Szlakiem powstania wielkopolskiego - trasa wycieczki

Transkrypt

1 O Poznaniu Fakty na szybko Miasto na prawach powiatu w zachodniej Polsce, położone na Pojezierzu Wielkopolskim, nad rzeką Wartą, u ujścia Cybiny. Historyczna stolica Wielkopolski, miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego, od 1999 r. siedziba władz województwa wielkopolskiego i powiatu poznańskiego. Piąte pod względem liczby ludności miasto w Polsce (541,6 tys. mieszkańców) i ósme pod względem powierzchni (262 km²). Poznań wraz z powiatem poznańskim i gminami Oborniki, Skoki, Szamotuły i Śrem tworzy aglomerację poznańską zamieszkaną przez ok. 1 mln osób. Miasto jest istotnym węzłem drogowym i kolejowym, funkcjonuje tu również międzynarodowy port lotniczy. Poznań jest ośrodkiem przemysłu, handlu, logistyki i turystyki. Funkcjonują tu Międzynarodowe Targi Poznańskie największe i najstarsze centrum wystawiennicze w Polsce. Poznań to ośrodek akademicki, naukowy i kulturalny. W 26 szkołach wyższych studiuje blisko 120 tys. osób. Działają tu m.in.: opera, filharmonia, balet, teatry, kina, muzea, galerie sztuki, orkiestry i zespoły folklorystyczne. Patronami miasta Poznania są apostołowie Piotr i Paweł, święci Kościoła katolickiego. Święto miasta jest obchodzone 29 czerwca. Autorzy: Estera Lipman Emilia Rogelet Maksymilian Firkowski Maksymilian Ogorzałek Adam Pawłowski

2 Miasto w dwudziestoleciu międzywojennym Poznań po I wojnie światowej przeżył szeroko pojęty rozwój demograficzny, przemysłowy, kulturalny. Miasto powiększyło się w tym okresie prawie dwukrotnie ze 150 tysięcy w 1918 roku do 275 tysięcy w 1939 roku. Struktura społeczeństwa uległa gruntownej zmianie. Tuż przed I wojną światową w mieście było ponad 40% Niemców, w 1939 roku natomiast już zaledwie 6 tysięcy. W roku 1929 miasto zorganizowało i przeprowadziło Powszechną Wystawę Krajową prezentującą dorobek niepodległej Rzeczypospolitej. Zwiedziło ją około 4,5 miliona zwiedzających. Targi Poznańskie, które rozpoczęły swą działalność w Poznaniu w 1921 roku znacząco wpłynęły na rozwój miasta, przyczyniając się nie tylko do budowy wielu hal targowych ale także do powstania wielkiej ilości gmachów publicznych, w tym kilku teatrów. Targi te od 1925 roku miały zasięg międzynarodowy. W tym czasie w Poznaniu postępowała również rozbudowa infrastruktury komunalnej, znacząco poprawiając poziom życia mieszkańców. Na terenach już zabudowanych wprowadzano bloki mieszkalne, rezygnując jednocześnie stopniowo z budowy kamienic. Powstawały nowe zakłady przemysłowe głównie o charakterze metalurgicznym, maszynowym, chemicznym, elektrotechnicznym i spożywczym. W 1919 roku utworzono Uniwersytet Poznański oraz lokalny oddział Związku Literatów Polskich, którego prezesem został Władysław Reymont. W późniejszych latach powstało także kilka innych szkół wyższych. 1

3 Powstanie Wielkopolskie Powstanie Wielkopolskie - zbrojne powstanie polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej, toczące się na przełomie lat Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Rzeczypospolitej. Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 w Poznaniu, podczas wizyty powracającego do Polski Ignacego Jana Paderewskiego, który w drodze do Warszawy przybył 26 grudnia do Poznania. Tego samego dnia Paderewski wygłosił przemówienie do swoich rodaków licznie zgromadzonych przed hotelem Bazar. Nazajutrz, 27 grudnia, Niemcy urządzili swoją paradę wojskową zrywano polskie i koalicyjne flagi, napadano na polskie instytucje doszło do zamieszek, w wyniku których wywiązała się walka, podjęta następnie przez oddziały kierowane przez Polską Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego. Powstańcy w krótkim czasie opanowali niemal całą Prowincję Poznańską. Zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu w Compiègne z 11 listopada 1918 kończącego I wojnę światową. Było to jedno z czterech, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku, powstania sejneńskiego w 1919 roku oraz drugiego powstania śląskiego w 1920 roku, zwycięskich powstań w dziejach Polski. Pierwsze z polskich powstań z tamtego okresu, które umożliwiło realizację wszystkich założonych celów. 2

4 Cel wycieczki Broszura proponuje przykładową trasę, którą może objąć osoba lub grupa osób, podczas zwiedzania miasta Poznań. Wycieczka Szlakiem powstania wielkopolskiego jest skierowana do młodzieży licealnej, ale zarówno starsi, jaki i młodsi miłośnicy historii także wiele z niej wyniosą. Naszym głównym celem jest przybliżenie zwiedzającym historii Powstania Wielkopolskiego i oprowadzenie po miejscach z nim związanych. Podczas wycieczki, uczestnicy będą mieli szansę oglądać m.in. miejsce pierwszej ofiary oraz dawną siedzibę sztabu powstania. Młodzież, która historię poznaje w dużej części z podręczników, otrzyma szansę doświadczenia na własnej skórze wydarzeń z 27 grudnia

5 Punkty turystyczne Plan proponowanej trasy obejmuje: 1. Wielkopolskie Muzeum Niepodległości 2. Hotel Bazar Prestiżowy hotel w Poznaniu; od 1987 w odbudowie. Było to miejsce noclegowe Ignacego Jana Paderewskiego, którego przemówienie z okna w dniu 26 grudnia 1918 uruchomiło kaskadę zdarzeń, które doprowadziły do wybuchu powstania wielkopolskiego. 3. Plac Wolności(dawny Wilhelmsplatz) Powstańcy złożyli tam uroczystą przysięgę. 4. ul. Ratajczaka Miejsce pierwszej ofiary powstania i walki o Prezydium Policji. 5. Hotel Royal Dawna siedziba sztabu powstania. 6. Park Izabeli i Jarogniewa Drwęskich Znajduje się tam Pomnik Powstańców Wielkopolskich 4

6 1 Wielkopolskie Muzeum Niepodległości Muzeum dokumentuje wybuch i przebieg Powstania wielkopolskiego w latach Poza tym przedstawia dzieje ruchu niepodległościowego Wielkopolski od pierwszej połowy XIX wieku do końca dwudziestolecia międzywojennego. Zbiory obejmują materiały ikonograficzne (fotografia, rysunek, malarstwo, rzeźba), dokumenty, umundurowanie, militaria, sztandary i odznaczenia. Zbiory udostępniono dla zwiedzających 18 grudnia Muzeum powstało w miejsce dawnego Muzeum Historii Ruchu Robotniczego, istniejącego od 1961 roku. Wystawa stała Muzeum jest nowoczesną, atrakcyjną dla widza formą przekazu historycznego i muzealnego na temat Powstania Wielkopolskiego. Wystawę uzupełniają liczne multimedia. 2 Hotel Bazar 26 grudnia 1918 roku o godz. 21:10 na poznański dworzec boczny (cesarski) wjechał skład z mistrzem Paderewskim. Niemcy podjęli ostatnią próbę zatrzymania nieproszonego gościa. Było już jednak za późno. Niemieckich oficerów zatrzymano, nic nie dało również wyłączenie światła w całym Poznaniu. Przygotowani Polacy witali dostojnego gościa przy blasku kilkuset pochodni. W ten sposób Niemcy nieświadomie dali możliwość stworzenia niepowtarzalnej atmosfery tego wydarzenia. Po powitalnych przemówieniach i odśpiewaniu patriotycznych pieśni gości przewieziono do hotelu Bazar. Przed hotelem małżeństwo Paderewskich oraz pozostałych delegatów przywitał komitet powitalny z prezydentem Poznania Jarogniewem Drwęskim na czele oraz członkowie Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej. Z okna nad wejściem do hotelu Bazar światowej sławy pianista przemówił do zgromadzonej na Wilhelmplatz (dzisiejszy plac Wolności) rzeszy poznaniaków. 27 grudnia 1918 roku zorganizowano manifestacyjne pochody dzieci, które maszerowały pod Bazar, radośnie wiwatując chorągiewkami. Niemcy, widząc spodziewaną euforię Polaków, przystąpili do podjęcia ostatecznej próby utrzymania status quo sprzed przyjazdu pianisty. Aktywni 1 Odwach; Stary Rynek; , Poznań 2 ul. Paderewskiego 7; , Poznań 5

7 miejscowi Niemcy i grupy żołnierzy z 6. pułku grenadierów zorganizowali kontrpochód, kierując się spod koszar na skrzyżowaniu obecnych ulic Szylinga oraz Bukowskiej, przez ul. Zwierzyniecką (zebranie na terenie ogrodu zoologicznego), dalej ul. św. Marcin, niszcząc po drodze siedzibę Komisariatu NRL, w kierunku placu Wolności. W trakcie manifestacji przynależności tych ziem do Rzeszy Niemieckiej zrywano zawieszane na balkonach prywatnych mieszkań flagi państw ententy.. W gotowości bojowej czekały polskie oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej. Przed godziną 17 sytuacja wymknęła się spod kontroli. Padł pierwszy strzał Wybuchło powstanie. 3 Plac Wolności (dawny Wilhelmsplatz) Plac w Poznaniu znajdujący się na zachód od średniowiecznej części miasta. Jest to prostokątna płaszczyzna o wymiarach 85 na 205 m o osi długiej zorientowanej równoleżnikowo. Otoczony od północy, wschodu i południa jezdniami. Na jezdni południowej znajduje się pojedynczy tor tramwajowy dla ruchu ze wschodu na zachód (jego uzupełnienie stanowi torowisko na ul. św. Marcin). W okolicy tego największego w śródmieściu Poznania placu w dniu 27 grudnia 1918 r. rozpoczęły się - początkowo nieco chaotyczne, a później już bardziej zorganizowane - działania powstańcze. Miesiąc później, po sukcesach armii gen. Józefa Dowbora Muśnickiego, 26 stycznia 1919 r. na dawnym placu Wilhelma odbyła się tłumna uroczystość. 3 Plac Wolności w Poznaniu; , Poznań 6

8 Żołnierze Armii Wielkopolskiej wraz z jej główn odowodzącym, gen. Józefem Dowborem-Muśnickim złożyli na zaśnieżonym placu uroczystą przysięgę. Tekst przysięgi stawiał sprawę jasno: żołnierze Armii Wielkopolskiej staną się po zwycięstwie żołnierzami Wojska Polskiego zjednoczonej Rzeczpospolitej. Podniosły moment przysięgi na Pla cu Wolności upamiętnia dziś tablica, leżąca na płycie placu, przed schodami prowadzącymi do gmachu Arkadii. Codziennie przechodzą po niej dziesiątki poznaniaków. 4 ul. Ratajczaka Pierwszym oddziałem powstańczym, który dotarł pod Hotel Bazar była stuosobowa wojskowa kompania wildecka Straży Ludowej, dowodzona przez Antoniego Wysockiego. Dowódcy polscy wydali rozkaz zdobycia Prezydium Policji, obsadzonego przez Niemców. W walkach o ten budynek poległ pierwszy powstaniec wielkopolski w Poznaniu, Franciszek Ratajczak (śmiertelnie ranny, zmarł po przewiezieniu do szpitala). Walki o ten budynek zakończyły się w nocy, kiedy to zawarto polsko-niemieckie porozumienie, na mocy którego Niemcy mogli opuścić Prezydium z bronią w ręku. Zastąpiły ich oddziały Straży Ludowej. 5 Hotel Royal Od samego początku hotel był nie tylko świadkiem doniosłych wydarzeń historycznych, ale również aktywnie przyczynił się do uzupełnienia kart historii Poznania. Na przełomie lat 1918 i 1919 budynek stanowił siedzibę dowództwa głównego Powstania Wielkopolskiego, skąd Stanisław Taczak, Stanisław Łaciński oraz Bogdan Hulewicz kierowali walkami narodowo-wyzwoleńczymi. O wyborze tym zadecydowały przede wszystkim położenie i dogodne rozlokowanie pomieszczeń hotelowych. Po przeniesieniu siedziby, działalność sztabu nadal korzystała z pomocy i uprzejmości właścicieli hotelu. Ciekawostką jest fakt, iż jeden z pierwszych aktów podpisanych przez Stanisława Taczaka wmurowano w ścianę budynku. Jego miejsce jednak pozostanie tajemnicą rodzinną ówczesnych właścicieli i ich potomków. 4 ul. Ratajczaka, Poznań 5 ul. Św. Marcin 71; , Poznań 7

9 6 Park Izabeli i Jarogniewa Drwęskich Zabytkowy park w Poznaniu. Znajduje się w nim Pomnik Powstańców Wielkopolskich - 17-metrowy monument pokryty szarym granitem. Obelisk ozdobiono na wysokości 6 metrów płaskorzeźbami przypominającymi historię Najdłuższej Wojny Nowoczesnej Europy: na froncie orzeł, a po bokach strajk dzieci wrzesińskich, wóz Drzymały, postać Marcina Kasprzaka wśród robotników i śmierć pierwszego powstańca Franciszka Ratajczaka. Obok obelisku stoi rzeźba przedstawiająca dwóch powstańców oficera z szablą i szeregowca strzelca z karabinem. W 1988 r. przebudowano otoczenie pomnika (według projektu Jerzego Nowakowskiego) powstał plac apelowy o powierzchni 1800 m². 6 Kwartał ulic: Królowej Jadwigi - Górna Wilda - Niedziałkowskiego - Topolowa - Wierzbięcice; Poznań 8

10 Pozostałe szczegóły Trasę wycieczki można pokonać pieszo, rowerem lub samochodem. Całkowity czas trwania to ok. 2,5-3.5 godziny. Jedyna płatna atrakcja to Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Za wstęp pobierana jest opłata w wysokości: 8zł/os (bilet normalny) 4zł/os (bilet ulgowy) 9

11 Bibliografia Przysiega_powstancow_na_pl Wolnosci.html 10

12 Automatyczny spis treści O Poznaniu Fakty na szybko Miasto w dwudziestoleciu międzywojennym Powstanie Wielkopolskie Cel wycieczki Punkty turystyczne Wielkopolskie Muzeum Niepodległości Hotel Bazar Plac Wolności Ul. Ratajczaka Hotel Royal Park Izabeli i Jarogniewa Drwęskich Pozostałe szczegóły Bibliografia 11