Renesans. Złoty wiek polskiej literatury

Transkrypt

1 Renesans Złoty wiek polskiej literatury

2 Pochodzenie nazwy RENAISSANCE (fr.) odrodzenie: odrodzenie się myśli antycznej odnowienie się ludzkości dążącej do wszechstronnego rozwoju człowieka

3 Ramy czasowe Początki: 1453 r. - zdobycie Konstantynopola przez Turków (spowodowało wyjazd uczonych do Włoch) 1455 r. - wynalezienie druku przez Jana Gutenberga (rozpowszechnianie się wiedzy) 1492 r. - odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (zmiana postrzegania świata) Koniec: początki wieku XVI Polska - XVI wiek do śmierci Jana Kochanowskiego 1584 r.

4 Odkrycia geograficzne odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 r.) odkrycie drogi morskiej do Indii - Vasco da Gama (1598 r.) opłynięcie Ziemi przez Ferdynanda Magellana ( r.)

5 Filozofia - nawiązanie do antyku Epikureizm szczęście polega na doznawaniu przyjemności, należy korzystać z radości życia. Trzeba przestrzegać przy tym zasad moralnych. Stoicyzm należy być obojętnym wobec ziemskich pokus, trzeba zachowywać spokój w każdej sytuacji i przyjmować to, co przynosi życie, jako konieczność. Ważne jest sumienne wypełnianie obowiązków.

6 Humanizm renesansowy Antropocentryzm - człowiek jako jednostka niepowtarzalna, wolna, samodzielnie myśląca. Prawo człowieka do harmonijnego rozwoju, szczęścia i radości życia. Humanizm wiara w moralny rozwój człowieka, jego możliwość poznawania świata i samego siebie. Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce Terencjusz.

7 Średniowiecze a renesans Memento mori - pamiętaj o śmierci Teocentryzm - Bóg w centrum Sztuka - motywy biblijne Ubóstwo, skromność, asceza Twórcy anonimowi, piszący na chwałę Boga Carpe diem - chwytaj dzień Antropocentryzm - człowiek w centrum Sztuka - starożytność, mitologia Rozwój, dostatek, nauka Ludzie renesansu dumni ze swej wiedzy i umiejętności

8 Filozofowie Tomasz Morus - krytykował arogancję, rozrzutność i brutalność królów. Autor dzieła Utopia. Erazm z Rotterdamu - krytykował wady typu przekupstwo, hipokryzja, rozwiązłość. Autor dzieła Pochwała głupoty. Postulował czytanie Biblii przez osoby świeckie w narodowym języku.

9 Reformacja Reformacja ruch religijno-politycznospołeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickim kościele. W jej wyniku chrześcijaństwo rozpadło się na trzy odłamy: luteranizm, anglikanizm i kalwinizm

10 Człowiek renesansu wszechstronny, zdolny, interesował się wszystkimi dziedzinami życia

11 Mikołaj Kopernik ( ) Polski astronom, matematyk, prawnik, ekonomista, kanonik, strateg, lekarz i astrolog. Jego najważniejszym dziełem jest książka O obrotach sfer niebieskich, w której opisał heliocentryczną wizję świata.

12 Leonardo da Vinci ( ) włoski malarz, rzeźbiarz, pisarz, architekt, muzyk, astronom, geolog, matematyk, filozof, prekursor anatomii, wynalazca Opisuje się go jako archetyp człowieka renesansu, którego ciekawości dorównuje tylko kreatywność. Uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najwszechstronniej utalentowaną osobę w historii.

13 Mona Lisa, Dama z gronostajem

14

15

16 Artyści Michelangelo Buonarroti Dawid, Pieta

17 Artyści Michelangelo Buonarroti Madonna Sykstyńska, Szkoła ateńska

18 Artyści Sandro Boticelli Narodziny Wenus, Wenus i Mars

19 Tematy w literaturze Średniowiecze Renesans Miłość - platoniczna Wyprawy - krucjaty, krzewienie chrześcijaństwa Sława - władców i rycerzy Anonimowość twórców Człowiek podporządkowany Bogu, powaga i myśl o śmierci Żywoty świętych Miłość - zmysłowa, pełna erotyzmu Wyprawy - zamorskie, odkrycia, zyski i podbój nowych ziem Kult sławy, kariery indywidualności, człowiek - zdobywca Człowiek w centrum - bohater literatury, podmiot myśli i działań Śmiech towarzyszący życiu chęć wykorzystania darów życia Żywoty artystów

20 Pisarze europejscy Giovanni Boccacio - Dekameron Dante Alighieri - Boska komedia William Shakespeare - Romeo i Julia

21 William Szekspir William Szekspir ( ) angielski poeta, dramaturg, aktor. Jeden z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru. Tragedie: Romeo i Julia, Hamlet, Makbet, Otello Komedie: Sen nocy letniej, Poskromienie złośnicy, Wiele hałasu o nic, Burza

22 Reforma teatru Teatr elżbietański i tragedia szekspirowska

23 Teatr elżbietański budynek okrągły lub ośmiokątny scena na podwyższeniu galerie dla bogatych, miejsca stojące na widowni niewiele dekoracji i bogate kostiumy kontakt aktorów z widownią teatr gwiazdorski - popularność grających przedstawienia rozrywką dla ludu akompaniament muzyki przedstawienia: zabawa, groza, sensacja

24 Nowy typ tragedii Tragedia antyczna Tragedia szekspirowska Podział na stasimony i epejsodiony Zasada trzech jedności (czasu, miejsca, akcji) Bohaterami kieruje fatum (nieodwołalna decyzja bogów) Częste wystąpienia chóru Podział na akty i sceny Brak zasady trzech jedności Rola fatum jest ograniczona Rola chóru ograniczona Decorum (zasada stosowności) Mimesis - naśladowanie natury, rzeczywistości Mieszanie się stylów Pojawianie się światów i postaci fantastycznych

25 Pisarze polscy Mikołaj Rej ( ) - wybitny polski poeta i prozaik okresu odrodzenia, polityk i muzyk. Po śmierci został uznany za "ojca polskiej literatury". A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają. Żywot człowieka poczciwego, Krótka rozprawa między trzema osobami - panem, wójtem i plebanem

26 Jan Kochanowski ( ) Urodzony w Sycynie. Pochodził ze średnio zamożnej wielodzietnej rodziny szlacheckiej. Studiował na Akademii Krakowskiej, w Królewcu oraz Padwie. Po powrocie do Polski służył na dworach możnowładców małopolskich. Pełnił funkcję sekretarza króla Zygmunta Augusta. W 1575 r. ożenił się i przeniósł się do Czarnolasu, poświęcając się pracy literackiej.

27 Czarnolas Wraz z żoną doczekali się licznego potomstwa: dwóch wcześnie obumarłych córek Urszuli (to jej poświęcił poeta słynne Treny) i Hanny, oraz Ewy, Polikseny, Halszki, Krystyny. Jako ostatni urodził się jedyny syn poety Jan. Kochanowski nie doczekał jego narodzin. Zmarł w Lublinie w 1584 r.

28 Fraszki W epoce renesansu wprowadzono nowy gatunek literacki zwany fraszką. Został on zaczerpnięty przez Jana Kochanowskiego z włoskiej literatury. Fraszka wywodzi się od epigramatu. Jest gatunkiem liryki charakteryzującym się zwięzłością i zwartością wypowiedzi. Utwory są drobne i krótkie, często o charakterze żartobliwym.

29 Na lipę Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie! Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie. Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają, Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają. Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły. A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie, Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie. Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie.

30 Treny Tren - utwór poetycki o tonie elegijnym i żałobnym charakterze, poświęcony wspomnieniu osoby zmarłej, rozpamiętywaniu jej zalet i uczynków. Gatunek ten powstał w antyku. Pisano go po śmierci dostojnych osób królów, mędrców, bohaterów. Do literatury polskiej wprowadził go Kochanowski, tworząc swój cykl trenów poświęconych zmarłej córce Urszuli.

31 Treny Cykl trenów obejmuje 19 utworów, które łączy postać Urszulki. Podmiotem lirycznym jest ojciec rozpaczający po stracie dziecka, utożsamiany z autorem. Budowa trenu antycznego: - pochwała cnót zmarłego, - ubolewanie nad wielkością straty, - żal po śmierci, - pocieszenie, - pouczenie. Według tego schematu zbudowany jest cykl Trenów.

32 Tren VIII Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, Moja droga Orszulo, tym zniknieniem swoim! Pełno nas, a jakoby nikogo nie było: Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło. Tyś za wszytki mówiła, za wszytki spiewała, Wszytkiś w domu kąciki zawżdy pobiegała. Nie dopuściłaś nigdy matce się frasować Ani ojcu myśleniem zbytnim głowy psować, To tego, to owego wdzięcznie obłapiając I onym swym uciesznym śmiechem zabawiając. Teraz wszytko umilkło, szczere pustki w domu, Nie masz zabawki, nie masz rozśmiać się nikomu. Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje, A serce swej pociechy darmo upatruje.

33 Sprawdź się Co trzeba wiedzieć o renesansie?

34 Skąd pochodzi nazwa renesans i co oznacza? Określ ramy czasowe epoki renesansu. Jakie były epokowe odkrycia odrodzenia? Wymień przełomowe wyprawy i odkrycia geograficzne. Czym różniło się średniowieczne i renesansowe postrzeganie człowieka i świata? Co oznacza hasło Carpe diem? Jaka filozofia była "w modzie"?

35 Czym była reformacja, kto ją zapoczątkował i jakie były jej skutki? Co oznacza słowo antropocentryzm? Co zakłada humanizm? Jaki był człowiek renesansu? Podaj przykład. Wymień pięć profesji i pięć dzieł Leonarda da Vinci. Czego dokonał Mikołaj Kopernik? Wymień trzech malarzy włoskich.

36 Wymień nazwy trzech tragedii i trzech komedii Williama Szekspira. Jak Szekspir zmienił tragedię? Porównaj tragedię szekspirowską z antyczną. Opisz teatr epoki elżbietańskiej. Jak nazywano szesnasty wiek w Polsce i dlaczego? Kim był i czym zasłynął Mikołaj Rej?

37 Gdzie studiował Jan Kochanowski? Czym jeszcze się zajmował? Jak nazywał się majątek Jana Kochanowskiego? Co pisał poeta? Jakie gatunki? Omów fraszki i treny jako gatunki literackie. Jak zbudowany jest cykl "Trenów"? Podaj gatunek ulubionego drzewa Kochanowskiego w Czarnolesie.

38 Renesans masz opanowany :) Źródło zdjęć: commons.wikimedia.org