Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Recenzja: dr Anna Duda-Ziętek WŁADZA RODZICIELSKA, DOCHODZENIE OJCOSTWA, ZAPRZECZENIE OJCOSTWA UZNANIE OJCOSTWA

Transkrypt

1 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Recenzja: dr Anna Duda-Ziętek WŁADZA RODZICIELSKA, DOCHODZENIE OJCOSTWA, ZAPRZECZENIE OJCOSTWA UZNANIE OJCOSTWA Jak wygląda procedura ustalania ojcostwa? Ustalenie ojcostwa może nastąpić poprzez: 1. domniemanie, że dziecko pochodzi od męża matki 2. uznanie dziecka 3. orzeczenie sądu Ad. 1- sposób ustalenia ojcostwa ma zastosowanie jedynie do przypadków, gdy dziecko przyjdzie na świat w czasie trwania małżeństwa. Obalone może być tylko w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa Ad. 2 - mężczyzna może dobrowolnie uznać dziecko bez procesu sądowego przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego (a także w sytuacjach zagrożenia życia ojca przed notariuszem lub terenowym organem administracji państwowej lub gdy przebywa za granicą, przed konsulem, bądź też osobą do tej funkcji wyznaczoną, w sytuacji gdy on sam, jak i matka dziecka są obywatelami Polski). Uznanie następuje poprzez oświadczenie mężczyzny, który jest ojcem biologicznym dziecka, przed Kierownikiem USC, że jest on ojcem dziecka a matka dziecka (ewentualnie przedstawiciel ustawowy dziecka lub samo dziecko) S t r o n a 17

2 Vademecum prawno-administracyjne w ciągu 3 miesięcy to potwierdzi. Niestety gdy matka nie wyrazi zgody, mężczyźnie nie przysługuje prawo do sądowej weryfikacji tej decyzji. Urzędnik ma za zadanie poinformować rodziców dziecka o konsekwencjach prawnych uznania dziecka a także tłumaczy różnicę pomiędzy uznaniem dziecka a jego przysposobieniem (przysposobienie to zupełnie inne zagadnienie prawne, z którym wiążą się nieco inne obowiązki). Nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 2009 roku wprowadziła możliwość uznania tego oświadczenia przez Kierownika za bezskuteczne w przypadku, gdy poweźmie on wiadomość, że mężczyzna jednak nie jest biologicznym ojcem dziecka. Jeśli chodzi o wiek ojca dziecka, to takie oświadczenie może wydać już 16- letni ojciec dziecka, jednak wtedy z reguły to uznanie następować będzie przed sądem opiekuńczym. Od zeszłego roku możliwe jest także wytoczenie powództwa o bezskuteczność uznania dziecka, a powództwo to może wytoczyć oprócz matki i ojca każda zainteresowana osoba w ciągu 6 miesięcy od dnia, gdy się o tej bezskuteczności dowiedziała (na przykład w przypadku, gdy owy mężczyzna nie jest biologicznym ojcem dziecka). Powództwo takie należy wnieść do sądu opiekuńczego do chwili gdy dziecko nie ukończyło jeszcze 18 roku życia, natomiast nie jest możliwe wniesienie go, gdy dziecko zmarło. Legitymację dla takiego powództwa ma również dziecko (może to zrobić pomiędzy 18, a 21 rokiem swojego życia). Oświadczenie takie mężczyzna może także cofnąć w przypadku, gdyby się okazało, że był w stanie wyłączającym świadomość, był w błędzie co do swojej sytuacji prawnej lub działał pod wpływem groźby. Należy wtedy wystosować pozew do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego, o unieważnienie uznania ojcostwa przeciwko matce i dziecku, lub gdy matka nie żyje, przeciwko samemu dziecku (w przypadku śmierci dziecka 18 S t r o n a

3 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. taki pozew nie jest możliwy). Termin na cofnięcie wynosi 1 rok od wydania oświadczenia, a opłata jest stała i wynosi 200 zł. Ad. 3- sądami właściwymi do ustalania ojcostwa są sądy rejonowe- sądy opiekuńcze (wydział spraw rodzinnych), w okręgu którego pozwany ma miejsce zamieszkania, bądź tego okręgu, w którym mieszka osoba uprawniona do wniesienia pozwu (właściwość przemienna). Postępowanie to jest wnioskowe więc zawsze rozpoczyna je wniosek oznaczonej w przepisach osoby zainteresowanej lub prokuratora (stąd można zwracać się do prokuratury rejonowej z wnioskiem o rozpoczęcie działania w tej sprawie, ale prokurator może to zrobić również z własnej inicjatywy, gdy poweźmie odpowiednie podejrzenia). Zatem takie postępowanie może wszcząć: Domniemamy ojciec dziecka (pozywając matkę i dziecko) Matka dziecka (pozywając domniemanego ojca i dziecko) Dziecko (pozywając matkę i ojca) Prokurator (wskazując w pozwie dziecko, na rzecz którego rozpoczyna postępowanie oraz pozwie domniemanego ojca dziecka bądź kuratora wyznaczonego na miejsce zmarłego z tym, że nie będą go obowiązywać takie terminy, jak ojca i matkę) Wytoczenie takiego powództwa jest możliwe dopiero po urodzeniu dziecka. W trakcie trwania postępowania niemożliwe jest wytoczenie kolejnego powództwa o ustalenie ojcostwa (jednak możliwe jest pozwanie tylko jednego mężczyzny w jednym postępowaniu, dlatego matka dziecka powinna powziąć wszelkie środki by mieć pewność, że pozywa właściwą osobę). Niemożliwe jest także powództwo wzajemne. Postępowanie o ustalenie ojcostwa wchodzi w zakres postępowań odrębnych pomiędzy rodzicami a dziećmi. w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 19

4 20 S t r o n a Vademecum prawno-administracyjne W związku z tym rozprawy będą mogły odbywać się pomimo niestawiennictwa jednej ze stron (jednak w razie nieobecności obydwu stron, sąd odroczy rozprawę). W trakcie postępowania sąd może zarządzić przeprowadzenie szeregu badań (na przykład badanie DNA, którego koszty pokryje Skarb Państwa). W razie śmierci jednej ze stron postępowania (a także wszystkich osób działających w charakterze strony), sprawę umarza się za wyjątkiem sytuacji, gdy umiera mężczyzna będący stroną postępowania wytoczonego przez dziecko albo matkę, który nie jest mężem matki- postępowanie sąd zawiesi do czasu ustanowienia kuratora na miejsce zmarłego. Przeprowadzenie postępowania sądowego w odróżnieniu od uznania dziecka przed Kierownikiem USC nie będzie tutaj uzależnione od wyrażenia zgody przez matkę dziecka. Ważnym jest, że strona wnosząca wniosek o ustalenie ojcostwa dziecko, jest zwolniona z kosztów sądowych (czyli nie będzie płacić np. za testy DNA, które są bardzo drogie). Jednak strona przegrana będzie musiała ponieść koszty wynagrodzenia dla pełnomocnika strony przeciwnej. Ponadto, gdy okaże się, że wniosek o ustalenie ojcostwa był bezzasadny- sąd może nałożyć na wnioskującego zwrot kosztów sądowych, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy. Warto zapamiętać, że niemożliwe jest uznanie dziecka w przypadku, gdy prawnie posiada ono już ojca, tzn. gdy w akcie urodzenia widnieje już inny mężczyzna! (wpierw w takim przypadku należy wytoczyć mężczyźnie wpisanemu jako ojciec w akcie urodzenia dziecka powództwo o zaprzeczenie ojcostwa. Jednak może zrobić to tylko samo dziecko, jeśli jest już pełnoletnie, albo matka dziecka. W przypadku odmowy z ich strony pozostaje zwrócenie się z prośbą o pomoc do prokuratora). Pamiętajmy jednak, że ustalenie ojcostwa nie jest równoznaczne z nadaniem władzy rodzicielskiej nad oznaczonym

5 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. dzieckiem. O nadanie władzy rodzicielskiej należy się zwrócić ponownie do sądu z odpowiednim pismem. Jak się ma ustalenie ojcostwa do dochodzonych alimentów? Po wydaniu orzeczenia sądowego, w którym sąd ustalił pochodzenie dziecka od konkretnego mężczyzny, matka dziecka może wystąpić o przyznanie alimentów na rzecz dziecka a także może żądać od ojca dziecka zwrotu części kosztów utrzymania jej w okresie 3 miesięcznym podczas ciąży (z ważnych powodów może być to nawet dłużej niż 3 miesiące) a także pokrycia kosztów wydatków i strat jakie poniosła matka dziecka w związku z ciążą i porodem ( w szczególności koszty leczenia czy zakupu odpowiednich przedmiotów związanych z ciążą i porodem). Roszczenia te (oprócz alimentów) przedawniają się z chwilą upływu 3 lat od porodu. Jeśli chodzi o samo postępowanie o ustalenie ojcostwa prowadzone razem z roszczeniami alimentacyjnymi, to w razie śmierci pozwanego sąd postępowanie w sprawie alimentów zawiesi do czasu rozstrzygnięcia ojcostwa a następnie podejmie je z uczestnictwem następców prawnych zmarłego. Co powinien zawierać pozew o ustalenie ojcostwa? Pozew powinien posiadać pewne konieczne elementy, by sąd go rozpatrzył (ich brak może spowodować oddalenie powództwa). Są to: 1. oznaczenie daty sporządzenia pisma oraz sądu, do którego wnosimy pozew (np. Sąd Rejonowy Wydział III Rodzinny i nieletnich, ul. Lwowska 55, Tomaszów Lubelski) w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 21

6 Vademecum prawno-administracyjne 2. imiona i nazwiska (lub nazwa) stron postępowania oraz ich adresy do korespondencji a także oznaczenie ich pełnomocników procesowych oraz przedstawicieli ustawowych 3. oznaczenie rodzaju pisma (np. Pozew o ustalenie ojcostwa ) 4. dokładne określenie żądania, z jakim zwracamy się do sądu 5. przytoczenie okoliczności faktycznych, dla których wnosimy pozew (a także jeśli jest to konieczne, uzasadnienie wyboru akurat tego sądu) 6. oznaczenie dowodów jakie posiadamy w sprawie 7. podpis wnoszącego pismo lub jego przedstawiciela ustawowego 8. wymienienie załączników do pisma głównego (np. skrócony akt urodzenia dziecka, odpis skrócony aktu małżeństwa, zaświadczenie o dochodach powoda, a także dodatkowy egzemplarz pozwu i załączników dla prokuratora) ZAPRZECZENIE OJCOSTWA Na wstępie należy zaznaczyć, że za ojca dziecka zawsze prawnie uznawany będzie mąż matki (domniemanie). Jednak zdarza się, że nie zawsze to jest prawdą. Jedyną drogą dla sprostowania tego stanu rzeczy, jest sądowe zaprzeczenie ojcostwa dziecka poprzez wykazanie nieprawdopodobieństwa, że dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem sto osiemdziesiątego dnia od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarczy, że w procesie o zaprzeczenie ojcostwa mąż oświadczy, że nie jest ojcem dziecka. Jeżeli jednak mąż obcował z matką dziecka nie dawniej niż z trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka albo jeżeli zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży, obalenie domniemania ojcostwa 22 S t r o n a

7 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. może nastąpić tylko wtedy, gdy zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka. Takie powództwo mąż matki powinien wnieść do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego, w okresie 6 miesięcy od chwili, w której dowiedział się o narodzinach dziecka przez żonę, przeciwko żonie i dziecku lub jeśli żona zmarła, przeciwko samemu dziecku. Z takim pozwem może wystąpić również matka dziecka, w terminie 6 miesięcy od urodzenia dziecka, przeciwko mężowi i dziecku lub samemu dziecku w przypadku, gdy mąż zmarł. Dziecko może wystąpić do sądu z takim żądaniem dopiero po osiągnięciu pełnoletności ale tylko do czasu ukończenia przez nie 21. roku życia. Pełnoletnie dziecko zatem wytacza powództwo przeciwko matce oraz ojcu (a w przypadku śmierci matki, tylko przeciwko mężowi. W przypadku śmierci ojca sąd na jego miejsce wyznaczy kuratora). Z powództwem może wystąpić także odpowiedni prokurator i nie jest on związany żadnymi terminami. Pozywać będzie męża matki (bądź ustanowionego na miejsce zmarłego kuratora) a także matkę dziecka, jeśli ta żyje. Tak jak i w postępowaniu o uznanie dziecka tak i w przypadku zaprzeczania ojcostwa, rozprawy odbywają się bez względu na stawiennictwo stron, chyba, że nie stawią się obydwie strony (wtedy sąd rozprawę odroczy). W razie śmierci jednej ze stron postępowania sąd postępowanie to umorzy. Jednak w sytuacji gdy umrze pozwany mężczyzna, który jest mężem matki, którego pozywa dziecko- sąd postępowanie zawiesi do chwili powołania kuratora na miejsce zmarłego. Wszczęcie takiego postępowania nie jest możliwe po śmierci dziecka. w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 23

8 Vademecum prawno-administracyjne Jak napisać pozew o zaprzeczenie ojcostwa? Właściwym dla rozpatrzenia tej sprawy będzie sąd rejonowy, wydział rodzinny, zatem: 1. oznaczamy datę sporządzania pisma i właściwy sąd (będzie nim sąd miejsca zamieszkania pozwanego lub powoda według właściwości przemiennej sądów) 2. oznaczamy strony postępowania oraz ich przedstawicieli ustawowych a także pełnomocników procesowych, jeśli tacy występują 3. określamy nazwę pisma (np. pozew o zaprzeczenie ojcostwa ) 4. w treści pozwu wykazujemy czego żądamy od sądu (np. że osoba X nie jest ojcem dziecka Y a także na przykład by dziecko Y nie posługiwało się jego nazwiskiem) 5. w uzasadnieniu podajemy stan faktyczny i towarzyszące mu okoliczności oraz dowody na poparcie swoich twierdzeń a w razie konieczności również uzasadniamy wybór tego a nie innego sądu ( na przykład mężczyzna X nie może być ojcem dziecka Y ze względu na to, że jest bezpłodny) 6. podpisujemy się pod pozwem 7. wymieniamy załączniki do pisma głównego (takie jak na przykład skrócony akt małżeństwa i skrócony akt urodzenia dziecka bądź akt zgonu a także dołączamy dodatkową kopię pisma głównego i załączników dla prokuratora Od tego pozwu pobiera się opłatę sądową w wysokości 200 zł. 24 S t r o n a

9 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. Źródła: 1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U Nr 9 poz. 59, z późn. zm.) 2. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z późn. zm.) 3. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U Nr 43 poz. 296, z późn. zm.) 4. Tadeusz Ereciński, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego 5. Zdzisław Krzemiński, Postępowanie odrębne w sprawach ze stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi, Warszawa Kazimierz Piasecki, Komentarz do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 7. Kwartalnik Technika i USC nr 4 (37), 2003 r. WŁADZA RODZICIELSKA Czym jest władza rodzicielska? Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy nie definiuje wprost czym jest władza rodzicielska. Przyjmuje się, że jest to ogół obowiązków i praw rodziców, które przysługują im względem dziecka, mające na celu należyte wykonywanie pieczy nad jego osobą i majątkiem zgodnie z interesem dziecka i społecznym. Rodzice wychowując dziecko, które podlega władzy rodzicielskiej powinni troszczyć się o jego fizyczny i duchowy rozwój mając na uwadze jego przyszłe funkcjonowanie w społeczeństwie zgodnie z jego uzdolnieniami. W uchwale pełnego składu izby Sądu Najwyższego stwierdzono, iż według Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego władza rodzicielska to przede wszystkim zespół obowiązków rodziców względem dziecka. Natomiast uprawnienia rodziców są poniekąd składnikiem wtórnym władzy, jednakże prawa rodziców wynikające z władzy rodzicielskiej nie mogą być odsunięte na drugi plan. Głównym kryterium określającym treść w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 25

10 26 S t r o n a Vademecum prawno-administracyjne władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka, aczkolwiek wszelkie decyzje sądów powinny brać pod uwagę także interesy rodziców oraz dzieci. Sąd Najwyższy podkreślił, że na władzę rodzicielską składa się całokształt spraw dziecka, a rodzice są zobowiązani do nadawania kierunku w wychowaniu dzieci. Wykonywanie władzy rodzicielskiej-prawa i obowiązki rodzica względem dziecka. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny są to podstawowe kryteria sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Mówiąc o dobru dziecka, należy brać pod uwagę wartości duchowe, jak i materialne niezbędne do prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego dziecka, w sferze intelektualnej oraz moralnej, a także przygotowania go do funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę jego uwarunkowania intelektualne. Wychowanie dziecka jest funkcją społeczną rodziców, od których należy wymagać aby dziecko zostało wychowane zgodnie z zasadami moralnymi oraz w duchu patriotycznym. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, istnienie tej władzy jest niezależne od tego, czy rodzice pozostają w związku małżeńskim. Zakres władzy jest dla obojga rodziców jednakowy. Każdemu z nich przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska może przysługiwać tylko jednemu z rodziców gdy: 1. jedno z rodziców nie żyje; 2. jedno z rodziców nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych(np. jest ubezwłasnowolniony); 3. jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej; 4. władza rodzicielska jednego z rodziców została zawieszona; Gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania, jednakże w istotnych sprawach są obowiązani do rozstrzygnięcia

11 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. ich wspólnie, a w przypadku sporu między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Do istotnych spraw można zaliczyć m.in. wybór szkoły, miejsce zamieszkania itp. Każde z rodziców, które posiada władzę rodzicielską może samodzielnie działać jako przedstawiciel ustawowy dziecka np. reprezentować dziecko przed organami państwowym. Jednakże nie mogą reprezentować dziecka przy: 1) czynnościach prawnych miedzy dziećmi pozostającymi pod ich władza rodzicielską, 2) czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania, 3) powyższe ograniczenia stosuje się odpowiednio do postępowania przed sądami i innymi organami państwowymi. Głównym uprawnieniem rodziców wykonujących władzę rodzicielską jest wychowanie dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami uwzględniając stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. Mając na względzie te wskazówki ustawodawcy i analizę przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego traktujących o władzy rodzicielskiej (art. 95 1, art. 96 i 98 1) doktryna przyjmuje, że na treść władzy składają się następujące elementy: a) piecza nad osobą dziecka, b) zarząd jego majątkiem, c) reprezentowanie go. Władza rodzicielska powstaje już z chwilą urodzenia się dziecka. Trwa przez cały czas w stanie niezmienionym do osiągnięcia pełnoletniości przez dziecko tj. ukończenia przez dziecko 18 lat. Od tej zasady istnieją wyjątki. Wiąże się to w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 27

12 Vademecum prawno-administracyjne z uzyskaniem przez dziecko ograniczonej zdolności do czynności prawnej wraz z ukończeniem 13 roku życia, oraz w przypadku dziewczynek po ukończeniu 16 roku życia gdy sąd zezwoli na zawarcie związku małżeńskiego przez nieletnią. 28 S t r o n a Czy można ograniczyć, zawiesić lub pozbawić władzy rodzicielskiej? Art. 107 znowelizowany z dniem 13 czerwca 2009 r. przez ustawę z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, stanowi iż, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom niepozostającym ze sobą w związku małżeńskim bez względu na to, czy istniał między nimi w przeszłości, w wypadkach uznania dziecka przez ojca oraz uzyskania tej władzy ex lege w razie sądowego ustalenia ojcostwa. Ojciec nabywa władzę rodzicielską z mocy prawa, jednak że sąd może ją zmodyfikować w określonych przypadkach: a) rodzice nigdy nie zawierali ze sobą małżeństwa, b) małżeństwo rodziców zostało rozwiązane przez rozwód, c) małżeństwo rodziców zostało unieważnione. Na podstawie art k.r.o sąd opiekuńczy może powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców, ograniczając zakres władzy rodzicielskiej drugiego rodzica względem dziecka, określając przy tym zakres jego obowiązków i uprawnień. Natomiast jeżeli rodzice przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktach z dzieckiem, sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Ograniczenie władzy rodzicielskiej na podstawie wyżej omówionego artykułu najogólniej ujmując sprowadza się do orzeczenia co drugiemu z rodziców wolno. Natomiast ograniczając władzę rodzicielską na podstawie art. 109

13 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. k.r.o. sąd określa czego rodzice nie powinni robić względem dziecka Sąd obowiązany jest określić w wyroku w sposób konkretny, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską drugiego rodzica. Określenie takie wymaga szczegółowego ustalenia wszelkich okoliczności dotyczących aktualnej sytuacji życiowej wspólnych małoletnich dzieci stron oraz związanego z tym wzajemnego stosunku małżonków i rozważenia na tej podstawie, w jakim zakresie wzgląd na dobro dzieci i interes społeczny (art. 95 3) uzasadniają potrzebę i pozwalają - bez obawy o częste konflikty - na wspólne wykonywanie przez oboje rozwiedzionych rodziców obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, należących do władzy rodzicielskiej. Odnosić się to powinno przede wszystkim do sprawy pieczy nad osobą dzieci oraz ich wychowania, jako stanowiących główny przedmiot władzy rodzicielskiej (art. 95 1). Kryterium decydującym o wyborze jednego z rodziców, któremu powierzona powinna być władza rodzicielska, jest przede wszystkim dobro dziecka. Istotnymi okolicznościami są także; wiek dziecka, jego przywiązanie emocjonalne do jednego z rodziców i rodzeństwem. Należy mieć na uwadze zdolności wychowawcze rodziców. Sąd każdorazowo ocenia, które z nich daje lepszą gwarancję wychowania dziecka na prawego człowieka i obywatela. Zawieszenie władzy rodzicielskiej polega na tym, że wynikające z niej prawa i obowiązki nie przestają istnieć, tylko nie mogą być wykonywane przez pewien czas. Przesłanką do orzeczenia przez sąd zawieszenia władzy rodzicielskiej jest przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu. Czyli taka przeszkoda, która ze względu na swój charakter co do zasady ustają i można się spodziewać podjęcia przez rodziców dlaczego wykonywania władzy rodzicielskiej. Ocena czy przeszkoda jest w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 29

14 30 S t r o n a Vademecum prawno-administracyjne przemijająca zależy od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt długi. W literaturze prawniczej słusznie przyjmuje się, że przeszkoda przemijająca - to taka, po ustaniu której jedno z rodziców wraca do niezmienionych stosunków w rodzinie. W razie ustania przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej to sąd musi wydać orzeczenie o uchyleniu zawieszenia. Sąd przy wydawaniu takiego orzeczenia bada jedynie czy przeszkoda ta faktycznie przestała istnieć. Mimo tego, że przyczyna ustała sąd może nie uchylić zawieszenia jeżeli ustali istnienie innej przemijającej przeszkody. Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej jest najostrzejszym środkiem ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami a dziećmi, przez jego zastosowanie bowiem rodzice tracą całkowicie tę władzę. Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd może je orzec tylko wtedy, gdy stosowane dotychczas łagodniejsze środki nie dały rezultatu, bądź gdy ze względu na drastyczne okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie środków łagodniejszych byłoby niecelowe. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru generalnego i może być orzeczone tylko do niektórych dzieci, jeżeli do pozostałych żadna z przyczyn uzasadniających pozbawienie nie występuje, np. gdy mąż z należytą starannością sprawuje władzę względem wspólnych dzieci małżonków, zaniedbuje zaś swoje obowiązki wobec dziecka żony, które adoptował. Art przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy: a) trwałą przeszkodę w jej wykonywaniu; b) nadużywanie tej władzy; c) rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka. Pierwsza przyczyna może być niezawiniona, dwie następne muszą zawierać w sobie element winy rodziców. Mimo to pozbawienie władzy nie ma charakteru kary wobec rodziców, sąd opiekuńczy zatem w orzeczeniu nie stwierdza, czy orzekł

15 Natalia Morkowska, Damian Staniszewski Władza rodzicielska, dochodzenie.. pozbawienie władzy z winy, czy bez winy rodziców. Skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu praw i obowiązków składających się na tę władzę, a na ich miejsce wchodzi opieka. Rodzice jednak nie tracą innych praw i obowiązków, jakie przysługują im względem dziecka z tytułu stosunku rodzicielskiego. Korzystają więc ze stanu cywilnego pochodzenia dziecka od nich, zachowują prawo do alimentów od dziecka, prawo dziedziczenia po nim - jeżeli nie zostali uznani za niegodnych dziedziczenia (art k.c.). Dziecko również w takiej sytuacji zachowuje prawo do alimentacji oraz prawo do dziedziczenia po rodzicach. Prawo osobistej styczności z dzieckiem, jako niestanowiące elementu władzy rodzicielskiej, przysługuje rodzicom bez względu na pozbawienie ich tej władzy, chyba że sąd opiekuńczy orzeknie zakaz tego prawa. Ustanie przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej nie powoduje automatycznie jej odżycia. Art bowiem stanowi, że sąd opiekuńczy może wówczas władzę tę przywrócić. Ze sformułowania tego przepisu, wynika jednoznacznie, że samo ustanie przyczyny pozbawienia władzy rodzicielskiej nie wystarcza do jej przywrócenia. Sąd musi ponadto rozważyć, czy przywrócenie jest w danych okolicznościach zgodne z dobrem dziecka. w w w. b i o. t o m a s z o w. i n f o S t r o n a 31

16 Źródła: Vademecum prawno-administracyjne 1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Dz.U.1964 nr 9 poz Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75 (OSNCP 1976, nr 9, poz. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U.1997 nr 78 poz Helena Ciepła: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IV) ss Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 18 marca 1968 r., III CZP 70/66, OSNCP 1968, nr 5, poz Orzeczenie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 listopada 1952 r. C. 1814/52 OSN 1953/III poz S t r o n a