scenarius ze z a ję ć

Transkrypt

1 W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki rozważny i romantyczny scenarius ze z a ję ć Pałac Krzysztofory Rynek Główny 35 Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu Patriotyzm Jutra

2 temat: Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności Scenariusz zajęć z historii dla klas IV VI szkoły podstawowej i szkół średnich, realizowanej na dwóch godzinach lekcyjnych na ekspozycji Rozważny i romantyczny. W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. Podstawa programowa Szkoła podstawowa klasa IV IV.8) Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o Tadeuszu Kościuszce i kosynierach spod Racławic. Szkoła podstawowa klasy V VIII XIV.3) XVII.2) XVIII.4) Uczeń przedstawia udział Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Uczeń przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego. Uczeń przedstawia stosunek Napoleona do sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona. Szkoła średnia III.5.9) III.6.4) IV.1.4) Uczeń ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej. Uczeń opisuje i wyjaśnia uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe kolejnych rozbiorów Polski, a także analizuje zmiany granic. Uczeń wskazuje przykłady i wyjaśnia przyczyny zaangażowania się Polaków po stronie Napoleona. Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 2

3 Cele zajęć Po zajęciach uczeń: Wskazuje najważniejsze epizody z życia Tadeusza Kościuszki. Omawia dylematy, przed jakimi stawał Tadeusz Kościuszko Zestawia poglądy Tadeusza Kościuszki z doktrynami politycznymi dominującymi na przełomie XVIII i XIX wieku Rozumie miejsce Tadeusza Kościuszki w polskiej świadomości historycznej Wyjaśnia, dlaczego Tadeusz Kościuszko uważany jest za bohatera Polski, Stanów Zjednoczonych i Białorusi Lokalizuje na mapie najważniejsze miejsca upamiętnienia Tadeusza Kościuszki w Polsce i na świecie Metody i formy pracy Praca z mapą/kartą pracy Interpretacja dzieł sztuki Symulacja z elementami LARP Pogadanka Gra planszowa Środki edukacyjne: Mapa (zał. 1) Gra planszowa (zał. 2) Zestaw kart z informacjami o celach symulacji (zał. 3) Materiały pomocnicze dla nauczyciela: Zał. 4, Widok dworku w Mereczowszczyźnie, MHK-1801/III Zał. 5, Ignacy Krieger, Tadeusz Kościuszko, MHK-Fs738/IX Zał. 6, Michał Stachowicz, Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim, MHK-723/II Zał. 7, Teodor Baltazar Stachowicz, Kościuszko pod Maciejowicami, MHK-824/III Zał. 8, Aleksander Orłowski, Car Paweł odwiedza Kościuszkę w więzieniu, MHK-1901/VIII Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 3

4 Przebieg zajęć W scenariuszu kolorem żółtym zostały zaznaczone tzw. znaki pamięci; są to eksponaty, które bezpośrednio miały kontakt z osobą Tadeusza Kościuszki. 1. Wprowadź uczniów na wystawę Rozważny i romantyczny. W 200. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki i przejdź do przestrzeni Tadziuk. Opowiedz uczniom, kiedy i gdzie urodził się Kościuszko, i poproś o odnalezienie na ekspozycji litografii Jana Kazimierza Wilczyńskiego Dworek w Mereczowszczyźnie *. Korzystając z internetu w telefonach komórkowych lub mapy, uczniowie mają spróbować ustalić na terenie jakiego kraju obecnie znajduje się wymieniona miejscowość. Uświadom uczniom, że Ko- wizerunek dworku. * W zał. 4 odnajdziesz kolejny ściuszko postrzegany jest za bohatera narodowego na Białorusi. W sali znajduje się również tzw. strój polski. Poproś uczniów o opisanie jego wyglądu i określenie, jaka grupa społeczna w XVIII w. w Polsce nosiła takie stroje. Zestawiając strój i wygląd rodzinnego dworku Kościuszki, powiedz uczniom, że Kościuszko należał do umiarkowanie zamożnej szlachty. Poproś uczniów o odnalezienie znaków pamięci: ryngrafu w kształcie serca i zeszytu do religii, które należały do Tadeusza Kościuszki. Opowiedz uczniom o edukacji bohatera w kolegium pijarskim w Lubieszowie, przerwanej w 1760 roku. 2. Przejdźcie do przestrzeni Szwed. Zapytaj, jakie ścieżki kariery mógł obrać przedstawiciel stanu, do którego należał Kościuszko (pozostanie na rodzinnym gospodarstwie zarezerwowane dla starszego brata, zostanie duchownym, urzędnikiem lub wojskowym). Poproś uczniów, by rozglądając się dookoła, spróbowali domyślić się, który król był twórcą Szkoły Rycerskiej. Następnie niech znajdą obraz Jana Piotra Norblina Adam Czartoryski w Szkole Rycerskiej. Opowiedz uczniom o roli Czartoryskich w kształtowaniu kariery Kościuszki. Zapytaj uczniów, czemu XVIII-wieczna szkoła wojskowa nazywała się Rycerską? Jakimi ideałami mieli kierować się kształceni tam oficerowie? Niech uczniowie wśród znaków pamięci zlokalizują listę egzaminacyjną z matematyki praktycznej i fortyfikacji w Korpusie Kadetów, a następnie odnajdą na niej nazwisko Kościuszki. Poproś uczniów, by na rozdanych im uprzednio mapach (zał. 1), przy strzałce wskazującej na Polskę, w pierwszej kratce wpisali Szkoła Rycerska. 3. Przejdźcie do przestrzeni Stypendysta. Niech uczniowie przyjrzą się autorom znajdujących się tu szkiców. Zorientują się, że są one narysowane przez Kościuszkę. Zadaj im pytanie, w jakiej szkole uczył się Kościuszko w Paryżu. Opowiedz uczniom, że Kościuszko nie mógł uczęszczać do francuskiej szkoły wojskowej, w związku z tym podjął studia artystyczne, jednocześnie biorąc prywatne lekcje m.in. u specjalistów związanych z fortyfikacją. Niech uczniowie odnajdą notkę Tadeusza Kościuszki i Józefa Orłowskiego do króla w sprawie stypendium w Paryżu. Zadaj im pytanie, skąd Kościuszko miał środki na naukę? Poproś uczniów, by na swoich mapach, przy strzałce wskazującej Francję, wpisali Paryż. Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 4

5 4. Opowiedz uczniom o tym, że po powrocie do Polski Kościuszko nie mógł znaleźć pracy w małej armii Rzeczpospolitej. W związku z tym został zatrudniony przez przedstawiciela magnaterii Józefa Sosnowskiego, jako korepetytor jego córek. Przechodząc do przestrzeni Pan Tadeusz, poproś uczniów o odnalezienie portretu Ludwiki Sosnowskiej, która stała się wielką miłością Kościuszki. Niech uczniowie, odwołując się do znajomości tekstów kultury oraz archetypów występujących w kulturze popularnej, spróbują domyślić się rozwiązania historii Ludwiki i Tadeusza. Zacytuj im słowa, które miał wypowiedzieć ojciec Sosnowskiej: Synogarlice nie dla wróbla, a córki magnackie nie dla drobnych szlachetków Zapytaj uczniów, jak te słowa świadczą o różnicach występujących w obrębie stanu szlacheckiego i sytuacji samego Kościuszki. 5. Przechodząc do przestrzeni Mr. Kosciuszko, poproś uczniów o odnalezienie obrazu autorstwa Pierre-Jacquesa Volaire a i zapytaj, co przedstawia i jakie budzi skojarzenia (rozbitkowie na morzu, mroczna, niepokojąca kolorystyka). Opowiedz uczniom o emigracji Kościuszki i drodze do Ameryki, w trakcie której zatonął statek, na którym płynął, i wskaż im fragment drewna z fregaty Stanów Zjednoczonych. Podejdźcie do ustawionej w kozły broni. Zapytaj uczniów skąd pochodzi, a następnie dlaczego w wojnie między powstającymi Stanami Zjednoczonymi i Brytyjczykami, Amerykanie korzystali głównie z francuskiego uzbrojenia? Pomóż im w określeniu sytuacji politycznej, która była przyczyną takiego stanu rzeczy. W sali znajduje się również kopia amerykańskiej flagi z 1777 roku. Spytaj uczniów czemu ma tylko 13 gwiazdek? Niech uczniowie zastanowią się, co wspólnego z Kościuszką mają zgromadzone na wystawie urządzenia kreślarskie. Przybliż im jego działalność w Ameryce. Poproś uczniów, by odnaleźli obraz, na którym Kościuszko otrzymuje odznaczenie *. To Order Cyncynata, przyznany tylko trzem obcokrajowcom. Przybliż im genezę odznaczenia oraz postać Lucjusza Kwinkcjusza Cyncynata. Poproś, by zestawili postawy tego rzymskiego obywatela na którym widoczny jest Order * W zał. 5 portret Kościuszki i Kościuszki. Niech znajdą również pistolet z zamkiem skałkowym wg tradycji podarowany Tadeuszowi Kościuszce przez Cyncynata przywieszony na piersi. Jerzego Waszyngtona. Wskaż, że Kościuszko poznał najważniejsze postaci ówczesnej amerykańskiej polityki. Poproś uczniów, by na swoich mapach, przy strzałce wskazującej Stany Zjednoczone wpisali Rewolucja amerykańska. 6. Opowiedz uczniom o losach Kościuszki przed rozpoczęciem wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku. Przejdźcie do przestrzeni Generał. Tu rozegrana zostanie krótka symulacja, która ma uświadomić sytuację międzynarodową Polski końca XVIII w.: a) Podziel uczniów na cztery grupy, które będą reprezentować Polskę, Rosję, Austrię i Prusy. Każdej z grup przekaż jedną kart (zał. 3), na której Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 5

6 znajdują się cele, do których dążą. Cele te są często wzajemnie sprzeczne, w związku z tym, by osiągnąć choćby część z nich, muszą porozumieć się z innymi stronami. Wyjaśnij uczniom zasady symulacji i zrób krótkie historyczne wprowadzenie dotyczące historii Polski w XVIII w. b) Przeprowadzone zostaną trzy rundy negocjacji. W dwóch odseparowanych częściach wystawy stwórzcie strefy negocjacyjne. W pierwszej rundzie rozmawiają ze sobą Polska i Austria oraz Rosja i Prusy; w drugiej Polska i Rosja oraz Austria i Prusy; w trzeciej Rosja i Austria oraz Polska i Prusy. Do każdej rundy wysyłany jest tylko jeden przedstawiciel grupy, który decyduje jak wiele może przekazać stronie, z którą negocjuje. Jeśli uzna to za zgodne z interesem grupy, może składać rozmówcy fałszywe deklaracje oraz wykorzystywać informacje i obietnice złożone przez poprzednich rozmówców. Przed i po każdej rundzie poszczególne grupy mają czas na ustalenie dalszej strategii. c) Po negocjacjach grupy zapisują na kartkach, co ustalili z pozostałymi stronami i jakie decyzje polityczne podjęli (sojusze, wojny, zagarnięcia terytorium, pozwolenie lub zablokowanie osiągnięcia celu przez inna grupę). Grupy spotykają się na środku i odczytują decyzje. Prowadzący analizuje je i określa możliwe skutki działań poszczególnych grup. Omawiając wynik symulacji, przybliż rzeczywistą sytuację Polski ze szczególnym uwzględnieniem prób reform, w tym Konstytucji 3 maja. Poproś uczniów o odnalezienie grafiki Tadeusz Kościuszko pod Dubienką (zał. 6) wykonanej przez Zygmunta Ajdukiewicza. Przybliż dokonania Tadeusza Kościuszki w wojnie w obronie Konstytucji 3 maja w 1792 roku. Zapytaj uczniów, czy wiedzą, jakie jest najwyższe polskie odznaczenie wojskowe? Poproś ich o odnalezienie na wystawie orderu Virtuti Militari i opowiedz historię jego ustanowienia po bitwie pod Zieleńcami. Następnie niech odnajdą nazwisko Tadeusza Kościuszki na liście osób odznaczonych Virtuti Militarii. Poproś uczniów, by na swoich mapach przy strzałce wskazującej Polskę w drugiej kratce wpisali Wojna polsko- -rosyjska w 1792 roku. 7. Zaprowadź uczniów pod obraz Michała Stachowicza Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim, który znajduje się w przestrzeni Naczelnik. Poproś uczniów, by zestawiając obraz z mapą Rynku Głównego spróbowali określić miejsce, w którym odbywała się przysięga. Następnie niech odnajdą Akt powstania obywatelów, mieszkańców województwa krakowskiego w Krakowie 24 marca Zapytaj uczniów jacy sąsiedzi są wymienieni jako zagrożenie dla Polski? Dlaczego wymienione są tylko dwa państwa zaborcze? Opowiedz o kształtowaniu się legendy Kościuszki, ale również o tym, że miał swoich przeciwników, do których zaliczyć można m.in. prezydenta Krakowa Filipa Lichockiego, którego portret również znajduje się w tej przestrzeni. Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 6

7 Pokazując bilety skarbowe powiedz uczniom o akcji konfiskaty sreber na potrzeby finansowe insurekcji. Zapytaj ich jak rozumieją cytat: Kościuszko to był drań wielki, sam zjadł cukierki, nam dał papierki Niech uczniowie przyjrzą się mundurom wojskowym przedstawionym na grafikach i obrazach i zastanowią się, czy przypominają one współczesne umundurowanie. Pokaż uczniom planszę do gry Racławice (zał. 2) i przedstaw na niej przebieg bitwy *. Przejdźcie do przestrzeni Wódz i spytaj uczniów, z jakimi oddziałami kojarzą im się stojące tam kosy i przybliż im postać Bartosza Głowackiego. Opisz przebieg walk, zwracając uwagę na * Gra składająca się z planszy, kulę armatnią spod Szczekocin, a także obrazy i grafiki przedstawiające pierwsze oblężenie Warszawy, bitwę pod Maciejowicięcia znajduje się w załączniku. instrukcji oraz pionków do wy- Pojedyncza rozgrywka trwa cami (zał. 7) i rzeź Pragi. Poproś uczniów, by na swoich mapach ok. 20 minut i trudno będzie ją przy strzałce wskazującej Polskę, w trzeciej kratce wpisali przeprowadzić w trakcie zajęć. Insurekcja kościuszkowska. Możesz jednak wydrukować grę i rozdać ją uczniom lub podać link 8. Przejdźcie do części Więzień stanu i poproś uczniów o odnalezienie obrazu Car Paweł odwiedza Kościuszkę w więzieniu do strony internetowej, z której mogą ją pobrać. (zał. 8) autorstwa Aleksandra Orłowskiego. Przedstaw uczniom sytuację, w której Tadeusz Kościuszko złożył carowi wiernopoddańczą przysięgę w zamian za uwolnienie jego oraz innych jeńców. Przeprowadź wśród uczniów głosowanie, czy uważają działanie Kościuszki za zdradę. Wyjaśnij im kontekst wydarzenia. 9. Przejdźcie do przestrzeni Wygnaniec. Przedstaw uczniom losy Kościuszki po uwolnieniu z więzienia, m.in. jego stosunek do Napoleona. Poproś uczniów o odnalezienie Portretu Thomasa Jeffersona w wieńcu laurowym wykonanego przez Michała Sokolnickiego, wykonany według rysunku Kościuszki. Przywołaj cytat amerykańskiego polityka, który nazwał Kościuszkę: najczystszym synem wolności jakiego poznałem [ ] i to wolności dla wszystkich, a nie tylko dla nielicznych i bogatych Zapytaj uczniów, jak rozumieją ten opis poglądów Kościuszki. Przy obrazie Domingo, służący Tadeusza Kościuszki zestaw odpowiedzi uczniów z opowieścią o postawie Kościuszki wobec czarnoskórych, Indian i chłopów. Wspomnij o testamencie Kościuszki, niewykonanym przez Jeffersona. Niech uczniowie wsłuchają się w płynącą w tej sali melodię, to polonez i walc skomponowany przez naszego bohatera. Poproś uczniów, by w przestrzeni Ostatnie lata znaleźli obraz Józefa Brodowskiego Widok pokoju w domu Franciszka Ksawerego Zeltnera w Solurze i pokrótce scharakteryzuj ostatni okres życia Kościuszki. Poproś uczniów, by na swoich mapach, w miejscu wskazującym Szwajcarię, wpisali Solura. Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 7

8 10. Przejdźcie do przestrzeni Pamięć. Niech uczniowie odnajdą obraz Jana Nepomucena Bizańskiego Sypanie kopca Kościuszki i opiszą jego najważniejsze elementy (zgromadzony tłum, słup, wokół którego następnie usypywano kopiec, postać Kościuszki w chmurze). Opowiedz o okolicznościach sprowadzenia zwłok Kościuszki i uroczystościach pogrzebowych w Krakowie. Poproś uczniów o odnalezienie łopaty, którą zaczęto sypanie kopca Kościuszki wspomnij o znaczeniu monumentu znaczeniu dla Polaków pod zaborami, wskaż na jedną z łopat, którą sypano kopiec. Opowiedz o Górze Kościuszki w Australii i innych wybranych upamiętnieniach bohatera. Poproś uczniów o wpisanie Kopiec Kościuszki w ostatniej kratce wskazującej Polskę oraz Góra Kościuszki przy strzałce wskazującej Australię. Scenariusze zajęć / Tadeusz Kościuszko - żołnierz wolności / strona 8