonej Górze w 2013 r. utrzymywał bieżące kontakty robocze z przedstawicielami szeregu instytucji, w których zakresie działania pozostaje przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i pomoc ofiarom takich przestępstw, jak: ośrodków pomocy społecznej, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, organizacji pozarządowych, Biura Pełnomocnika Prezydenta Miasta ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Zielonej Górze, Kuratorium Oświaty w Zielonej Górze i in.; W dniu 2 kwietnia 2013 r. Prokurator Okręgowy i Rejonowy w Zielonej Górze przeprowadzili w Komendzie Miejskiej Policji w Zielonej Górze odprawę, której przedmiotem była przestępczość przeciwko rodzinie i potrzeba nowego interdyscyplinarnego i zintegrowanego spojrzenia na kwestię przeciwdziałania patologii w tym zakresie; W dniu 5 kwietnia 2013 r. Prokurator Okręgowy w Zielonej Górze wygłosił w Szkole Podstawowej nr 18 w Zielonej Górze wykład dla rodziców i grona pedagogicznego na temat bezpieczeństwa uczniów, w tym również zagadnień dotyczących przemocy w rodzinie; W dniu 21 maja 2013 r. Prokurator Rejonowy w Zielonej Górze wygłosił wykłady o tej tematyce dla pracowników MOPS w Zielonej Górze oraz GOPS w Czerwieńsku; W lipcu i listopadzie 2013 r. Zastępca Prokuratora Rejonowego w Zielonej Górze pełnił dyżur udzielając członkom zespołów roboczych informacji i porad w konkretnych sprawach wynikających z ich działalności; W dniu 3 grudnia 2013 r. przedstawiciel Prokuratury Rejonowej w Zielonej Górze wziął udział w spotkaniu pn. Widzę. Reaguję, Pomagam w ramach Festiwalu Pomocna Dłoń, wygłaszając wykład pt. Pomoc rodzinie doświadczającej przemocy z perspektywy działań prokuratury. Prokuratorzy poszczególnych jednostek okręgu zielonogórskiego podobnie jak w latach ubiegłych brali udział w lokalnych inicjatywach mających na celu niesienie pomocy ofiarom przemocy domowej podejmowanych na szczeblu powiatów i gmin w ramach współpracy z powiatowymi centrami pomocy rodzinie oraz ośrodkami pomocy społecznej. 19

20 III DZIAŁALNOŚĆ SĄDÓW NA PODSTAWIE INFORMACJI ZŁOŻONYCH PRZEZ SĄDY OKRĘGOWE W GORZOWIE WLKP. I ZIELONEJ GÓRZE. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. W 2013 roku w okręgu gorzowskim osądzonych zostało łącznie 165 osób według rodzajów przestępstw za czyny kwalifikujące się jako przemoc w rodzinie wg art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, tj. o 24 osoby mniej niż w 2012 roku. Za czyn z art. 207 kodeksu karnego osądzono 89 osób - o 29 mniej niż w 2012 roku. łącznie skazanych zostało 157 osób, w tym 87 za czyn z art. 207 kodeksu karnego. Spośród 157 skazanych, zdecydowana większość 148 osób, skazana została na karę pozbawienia wolności. W stosunku do 119 osób sąd zastosował warunkowe zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. 29 osób skazanych została na bezwzględną karę pozbawienia wolności. Najwięcej osób skazanych zostało na karę pozbawienia wolności w wymiarze od 5 miesięcy do 1 roku - 95 osób. Spośród pozostałych skazanych, w 7 przypadkach orzeczono karę ograniczenia wolności, w 2 przypadkach samoistną karę grzywny, natomiast wobec 3 osób umorzono postępowanie, a 2 osoby zostały uniewinnione. Przed wydaniem wyroku tymczasowe aresztowanie zastosowano wobec 6 osób. Sądy rejonowe w okręgu gorzowskim orzekły wobec skazanych środki karne wynikające z art. 39 pkt 2b oraz 39 pkt 2e kodeksu karnego: - zakaz kontaktowania się z określonymi osobami zakaz zbliżania się do określonych osób nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym - 9 Na podstawie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie do wydziałów cywilnych w 2013 roku wpłynęło 17 spraw w przedmiocie zobowiązania sprawcy przemocy w rodzinie do opuszczenia mieszkania zajmowanego wspólnie innym członkiem rodziny dotkniętym przemocą. Załatwiono razem 12 spraw, w tym uwzględniono wniosek pokrzywdzonego w części lub całości w 3 sprawach, w jednym przypadku doszło do zawarcia ugody, w pozostałych przypadkach wnioski pokrzywdzonych zostały zwrócone, bądź cofnięte. Wśród orzekanych środków probacyjnych na podstawie art. 72 kodeksu karnego nałożono na sprawców przemocy stosowne obowiązki, między innymi: 20

21 uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno- edukacyjnych ( 1 pkt 6a ) 4; powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonymi ( 1pkt 7a) 14 powstrzymywania się od zbliżania się do pokrzywdzonego ( 1 pkt 7a) 1 opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym ( 1 pkt 7b) - ] określenie przez sąd sposobu kontaktu skazanego z pokrzywdzonym ( Art kk) 1 W każdym przypadku, kiedy przestępstwo przeciwko rodzinie popełnione zostało pod wpływem alkoholu lub w związku z nadużywaniem alkoholu, sądy orzekają obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu, leczenie odwykowe lub oddziaływania terapeutyczne. Wykonywane środki karne i obowiązki orzeczone w trybie art. 72 kodeksu karnego wg stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku. zakaz kontaktowania się z określonymi osobami 9; zakaz zbliżania się do określonych osób 4. Obowiązki orzeczone w trybie art. 72 kodeksu karnego: powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym 31; powstrzymywanie się od zbliżania do pokrzywdzonego 1; opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym 7; określenie sposobu kontaktu skazanego z pokrzywdzonym 2. Na obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. podejmowane są wzorem lat ubiegłych działania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie poprzez: 1. współpracę z Urzędem Marszałkowskim, Lubuskim Urzędem Wojewódzkim, Komendą Wojewódzką Policji oraz instytucjami szczebla powiatowego i gminnego w zakresie wspólnych narad, szkoleń i wymiany doświadczeń; 2. stosowanie Procedur współpracy służby kuratorskiej oraz funkcjonariuszy Policji w stosunku do osób, wobec których wykonywane jest orzeczenie sądu w związku z popełnieniem czynów karalnych polegających na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej; 3. uczestnictwo kuratorów w pracach zespołów interdyscyplinarnych i w grupach roboczych: - liczba posiedzeń zespołów interdyscyplinarnych z udziałem kuratorów 87 - liczba grup roboczych, w skład których, weszli kuratorzy 99 - liczba spotkań grup roboczych z udziałem kuratorów

22 Sąd Okręgowy w Zielonej Górze. W związku z karą orzeczoną z warunkowym zawieszeniem, sądy rejonowe wykonywały orzeczenia dot. obowiązku leczenia odwykowego od alkoholu i środków odurzających oraz leczenia rehabilitacyjnego, terapii (art pkt. 6 k.k.) wobec 276 osób, zaś wobec 33 osób dot. uczestnictwa w programach korekcyjno edukacyjnych dla sprawców przemocy (art pkt. 6a k.k.). Sądy rejonowe nałożyły na prawomocnie skazanych środki probacyjne polegające na obowiązku leczenia odwykowego od alkoholu i środków odurzających oraz leczenia rehabilitacyjnego, terapii (art pkt. 6 k.k.) na 93 osoby a na 40 osób obowiązek uczestnictwa w programach korekcyjno edukacyjnych. W sytuacji warunkowego przedterminowego zwolnienia w sądzie okręgowym orzeczono powyższe obowiązki odpowiednio wobec 53 i 4 osób (były to orzeczenia wykonywane w 2013 r.) Wśród orzeczonych środków karnych nałożonych przez sądy rejonowe i sąd okręgowy na 40 skazanych na podst. art. 39 pkt. 2b k.k., dominował zakaz kontaktowania się z określonymi osobami (29 przypadków), a następnie zakaz zbliżania się do określonych osób (11 przypadków). Na obszarze Sądu Okręgowego w Zielonej Górze w 2013r. były kontynuowane podejmowane w 2012 r. działania w zakresie: 1. Współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubuskiego poprzez organizowane seminaria i szkolenia dot. współdziałania służby kuratorskiej i służb socjalnych odnośnie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 2. Stosowania Procedury współpracy służby kuratorskiej oraz funkcjonariuszy Policji w stosunku do osób, wobec których wykonywane jest orzeczenie sądu w związku z popełnieniem czynów karalnych polegających na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej wynikającej z porozumienia Ministra Sprawiedliwości i Komendanta Głównego Policji, z dnia 29 listopada 2010r. w celu szybszej i właściwej wymiany informacji oraz skutecznej reakcji lub koniecznego oddziaływania wobec sprawców przemocy; 3. Uczestniczenia kuratorów sądowych w zespołach interdyscyplinarnych i grupach roboczych, działających w gminach na podstawie przepisów przedmiotowej ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; 22

23 4. Przyłączania się kuratorów sądowych w realizację gminnych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, w oparciu o zaproszenia lokalnych samorządów; 5. Pełnienia przez przedstawicieli kuratorskiej służby sądowej, psychologów, pracowników Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno - Konsultacyjnego przy Sądzie Okręgowym w Zielonej Górze, a także pedagogów dyżurów w trakcie trwania tzw. Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw, podczas których udzielane były porady w tym zakresie: 6. Pełnienia stałych dyżurów przez sędziów w celu niezwłocznego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, w związku z przemocą w rodzinie. 23

24 IV DZIAŁALNOŚĆ KURATORIUM OŚWIATY W GORZOWIE WLKP. ORAZ LUBUSKICH PLACÓWEK OŚWIATOWYCH. Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wlkp. w marcu 2014 r. przeprowadziło diagnozę w szkołach i placówkach oświatowych województwa lubuskiego dotyczącą działań podejmowanych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w 2013 r. W badaniach wzięło udział 54 % szkol podstawowych, 52 % gimnazjów, 31% przedszkoli, 41% zasadniczych szkół zawodowych, 46% techników, 34 % liceów ogólnokształcących, 21% techników uzupełniających oraz placówki oświatowe i zespoły szkół. I Wyniki przeprowadzonych badań wykazały, że około 89%o badanych szkół i placówek w roku 2013 podejmowało następujące działania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie: 1) działania diagnozujące: szkoły i placówki przeprowadzały diagnozy nt. przemocy w środowisku pozaszkolnym uczniów, przeprowadzano obserwacje uczniów, wywiady, anonimowe ankiety szkoły monitorowały sytuację rodzinną uczniów pochodzących z rodzin zagrożonych patologią przemocy lub niewydolnych wychowawczo. 2) działania interwencyjne: w sytuacjach podejrzenia istnienia przemocy w rodzinie szkoła lub placówka składała wniosek do miejscowego Sądu Rodzinnego i Nieletnich o wgląd w sytuację rodziny, uruchomienie procedury Niebieskiej Karty. 3) działania pomocowe: indywidualne konsultacje uczniów i rodziców z pedagogiem szkolnym, kierowanie osób wymagających wsparcia na spotkania z pracownikami poradni psychologiczno pedagogicznych, kierowanie na terapię pedagogiczną, udzielanie kompleksowych informacji ofiarom przemocy o możliwości uzyskania pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej. 24

25 4) działania profilaktyczne: w ramach godziny z wychowawcą w szkołach i placówkach organizowano pogadanki, na których podejmowano temat przemocy, organizacja spektakli poświęconych agresji, przemocy i sposobom reakcji na takie działania, realizacja w szkołach różnorodnych projektów i programów profilaktycznych takich jak: Jak z szacunkiem i miłością wyznaczać dziecku granice, Porozmawiajmy o agresji, Zdrowy i bezpieczny przedszkolak, Partnerski dialog, Rodzina wolna od alkoholu wolna od przemocy, Dzieci molestowane i maltretowane jak o tym mówić, Stop przemocy w rodzinie, Nie dotykaj mnie kiedy mówię nie, Zachowaj trzeźwy umysł, organizacja festynów rodzinnych gdzie promowano wartości rodzinne, podejmowano temat przeciwdziałania agresji i reagowania w sytuacjach kryzysowych, uczestnictwo kadry pedagogicznej w pracach zespołów interdyscyplinarnych i realizowanej przez nie procedury Niebieskiej Karty, organizacja warsztatów tematycznych dla rodziców, redagowanie gazetek o tematyce przeciwdziałania agresji i przemocy oraz umieszczanie ich w gablotach na korytarzach szkolnych, w ramach programów profilaktycznych podejmowanych przesz szkoły udostępniano ulotki, broszury informacyjne gdzie podane były kontakty do telefonów zaufania dla ofiar przemocy oraz instytucji udzielających wsparcia. II Szkoły współpracują z różnymi instytucjami w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Do instytucji z którymi współpraca odbywa się w jak największej skali zaliczyć należy: Poradnie Psychologiczno Pedagogiczne 21 %, Ośrodki Pomocy Społecznej 24 %, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie 14 %, Policja 22%, Inne (sądy, prokuratura, kuratorzy sądowi, świetlice środowiskowe, zespoły interdyscyplinarne, ośrodki interwencji kryzysowej, Caritas, straż miejska) 16 %, Nie współpracuje 3 % badanych placówek. 25

26 III Działania podejmowane w ramach współpracy z poradnią psychologiczno pedagogiczną: konsultacje z pracownikami poradni, kierowanie ofiar przemocy do specjalistów (pedagog, psycholog), prowadzenie przez pracowników poradni warsztatów, spotkań i pogadanek dla rodziców oraz uczniów, w ramach których podejmowane są tematy agresji, przemocy oraz radzenia sobie z tym zjawiskiem, organizowanie szkoleń dla pedagogów szkolnych w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocą, sposobów rozpoznawania przemocy w rodzinie i radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych, wspólna realizacja programów profilaktycznych. IV Działania podejmowane w ramach współpracy z ośrodkami pomocy społecznej: przekazywanie informacji o sytuacji domowej i szkolnej uczniów oraz ustalanie zakresu udzielana im pomocy, współpraca z asystentami rodziny, udział w pracach zespołu interdyscyplinarnego, współdziałanie w ramach procedury Niebieskiej Karty, wspólna realizacja programów profilaktycznych. V Działania podejmowane w ramach współpracy z powiatowymi centrami pomocy rodzinie: organizacja spotkań w powiatowych centrach pomocy rodzinie dotyczących tematyki przeciwdziałania przemocy, sposobom radzenia sobie z przejawami agresji i pomocą dla ofiar przemocy, monitorowanie sytuacji opiekuńczo wychowawczej w rodzinie uczniów zagrożonych występowaniem przemocy oraz w rodzinach zastępczych, umożliwianie konsultacji z psychologiem działającym przy PCPR, uczestnictwo przedstawicieli PCPR w projektach i przedsięwzięciach o tematyce przeciwdziałania agresji i przemocy, udostępnianie informacji o telefonach i adresach miejsc, w których zostanie udzielone wsparcie ofiarom przemocy, 26

27 przygotowanie dzieci do pobytu w domu dziecka oraz opiniowanie współpracy z rodziną. zastępczą i pogotowiem rodzinnym, wymiana informacji na temat miejsca pobytu i losu dzieci odebranych rodzicom postanowieniem sądu. VI Działania podejmowane w ramach współpracy z Policją: współdziałanie w ramach procedury Niebieskiej Karty, udział uczniów w konkursach i projektach organizowanych przez Policję, a dotyczących przeciwdziałania przemocy, udostępnianie na wniosek Policji informacji o uczniach i ich rodzinach będących ofiarami przemocy, organizowanie spotkań, pogadanek, indywidualnych rozmów Policji z rodzicami i uczniów, szkoła zgłasza na Policję wszystkie niepokojące sygnały sugerujące, że dziecko było ofiar przemocy w rodzinie, dystrybucja na terenie szkol ulotek na temat form przemocy w rodzinie i instytucjach oferujących wsparcie. VII Działania podejmowane w ramach współpracy z innymi instytucjami: organizacja spotkań ofiar przemocy z psychologiem, pomoc materialna osobom dotkniętym przemocy domową, zapewnienie miejsca ofiarom przemocy w Ośrodku Interwencji Kryzysowej, prowadzenie kursów dla rodzin dysfunkcyjnych, organizacja wypoczynku letniego dla dzieci pochodzących z rodzin dotkniętych przemocy. VIII Działania z zakresu przeciwdziałania przemocy jako przykłady dobrych praktyk: 1. Przedszkole organizuje cyklicznie otwarte poniedziałki, w czasie których jest możliwość indywidualnej, intymnej rozmowy z nauczycielem na różne, czasem trudne rodzinne tematy. Ponadto organizowany jest także prorodzinny festyn pod hasłem Mama, Tata i ja, w czasie którego rodzice mogą poświęcić swój czas tylko dzieciom, mają okazję do wspólnej zabawy, rywalizacji, skorzystania z rozmów z policjantem, pracownikiem Sanepidu. Promujemy także wspólną działalność warsztatową dla 27

28 rodziców i dzieci w zależności od pory roku, wykonywanie kartek świątecznych, stroików itp. 2. W szkole prowadzony jest program Bądźmy Razem przeznaczany dla uczniów i rodziców i realizowany przez pedagoga i nauczycieli nauczania zintegrowanego w ramach działalności zespołu opiekuńczo wychowawczego. Spotkania odbywają się w sali gimnastycznej lub w klasach. Mają na celu integrację rodzin. Prowadzone są metodami aktywnymi, przy muzyce z wykorzystaniem metod kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona i metod Weroniki Scherborn. 3. Szkoła podejmuje działania, które mają na celu zacieśnianie więzi między rodzicami a dziećmi. Stąd zaangażowanie ich do prac na rzecz szkoły: przygotowywanie i przeprowadzanie festynów szkolnych, wspólne na nich zabawy, konkurencje sportowe, w których biorą udział zarówno rodzice, jak i dzieci. Rodzice biorą aktywny udział w uroczystościach np. z okazji Dnia Matki, Dnia Ojca, Wigilii. Rodzice pomagają w organizacji imprez klasowych, ognisk, wycieczek rowerowych. Fakt, że rodzice mogą zaobserwować jakie są relacje wśród innych rodzin jest również ważnym czynnikiem pedagogizującym ich. 4. Realizacja programu profilaktycznego Jestem OK, który dotyczy wczesnej profilaktyki uzależnień. W ramach realizacji programu uczniowie ćwiczą umiejętność zachowań asertywnych w różnych sytuacjach i poznają sposoby rozmów z dorosłymi na temat m.in. agresji. Zostają zapoznani z numerem telefonu Niebieskiej i Pomarańczowej Linii. Szczegółowo omawia się z uczniami, jakiego rodzaju wsparcie można tam otrzymać i jak przekazać te informacje rodzicom. 5. Warsztaty dla rodziców i nauczycieli Komunikacja bez przemocy przeprowadzone w kwietniu 2013 roku przez Akademię Nauki, spotkały się z dużym zainteresowaniem rodziców. Omawiano na nich skutki przemocy domowej, szczególnie wobec dzieci, sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Rodzice zapoznali się z metodami zastępowania kar. W drugiej części zapoznali się z grami i zabawami stymulującymi rozwój dzieci. Część praktyczna zajęć spotkała się z wielkim entuzjazmem rodziców, co opisali w ankietach. Warsztaty pokazały, że duża część rodziców nie umie radzić sobie w sytuacjach kryzysowych, rodziny nie potrafią też spędzać efektywnie wspólnego czasu, co często prowadzi do przemocy. 28

29 V REALIZACJA ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z PRZECIWDZIAŁANIEM PRZEMOCY W RODZINIE PRZEZ LUBUSKIE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE POMOCY SPOŁECZNEJ na podstawie sprawozdawczości kierowanej do LUW oraz działań nadzorczo kontrolnych służb Wojewody Lubuskiego. 1. Podstawy prawne przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.) wynikają kompetencje i obowiązki w zakresie profilaktyki zjawiska, reagowania na jego przejawy, ograniczania jego skutków oraz udzielania wsparcia ofiarom przemocy i oddziaływania na jej sprawców. Do zadań wojewody należy: Opracowywanie materiałów instruktażowych, zaleceń, procedur postępowania interwencyjnego w sytuacjach kryzysowych związanych z przemocą w rodzinie dla osób realizujących te zadania, Monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie, Powoływanie i odwoływanie Wojewódzkiego Koordynatora Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Monitorowanie realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, Nadzór nad wykonywaniem zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowanych przez samorząd gminny, powiatowy i województwa oraz zadań wykonywanych przez podmioty niepubliczne na zlecenie samorządów, Prowadzenie rejestrów jednostek specjalistycznego poradnictwa oraz placówek zapewniających miejsca noclegowe. Do zadań własnych gminy należy: Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie, 29

30 Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia, Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych. Do zadań własnych powiatu należy: Opracowanie i realizacja powiatowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, Opracowanie i realizacja programów służących działaniom profilaktycznym mającym na celu udzielanie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie promowania i wdrożenia prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie, Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą miejsc w ośrodkach wsparcia, Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą miejsc w ośrodkach interwencji kryzysowej. Do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat należy: Tworzenie i prowadzenie specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, Opracowywanie i realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie (środki na realizację i obsługę dwóch ostatnich zadań, zapewnia budżet państwa). Do zadań własnych samorządu województwa należy w szczególności: Opracowanie i realizacja wojewódzkiego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Opracowywanie programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz ramowych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie, Organizowanie szkoleń dla osób realizujących zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie. 30

31 2. Formy pomocy udzielanej przez gminy i powiaty osobom dotkniętym przemocą w rodzinie i liczba korzystających z tej pomocy (na podstawie sprawozdań z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie za 2012 i 2013 r.). Punkty konsultacyjne dla ofiar przemocy w rodzinie w gminach: w 2012 r. z 37 punktów skorzystało osób, zaś w 2013 r. z 40 takich punktów skorzystało osób. PUNKTY KONSULTACYJNE (województwo lubuskie) PUNKTY KONSULTACYJNE KORZYSTAJĄCY Z PUNKTÓW KONSULTACYJNYCH Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie 4 z 20 miejscami całodobowymi: w 2012 r. z pomocy ambulatoryjnej skorzystało 841 osób, a ze stacjonarnej 97 osób, zaś w 2013 r. z pomocy ambulatoryjnej skorzystały 803 osoby, a ze stacjonarnej 142 osoby. Liczba osób korzystająca całodobowo z usług Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gorzowie Wlkp. Liczba ambulatoryjnych klientów Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gorzowie Wlkp Jego standard i zadania określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz. U. Nr 50, poz. 259). 31

32 Na utrzymanie Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gorzowie Wlkp., jedynej tego typu placówki w województwie lubuskim, w 2013 r. Wojewoda przekazał ,00 zł. 2 Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w Żarach i w Bytomiu Odrzańskim (ten dom został zamknięty w 2013 r.) z łączną liczbą 61 miejsc całodobowych: w 2013 r. z ich pomocy skorzystały łącznie 102 osoby. Ośrodki interwencji kryzysowej: w 2012 r. funkcjonowało 8 placówek z łączną liczbą 77 miejsc, z których ambulatoryjnie skorzystały osoby, a 169 stacjonarnie; natomiast w 2013 r. funkcjonowało 7 placówek (w tym jedna bez miejsc całodobowych) z łączną liczbą 63 miejsc, z których ambulatoryjnie skorzystało osób, a 112 stacjonarnie Liczba osób korzystająca w OIK całodobowo Liczba osób korzystająca w OIK ambulatoryjnie Interwencja kryzysowa w gminach: w 2012 r. objęto nią osób (w tym 325: dzieci, 666 współmałżonków/partnerów i 204 innych osób w rodzinie), zaś w 2013 r. objęto nią osób (w tym 394 dzieci, współmałżonków/partnerów i 425 innych osób w rodzinie). Interwencja kryzysowa w powiatach: w 2012 r. objęto nią osób (w tym: 390 dzieci, współmałżonków/partnerów i 610 innych osób w rodzinie), zaś w 2013 r. objęto nią osób (w tym 616 dzieci, współmałżonków/partnerów i 829 innych osób w rodzinie). 32

33 Liczba osób, którym udzielono pomocy w ramach interwencji kryzysowej w latach gmina powiat Inne formy pomocy udzielone przez gminę: w 2012 r. z innych form pomocy skorzystało łącznie 785 osób, w tym: 10 osób z pomocy w uzyskaniu mieszkania socjalnego, 689 objęto działaniami terapeutycznymi (z czego 28 osób objęto programem ochrony ofiar a 225 programem terapeutycznym). W 2013 r. z innych form pomocy skorzystało łącznie osób, w tym: 9 osób z pomocy w uzyskaniu mieszkania socjalnego, 574 objęto działaniami terapeutycznymi (z czego 76 osób objęto programem ochrony ofiar a 183 programem terapeutycznym). Inne formy pomocy udzielone przez powiat: w 2012 r. z innych form pomocy skorzystało łącznie osób, w tym: 5 osób z pomocy w uzyskaniu mieszkania socjalnego, objęto działaniami terapeutycznymi (z czego 91 osób objęto programem ochrony ofiar a 425 programem terapeutycznym). W 2013 r. z innych form pomocy skorzystało łącznie osób, w tym: 17 osób z pomocy w uzyskaniu mieszkania socjalnego, objęto działaniami terapeutycznymi (z czego 142 osób objęto programem ochrony ofiar a 700 programem terapeutycznym). 3. Oddziaływania wobec sprawców przemocy w rodzinie podejmowane przez gminy i powiaty: W roku 2012 gminy podjęły działania interwencyjne wobec 490 osób, w tym 28 sprawców izolowano od ofiar, 3 eksmitowano z lokalu a 8 skierowano do wykonywania prac społecznie użytecznych. W 2013 r. gminy podjęły działania interwencyjne wobec 33

34 415 osób, w tym 39 sprawców izolowano od ofiar, 7 eksmitowano z lokalu a 13 skierowano do wykonywania prac społecznie użytecznych. W roku 2012 powiaty podjęły działania interwencyjne wobec 90 osób, w tym 12 sprawców izolowano od ofiar a 2 skierowano do wykonywania prac społecznie użytecznych. W 2013 r. powiaty podjęły działania interwencyjne wobec 207 osób, w tym 24 sprawców izolowano od ofiar, 6 eksmitowano z lokalu a 1 skierowano do prac społecznie użytecznych. Realizacja programów korekcyjno edukacyjnych dla sprawców przemocy w rodzinie 5 zadania finansowane poprzez budżet Wojewody (ze środków z rezerwy celowej w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie) Opracowywanie i realizacja programów korekcyjno edukacyjnych wynika z art. 6 ust. 4, pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.). Zgodnie z Krajowym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata , na zadanie to przeznacza się środki w przeliczeniu: 500 zł. x 3 miesiące na 1 osobę. Szczegółowy sposób realizacji i zakres tych programów określały m.in.: Wytyczne do tworzenia modelowych programów korekcyjno edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie stanowiące załącznik do Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Rozdzielając środki na realizację programów na poszczególne powiaty kierowano się następującymi przyjętymi w Wydziale kryteriami: możliwości realizatorów co do wielkości grupy, którą jest on w stanie objąć programem (wynikającą z doświadczeń z wcześniejszych edycji programu), wysokość zgłoszonego zapotrzebowania na środki na ten cel, ewentualnie dokonywane zwroty przyznanych środków, bądź występowanie w trakcie realizacji zadania o środki na objęcie oddziaływaniami korekcyjno edukacyjnymi dodatkowej grupy osób, 5 Regulowane rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz. U. Nr 50, poz. 259). 34

35 skuteczność realizacji zadania w ubiegłych latach wyrażającą się m.in. zbliżeniem liczby osób, które przystąpiły do programu do liczby osób, które ukończyły program, (analiza sprawozdań i ustalenia dokonywane w toku kontroli). W 2012 i 2013 r. wszystkie 14 powiatowych centrów pomocy rodzinie realizowało programy dla sprawców. W 2012 r. do programów udało się pozyskać 250 osób podejrzanych o stosowanie przemocy w rodzinie, z czego 226 osób rozpoczęło program. Programy ukończyło 178 osób uzyskując zaświadczenie, czyli 70% rekrutowanych. W 2013 r. do programów udało się pozyskać 225 osób podejrzanych o stosowanie przemocy w rodzinie. Pełną edycję programu ukończyły 143 osoby. Zarówno w 2012 jak i 2013 roku trzy powiaty: międzyrzecki, gorzowski oraz Miasto Gorzów Wlkp. zrealizowały programy w zakładach karnych: w Gorzowie Wlkp., Międzyrzeczu i Słońsku (ogółem programami objęto 59 osadzonych). Na to zadanie zarówno w 2012 r. Wojewoda Lubuski przekazał kwotę 318 tys. zł. co umożliwiło realizację programów dla 212 sprawców przemocy w rodzinie rocznie licząc zł. na sprawcę, natomiast w 2013 r. kwota ta wyniosła 300 tys. zł. (na objęcie programem 200 osób) Liczba osób objętych programem korekcyjno - edukacyjnym rozpoczęli r r. ukończyli Na terenie województwa realizowano następujące programy korekcyjno edukacyjne: Program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie ; Program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie 2013 r. ; Program autorski m.in. z elementami programu Partner oraz Programu Interwencyjnego dla sprawców nadużyć w rodzinie (A. Skorupska, D. Alisheorv); 35

36 Program The Duluth Model ; Program Partner ; Program autorski opracowany w oparciu o założenia Programu The Duluth Model ; Program pn. Praca ze sprawcą przemocy w rodzinie ; Program autorski opracowany na podstawie zasad terapii poznawczo behawioralnej oraz na podstawie materiału szkoleniowego Praca ze sprawcami przemocy rekomendowanego przez Fundację Przeciw Wykluczeniu Społecznemu Będziesz ; Trening Umiejętności Komunikacyjnych opracowany na podstawie Treningu Zastępowania Agresji A. Goldsteina; Terapia Gestalt, Terapia behawioralno- poznawcza ; Program autorski opracowany na podstawie wytycznych Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, materiału ze Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, oraz z elementami Programu Partner W ramach programu realizowano zajęcia indywidualne i grupowe prowadzone najczęściej w parach trenerskich w formie: wykładów, warsztatów, ćwiczeń, treningów umiejętności, treningów edukacyjnych, pogadanek, psychodramy, analizy scenek,, odgrywania scenek, analizy indywidualnych przypadków, gier psychologicznych, plastycznych form ekspresji, jak również udzielano poradnictwa rodzinno-wychowawczego. Programy trwały średnio od 3 do 6 miesięcy; w niektórych powiatach do 12 miesięcy. Cele realizowanych programów obejmowały: redukcję zachowań agresywnych, kształtowanie postawy partnerstwa i szacunku wobec innych osób, wzbudzenie postawy odpowiedzialności za stosowanie przemocy, przekazanie treści edukacyjnych dot. zjawiska i przejawów przemocy, dążenie do uzyskania przez osoby stosujące przemoc świadomości własnych zachowań przemocowych wobec bliskich, rozpoznanie przez nich sygnałów ostrzegawczych zapowiadających wystąpienie tych zachowań, nabycie nowych umiejętności służących rozwiązywaniu konfliktów, sporów w rodzinie bez użycia agresji. 36

37 Efekty prowadzenia programów korekcyjno-edukacyjnych: zauważalne przez realizatorów zmiany zachodzące u uczestników min. umiejętność radzenia sobie z narastającą agresją, wzrost krytycyzmu wobec zachowań przemocowych, osłabienie mechanizmów ochronnych (zaprzeczenie i usprawiedliwiania zachowań przemocowych), nabycie przez uczestników wiedzy nt. mechanizmów powstawania agresji i przemocy, nabycie przez uczestników wiedzy i umiejętności, które będą przydatne do radzenia sobie w sytuacjach społecznych, a tym samym pomogą przeciwdziałać powrotowi do stosowania zachowań sprzecznych z prawem, wzrost ogólnej aktywności życiowej uczestników, co przejawiało się m.in. w odejmowaniu konkretnych działań w kierunku poprawy swojej sytuacji prawnej, zdrowotnej i rodzinnej. 4. Działalność zespołów interdyscyplinarnych 6 oraz realizacja procedury Niebieskie Karty 7 (na podstawie Sprawozdania jednorazowego infor_przemoc2014): W 2013 r. we wszystkich gminach funkcjonowały zespoły interdyscyplinarne. Zdecydowana większość tych zespołów odbyła wymaganą przepisami prawa minimalną liczbę 4 posiedzeń w roku; 11 zespołów (13%) nie spełniło tego wymogu, spotykając się 3 lub 2 razy. We wszystkich składach tych zespołów znajdują się przedstawiciele pomocy społecznej i Policji. Przedstawiciele gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych zostali powołani w 82 na 83 gminy, oświaty w 81 na 83 gminy, przedstawiciele ochrony zdrowia w 77 gminach, kuratorzy sądowi w 75 gminach. Przedstawiciele organizacji pozarządowych znajdują się w 48 zespołach, zaś w 30 do członkostwa w 30 zespołach powołano dodatkowo przedstawicieli innych instytucji. 6 Standard w tym zakresie wyznaczają art. 9a 9d ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.) 7 Procedura ta jest uregulowana rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 13 września 2011 w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta (Dz. U. 209, poz. 1245) 37

38 Udział w składzie zespołów interdyscyplinarnych przedstawicieli poszczególnych służb wg stanu 83 na Należy nadmienić, że zespoły interdyscyplinarne w pełnym, wymaganym ustawowo składzie znajdują się w ponad 50% lubuskich gmin. 35% zespołów nie posiada w swoim składzie jednego wymaganego członka, zaś ok. 14% - dwóch wymaganych członków. W 2013 r. na terenie województwa lubuskiego procedurę Niebieskie Karty wszczęto razy (liczba formularzy Niebieskiej Karty-A przekazanych do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego). W ramach pracy zespołów interdyscyplinarnych wypełniono formularzy Niebieskiej Karty-C, zawierającej diagnozę i plan pomocy ofiarom oraz 1343 Niebieskich Kart-D stanowiącej plan działań wobec osoby podejrzewanej o stosowanie przemocy w rodzinie. W 2013 r. w odniesieniu do 2012 r. odnotowano istotny wzrost zarówno liczby wszczętych procedur poprzez wypełnienie formularza Niebieska Karta A jak i formularzy Niebieska Karta C i Niebieska Karta D. Liczba założonych Niebieskich Kart w 2012 i 2013 r r r Niebieska Karta-A Niebieska Karta-C Niebieska Karta-D Dane z jednorazowego sprawozdania z realizacji procedury Niebieskie Karty i działalności zespołów interdyscyplinarnych infor _przemoc 2013 i infor_przemoc

39 Analizując zagadnienie terminowości przekazywania założonych Niebieskich Kart A do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego należy wskazać, że: w 64% gmin wszystkie Niebieskie Karty zostały przekazane do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego w 7 dniowym ustawowym terminie; w 25% gmin liczba terminowo przekazanych Niebieskich Kart mieściła się w przedziale od 99% do 71%. w 12% gmin poniżej 70% założonych Niebieskich Kart zostało przekazanych w wymaganym terminie. Terminowość przekazywania Niebieskich Kart-A do przewodniczącego gminnego zespołu interdyscyplinarnego 21; 25% 10; 12% 53; 63% 100% "NK-A" przekazanych terminowo <71%; >99% "NK-A" przekazanych terminowo >70% "NK-A" przekazanych terminowo Dane z jednorazowego sprawozdania z realizacji procedury Niebieskie Karty i działalności zespołów interdyscyplinarnych infor_przemoc 2014 Wśród przedstawicieli służb i instytucji uprawnionych do wszczęcia procedury Niebieskie Karty, podobnie jak w roku 2012 zdecydowanie dominowali policjanci, którzy założyli (85%) Niebieskich Karta-A, a następnie pracownicy pomocy społecznej 389 (12%) Niebieskich Kart-A. Przedstawiciele pozostałych uprawnionych służb i instytucji sporadycznie inicjowali procedurę: pracownicy oświaty 66, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych 34, a ochrony zdrowia tylko 8 razy. Należy podkreślić, że nastąpił wzrost liczby wszczynanych procedur Niebieskie Karty wśród przedstawicieli wszystkich uprawnionych do tego służb i instytucji. 39

40 Uruchamianie procedury Niebieskie Karty w 2012 i 2013 r r r Pomoc społeczna GKRPA Policja Oświata Ochrona zdrowia Dane z jednorazowego sprawozdania z realizacji procedury Niebieskie Karty i działalności zespołów interdyscyplinarnych infor _przemoc 2013 i infor_przemoc 2014 Analizując procentowy udział liczby procedur Niebieska Karta wszczętych przez pracowników pomocy społecznej w ogólnej liczbie procedur wszczętych na terenie danej gminy należy wskazać, że: w zaledwie 8 gminach (niespełna 10%) udział założonych przez nich Niebieskich Kart-A przekracza 40% ogółu założonych Niebieskich Kart-A ; W zdecydowanej większości gmin (58; 70%) udział założonych przez nich Niebieskich Kart-A nie przekracza 40% ogółu założonych Niebieskich Kart- A, z czego w 41 gminach % Niebieskich Kart-A zakładanych przez pracowników socjalnych nie przekracza 20. w 17 gminach (20%) pracownicy socjalni ani razu nie wszczęli procedury Niebieskiej Karty. Wszczynanie procedury Niebieskie Karty przez pracowników socjalnych 8; 10% powyżej 40% "NK-A" zakładanych w gminie założyli pracownicy socjalni 17; 20% poniżej 40% "NK-A" zakładanych w gminie założyli pracownicy socjalni 58; 70% brak zakładania "NK-A" przez pracowników socjalnych Dane z jednorazowego sprawozdania z realizacji procedury Niebieskie Karty i działalności zespołów interdyscyplinarnych infor_przemoc

41 Godny podkreślenia jest fakt, że w 51 gminach (61%) realizacja od 80 do 100% wszczętych procedur Niebieskie Karty odbywała się w oparciu o indywidualny plan pomocy osobie (i jej rodzinie), co do której istnieje podejrzenie, że jest ofiarą przemocy w rodzinie. Niepokoi, że w 17 gminach (20% wszystkich lubuskich gmin) % realizowanych w ten sposób procedur był mniejszy niż 50, z czego w 8 gminach (ok. 10%) w ogóle nie opracowywano planów pomocy. W 2013 r. zespoły interdyscyplinarne zakończyły ogółem procedur Niebieskie Karty, z czego zdecydowaną większość (78%) na podstawie 18 pkt 1 ust. 1 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieskie Karty ; pozostałe procedury zostały zamknięte na podst. 18 pkt 1 ust. 2 9 cyt. rozporządzenia. 5. Aktywność Samorządu Województwa Lubuskiego na podstawie informacji Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Zielonej Górze. Na realizację zadań wynikających z Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w 2013 r. wykorzystano ,37 zł., w tym środki samorządu województwa w wys ,71 zł., środki rządowe w wys ,66 zł. oraz środki unijne w wys ,00 zł. ORGANIZACJA SZKOLEŃ Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.), Krajowym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Wojewódzkim Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla osób realizujących zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie, zgodnie z art. 6 ust. 6 pkt 4 ww. ustawy, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze zorganizował szkolenie dla członków zespołów interdyscyplinarnych z województwa lubuskiego. W ramach przetargu nieograniczonego wyłoniono wykonawcę Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej w Zielonej Gorze, który zorganizował dla 25 uczestników Zakończenie procedury następuje w przypadku: 1) ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy 9 2) rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. 41

42 szkolenie pn. Przemoc w rodzinie wobec kobiet. Szkolenie odbyło się w dniach września 2013 r. w Wojewódzkim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Drzonkowie. Zakres tematyczny obejmował część teoretyczną i praktyczną (24 godziny). W ramach szkolenia omówiono następujące treści: - dane statystyczne dotyczące płci osób doznających przemocy i osób stosujących przemoc w rodzinie, - społeczno-kulturowe uwarunkowania przemocy ze względu na płeć, przemoc seksualną wobec kobiet, - diagnoza sytuacji i praca z kobietą doznającą przemocy w rodzinie, - rola członków zespołu interdyscyplinarnego w skutecznym pomaganiu kobiecie doznającej przemocy w rodzinie. Szkolenie prowadziła Pani Monika Olejnik magister prawa, Sędzia Sądu Rejonowego w Zielonej Górze orzekająca w Wydziale II Karnym od 2001 r., specjalizująca się w przesłuchiwaniu małoletnich ofiar przestępstw, Członek Zielonogórskiego Zespołu Interdyscyplinarnego przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Zielonej Górze, inicjatorka utworzenia Przyjaznego Pokoju Przesłuchań przy Sądzie Rejonowym w Zielonej Górze dla małoletnich świadków certyfikowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Szkolenie było współfinansowane ze środków budżetu państwa w kwocie 13,925 zł. Ze środków własnych ROPS przeznaczył również na to zadanie kwotę 499,71 zł. Łącznie na szkolenie wydatkowano ,71 zł. Ponadto w ramach projektu systemowego pn.: Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej w województwie lubuskim, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji, Poddziałanie Podnoszenie kwalifikacji kadr pomocy i integracji społecznej, w 2013 roku zrealizowano dwa szkolenia obejmujące tematykę przeciwdziałania przemocy w rodzinie: Komunikacja wewnątrz grup ZI, w którym udział wzięło 20 członków zespołów interdyscyplinarnych, w tym przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, policjanci, a także nauczyciele. Podczas warsztatów omówiono zasady i prawne wytyczne dla grup roboczych oraz przyjmowanie i udzielanie informacji zwrotnych z podejmowanych działań, budowanie planu pomocy rodzinie posiadającej Niebieską Kartę. Wartość usługi to ,00 zł. 42

43 Praca z rodziną ochrona praw dziecka, w warsztatach udział wzięło łącznie 20 uczestników, w tym kuratorzy sądowi, przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz członkowie zespołów interdyscyplinarnych. Celem szkolenia było omówienie problematyki dotyczącej dziecka w procedurze Niebieska Karta : kto rozmawia z dzieckiem, jak i z kim wypełnić dokumentację grupy roboczej, gdy uczestnikiem procedury jest dziecko, jakie osoby najbliższe mogą brać udział w procedurze, jako wspierające osobę małoletnią. Poruszono również zagadnienia związane z pracą z rodziną, gdy oboje lub jeden rodzic stosuje przemoc wobec dziecka, możliwe kroki prawne, praca z rodziną gdy osoba nieletnia dopuszcza się przemocy wobec rodziców, agresja dziecka w stosunku do rodziców, demoralizacja a przemoc, kryzys rodzicielstwa możliwości wsparcia rodziców. Wartość usługi to ,00 zł. REALIZACJA PROJEKTU LUBUSKA NIEBIESKA TARCZA WOBEC PRZEMOCY DOFINANSOWANEGO PRZEZ MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOLECZNEJ W 2013 r. Samorząd Województwa Lubuskiego przystąpił do konkursu ofert w ramach Programu Osłonowego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pn. Wspieranie Jednostek Samorządu Terytorialnego w Tworzeniu Systemu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie pt. Lubuska Niebieska Tarcza Wobec Przemocy. Realizatorem projektu był Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze na podstawie porozumienia nr DPS/91/IV/2013 z dnia 12 sierpnia 2013 r. Głównym celem projektu było podejmowanie działań mających na celu poprawę sytuacji rodzin zagrożonych zjawiskiem przemocy w rodzinie. Zakładany cel został zrealizowany poprzez założone cele szczegółowe, tj.: usprawnienie systemu przepływu informacji na temat przemocy w rodzinie, zwiększenie dostępności do aktualnego systemu pomocy, ułatwienie dostępu do różnych form pomocy, poprawa komunikacji i współpracy jednostek przeciwdziałających przemocy w rodzinie, stworzenie interdyscyplinarnego systemu pomocy i wsparcia osób i rodzin zagrożonych bądź ulegających przemocy oraz wsparcie i pomoc osobom używającym przemocy w województwie lubuskim. Utworzenie Lubuskiej Internetowej Platformy Informacyjnej Przeciw Przemocy, organizacja spotkań instruktażowych dla pracowników jednostek przeciwdziałających przemocy w rodzinie w województwie lubuskim w zarządzaniu swoją częścią platformy oraz przeprowadzenie kampanii medialnej promującej powyższe przedsięwzięcie przyczyniły się 43

44 do upowszechnienia kompleksowej usystematyzowanej, syntetycznej i na bieżąco aktualizowanej wiedzy na temat funkcjonujących na terenie województwa lubuskiego form i zakresu instytucjonalnego przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Dzięki temu ofiary przemocy domowej oraz osoby nią zagrożone uzyskują aktualne informacje, a co za tym idzie szybszą i bezpośrednią pomoc. Podjęte działania Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Zielonej Górze w zakresie ograniczenia zjawiska przemocy w rodzinie oraz skutków stosowania przemocy w województwie lubuskim poprzez utworzenie Lubuskiej Internetowej Platformy Informacyjnej Przeciw Przemocy umożliwiły dotarcie do szerokiej grupy odbiorów rodzin zagrożonych i doświadczających przemocy domowej. Poprzez spotkania instruktażowe zorganizowane na terenie naszego regionu dla pracowników jednostek przeciwdziałających przemocy w rodzinie wdrożono zintegrowane narzędzie elektroniczne. Dzięki niemu każda osoba potrzebująca pomocy w wyżej wymienionym zakresie ma możliwość, za pomocą sieci Internet dotrzeć do informacji o różnych formach wsparcia. Spotkania instruktażowe dla pracowników jednostek przeciwdziałających przemocy w rodzinie w województwie lubuskim w zarządzaniu swoją częścią platformy miały na celu np. dotarcie do jak największej liczby odbiorców z poszczególnych instytucji zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Takie rozwiązanie ma wymiar innowacyjny oraz jest działaniem pionierskim w naszym kraju. Sukces przedsięwzięcia może stać się impulsem dla innych województw do wprowadzenia podobnych rozwiązań. W ramach realizacji projektu Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze przeprowadził również szeroką kampanię społeczną w całym województwie. Kampania społeczna o zasięgu regionalnym była przedsięwzięciem mającym na celu wywołanie zmian postaw społecznych mieszkańców naszego województwa wobec tego zjawiska. Realizowany projekt Lubuska Niebieska Tarcza Wobec Przemocy był zgodny z Wojewódzkim Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie uchwalonym przez Sejmik Województwa Lubuskiego w dniu 23 marca 2009 r. Honorowy patronat nad projektem objęła Elżbieta Polak Marszałek Województwa Lubuskiego. Partnerem w realizacji projektu była Prokuratura Okręgowa w Zielonej Gorze oraz Prokuratura Okręgowa w Gorzowie Wlkp. Założone rezultaty zostały osiągnięte dzięki: emisji 180 spotów radiowych z udziałem Macieja Szykuły, Wicemarszałka Województwa Lubuskiego na antenie Radia Zachód zachęcających wszystkich mieszkańców do korzystania z Platformy utworzonej na stronie internetowej 44

45 wykonaniu materiałów promocyjnych tj. zestawów konferencyjnych, smyczy, kubków ceramicznych, zakreślaczy, breloków, zegarków na biurko ok sztuk, które rozdysponowano podczas spotkań instruktażowych, utworzeniu kanału komunikacji społecznej Lubuska Niebieska Tarcza Wobec Przemocy za pomocą sieci Internet (na dzień 5 grudnia 2013 r. w systemie CMS utworzono: 216 jednostek, 186 użytkowników oraz 67 aktualności). W okresie od 30 października 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. portal był odwiedzany razy przez użytkowników. Średni czas trwania wizyty wyniósł ok. 7 minut, przeprowadzonym spotkaniom instruktażowym w 12 miastach powiatowych województwa lubuskiego, w których uczestniczyło 146 pracowników jednostek przeciwdziałających przemocy w rodzinie (w tym 11 przedstawicieli Prokuratury Okręgowej i Rejonowej, 14 przedstawicieli PCPR, 7 przedstawicieli MOPS, 10 przedstawicieli GOPS, 66 przedstawicieli OPS, 9 przedstawicieli PUP, 9 członków organizacji pozarządowych oraz 7 przedstawicieli jednostek tj. np. Urzędu Miasta, placówek edukacyjnych. Celem spotkań było zaprezentowanie Platformy od strony internauty, jak również od strony systemu CMS, a przede wszystkim instruktaż w zakresie redagowania i zarządzania swoją częścią Platformy. Każdy uczestnik spotkania uzyskał zaświadczenie o jego ukończeniu, wydruku oraz dystrybucji 500 szt. plakatów i 5000 szt. ulotek informujących o istnieniu Platformy, umieszczeniu logo Lubuskiej Niebieskiej Tarczy" na portalach: na stronie Prokuratury Okręgowej w Zielonej Gorze oraz Prokuratury Okręgowej w Gorzowie Wlkp. Ponadto zwrócono się również z prośbą do przedstawicieli samorządów gminnych i powiatowych o umieszczeniu na swoich portalach ww. logo, uzupełnianiu na portalu bieżących informacji związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie przez samorządy, służby oraz podmioty działające w naszym regionie. Całkowity koszt realizacji projektu Lubuskie przeciw przemocy to kwota ,66 zł., w tym pokryta z dotacji MP i PS ,66 zł. Samorząd Województwa Lubuskiego ze środków własnych przeznaczył na ten cel kwotę ,00 zł. 45

46 WSPÓŁPRACA Z ORGANIZACJAMI POZARZADOWYMI W ramach realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Gorze dotację otrzymały następujące organizacje pozarządowe: Stowarzyszenie Miłosierdzia Św. Wincentego a Paulo w Krakowie Dom Samotnej Matki w Żaganiu Placówka przy Parafii WNMP w Żaganiu na zadanie pn. Zapewnienie schronienia i opieka nad samotnymi matkami z rodzin patologicznych i dotkniętych przemocą niezaradnych życiowo kwota wykorzystanej dotacji zł. W ramach działalności Domu Samotnej Matki 12 kobiet, w tym jedna ciężarna oraz 16 dzieci uzyskało schronienie. Ponadto w placówce udzielono pomocy w zakresie wychowania oraz pomocy w szkole. Samotne matki korzystały również z bezpłatnego poradnictwa prawnego oraz psychologicznego. Koło Żarskie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta w Żarach na zadanie pn. Prowadzenie Domu Samotnej Matki kwota wykorzystanej dotacji 3.000,00 zł. Projekt w sposób kompleksowy starał się pomoc rozwiązać problemy kobiet z dziećmi i w ciąży, z rodzin niepełnych, znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej m.in. spowodowanej przemocy w rodzinie. Mieszkankom zapewniono schronienie oraz udzielono pomocy w usamodzielnianiu się. Pobyt w Domu zaspokajał niezbędne potrzeby bytowe i społeczne, zapewniał dostęp do opieki medycznej, pomocy socjalnej, a także poradnictwa specjalistycznego. Kobiety na bieżąco korzystały z pomocy pracownika socjalnego, prawnika i psychologa. Uzyskiwały również pomoc w rozwijaniu umiejętności życia codziennego, wychowania i opieki nad dziećmi, w załatwianiu spraw osobistych, związanych z pracą, mieszkaniem, zdobyciem zawodu itp. W ramach realizacji programu pomocą objęto 27 kobiet i 32 dzieci. Przeprowadzono 10 dwugodzinnych spotkań grupowych z psychologiem. Z pomocy psychologa w ramach spotkań indywidualnych skorzystało 18 kobiet. W ramach realizacji zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie przez Departament Infrastruktury Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze dotację otrzymały następujące organizacje pozarządowe: Fundacja Czysta Woda w Gorzowie Wlkp. na zadanie pn. Lubusko Gorzowska VIII Konferencja Kobiet Kobieta w czasie ciągłych zmian kwota zł. 46

47 Celem konferencji była popularyzacja wiedzy prawnej, medycznej, ekonomicznej oraz przeciwdziałanie przemocy fizycznej, psychicznej i ekonomicznej w aspekcie różnorodności i wielokulturowości Miasta Gorzowa Wlkp. i województwa lubuskiego. W konferencji uczestniczyło 850 osób, reprezentantów różnych środowisk społecznych. Z uwagi na elementy edukacyjne i poznawcze konferencji ważnym jej adresatem była młodzież z województwa lubuskiego. Lubuski Ruch na Rzecz Kobiet i Rodziny Żar" w Żarach, na zadanie Prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej kwota zł. W ramach zadania prowadzono dyżury interwencyjne, w ramach których klienci otrzymali informacje o możliwościach wszechstronnej pomocy w zakresie poradnictwa rodzinnego, pomocy materialnej bądź w sprawach urzędowych. Prowadzono grupę wsparcia dla kobiet ofiar przemocy, terapię psychologiczną, poradnictwo prawne oraz medyczne. W okresie od marca do grudnia 2013 roku przyjęto 552 klientów, z czego: udzielono 795 porad, konsultacji i terapii. Pomocą bezpośrednią objęto 18 dzieci. Terapią grupową objęto 7 kobiet. Lekarz przyjął 20 klientów ośrodka interwencji kryzysowej. Prawnik udzielił 236 informacji prawnych i konsultacji, natomiast psychologowie przeprowadzili 120 godzin konsultacji i terapii. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Uzależnionym PRZEŁOM w Gorzowie Wlkp. na zadanie pn. Złość, agresja, uzależnienie warsztat pracy ze złością i agresją wśród osób uzależnionych od alkoholu kwota zł. Adresatami programu były osoby uzależnione, które ukończyły podstawowy program terapii uzależnienia w Ośrodku Terapeutycznym Szansa w Gorzowie Wlkp. lub filii tego Ośrodka w Strzelcach Krajeńskich. Program radzenia sobie ze złością stanowi standardowy element w pogłębionym programie terapii uzależnień (zwłaszcza dla sprawców przemocy domowej). W dwóch edycjach programu przeprowadzono zajęcia indywidualne oraz grupowe w formie zajęć maratonowych, w których uczestniczyło 35 osób. Realizacja programu ułatwiła oraz umożliwiła uczestnikom programu lepsze rozumienie siebie, swoich problemów, jak również poprawiła zdolność wprowadzenia zmian i funkcjonowania w nowym, trzeźwym środowisku. Parafia Rzymsko Katolicka pod wezwaniem św. Antoniego w Nowej Soli, na zadanie pn. Żyj Aktywnie i Zdrowo program wsparcia i opieki dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym kwota zł. Program adresowany był do dzieci z rodzin rozbitych, dotkniętych problemem alkoholowym, bezrobociem rodziców, ubóstwem, z terenu Nowej Soli oraz podopiecznych świetlicy Zielony Dom w Zielonej Górze. Brało w nim udział 23 dzieci. Zajęcia odbywały 47

48 się w formie pogadanek, spotkań, warsztatów, gier sportowych, wyjść, wycieczek oraz wyjazdu integracyjnego. Realizacja programu stworzyła możliwość wzmocnienia procesu pedagogicznego związanego z promocją postaw abstynenckich, profilaktyką uzależnień, edukacją oraz wyrównywaniem dysproporcji emocjonalnych dzieci dorastających w trudnych środowiskach. Działania wynikające z realizacji zadania zwiększyły wiedzę dzieci i młodzieży na temat zdrowego stylu życia, ukazały wzorce prawidłowych zachowań społecznych wolnych od czynników ryzyka, nałogów i przemocy. Towarzystwo Rozwoju Rodziny Oddział w Zielonej Górze, na zadanie pn. Doskonalsza Niebieska Karta kwota zł. Celem zadania było upowszechnianie wiedzy na temat nowych przepisów dotyczących Niebieskiej Karty, przemocy oraz profilaktyki wśród osób pracujących z młodzieżą: nauczycieli, pedagogów, pracowników świetlic terapeutycznych, wychowawców internatów i burs szkolnych, dyrektorów ds. wychowawczych oraz rodziców i opiekunów młodzieży. W ramach projektu przeprowadzono warsztaty tematyczne, w których uczestniczyło 46 osób oraz wykłady dla 133 osób. Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu im. Brata Krystyna w Gorzowie Wlkp. na zadanie pn. Kampania społeczna Rodzina naszą wspólną sprawą kwota zł. Celem kampanii skierowanej do dzieci, młodzieży i dorosłych mieszkańców województwa była szeroka promocja i wzmocnienie pozycji rodziny, która przerywa głęboki kryzys społeczno ekonomiczny przejawiający się w dysfunkcjach i patologiach, w tym przemocy, rozwodach i uzależnieniu od alkoholu. W ramach zadania zorganizowano VI Marsz Rodziny, który przeszedł ulicami miasta Gorzowa Wlkp. w którym uczestniczyło 900 uczestników. Zorganizowano również III Kongres Rodziny pod hasłem: Małżeństwo i rodzina na tle współczesnych zagrożeń. Uczestnikami kongresu byto 250 osób z różnych środowisk, grup zawodowych i wiekowych. Największą grupę stanowili nauczyciele, dyrektorzy szkół i instytucji edukacyjnych. Jednym z efektów kampanii byt wzrost świadomości społecznej dotyczącej nadużywania alkoholu, jako głównej przyczyny destrukcji lubuskiej rodziny. WSPÓŁPRACA Z WOJEWÓDZKIM OŚRODKIEM TERAPII UZALEŻNIEŃ I WSPÓŁUZALEŻNIENIA W ZIELONEJ GÓRZE Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Zielonej Górze w 2013 roku otrzymał dotację z przeznaczeniem na realizację zadań statutowych z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych łącznie na kwotę 7.730,00 zł. 48

49 Dotacja umożliwiła realizację następujących działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie: Szkolenie dla pracowników placówek lecznictwa odwykowego pracownicy placówek lecznictwa odwykowego funkcjonujących na terenie województwa lubuskiego mieli możliwość podwyższenia swoich kompetencji zawodowych poprzez udział w szkoleniu na temat: Jeden mały krok wiele małych kroków terapia ofiar i sprawców przemocy, które zorganizowano w dniach czerwca 2013 roku. W szkoleniu uczestniczyło 21 pracowników lecznictwa odwykowego z Krosna Odrzańskiego, Międzyrzecza, Żar, Krzywańca, Zielonej Góry, Nowego Dworku i Ciborza. W trakcie szkolenia zaprezentowano m.in. Ericksonowską perspektywę terapii urazów posttraumatycznych, metody interwencji terapeutycznej, hipnozę i metaforyczne metody pracy z emocjami pozostałymi po przebytych urazach. Koszt szkolenia wyniósł zł. Zajęcia grupy edukacyjno terapeutycznej dla osób z rodzin zagrożonych uzależnieniem i przemocą. Celem zajęć było zatrzymanie destruktywnych współuzależnieniowych schematów reagowania, uruchamianie skutecznych interwencji motywujących do leczenia uzależnień, uzyskanie stabilności, dobrego stanu psychicznego współuzależnionych rodziców. Bardzo ważne i cenne byto przekazanie uczestnikom wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z przemocą w rodzinie. W zajęciach uczestniczyły osoby kierowane przez terapeutów WOTUW, osoby z rodzin zagrożonych uzależnieniem od alkoholu i przemocy. Koszt zadania zł. Z zajęć skorzystało 12 osób. 6. Działalność nadzorczo kontrolna służb Wojewody Lubuskiego nad jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz inne przedsięwzięcia w tym zakresie: W 2013 r. zrealizowano 10 kontroli, przedmiotem których było sprawdzenie nie tylko sposobu wykonywania przez gminy oraz powiaty zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i jej aktów wykonawczych, ale także jakości i skuteczności tych działań. Szczególną uwagę kontrolujący zwracali na przestrzeganie obowiązujących terminów w realizacji procedury Niebieskie Karty i pracy zespołów interdyscyplinarnych. Część kontroli przeprowadzono w reakcji na powzięte informacje o nieprawidłowościach w realizacji zadań z przedmiotowego zakresu oraz 49

50 o przypuszczalnym łamaniu praw dziecka. W wyniku przeprowadzonych postępowań kontrolnych wydawano stosowne zalecenia oraz zaplanowano kontrole sprawdzające. W dniu 25 lutego 2013 r., w ramach obchodów Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw, Wojewoda Lubuski uruchomił w siedzibie Urzędu Punkt Konsultacyjny, w którym zaproszeni specjaliści pozostawali w gotowości do świadczenia porad i wsparcia wszystkim chętnym osobom pokrzywdzonym różnymi przestępstwami oraz zainteresowanym instytucjom. W zorganizowanej przy tej okazji konferencji prasowej zabrał głos Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka, który wypowiedział się w kwestii nieprawidłowości w opiece nad małymi dziećmi w Żarach (chodziło o sytuacje bulwersujące opinię publiczną) oraz systemu opieki nad dziećmi w Polsce. W marcu 2013 r. Wojewoda Lubuski zwrócił się do samorządów gminnych z apelem o wzmożenie monitorowania sytuacji rodzin zagrożonych kryzysem lub przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczej, jak również o rzetelność i terminowość w realizacji przepisów dotyczących reakcji na przemoc w rodzinie. Samorządy zostały zachęcone do inicjowania, wspierania oraz intensyfikowania przedsięwzięć odnoszących się do przeciwdziałania i łagodzenia skutków przemocy domowej, a także działań adresowanych do szerokiej opinii społecznej mających na celu zmianę percepcji zjawiska, przerwanie milczenia i obojętności na krzywdę mającą miejsce w najbliższym otoczeniu oraz stanowcze potępienie przemocy dokonywanej na najbliższych. W marcu 2013 r. przedstawiciele WPS wzięli udział w odprawie zorganizowanej w Komendzie Wojewódzkiej Policji dla policjantów koordynatorów realizacji procedury Niebieskie Karty przygotowanie wystąpienia nt. działań pomocy społecznej w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. W dniu 3 czerwca 2013 r. w siedzibie LUW została zorganizowana konferencja pn. Krajowa oraz regionalna polityka przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przemocy ze względu na płeć z udziałem m.in. Agnieszki Kozłowskiej Rajewicz, Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania oraz Elżbiety Seredyn, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej. Celem konferencji było wskazanie 50

51 mocnych i słabych stron systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w województwie lubuskim, w tym funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych, dokonanie oceny współdziałania instytucji i służb zaangażowanych w pomoc dziecku i rodzinie oraz próba wypracowania propozycji zmian w obszarze zwalczania przemocy w rodzinie. Elementem konferencji była debata panelowa z udziałem ekspertów dotycząca oceny systemu przeciwdziałania zjawisku przemocy w rodzinie oraz współdziałania instytucji i służb zaangażowanych w pomoc dziecku i rodzinie. Efektem konferencji było m.in. uświadomienie wszystkim ustawowo zobowiązanym służbom ich roli w podejmowanych na tym szczeblu działaniach. Zaktualizowano i umieszczono na stronie internetowej Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego wykaz danych kontaktowych do gminnych zespołów interdyscyplinarnych i przewodniczących tych zespołów. W ramach Konkursu Grantowego Wojewody Lubuskiego w obszarze pomocy społecznej adresowanego do organizacji pozarządowych i podmiotów uprawnionych jako jeden z obszarów pomocy społecznej objętej grantem ustalono Podejmowanie specjalistycznych działań pomocy społecznej na rzecz zapobiegania krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci. Dofinansowanie uzyskały następujące organizacje pozarządowe: Lp. Nazwa organizacji pozarządowej Kwota dotacji 1) 2) Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka w Zielonej Górze, ul Piaskowa 9e, Zielona Góra. Projekt pn. Działajmy, by chronić rodzinę zagrożoną kryzysem. Towarzystwo Rozwoju Rodziny, ul. Batorego 33/9, Zielona Góra Projekt pn. Specjalistyczna pomoc dzieciom i rodzinom doznającym krzywdzenia , ,00 3) Parafia Rzymskokatolicka pw. Michała Archanioła ul. Gorzowska 100a, Jenin. Projekt pn. Organizacja specjalistycznego wypoczynku letniego dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, ubogich, zagrożonych wykluczeniem społecznym ,00 51

52 4) 5) Parafia Rzymskokatolicka pw. Św. Franciszka z Asyżu ul. Kilińskiego 5, Zielona Góra. Projekt pn. Prowadzenie placówki wsparcia dziennego Aniołkolatki, w tym głównie rozwój uzdolnień i aktywizacja dzieci. Brat Albert Chmielowski, ul. Źródlana 33, Zielona Góra. Projekt pn. Organizacja obozu socjoterapeutycznego dla wychowanków i liderów świetlicy Pod Słoneczkiem , ,00 6) Parafia Rzymsko Katolicka pw. Św. Józefa, ul Bracka 7, Gorzów Wlkp. Projekt pn. Czuję się bezpieczny, bo kocham i jestem kochany ,00 7) 8) Parafia Rzymsko Katolicka pw. św. Michała Anioła, ul. Kościelna 2, Nowa Sól. Projekt pn. Świetlica >Michałki< ogniwem wspierania działań profilaktyki krzywdzenia dzieci i zaniedbywania dzieci. Stowarzyszenie alternatyw@, ul. Marii Curie Skłodowskiej 1, Sulęcin. Projekt pn. NIE wobec krzywdzenia i zaniedbywania dzieci 5 000, , ,00 zł Przeanalizowano i zaopiniowano 31 projektów jednostek organizacyjnych pomocy społecznej nadesłanych w ramach Programu Osłonowego Wspieranie jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, z czego 25 zakwalifikowano do dalszego procedowania. Cztery jednostki uzyskały dofinansowanie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej do przedłożonych projektów. W listopadzie Wojewoda Lubuski wystosował pisma do Okręgowych Izb Lekarskich oraz Okręgowych Izb Pielęgniarek i Położnych w Zielonej Górze i w Gorzowie Wlkp., jak również do Lubuskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia w Zielonej Górze. Podkreślił w nich ważną rolę, jaką przedstawiciele ochrony zdrowia mają do odegrania w identyfikowaniu, ujawnianiu i udzielaniu pomocy (nie tylko medycznej) ofiarom przemocy domowej (w szczególności bezbronnych dzieci zaniedbywanych lub krzywdzonych przez rodziców i opiekunów). Przypomniał ponadto, jakie obowiązki nałożyła na przedstawicieli ochrony zdrowia nowelizacja 52

53 z 2010 r. przepisów z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie: obligatoryjny udział przedstawicieli zdrowia w gminnych zespołach interdyscyplinarnych, wszczynanie procedury Niebieskie Karty poprzez wypełnianie formularza Niebieska Karta-A, wystawianie bezpłatnego zaświadczenia o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz udział w podejmowaniu wspólnie z pracownikiem socjalnym i policjantem decyzji o odebraniu dziecka z rodziny w sytuacji zagrożenia jego życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie. Pismo zostało wystosowane w reakcji na niepokojące sygnały dotyczące trudności we współpracy z przedstawicielami ochrony zdrowia, w szczególności w zakresie wystawiania zaświadczeń ofiarom przemocy. Program pilotażowy wdrożenia algorytmów i kwestionariuszy szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie w województwie lubuskim. Województwo lubuskie było terenem realizacji Programu pilotażowego wdrożenia algorytmów i kwestionariuszy szacowania ryzyka zagrożenia życia i zdrowia w związku z przemocą w rodzinie. Celem głównym Programu Pilotażowego była poprawa bezpieczeństwa dorosłych i dzieci ofiar przemocy w rodzinie, zaś jego cele szczegółowe objęły: wzmocnienie kompetencji służb Policji, ujednolicenie postępowania służb Policji i pomocy społecznej w sytuacjach ryzyka występowania przemocy w rodzinie, podniesienie świadomości i wrażliwości społecznej oraz poprawę jakości realizowanych zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie przez służby Policji i pomocy społecznej. Zastosowanie innowacyjnych narzędzi służących poprawie bezpieczeństwa dorosłych i dzieci ofiar przemocy w rodzinie, czyli Algorytmów i Kwestionariuszy Szacowania Ryzyka Zagrożenia Życia i Zdrowia w Związku z Przemocą w Rodzinie miało policjantom pomóc interpretować symptomy świadczące o tym, że mają do czynienia z zagrożeniem wymagającym natychmiastowego odseparowania sprawcy przemocy od rodziny. Jednocześnie zaproponowano włączenie się służb pomocy społecznej w udzielanie natychmiastowej pomocy ofiarom w okoliczności problemu przemocy w rodzinie. Zaangażowanie to miało polegać na zapewnieniu całodobowej gotowości pracowników socjalnych na telefoniczne wezwanie policjanta udzielanie pomocy i wsparcia ofiarom przemocy w rodzinie, z której w toku interwencji policyjnej izolowano sprawcę przemocy. 53

54 PROGRAM PILOTAŻOWY WDROŻENIA ALGORYTMÓW I KWESTIONARIUSZY SZACOWANIA RYZYKA ZAGROŻENIA ŻYCIA I ZDROWIA W ZWIĄZKU Z PRZEMOCĄ W RODZINIE W WOJ. LUBUSKIM 25; 30% Liczba gmin, które zadeklarowały pełny udział w pilotażu: 58; 70% zapewniony całodobowy dostęp do pracownika socjalnego odmowa zapewnienia całodobowego dostępu do pracownika socjalnego We wszystkich lubuskich powiatach odbyły się spotkania dla pracowników pomocy społecznej i policjantów dot. celu i zasad pilotażu, roli pracowników pomocy społecznej, wymiany informacji o możliwościach współpracy w ramach pilotażu i ustalenia procedur w tym zakresie Udział gmin w spotkaniach 10; powiatowych: 12% 73; 88% gminy uczestniczące w spotkaniach gminy, które nie uczestniczyły w spotkaniach Pilotaż, który miał miejsce okresie od 1 do 30 września 2013r. Jego pozytywne efekty sprawiły, że w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych zapadła decyzja, aby Algorytmy, jak również wypracowane w toku pilotażu wzorce współpracy pomiędzy Policją i pomocą społeczną, zostały upowszechnione w pozostałych województwach. Efekty i najważniejsze wnioski z działań pilotażowych dla pomocy społecznej W 16 przypadkach policjanci wezwali pracownika socjalnego w celu udzielenia wsparcia ofiarom przemocy; Policjanci trzykrotnie konsultowali się z PCPR-ami w sprawie wskazania miejsca umieszczenia małoletniej ofiary przemocy w rodzinie odebranej z domu; Poprawa bezpieczeństwa ofiar i jakości świadczonych na ich rzecz usług; Poprawa zaangażowania w interwencje wobec przemocy w rodzinie służb pomocy społecznej; Podniosła się jakość i skuteczność współpracy Policji i pomocy społecznej w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; Oszacowano zasoby pomocy społecznej w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie: pomoc społeczna dysponuje skutecznymi w działaniu, kompetentnymi profesjonalistami, którzy potrafią natychmiast zapewnić niezbędne wsparcie ofiarom przemocy. Ośrodki pomocy społecznej nie są przygotowane do świadczenia usług w taki sposób ze względów prawnych, technicznych, organizacyjnych.; Istotne okazało się zapewnienie całodobowej możliwości skorzystania z ośrodka interwencji kryzysowej; Ujawniona została potrzeba i kierunki zmian systemowych w polityce społecznej; Uwidoczniły się trudności we współpracy z przedstawicielami ochrony zdrowia. 54