REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT KWARTALNY II/2014

Transkrypt

1 REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT KWARTALNY II/2014 Katowice-Kraków 2014

2 1. Warunki pogodowe w 2 kwartale 2014 roku Średnia kwartalna temperatura powietrza w Beskidzie Śląskim wyznaczona na podstawie wskaźników z 5 stacji reprezentujących warunki w obrębie masywu Wiślańskiego wyniosła 11,7 C to jest o 1,8 C więcej od średniej wieloletniej dla tego obszaru. Również średnia maksymalna i minimalna temperatura powietrza były w II kwartale 2014 roku wyższe od przeciętnej, odpowiednio o 3,0 oraz 0,9 C. Najwyższa zanotowana temperatura powietrza wyniosła 32,2 C w dniu 9 czerwca w Górkach Wielkich, najniższa w II kwartale 2014 roku wystąpiła w dniu 15 kwietnia na Skrzycznem i wyniosła -5,0 C przy powierzchni gleby. Tabela 1. Temperatura powietrza (2 kwartał 2014) Stacja Średnia Średnia maksymalna Średnia minimalna Absolutna maksymalna Absolutna minimalna Skrzyczne 7,6 11,2 4,6 24,2-4,4 Wyrchczadeczka 11,5 16,5 7,4 30,6-0,3 Wisła Malinka 11,4 17,1 5,8 30,6-2,4 Ostre 11,6 17,4 6,6 30,2-1,3 Ustroń 12,4 17,5 7,7 30,4-0,3 Woleństwo 13,6 18,7 8,1 32,2-0,3 Wielka Łąka 12,3 17,5 7,7 30,4-0,3 Pruchna 13,6 20,3 8,2 33,4-0,3 Nickulina 10,9 17,5 4,8 31,3-4,2 Meteorologiczny okres wegetacyjny w Beskidzie Śląskim rozpoczął się 10 kwietnia (± 8 dni), leśny okres wegetacyjny w zależności od lokalizacji między 18 a 25 kwietnia. Ostatni przymrozek w dolinach zanotowano w dniach 5-7 maja, na wzniesieniach maja. W drugim kwartale zakończyła się termiczna wiosna (5 TD 10 C ) termin ten przypadł na połowę kwietnia; późna wiosna natomiast trwała przeciętnie od 20 kwietnia do 5 czerwca. Meteorologiczne lato, ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 15 C rozpoczęło się między 10 a 12 czerwca 2014 roku. W stosunku do danych z wielolecia najcieplejsza pora roku rozpoczęła się o 15 dni wcześniej, z kolei późna wiosna trwała o 13 dni krócej aniżeli w latach ubiegłych. 2

3 Tabela 2. Opady atmosferyczne (2 kwartał 2014) Stacja Suma Liczba dni Najwyższy Obfitość z opadem opad dobowy opadu Skrzyczne 374, ,2 6,56 Wyrchczadeczka 253, ,4 5,08 Wisła Malinka 354, ,0 6,56 Ostre 214, ,8 5,36 Ustroń 419, ,0 6,87 Woleństwo 293, ,8 7,35 Wielka Łąka 330, ,0 5,90 Pruchna 268, ,1 7,88 Nickulina 491, ,8 10,68 Suma opadów w obrębie masywu głównego wyniosła w drugim kwartale 2014 roku przeciętnie 315 mm, co stanowi 90% normy wieloletniej. Na uwagę zasługuje bardzo wysoka suma opadów w maju. W niektórych lokalizacjach suma miesięczna osiągnęła ponad 230 mm. Najdłuższe okresy bezopadowe wyniosły 14 dni, głównie na przełomie maja i czerwca. Pod okapem drzewostanu najdłuższy ciąg dni bez opadu tj. 21 zdarzył się w okresie od końca maja do połowy czerwca (Nadleśnictwo Wisła, Obręb Istebna). Tabela 3. Wilgotność powietrza (2 kwartał 2014) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna minimalna Skrzyczne 77,5 84,7 66,5 34,1 Wyrchczadeczka 79,6 94,4 58,3 23,4 Wisła Malinka 80,0 97,6 55,8 30,0 Ostre 81,3 95,5 56,7 32,1 Ustroń 78,6 94,5 56,6 32,0 Woleństwo 79,9 93,0 57,1 33,9 Wielka Łąka 78,6 94,5 56,7 32,0 Pruchna 78,4 94,9 55,2 29,0 Nickulina 79,3 96,9 52,9 22,0 Średnia kwartalna wilgotność powietrza wyniosła 79,2% i była o 0,5% % niższa od średniej wieloletniej dla tego okresu. W dolinach różnica była podobna i wy- 3

4 niosła od 0,5 do 1,0%. W maju kilkakrotnie wilgotność względna powietrza w ciągu dnia zmniejszała się do poziomu 30 procent. Tabela 4. Wiatr (2 kwartał 2014) Stacja Średnia Średnia Średnia Absolutna maksymalna minimalna maksymalna Skrzyczne 3,85 5,81 1,47 29,5 Wyrchczadeczka 0,71 2,53 0,12 17,0 Wisła Malinka 1,10 10,2 0,10 17,9 Ostre 0,67 10,7 0,10 12,1 Ustroń 1,40 10,8 0,24 15,6 Woleństwo 0,35 11,9 0,00 9,8 Wielka Łąka 1,45 10,8 0,25 15,6 Pruchna 0,32 12,2 0,00 11,6 Nickulina 0,94 9,8 0,00 14,3 Średnia prędkość wiatru w Beskidzie Śląskim na wypukłych formach terenu wyniosła 2,5 m s -1, w dolinach od 0,6 do 1,2 m s -1. Przeważający kierunek adwekcji w drugim kwartale 2014 roku to kwadrant północny. Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających ekosystemom leśnym w pierwszym kwartale 2014 roku w Beskidzie Śląskim należy zaliczyć: 1. Bardzo wysoki wskaźnik THW (index temperaturowo-wilgotnościowowiatrowy) w dniach od 9 do 10 czerwca 2014 roku, wartość od 29,6 do 30,,2 oznaczające bardzo duży stres wilgotnościowy w przygruntowej warstwie powietrza. 2. Jeden przypadek bardzo silnego wiatru na wzniesieniach w przedziale wysokości od 800 do 1200 m n.p.m., 15 maja zanotowano wiatr wiejący ze średnią prędkością 17 m s -1 i porywami do 29 m s Wyjątkowo obfite opady atmosferyczne w dniach od 14 do 16 maja 2014 roku. Rekordowa suma dobowa zanotowana została w Leśnictwie Nickulina, w dniu 15 maja spadło tam 105 mm wody na m 2. W ciągu 3 dni suma wyniosła 183 mm co daje wynik o 50% większy aniżeli średnia wieloletnia dla całego miesiąca (116,0 mm). W Ustroniu w dniach od 14 do 16 maja spadło w sumie 161 mm wody, był to rekordowy o tej porze roku opad. 4

5 Na początku kwietnia 2014 roku w Nadleśnictwie Ujsoły, w Leśnictwie Nickulina, uruchomiono automatyczną stację meteorologiczną wyposażoną w zestaw urządzeń do monitorowania warunków fizycznych powietrza w obrębie gospodarstwa szkółkarskiego. W drugim kwartale 2014 roku stacja zapisała się w historii pomiarów instrumentalnych notowaniem rekordowo wysokiego opadu atmosferycznego tj. 104,8 mm wody w dniu 15 maja Wynik ten jest o 5% wyższy aniżeli norma miesięczna ( ) dla tej lokalizacji. Fot. 1. Automatyczna stacja meteorologiczna w Leśnictwie Nickulina, Nadleśnictwo Ujsoły (fot. G. Durło) 5

6 Objaśnienia 1. Czynnik deszczowy Langa R LAN = t gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t średnia roczna temperatura powietrza ( o C) Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu 1 < 40 Suchy Wilgotny 3 > 160 Mokry 2. Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%) i 12 = Rr Ri = 12 Wn = 100 R i 1 r gdzie: Ri suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); Rr suma roczna opadu Atmosferycznego (mm) Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności opadu atmosferycznego 0-20 Rozkład równomierny Umiarkowana nierównomierność Średnia nierównomierność Duża nierównomierność Bardzo duża nierównomierność 5 >100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6 3. Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 12 N j HAI = T + 10 j gdzie: Nj suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); Tj średnia miesięczna temperatura powietrza w lipcu ( o C). 6

7 Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe 1 < 20 Skrajnie suche Umiarkowanie suche Wilgotne Bardzo wilgotne Wybitnie wilgotne 4. Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany) J R = ( Rr 655) R L Z gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); R L - suma opadu atmosferycznego miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); R L - suma opadu atmosferycznego miesięcy chłodnej części roku (X-III) (mm). Klasa Wartość wskaźnika J Warunki 1 < 100 Skrajnie sucha Bardzo sucha Sucha Umiarkowanie wilgotna Wilgotna Bardzo wilgotna 7 > 1100 Skrajnie wilgotna 5. Obfitość opadu atmosferycznego (gęstość opadu) Such = Rm Ldo gdzie: Rm suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); Ldo- liczba dni z opadem w miesiącu (dni). Klasa Wartość wskaźnika Warunki 1 < 3,0 Bardzo niska obfitość opadu 2 3,0 5,0 Niska obfitość opadu 3 5,0 7,0 Umiarkowana obfitość opadu 4 7,0 9,0 Średnia obfitość opadu 5 9,0 11,0 Duża obfitość opadu 6 11,0 13,0 Bardzo duża obfitość opadu 7 > 13,0 Wyjątkowa obfitość opadu 7

8 Literatura Durło G Klimat Beskidu Śląskiego. Wyd. Drukrol, Kraków. Okołowicz W Regiony klimatyczne. [W:] Polska Atlas geograficzny. Wyd. PPWK, Warszawa. Okołowicz W., Martyn D Regiony klimatyczne Polski. [W:] Atlas geograficzny. Wyd. PPWK, Warszawa. Romer E Regiony klimatyczne Polski. Wybór Prac. T. 3. Wyd. PWN, Warszawa. Wiszniewski W., Chełchowski W Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski. Wyd. WKiŁ, Warszawa. Woś A Klimat Polski. Wyd. PWN, Warszawa. Prawa autorskie Dr hab. inż. Grzegorz Durło, Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Katedra Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al. 29 listopada 46/505, Kraków, tel , fax , rldurlo@cyf-kr.edu.pl 8