8. Rodzaje konkurencji

Transkrypt

1 8. Rodzaje konkurencji Konkurencyjność dotyczy stopnia, w jakim pojedyncze firmy mają władzę nad rynkiem. Oznacza ona wpływ na cenę lub inne warunki według których sprzedawany jest produkt. Na jednym krańcu znajdują się firmy, które nie mają władzy rynkowej, działające w warunkach konkurencji doskonałej. Istotą konkurencji doskonałej jest istnienie wielu firm, w których każda musi akceptować cenę dyktowaną przez rynek. Firmy te są cenobiorcami. Zupełnie przeciwną sytuację reprezentuje monopol. Sytuacja monopolistyczna występuje, gdy cały rynek jest kontrolowany przez jednego dostawcę, który dyktuje cenę. Konkurencja doskonała i czysty monopol są stanami ekstremalnymi. W rzeczywistości istnieją sytuacje pośrednie: konkurencja monopolistyczna i oligopol. Monopol, konkurencję monopolistyczną i oligopol można zaliczyć do stanów w których mamy do czynienia z konkurencją niedoskonałą. Tabela 8.1 zawiera zestawienie różnych form konkurencji. Tabela 8.1. Formy konkurencji Struktura Doskonała konkurencja Niedoskonała konkurencja: Wielu zróżnicowanych sprzedawców (konkurencja monopolistyczna) Oligopol Całkowity monopol Liczba producentów i stopień zróżnicowania produktu Wielu producentów, identyczne produkty Wielu producentów, wiele rzeczywistych lub postrzeganych zróżnicowań produktu Niewielu producentów, zróżnicowanie produktu niewielkie lub żadne Pojedynczy producent, unikalny produkt bez bliskich substytutów Źródło: Samuelson 1995, s Gałąź, w której dana struktura najczęściej występuje Niektóre nieprzetworzone produkty rolne, (np. pszenica) Handel detaliczny (żywność, benzyna) Samochody osobowe, maszyny Lokalne linie telefoniczne, usługi użyteczności publicznej (elektryczność, gaz, monopole naturalne) Stopień kontroli nad ceną Żaden Pewien Pewien Stopień kontroli nad ceną znaczny lecz regulowany Metody marketingu Wymiana rynkowa lub aukcja Reklama, konkurencja jakościowa, ceny administrowane Reklama, konkurencja jakościowa, ceny administrowane Reklama i promocja usług 100

2 Prześledzimy teraz istotę każdej z wymienionych form konkurencji począwszy od sytuacji skrajnych, takich jak konkurencja doskonała i monopol, a następnie stany pośrednie, takie jak konkurencja monopolistyczna i oligopol. Konkurencja doskonała Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne to takie które nie ma żadnego wpływu na cenę. Oznacza to, że firma stoi wobec całkowicie poziomej krzywej popytu. Posuwając się wzdłuż krzywej popytu, może sprzedać tyle ile chce przy narzuconej cenie. Podstawowe założenia modelu konkurencji doskonałej brzmią 43 : 1. Istnieje duża liczba małych, niezależnych przedsiębiorstw oraz duża liczba nabywców. 2. Produkt wytwarzany przez wszystkich producentów jest jednorodny. 3. Pojedyncze firmy nie mają kontroli nad kształtowaniem się ceny wyrobu. Producent jest cenobiorcą, nie może wpłynąć na cenę wyrobu. Może się jedynie do niej dostosowywać. Na rynku doskonale konkurencyjnym konkurencja cenowa wypiera z rynku firmy produkujące za drogo. 4. Wszystkie zasoby są w pełni mobilne. Istnieje swoboda wejścia i wyjścia z danego rynku. Istnieje pełna swoboda przepływu czynników produkcji między branżami. 5. Ponieważ wszystkie firmy na rynku doskonale konkurencyjnym produkują identyczny produkt, nie ma miejsca konkurencja niecenowa oparta na reklamie czy też różnicowaniu jakości produktu. 6. Wszyscy uczestnicy rynku posiadają doskonałą wiedzę o danych ekonomicznych i technologicznych. Omawiając model konkurencji doskonałej można podać przykład internetowego serwisu aukcyjnego. Najpopularniejsza w Polsce witryna aukcyjna Allegro posiada cechy upodobniające ją do modelu konkurencji doskonałej 44. W warunkach konkurencji doskonałej krzywa popytu na wyroby pojedynczego przedsiębiorstwa jest doskonale elastyczna. Wynika to z bardzo małego udziału firmy w rynku. Zmiany wielkości produkcji mają bardzo nikły wpływ na cenę. Cena jest narzucona przedsiębiorstwu przez rynek. Istnieje zależność między utargiem krańcowym (UK), ceną (P) i elastycznością cenową popytu (Ep). Utarg krańcowy jest to zmiana utargu całkowitego w wyniku sprzedaży dodatkowej jednostki produktu. UC UK = 43 Z. Dach, Mikroekonomia. Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Kraków 1995, s M. Wójcik, Internetowy serwis aukcyjny a mikroekonomiczny model konkurencji doskonałej, w: Nowa Ekonomia a społeczeństwo, S. Partycki (red.), Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2006, t. 1, s

3 Zmianę utargu całkowitego możemy zapisać jako różnicę między utargiem całkowitym końcowym i utargiem całkowitym początkowym: UC = UC 2 UC 1 Pierwotny utarg całkowity ze sprzedaży równa się: UC 1 = *P. Późniejszy utarg całkowity można zapisać jako: UC 2 = ( + )*(P + P). Zmiana utargu całkowitego wynosi: UC = ( + )*(P + P) - *P. UC = *P + * P + *P + * P *P UC = * P + *P + * P Jeżeli zmiana utargu całkowitego nastąpiła w wyniku spadku ceny ( P<0), wtedy spadkowi ceny towarzyszył wzrost ilości nabywanych dóbr ( >0). Natomiast jeżeli zmiana utargu całkowitego nastąpiła w wyniku wzrostu ceny ( P>0), wtedy wzrostowi ceny towarzyszył spadek ilości nabywanych dóbr ( <0). Iloczyn zmiany ceny oraz zmiany ilości nabywanej ( * P) traktujemy jako wartość niewielką, którą możemy pominąć. Zatem zmiana utargu całkowitego równa się: UC = * P + *P Aby obliczyć zmianę wielkości utargu całkowitego w wyniku sprzedaży dodatkowej jednostki produktu dzielimy obie strony równania przez zmianę wielkości sprzedaży ( ): UC * P P = + * UC * P = P * (1 + ) * P 1 UK = P * (1 + ) Ep W przypadku przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej Ep =. Zatem UK = P(1+1/ ): UK = P 102 Cena jest zawsze równa utargowi przeciętnemu: UP = P Krzywa popytu na wyroby przedsiębiorstwa (D), która jest doskonale elastyczna pokazuje, że przy danej cenie firma może sprzedać całą wyprodukowaną ilość. Zmiany wielkości jej produkcji będą miały bardzo nikły wpływ na cenę. Na rynku konkurencji doskonałej krzywa popytu (D) pokrywa się z krzywą utargu krańcowego (UK), utargu przeciętnego (UP) oraz poziomem ceny (P):

4 D = UP = P = UK Ilustracja 8.1. przedstawia krzywą popytu na wyroby przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej. Gdy początkowa cena zmieni się z P 1 na P 2, wówczas krzywa popytu przesunie się równolegle w górę z poziomu P 1 do poziomu P 2. P P 2 D 2 =P 2 =UP 2 =UK 2 P 1 D 1 =P 1 =UP 1 =UK 1 Il Krzywa popytu na wyroby przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej Celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku lub minimalizacja straty. Gdy uda się to osiągnąć, przedsiębiorstwo znajduje się w stanie równowagi. Przez pojęcie krótkookresowej równowagi firmy należy rozumieć sytuację, w której przedsiębiorstwo przy danych kosztach i cenie wytwarza taką wielkość produkcji, że żadna jej zmiana nie może wpłynąć na poprawę wyniku finansowego przedsiębiorstwa. To znaczy, nie może zwiększyć zysku lub zmniejszyć straty. Pojawia się pytanie, przy jakiej wielkości produkcji przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk lub minimalizuje stratę. Wynik finansowy jest różnicą między utargiem całkowitym a kosztem całkowitym. Przedsiębiorstwo działające w warunkach konkurencji doskonałej nie ma wpływu na cenę. W celu określenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa, który jest różnicą między utargiem całkowitym i kosztem całkowitym na krzywą ceny nakładamy krzywe kosztów. Przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk lub minimalizuje stratę, jeżeli produkuje wielkość produkcji, przy której utarg krańcowy, równa się kosztowi krańcowemu. Jeżeli utarg krańcowy przewyższa koszt krańcowy oznacza to, że przyrost utargu całkowitego ze sprzedaży dodatkowej jednostki produktu jest większy niż wzrost kosztu całkowitego spowodowany produkcją dodatkowej jednostki produktu. Wówczas firma może powiększyć swoje zyski dostarczając większą ilość produkcji. Jeżeli zaś koszt krańcowy zaczyna przewyższać utarg krańcowy, oznacza to, że przyrost utargu całkowitego ze sprzedaży dodatkowej jed- 103

5 nostki produktu jest mniejszy niż przyrost kosztu całkowitego spowodowany produkcją dodatkowej jednostki produktu. Wówczas należy ograniczyć sprzedaż tak, aby zmiana utargu całkowitego spowodowana zmianą wielkości sprzedaży była taka sama jak zmiana kosztu całkowitego wywołana zmianą wielkości produkcji. Wówczas utarg krańcowy równa się kosztowi krańcowemu. Gdy ten warunek jest osiągnięty przedsiębiorstwo osiąga optimum ekonomiczne i nie opłaca mu się zmieniać rozmiarów produkcji. Warunek ten obowiązuje niezależnie od tego na jakim rodzaju rynku działa przedsiębiorstwo. W warunkach konkurencji doskonałej zysk maksymalny oznacza powierzchnia znajdująca się między krzywą utargu krańcowego i kosztu krańcowego. Ilustracja 8.2 przedstawia równowagę przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej. W punkcie E utarg krańcowy zrównuje się z kosztem krańcowym. Przedsiębiorstwo osiąga zysk, ponieważ utarg całkowity przewyższa koszt całkowity. Na ilustracji 8.2 pole 0 e EP 1 oznacza utarg całkowity. Natomiast pole 0 e GA oznacza koszt całkowity. Prostokąt AGEP 1 oznacza zysk przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej. Niekiedy zdarza się, że koszty całkowite przewyższają utarg całkowity. Przedsiębiorstwo wtedy osiąga stratę. Pojawia się wtedy pytanie, kiedy należy zaniechać produkcję? Gdzie znajduje się punkt graniczny, do którego przedsiębiorstwo może tolerować stratę? P KK P 1 A ZYSK E G UP=UK e 104 Il Zysk przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej Ilustracja 8.3 przedstawia dwa punkty graniczne rentowności przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej.

6 Cena koszty KK P E D 1 =P 1 =UP 1 =UK 1 KZP P 1 E 1 D=P=UP=UK Il Punkty graniczne rentowności przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej W punkcie E utarg całkowity równa się kosztowi całkowitemu. Przedsiębiorstwo osiąga zysk zerowy. Jest to punkt graniczny rentowności przedsiębiorstwa. Każda cena powyżej P oznacza, że P>. Przedsiębiorstwo osiąga wtedy zysk dodatni. Jeżeli cena spadnie poniżej P, wówczas produkcja jest jeszcze dopuszczalna w krótkim czasie, mimo że przedsiębiorstwo ponosi straty. Cena jest niższa od kosztu przeciętnego, na który składa się koszt stały przeciętny oraz koszt zmienny przeciętny. Przedsiębiorstwo nie pokrywa kosztów stałych, natomiast w dalszym ciągu odtwarza majątek obrotowy. Może utrzymać produkcję i przeczekać trudny czas, aż zmieni się cena lub przedsiębiorstwo podejmie inny rodzaj produkcji. Punkt E 1 jest to drugi próg, który z kolei określa moment zaprzestania produkcji i zamknięcia przedsiębiorstwa. Produkcja staje się całkowicie nieopłacalna, jeżeli cena spadnie poniżej P 1. Cena nie pokrywa wtedy kosztu zmiennego przeciętnego. Firma nie pokrywa nawet kosztów zakupu materiałów zużywanych bezpośrednio do produkcji wyrobów. Punkt zamknięcia przedsiębiorstwa charakteryzuje się tym, że koszt zmienny przeciętny, który przecina się z krzywą kosztu krańcowego, równa się cenie. Zadanie 23 Funkcja kosztów całkowitych przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej dana jest wzorem: KC = Cena rynkowa dobra X wynosi 10 jednostek. Przy jakiej wielkości produkcji przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności? 105

7 Rozwiązanie: Przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności kiedy UC = KC UC = *P UC = 10* 10* = = 0 Obliczamy wielkość produkcji, przy której przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności rozwiązując powyższe równanie kwadratowe. Obliczamy współczynnik = b 2 4ac: =169-4*1*40 =9 =3 Obliczamy pierwiastki równania kwadratowego ze wzorów: 1 = ( b )2a oraz 2 = ( b + )2a 1 = 5 2 = 8 Przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności produkując 5 lub 8 sztuk produktu. Dla tych wielkości produkcji cena jest równa kosztowi przeciętnemu. Punkty graniczne rentowności przedsiębiorstwa dla produkcji 5 i 8 sztuk produktu zostały przedstawione na ilustracji 8.4. P UK UP 10 D=P=UP=UK 5 8 Il Punkty graniczne rentowności przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej dla produkcji w wysokości 5 i 8 sztuk produktu 106

8 Zadanie 24 Mając poniższe dane, oblicz zysk lub stratę przedsiębiorstwa. Czy przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze? Czy należy zamknąć przedsiębiorstwo? P = 10 = 100 KC = 1000 KK = 10 jest dla wyżej podanej wielkości produkcji minimalny. Rozwiązanie: Obliczamy wynik finansowy jako różnicę między utargiem całkowitym i kosztem całkowitym. Wynik finansowy oznaczamy jako Wf. Utarg całkowity, który nie został podany w zadaniu, można obliczyć jako iloczyn ceny i ilości sprzedanych jednostek. UC = *P UC = Wf = UC KC Wf = Wf = 0 Przedsiębiorstwo nie osiąga ani zysków, ani strat. Krzywa kosztu przeciętnego osiąga minimum, zatem w tym punkcie przecina się z krzywą kosztu krańcowego. w punkcie przecięcia się z KK osiąga wartość 10. Cena także wynosi 10. Przedsiębiorstwo znajduje się w równowadze, ponieważ UK = KK. Każda zmiana wielkości produkcji będzie powodować pogorszenie wyniku finansowego. Dlatego nie ma bodźców, aby zmieniać wielkość produkcji. Ponieważ cena jest wyższa niż KZP, nie należy zamykać przedsiębiorstwa. Równowagę przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej obrazuje ilustracja

9 P UK KK UP KK 10 min Il Równowaga przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej 108 Zadanie 25 Dysponując poniższymi danymi, co można powiedzieć o sytuacji przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej? Czy osiąga zysk, czy stratę oraz czy należy zamknąć przedsiębiorstwo? = 1000 P = 5 KS = 2000 KK = 5 KZP = 5,5 Rozwiązanie: UC = *P UC = 5000 KZP = KZ/ KZ = KZP* KZ = 5,5*1000 KZ = 5500 KC = KS + KZ KC = KC = 7500 Wf = UC KC

10 Wf = Wf = 2500 W celu wyznaczenia wyniku finansowego przedsiębiorstwa w sposób graficzny musimy obliczyć koszt przeciętny: = KC/ = 7,5 Strata przedsiębiorstwa została przedstawiona w sposób graficzny na ilustracji 8.6. Przedsiębiorstwo ponosi stratę w wysokości 2500 jednostek pieniężnych. Jednocześnie cena nie pokrywa KZP. Zatem z ekonomicznego punktu widzenia należy zamknąć przedsiębiorstwo. Il Strata przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej Zadanie 26 Dysponując poniższymi danymi oblicz zysk lub stratę przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej. Czy przy istniejących cenach oraz wysokości kosztów należy kontynuować produkcję? = 1000 P = 7,5 KS = 3000 KK = 7,5 KZ =

11 Rozwiązanie: UC = *P UC = 7500 KC = KS + KZ KC = Wf = UC KC Wf = 3500 Obliczamy i KZP w celu ustalenia, czy należy zamknąć przedsiębiorstwo. = KC/ = 11 KZP = KZ/ KZP = 8 Wynik przedsiębiorstwa został przedstawiony w sposób graficzny na ilustracji 8.7. Przedsiębiorstwo ponosi stratę w wysokości 3500 jednostek pieniężnych. Jednocześnie cena nie pokrywa KZP. Zatem należy zamknąć to przedsiębiorstwo. Il Strata przedsiębiorstwa działającego w warunkach konkurencji doskonałej Monopol Monopol jest jednym ze stanów konkurencji niedoskonałej. Konkurencja niedoskonała występuje w takiej gałęzi lub grupie gałęzi, w których pojedynczy sprzedawca stoi wobec opadającej krzywej popytu na swój produkt i tym samym ma 110

12 jakiś stopień kontroli nad ceną 44. Z sytuacją monopolistyczną mamy do czynienia, kiedy cały rynek danego wyrobu jest kontrolowany przez jednego producenta. Podstawowe założenia monopolu brzmią 45 : 1. Produkowany jest odrębny produkt nie posiadający bliskich substytutów. 2. Istnieje wyłączność produkcji i sprzedaży. 3. Producent posiada doskonałą wiedzę o rynku. 4. Wejście na rynek dla innych sprzedawców jest ograniczone. 5. Odbiorcy nie mają wpływu na cenę. Przedsiębiorstwo jest cenodawcą. 6. Celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. Istotą monopolu jest jego siła rynkowa, pozwalająca panować nad ceną wyrobu. Czasem produkt monopolu ma dalsze substytuty. Ograniczenie wejścia na rynek często wynika z opanowania źródeł surowców. Czynnikiem ograniczającym jest także zapotrzebowanie na wysoki kapitał początkowy konieczny dla uruchomienia produkcji. Przedsiębiorstwo monopolistyczne często także ma opanowane kanały dystrybucji. Często ograniczeniem wejścia na rynek są licencje rządowe i koncesje. Krzywa popytu monopolu jest ujemnie nachylona. Posiada określoną elastyczność w przeciwieństwie do modelu konkurencji doskonałej, gdzie krzywa popytu jest doskonale elastyczna. Zwiększenie rozmiarów sprzedaży wiąże się ze zmniejszeniem ceny, natomiast mniejsza ilość może być sprzedawana po wyższej cenie. Ujemne nachylenie krzywej popytu powoduje, że utarg krańcowy przestaje być równy utargowi przeciętnemu. W przypadku monopolu krzywa utargu krańcowego nie pokrywa się z krzywą popytu. Utarg całkowity nie rośnie w nieskończoność, tak jak ma to miejsce w przypadku konkurencji doskonałej. Na początku rośnie on wraz ze wzrostem produkcji, następnie osiąga ekstremum typu maksimum i zaczyna spadać. W punkcie, w którym utarg całkowity osiąga swoje maksimum utarg krańcowy równa się zero. W dalszym ciągu monopolista nie będzie zainteresowany zwiększaniem produkcji, ponieważ utarg całkowity zacznie spadać. Na odcinku, na którym krzywa popytu jest nieelastyczna zwiększenie sprzedaży o dodatkową jednostkę przy niższej cenie spowoduje zmniejszenie się utargu całkowitego. Utarg krańcowy będzie mniejszy od zera. Zależność między krzywą popytu przedsiębiorstwa działającego w warunkach monopolu a wielkością utargu całkowitego przedstawia ilustracja P.A. Samuelson, Ekonomia. t.1, PWN, Warszawa 1995, s Z. Wiszniewski, Mikroekonomia współczesna..., op. cit., s

13 Il Krzywa popytu przedsiębiorstwa działającego w warunkach monopolu i jej wpływ na wielkość utargu całkowitego Przedsiębiorstwo monopolistyczne działa w celu maksymalizacji zysku lub minimalizacji straty. Dlatego ustali wielkość produkcji na poziomie, przy jakim utarg krańcowy równy jest kosztowi krańcowemu. Punkt, w którym utarg krańcowy równa się kosztowi krańcowemu nazywa się punktem równowagi monopolu lub punktem Cournota. W tym punkcie znajduje się optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa monopolistycznego. Cena wyznaczona w punkcie przecięcia krzywej popytu z wielkością produkcji maksymalizującej zysk lub minimalizującej stratę monopolu nosi nazwę ceny monopolowej. Cena monopolowa Pm oraz wielkość produkcji maksymalizująca zysk m została przestawiona na ilustracji

14 P P m D m UK Zysk i strata monopolu Il Wyznaczanie ceny monopolowej W celu przedstawienia zysku monopolu na krzywą ceny nakładamy krzywą całkowitych kosztów przeciętnych oraz krzywą kosztu krańcowego. Zysk monopolu odpowiada różnicy między utargiem całkowitym a kosztem całkowitym. Utarg całkowity przedsiębiorstwa jest iloczynem ceny i ilości sprzedanych jednostek. Na ilustracji 8.10 obrazującej zysk monopolu utargowi całkowitemu odpowiada pole prostokąta 0CP M. Kosztowi całkowitemu odpowiada pole prostokąta 0BA. Jest to obszar poniżej krzywej kosztu przeciętnego przedsiębiorstwa. Koszt całkowity jest ilorazem Kosztu przeciętnego i ilości sprzedanych jednostek produktu. Zysk monopolu to obszar AP m CB. P KK Pm C ZYSK A B D UK Il Zysk monopolu 113

15 Pozycja monopolistyczna nie gwarantuje osiągania zysku. Monopol może być nierentowny i przynosić straty. Na ilustracji 8.11 utarg całkowity przedsiębiorstwa przedstawia obszar P m B0. Koszt całkowity przedstawia obszar 0AC. Prostokąt odpowiadający kosztowi całkowitemu jest większy niż prostokąt odpowiadający utargowi całkowitemu. Ujemną różnicę między utargiem całkowitym a kosztem całkowitym przedstawia obszar P m ACB. Obszar ten to strata monopolu. P KK A Pm STRATA C B D UK Zadanie 27 Il Strata monopolu Funkcja ceny monopolu dana jest wzorem: P = 300 Funkcja kosztu całkowitego dana jest wzorem: KC = Czy przedsiębiorstwo osiąga zysk czy stratę? Ile wynosi cena monopolowa? Rozwiązanie: UC = *P Jeżeli P=300-, to UC = UK = Jeżeli KC = , to KK = 2 Obliczamy wielkość produkcji maksymalizującej zysk lub minimalizującej stratę, przyrównując utarg krańcowy z kosztem krańcowym: = = 4 = 75 Następnie obliczamy cenę monopolową. 114

16 P = P = 225 Wf = UC KC Wf = ( ) Wynik finansowy dla wielkości produkcji wynoszącej 75 jednostek wynosi Przedsiębiorstwo osiąga zysk w wysokości jednostek pieniężnych. W celu wyznaczenia wyniku finansowego monopolu w sposób graficzny musimy obliczyć, ile wynosi koszt przeciętny dla wielkości produkcji maksymalizującej zysk. Koszt całkowity przeciętny otrzymujemy dzieląc koszt całkowity przez wielkość : = KC/ = 300/ + Ponieważ przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk produkując 75 jednostek produktu, obliczamy, ile wynosi koszt przeciętny dla tej wielkości produkcji. Dla wielkości produkcji wynoszącej 75 jednostek koszt przeciętny wynosi 79 ( = 300/ ). Ilustracja 8.12 przedstawia zysk monopolu. P 300 KK 225 ZYSK 79 D UK 300 Il Zysk monopolu Zysk możemy również obliczyć jako pole prostokąta (225-79)*75 =

17 Zadanie 28 Czy dla poniższych warunków przedsiębiorstwo osiąga zysk czy stratę? P = KC = Rozwiązanie: UC = *P Jeżeli P = 2 = 100, to UC = UK = KK = Przedsiębiorstwo wytwarza wielkość produkcji maksymalizującej zysk lub minimalizującej stratę, gdy UK = KK: = Wielkość produkcji maksymalizującej zysk, lub minimalizującej stratę wynosi: = 15 Następnie obliczamy cenę monopolową. P = 2* Dla produkcji = 15 cena monopolowa P = 70. Obliczamy wynik finansowy przedsiębiorstwa: Wf = UC KC Wf = ( ) Wynik finansowy dla wielkości produkcji wynoszącej 15 sztuk wynosi 375. Przedsiębiorstwo osiąga stratę w wysokości 375 jednostek pieniężnych. W celu przedstawienia straty przedsiębiorstwa w sposób graficzny musimy obliczyć, ile wynosi koszt przeciętny dla wielkości produkcji minimalizującej stratę. Dzielimy funkcję kosztu całkowitego przez wielkość i otrzymujemy funkcję kosztu przeciętnego: = KC/ = 1050/ Dla wielkości produkcji minimalizującej stratę = 15 koszt przeciętny wynosi 95. Strata przedsiębiorstwa została przedstawiona w sposób graficzny na ilustracji

18 P KK STRATA 10 D UK 50 Il Strata monopolu Stratę można również obliczyć jako pole prostokąta (95 70)*15 = 375. Model monopolu, który leży na przeciwległym krańcu do modelu konkurencji doskonałej jest pewną abstrakcją. Pomiędzy konkurencją doskonałą a monopolem istnieją pośrednie formy konkurencji, takie jak konkurencja monopolistyczna oraz oligopol. Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna istnieje na rynkach, gdzie firmy wytwarzają produkty, które są bliskimi, ale nie doskonałymi substytutami. Oferowane produkty są bardzo podobne do siebie pod względem fizycznym, ale są zróżnicowane pod względem ekonomicznym. Różnią się wyglądem, marką, opakowaniem, obsługą posprzedażną. Zdaniem E. Chamberlaina, należy grupować firmy wytwarzające podobne produkty w ramach grup produktowych W każdej grupie produktowej istnieje na tyle duża ilość firm, że każda może prowadzić swoją politykę. 2. Istnieje duża swoboda wejścia i wyjścia z grupy produktowej. 3. Krzywe popytu i kosztów są takie same dla wszystkich firm w grupie produktowej. 4. Krzywe kosztów firm w grupie nie przesuwają się wraz ze zmianami rozmiarów grupy i jej łącznej produkcji. 46 Z. Wiszniewski, Mikroekonomia współczesna.., op. cit., s