Stanisław CHMIELEWSKI Sekretarz Stanu

Transkrypt

1 KRAJOWA RADA KURATORÓW WARSZAWA Warszawa, dnia 2 marca 2012 roku KRK 15 /III/ 2012 Pan Stanisław CHMIELEWSKI Sekretarz Stanu Ministerstwo Sprawiedliwości RP Krajowa Rada Kuratorów w związku z treścią pisma z dnia 17 stycznia 2012r. nr DWOiP-II /12 będącego odpowiedzią na nasze pismo z dnia 28 grudnia 2011r. nr KRK 86/III/2011 zawierające postulaty dotyczące funkcjonowania kuratorskiej służby sądowej przedstawia niniejszym uwagi dotyczące informacji o kuratorskiej służbie sądowej zawartych w stanowisku Ministerstwa Sprawiedliwości. 1. Liczba etatów kuratorskich i liczba prowadzonych spraw Limit etatów kuratorskich w 2010r. wg sprawozdania z działalności kuratorskiej służby sądowej MS-S40 (z dn r.) 5205,5 etatów (3137,5 kuratorzy dla dorosłych kuratorzy rodzinni + 90 kuratorzy okręgowi (w sądach okręgowych). Wg informacji Departamentu Budżetu i Inwestycji 5209 etatów (źródło: oprac. Budżet 2010 i Budżet 2011, Limit etatów kuratorów zawodowych nie wzrasta od 2010 roku, wzrasta tylko liczba kuratorów społecznych (wolontariuszy) odpowiednio do liczby powierzanych kuratorom sądowym zadań. W latach co najmniej dwie grupy zawodowe w wymiarze sprawiedliwości odnotowały wyższy wzrost etatowy niż kuratorzy sądowi. Limit etatów kuratorów zawodowych wzrósł o około 1421 etatów kuratorów dla dorosłych i około 211 etatów kuratorów rodzinnych, łącznie o około 1632 etaty, czyli o około 47%. W tym samym okresie liczba etatów 1

2 funkcjonariuszy służby więziennej zwiększyła się o 5470 etatów (o 24,8%), a asystentów sędziów o 3204 etaty (o 100%). Porównywanie limitów etatów pomiędzy grupami zawodowymi ma niewielki sens, ponieważ wykonują one różne zadania. Trzeba je porównywać z liczbą powierzonych zadań. Wzrost limitu etatów powinien być rozważany w odniesieniu do wzrostu liczby zadań powierzonych kuratorom. W ciągu 10 lat liczba etatów kuratorów dla dorosłych wzrosła o 1421 etatów, a liczba wykonywanych przez nich spraw o (wzrost o 39%) (w tym dozorów o (wzrost o 36%), kary ograniczenia wolności o (wzrost o 298%), spadła natomiast liczba spraw kontroli skazanego bez dozoru o (spadek o 22,5%)) 1, a liczba wykonanych w 2010 roku wywiadów środowiskowych wzrosła o (czyli o 90,3%) w stosunku do rocznej liczby wywiadów w 2000 roku. Dla porównania wzrostowi etatów służby więziennej w okresie 10 lat odpowiadał wzrost średniorocznej liczby osadzonych o 4147 osób, czyli o 5%. Oceny poziomu uzawodowienia kurateli sądowej nie można oceniać wyłącznie przez porównania liczby nadzorów/dozorów wykonywanych przez kuratorów zawodowych i społecznych, ponieważ te zadania stanowią nieco ponad 50% wszystkich prowadzonych przez kuratorów spraw, nie licząc wywiadów środowiskowych. Profesor T. Szymanowski (UW) i sędzia dr K. Gromek z (DSRiN MS) zajmujący się w latach 90. XX wieku profesjonalizacją służby kuratorskiej i zmianą modelu na zawodowo-społeczny szacowali potrzeby w tym zakresie na zdecydowanie wyższym poziomie: kuratorów dla dorosłych 2 i ok kuratorów rodzinnych 3, czyli na poziomie blisko dwukrotnie wyższym niż dzisiaj, przy znacznie mniejszej liczbie zadań niż obecnie. 1 Dane za rok 2000 stanowiące punkt odniesienia analizy na podstawie: T. Szymanowski, Kuratorzy sądowi i zadania przez nich wykonywane po dokonanej reformie, Archiwum kryminologii, t. XXVII, , Warszawa 2005, PL ISSN , s Jako jedna z osób odpowiedzialnych za ten stan [obarczenia kuratorów zbyt licznymi zadaniami], stworzony przez kkw (jako przewodniczący zespołu który opracował projekt kkw), zgadzając się ze stwierdzeniem nałożenia tak licznych obowiązków na kuratorów, muszę jednak wyraźnie zaznaczyć, że wielokrotnie jeszcze przed uchwaleniem kkw przez Sejm zwracałem się do kolejnych kilku ministrów sprawiedliwości z wnioskiem o powiększenie liczby sądowych kuratorów zawodowych dla dorosłych do 4-5 tysięcy, T.Szymanowski, op.cit., s. 109, 3 Natomiast potrzeby w tym zakresie [zwiększenia liczby etatów] przy wskaźniku obciążenia jednego kuratora 25 nadzorami oraz pozostawieniu w gestii kuratorów zawodowych 75% wszystkich nadzorów wynoszą w ocenia MS jeszcze około 2800 etatów w skali kraju [w roku etaty]. Po ich przydzieleniu należy zachować stałe tempo wzrostu etatów o około 4% rocznie. Jednocześnie autorka stwierdza, wzrostowi liczby etatów kuratorów zawodowych o 150 w okresie trzech lat towarzyszył wzrost liczby kuratorów społecznych o 1137 osób., SSO dr K. Gromek, Naczelnik Wydziału w Dep. Spraw Rodzinnych i Nieletnich Ministerstwa Sprawiedliwości (RN III 754/18/00), Probacja, czy kuratela albo środki alternatywne próba optymalizacji systemu w ujęciu ewolucyjnym. Maszynopis, s

3 Wzmiankowane w piśmie nr DWOiP-II /12 zmniejszenie o ponad liczby spraw prowadzonych przez kuratorów dla dorosłych w okresie od 2007 roku do 2010 roku, nie jest wyrazem tendencji spadkowej, ale skutkiem zmian legislacyjnych. W 2006 roku, wskutek zmiany Zarządzenia MS w sprawie sekretariatów sądowych nastąpił skokowy wpływ spraw tzw. kontroli okresu próby bez dozoru. Tylko w roku 2007 do kuratorów wpłynęło spraw tej kategorii, to jest 3-4 krotnie więcej, niż wynosił roczny wpływ w kolejnych latach W skutek kolejnej zmiany tego Zarządzenia dokonanej w 2008 roku, sprawy te zostały ponownie przekazane do sekretariatów wydziałów. Tylko w 2008 roku zakończono w ten sposób sprawy tej kategorii. W tym samym okresie wpływ dozorów i kary ograniczenia wolności pozostawał na relatywnie stabilnym poziomie, można zauważyć jedynie, że mniejszemu wpływowi dozorów towarzyszył większy wpływ kary ograniczenia wolności i odwrotnie. Łączny wpływ spraw w tych kategoriach wykazywał w tym okresie tendencje wzrostową od spraw w 2007 roku do spraw w 2010 roku. Podobnie zakończenie w tych kategoriach spraw wykazywało tendencję wzrostową (od spraw w 2007 roku. do spraw w 2010 roku) i w każdym roku (z wyjątkiem 2009) było wyższe od wpływu. W okresie 4 lat łączny wpływ dozorów i kary ograniczenia wolności wyniósł sprawy, a zakończenie spraw, to oznacza, że w odniesieniu do tych 2 najważniejszych i zarazem najbardziej absorbujących kategorii, kuratorzy zakończyli o spraw więcej niż do nich wpłynęło. 2. Obsługa sekretarska zespołów kuratorskiej służby sądowej W 2010 roku, po 8 latach od wejścia w życie ustawy o kuratorach sądowych 147 zespołów nie posiadało żadnej obsługi biurowej, a tam, gdzie obsługa taka istniała - była niewystarczająca. W tym czasie ilość czynności biurowych wzrosła wielokrotnie, w urządzeniach ewidencyjnych rejestrowane są coraz bardziej szczegółowe informacje i generowane są coraz bardziej szczegółowe sprawozdania statystyczne. W 2010 roku kuratorzy w całości przejęli odpowiedzialność za organizowanie i wykonywanie kary ograniczenia wolności, wskutek czego czynności tych nie wykonują sekretariaty wydziałów karnych, co jednak nie przełożyło się na zwiększenie obsługi biurowej zespołów. Brak obsługi sekretarskiej oznacza, że czynności biurowe wykonują sami kuratorzy: prowadzą urządzenia ewidencyjne, wysyłają pocztę, sporządzają sprawozdania statystyczne. Tym samym wykonują czynności, których nie powinni wykonywać, nie tylko ze względu na zapisy ustawy o kuratorach, ale także unormowania dotyczące zadaniowego czasu pracy w kodeksie 3

4 pracy. Wiąże się to ściśle z kwestią czasu pracy i standardów obciążenia pracą kuratora zawodowego. 3. Standardy obciążenia a wywiady środowiskowe Kuratorzy wykonują swoje zadania w tzw. zadaniowym systemie organizacji czasu pracy. Jest to jeden z rozkładów czasu pracy przewidzianych w kodeksie pracy (art. 140 kp). Do cech charakterystycznych dla tego systemu należą m.in.: porozumienie pracodawcy z pracownikiem na temat czasu niezbędnego dla wykonania określonej czynności, zadania do wykonania oraz zasada, że powierzone zadania muszą być możliwe do wykonania w określonej w art. 129 kp normie czasu pracy. 4 W tym systemie zadania muszą być dokładnie określone, nie mogą być arbitralnie i ad hoc rozszerzane. Nakładanie na kuratorów innych zadań niż zadania o charakterze określonym w art. 1 ustawy o kuratorach sądowych lub usp, jest naruszeniem w/w zasad tego czasu pracy. Szczegółową charakterystykę tego systemu rozkładu czasu pracy w raz z literaturą przedmiotu, przedstawiono w: T. Jedynak, K. Stasiak, Komentarz do ustawy o kuratorach sądowych, LexisNexis Warszawa 2008, s Badania na temat czasu pracy Ministerstwo Sprawiedliwości prowadziło w 2000r. (RN III 7005/12/00). Szczegółowe omówienie ich wyników w K. Gromek, Kuratorzy sądowi. Komentarz do ustawy z 27 lipca 2001 r., Warszawa Ocena czy sposób ustalenia standardów jest arbitralny, nie poparty rzetelną analizą jest zapewne możliwa na podstawie analizy dokumentacji z prac nad projektem rozporządzenia w sprawie standardów (DSN VI 652/128/2001). Wyliczenia Departamentu Wykonania Orzeczeń i Probacji, z których wynika, że kurator dla dorosłych sporządza średnio 15 wywiadów rocznie, a kurator rodzinny nieco ponad 20 - są błędne. Ze sprawozdania z działalności kuratorskiej służby sądowej MS-S 40 za 2010 rok wynika, że: a) Kuratorzy dla dorosłych przeprowadzili wywiadów środowiskowych, z czego: Kuratorzy zawodowi (75,1%): odpłatnie i nieodpłatnie. 4 Art W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art Art Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem 2 oraz art , 143 i

5 Rocznie 1 kurator zawodowy osobiście przeprowadził 74,6 wywiadu, (4,6 odpłatnego). Kuratorzy społeczni (24,9%) wszystkie odpłatnie. Rocznie 1 kurator zawodowy powierza kuratorom społecznym 24,7 wywiadu b) Kuratorzy rodzinni przeprowadzili wywiady środowiskowe, z czego: Kuratorzy zawodowi (89,3%): odpłatnie i (94,2% nieodpłatnie) Rocznie 1 kurator zawodowy osobiście przeprowadza 150 wywiadów, (8,7 odpłatnego) Kuratorzy społeczni (10,7%) wszystkie odpłatnie Rocznie 1 kurator zawodowy powierza kuratorom społecznym 17,9 wywiadu. 4. Uregulowanie prawnego statusu kuratora rodzinnego Krytyczne stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ustawowego statusu kuratora rodzinnego w sprawach opiekuńczych w kodeksie postępowania cywilnego nigdy nie zostało przedstawione kuratorom. Sprawa ta nie sprowadza się wyłącznie do kwestii odebrania dziecka uregulowanej w art kpc, ale przede wszystkim kwestii statusu w postępowaniu wykonawczym w sprawach rodzinnych, w szczególności w nadzorze. Z kwestią wymienioną powyżej łączono także kwestię statusu kuratora rodzinnego w postępowaniu w sprawach nieletnich. Została ona uregulowana w ubiegłorocznej nowelizacji upn zgodnie z propozycjami przedkładanymi od 2005 roku przez kuratorów. Krajowa Rada Kuratorów jest przekonana, że uwzględnienie naszych uwag pozwoli na obiektywną ocenę problemów i potrzeb kuratorskiej służby sądowej co pomoże w podjęciu właściwych działań zmierzających do usprawnienia systemu probacji w Polsce. PRZEWODNICZĄCY Krajowej Rady Kuratorów Andrzej Martuszewicz 5