1BZ98. Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać

Transkrypt

1 1BZ98 Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać

2 Menedżer produktu: Alina Sulgostowska Redaktor: Izabela Kunowska Numer produktowy: 1BZ98 ISBN: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z.o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel , faks: , transport@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2017 Publikacja Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać jest chroniona prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Centrum Obsługi Klienta: Tel: cok@wip.pl

3 Zarządzanie transportem WYJĄTKOWEEBOOKIZADARMODLACIEBIE Jeśli: jesteśwłaścicielemfirmytransportowej,kierownikiemdziałutransportu lubspecjalistąds.transportu, chceszpoznaćwskazówkidotycząceczasupracykierowców, dowiedzsię,jakuniknąćkaritd, chceszbyćnabieżącozewszystkimizmianamiwprzepisach transportowychinowymiwytycznymigitd. KLIKNIJ i pobierz bezpłatne e-poradniki!

4 Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać Kiedy powinien się kończyć odpoczynek tygodniowy kierowcy Jak podzielić odpoczynek tygodniowy Jak zrekompensować skrócenie odpoczynku tygodniowego Jak nanosić odpoczynek dzienny na wykresówkę Jak się ma do tego praca w nocy Jak często odpoczynki mogą wypadać poza bazą Jak często zmieniać wykresówki podczas odpoczynku tygodniowego Piotr Kowalski specjalista z zakresu transportu drogowego Władysław Kwiatkowski specjalista z zakresu transportu drogowego Łukasz Prasołek asystent sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, specjalista z zakresu czasu pracy kierowców Przemysław Rafalski specjalista z zakresu transportu drogowego

5 Odpoczynki kierowców jak je planować i rozliczać Przepisy o odpoczynkach kierowców są dość skomplikowane. Znajdują się w kilku aktach prawnych, a na dodatek różne grupy kierowców podlegają odmiennym regulacjom. Ponadto, gdy weźmiemy pod uwagę, że w działalności firmy transportowej często zdarzają się zaskakujące sytuacje, zaplanowanie i rozliczanie odpoczynków kierowców nie jest łatwe. Dowiedz się, jak postępować, żeby nie popełnić błędu. Kiedy powinien się kończyć odpoczynek tygodniowy kierowcy W każdym tygodniu kierowcy przysługuje zasadniczo 35 godzin odpoczynku tygodniowego. Wielu przewoźników ma wątpliwości, czy odpoczynek ten jest liczony do w niedzielę, gdy kończy się tydzień, czy np. do 7.00 w poniedziałek, kiedy kierowca faktycznie kończy ten odpoczynek i rozpoczyna pracę. Otóż odpoczynek udzielany zgodnie z ustawą o czasie pracy kierowców będzie zaliczony w takim wymiarze, jaki zmieści się do godziny w niedzielę. Jedynie kierowcy wykorzystujący odpoczynek tygodniowy na podstawie przepisów rozporządzenia nr 561/2006 lub umowy AETR mogą go zaliczyć w całości jego trwania, czyli do poniedziałku, np. do godz Wówczas okres tych 7 godzin z poniedziałku, czyli z nowego tygodnia, zostanie zaliczony mimo wszystko jeszcze do odpoczynku z poprzedniego tygodnia. Definicja tygodnia w ustawie o czasie pracy kierowców jest bardzo sztywna. Stanowi, że ma to być okres od godziny 0.00 w poniedziałek do w niedzielę. Odpoczynek tygodniowy musi ponadto przypadać w każdym tygodniu ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnego odstępstwa. A zatem odpoczynek będzie zaliczony w takim wymiarze, jaki zmieści się do północy w niedzielę, gdyż wtedy kończy się tydzień liczony według ustawy o czasie pracy kierowców. Możliwość przesunięcia części odpoczynku poza ten okres musiałaby wynikać z przepisów, a takich w tej ustawie nie ma. 3

6 Kierowcy pojazdów, w których należy instalować i użytkować podczas wykonywania przewozów tachografy (np. o dmc powyżej 3,5 t lub przystosowanych do przewożenia ponad 9 osób), podlegają, poza ustawą o czasie pracy kierowców, także regulacjom międzynarodowym lub unijnym dotyczącym okresów aktywności kierowców. Nie muszą kończyć odpoczynków do północy w niedzielę. Przepisy rozporządzenia nr 561/2006 i umowy AETR przewidują bowiem wyraźnie, że tygodniowy odpoczynek, który przypada na przełomie dwóch tygodni, może zostać zaliczony do jednego z nich dowolnego i niekoniecznie tego, w którym wystąpiła dłuższa część odpoczynku. Nigdy jednak nie wolno zaliczyć odpoczynku do obu tygodni. Jak podzielić odpoczynek tygodniowy Zgodnie z rozporządzeniem nr 561/2006 regularny tygodniowy okres odpoczynku wynosi co najmniej 45 godzin. Kierowca w ciągu dwóch kolejnych tygodni musi odebrać co najmniej: OO dwa regularne tygodniowe odpoczynki (minimum 45 godzin) lub OO jeden regularny tygodniowy odpoczynek (co najmniej 45 godzin) i jeden skrócony tygodniowy odpoczynek (minimum 24 godziny). Skrócenie to należy jednak zrekompensować równoważnym odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo przed końcem 3. tygodnia następującego po tygodniu, w którym nastąpiło skrócenie. Tygodniowy odpoczynek musi się rozpocząć nie później niż po zakończeniu sześciu 24-godzinnych okresów, licząc od końca poprzedniego tygodniowego odpoczynku. Odpoczynek kierowcy to nieprzerwany okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem. W przepisach nie ma jakiejkolwiek wzmianki na temat możliwości przerwania odpoczynku tygodniowego. Musimy więc przyjąć, że odpoczynek tygodniowy kierowcy nie może być ani przerywany, ani też dzielony. Jednak inspektor ITD uzna za prawidłowe np. odebranie w tygodniu 24 godzin odpoczynku oraz pod koniec tygodnia pozostałych 21 godzin dołączonych np. do 9-godzinnego odpoczynku dziennego (razem 30-godzinny odpoczynek). Kierowca wykona wówczas odpoczynek skrócony wraz z należną rekompensatą. Jeśli oczywiście w danym tygodniu można 4

7 było skrócić odpoczynek tygodniowy, gdyż w poprzednim tygodniu kierowca wykonał pełny 45-godzinny odpoczynek, to będzie to jak najbardziej prawidłowe. Jeżeli wymagany był odpoczynek regularny, ponieważ w poprzednim tygodniu kierowca już skracał odpoczynek, to nie wolno go tak podzielić. Jak zrekompensować skrócenie odpoczynku tygodniowego Gdy skracamy odpoczynek tygodniowy z 45 do 24 godzin, musimy go zrekompensować przed upływem 3. tygodnia po tygodniu, w którym skorzystaliśmy z tego odpoczynku. Wielu przewoźników ma wątpliwości, jak mają to zrobić. Czy rekompensowana liczba godzin musi wynieść minimum 21 godzin? Czy ta rekompensata może zostać wykorzystana w jakikolwiek dzień tygodnia? Czy do 11-godzinnego odpoczynku dziennego wolno dołączyć zaległą rekompensatę ze skróconego odpoczynku tygodniowego, a więc odpoczynek wyniesie: 11 godzin + 21 godzin = 32 godziny? Czy też zaległa rekompensata musi być wykorzystana przy okazji odbywania kolejnego odpoczynku tygodniowego (45-godzinnego), a więc w wymiarze 45 godzin + 21 zaległych? Rekompensata nie musi być wykorzystywana przy okazji odbywania odpoczynku tygodniowego. Kierowcy wolno zrekompensować skrócenie, dołączając brakującą do pełnego wymiaru odpoczynku regularnego liczbę godzin do któregokolwiek odpoczynku trwającego minimum 9 kolejnych godzin. Może to nastąpić w dowolnym dniu tygodnia, przed upływem 3. tygodnia po tygodniu, w którym odpoczynek był skrócony. Wolno więc zaplanować 9-godzinny odpoczynek dzienny + 21 godzin rekompensaty = 30 kolejnych godzin, ale też 11-godzinny odpoczynek dzienny regularny + 21 godzin rekompensaty = 32 kolejne godziny. Nie ma również żadnych przeszkód, żeby rekompensatę dołączyć do któregokolwiek odpoczynku tygodniowego, wykorzystywanego przed końcem 3. tygodnia następującego po tygodniu, w którym doszło do skrócenia. Istotne jest tylko, aby rekompensata była wykorzystana w jednej części, tzn. że nie wolno jej dzielić. Należy ją odebrać w całości i jednorazowo. Jak nanosić odpoczynek dzienny na wykresówkę Często jednym pojazdem jeździ dwóch kierowców. Na przykład jeden z nich prowadzi samochód codzien- 5

8 nie w godzinach od 8.00 do 16.00, a drugi od do Pierwszy kierowca po zakończeniu pracy wyjmuje swoją wykresówkę z tachografu, ponieważ po południu prowadzi drugi kierowca. Czy ma obowiązek nanoszenia odpoczynku dziennego ręcznie na rewersie wykresówki? Kierowcy powinni używać wykresówki w każdym dniu, w którym prowadzą pojazd, począwszy od momentu, gdy go przejmują, aż do zakończenia dziennego okresu pracy. Jeżeli w wyniku oddalenia się od pojazdu kierowca nie jest w stanie używać tachografu albo gdy tachograf nie działa lub działa wadliwie, to okresy: innej pracy, gotowości, przerwy w pracy i okresy dziennego odpoczynku kierowca powinien wprowadzić na wykresówkę ręcznie lub innym sposobem, ale zawsze czytelnie. W praktyce najlepszą metodą ręcznego zaznaczania aktywności kierowcy jest wykres liniowy rysowany na odwrocie wykresówki. Niektóre wykresówki mają gotowe szablony do rysowania takiego wykresu. Jeśli na wykresówce nie ma takiego pola, kierowca może sam narysować wykres liniowy swoich aktywności. Często pada pytanie, czy kierowca odbierający odpoczynek dzienny w kabinie pojazdu może wyjąć na czas jego trwania wykresówkę z tachografu, a następnie nanieść odpoczynek na wykresówkę ręcznie. Otóż kierowcy wolno wyjąć wykresówkę z tachografu po zakończeniu dziennego okresu pracy. Można przyjąć, że dzienny okres pracy kierowcy kończy się z chwilą rozpoczęcia dziennego lub tygodniowego odpoczynku. Z tego wniosek, że teoretycznie kierowca odbierający odpoczynek dzienny w kabinie pojazdu ma prawo wyjąć wykresówkę, a okres odpoczynku dorysować ręcznie. Z drugiej jednak strony kierowca powinien ręcznie nanosić okresy: innej pracy, gotowości, przerw w pracy i dziennego odpoczynku tylko wtedy, gdy w wyniku oddalenia się od pojazdu nie jest w stanie używać tachografu. W tym przypadku kierowca nie oddala się od pojazdu, dlatego lepiej pozostawić wykresówkę w tachografie. Jak się ma do tego praca w nocy Przepisy prawa pracy przewidują wiele szczególnych uregulowań dotyczących pracy w nocy. Nic dziwnego, że wielu przewoźników ma wątpliwości, jak rozliczać jazdę kierowcy nocą. Załóżmy, że kierowca wykonywał inną pracę lub prowadził pojazd 6

9 w godzinach nocnych. Czy może w tej dobie zastosować wydłużony czas prowadzenia pojazdu (do 10 godzin) lub skrócony czas odpoczynku? Żadne przepisy zarówno krajowe, jak i wspólnotowe nie łączą wykonywania pracy w nocy z obowiązkiem odebrania przez kierowcę w tej dobie regularnego odpoczynku. Oznacza to, że skrócony odpoczynek wolno zastosować w trzech dowolnie wybranych przez siebie dniach w każdym tygodniu. Nie ma też żadnych ograniczeń, jeśli chodzi o pracę w nocy i wydłużony do 10 godzin czas jazdy. Niezależnie, czy kierowca jest zatrudniony na etacie, czy też nie pozostaje w stosunku pracy, trzeba pamiętać o zakazie pracy dłuższej niż 10 godzin. Jeżeli chociaż część pracy kierowcy przypadała w porze nocnej, jego czas pracy nie może przekroczyć 10 godzin w danej dobie. Dlatego dziennego okresu prowadzenia nie wolno wtedy przedłużyć do 10 godzin w tych dobach, choćby dlatego, że 15 minut należnej przerwy pracowniczej jest zaliczane jako praca, a tym bardziej jeśli kierowca wykonywał jeszcze inną pracę (np. załadunek, rozładunek czy sprzątanie pojazdu). Taka sytuacja spowodowałaby, że łączny czas pracy zaliczany jako praca po zsumowaniu trwałby dłużej niż 10 godzin. To ograniczenie nie dotyczy tylko kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, a więc ma zastosowanie np. do przedsiębiorców wykonujących osobiście przewozy drogowe. Jak często odpoczynki mogą wypadać poza bazą Pojawiają się także pytania, jak często kierowca musi zjeżdżać na bazę firmy lub do swojego miejsca zamieszkania. Czy może odbierać odpoczynki tygodniowe w dowolnej liczbie poza tymi miejscami? Odpoczynki tygodniowe kierowcy mogą być odbierane w dowolnej liczbie poza bazą lub miejscem zamieszkania. Przepisy regulują jedynie ich długość, milczą natomiast w kwestii miejsca, w którym powinny być odebrane. Nie istnieje więc obowiązek planowania pracy kierowcy w ten sposób, aby określone odpoczynki miał odbierać w miejscu zamieszkania. Jest to wyłącznie kwestia organizacji pracy w przedsiębiorstwie transportowym oraz umowy między kierowcą a jego pracodawcą. Jeżeli kierowca tak wybierze, dzienne i skrócone tygodniowe odpoczynki poza bazą może wykorzystywać w pojeździe. Jednak tylko wtedy, gdy 7

10 Podstawowe zasady czasu jazdy Kierowca ma prawo do 3-krotnego skrócenia odpoczynku dziennego między każdymi dwoma odpoczynkami tygodniowymi (regularnymi lub skróconymi). Może też przedłużyć dzienny okres prowadzenia z 9 do 10 godzin dwa razy w tygodniu. Korzystając z tych przywilejów, musi przestrzegać obowiązujących zasad dotyczących odbierania odpoczynków dziennych. Przede wszystkim musi pamiętać, że dzienny odpoczynek to ta część odpoczynku, która przypada w ciągu 24 godzin od momentu rozpoczęcia aktywności po poprzednim odpoczynku (jazdy, dyspozycji lub innej pracy). Oznacza to, że cały wymagany odpoczynek musi się zmieścić w 24-godzinnym okresie rozliczeniowym. Kierowcę obowiązują także pozostałe normy: 1. Dzienny czas prowadzenia pojazdu nie może przekroczyć 9 godzin. Wolno go przedłużyć do nie więcej niż 10 godzin, nie częściej niż 2 razy w tygodniu. 2. Łączny czas prowadzenia pojazdu w ciągu dwóch kolejnych tygodni nie może przekroczyć 90 godzin, a w ciągu jednego tygodnia 56 godzin. 3. Po okresie prowadzenia pojazdu trwającym 4,5 godziny kierowcy przysługuje ciągła przerwa trwająca co najmniej 45 minut, chyba że kierowca rozpoczyna odpoczynek. Przerwę tę może zastąpić przerwa o długości co najmniej 15 minut, po której nastąpi przerwa w wymiarze co najmniej 30 minut przypadające w trakcie tego 4,5-godzinnego czasu jazdy. 4. W każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego odpoczynku dziennego lub tygodniowego kierowca musi wykorzystać kolejny dzienny odpoczynek. Jeśli część dziennego odpoczynku, zawarta w 24-godzinnym okresie, wynosi co najmniej 9 godzin, ale mniej niż 11 godzin, wówczas ten dzienny odpoczynek uznaje się za skrócony, nawet jeśli bezwzględna jego długość wyniosła więcej niż 9 godzin. Kierowca może mieć najwyżej 3 skrócone dzienne odpoczynki między dwoma tygodniowymi odpoczynkami. 5. W ciągu 2 kolejnych tygodni kierowca ma wykorzystać co najmniej: dwa regularne tygodniowe odpoczynki lub jeden regularny tygodniowy odpoczynek i jeden skrócony tygodniowy odpoczynek trwający co najmniej 24 godziny. Skrócenie należy jednak skompensować równoważnym odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo przed końcem 3. tygodnia następującego po danym tygodniu. 8

11 pojazd ma odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i znajduje się na postoju. Ten wymóg jest jedynym w obowiązującym prawie, w którym mowa o miejscu odbierania odpoczynku. Jednak pozostawia kierowcy wybór: czy spać w prawdziwym łóżku, czy też w kabinie samochodu, a nie w domu czy poza nim. Jak często zmieniać wykresówki podczas odpoczynku tygodniowego Odpoczynek tygodniowy trwa od 24 do 45 godzin, a czasem dłużej, jeśli dołączana jest do niego rekompensata. Czy w takim razie podczas odpoczynku poza siedzibą przedsiębiorstwa kierowca musi zmieniać tarczki co 24 godziny? Czy po powrocie do firmy za ten okres powinno być wystawione zaświadczenie o nieprowadzeniu pojazdu? Zgodnie z rozporządzeniem nr 165/2014 kierowcy stosują wykresówki lub karty kierowcy w każdym dniu, w którym prowadzą pojazd, począwszy od momentu, w którym go przejmują. Nie wyjmuje się wykresówki lub karty kierowcy z urządzenia przed zakończeniem dziennego okresu pracy, chyba że jej wyjęcie jest dopuszczone z innych powodów. Zatem wykresówki stosuje się przez cały okres pracy (od momentu jej rozpoczęcia do zakończenia). Wyjęcie wykresówki lub karty z tachografu jest dopuszczalne w momencie zakończenia pracy lub z innych powodów, np. kontroli lub sprawdzenia wykorzystanych norm w przypadku tachografu analogowego. Kierowca, który pozostawia pojazd w bazie firmy i udaje się do domu w celu wykorzystania odpoczynku tygodniowego, powinien wyjąć z urządzenia wykresówkę. Wynika to bardziej ze względów praktycznych, gdyż trudno było by zapewnić zmianę wykresówek co 24 godziny, bo na tak długi maksymalnie automatyczny zapis tachografu wykresówka jest przewidziana. W przypadku karty kierowcy i tachografu cyfrowego nie ma takiego ograniczenia i jeśli tylko pewne jest, że od opuszczenia pojazdu do powrotu kierowca będzie odbywał wyłącznie odpoczynek, a pojazdu w tym czasie nikt inny nie będzie używał można kartę zostawić w tachografie. Jeśli jednak kierowca nie będzie posiadał automatycznych zapisów odpoczynku na wykresówce lub na karcie, to istnieją dwa wyjścia: OO pracodawca wystawia kierowcy zaświadczenie o działalności 9

12 OO dokument o ściśle określonym wzorze, który należy wypełnić informacjami o firmie, kierowcy i okresie aktywności, który chcemy zaświadczyć, lub kierowca sam dokonuje ręcznych zapisków o okresie swojego odpoczynku na wykresówce(-kach), wydruku z tachografu, a w przypadku tachografu cyfrowego na karcie kierowcy (dokonując tzw. wpisu manualnego podczas logowania karty do tachografu). W przypadku kierowcy wykorzystującego odpoczynek tygodniowy w trakcie wykonywania zadania przewozowego poza bazą firmy, jeżeli kierowca przebywa w pojeździe, to swoją aktywność rejestruje na wykresówce, wymieniając ją co 24 godziny, lub na karcie kierowcy. Jeśli przebywa poza pojazdem i nie jest w stanie używać zainstalowanych w nim urządzeń, to okresy swojej aktywności powinien zarejestrować na wykresówce ręcznie w sposób czytelny, nie brudząc wykresówki. Gdy pojazd jest wyposażony w tachograf cyfrowy, okresy aktywności wprowadza się na kartę kierowcy przy użyciu opcji ręcznego wprowadzania danych w urządzeniu rejestrującym (tzw. wpisu manualnego). Podstawa prawna: ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 567), umowa europejska AETR, rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz.Urz. UE l.102 z 11 kwietnia 2006 r.), decyzja Komisji z 14 grudnia 2009 r. zmieniająca decyzję 2007/203/WE w sprawie formularza dotyczącego przepisów socjalnych odnoszących się do działalności w transporcie drogowym, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EWG) nr 165/2014 z 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz.Urz. WE nr L 60 z 28 lutego 2014 r.). 10

13 Chcesz wiedzieć więcej, co zmienia się w prawie transportowym? Zobacz nasze fachowe publikacje na: W celu zakupu książki zapraszamy do kontaktu z naszym Centrum Obsługi Klienta: cok@wip.pl WIĘCEJ NA: FABRYKAWIEDZY.com ORAZ FACEBOOK.COM/WIEDZAIPRAKTYKA Jako nasz Czytelnik otrzymujesz rabat 10% na publikacje z kategorii Transport Drogowy dostępne pod adresem Przy zamówieniu podaj kod rabatowy: RABAT10