ZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO W LATACH

Transkrypt

1 S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e Małgorzata Roślak, Henryk Stolarczyk Uniwersytet Łódzki, Łódź ZMIANY MIĘDZYPOKOLENIOWE WYBRANYCH CECH STUDENTEK PEDAGOGIKI UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO W LATACH Celem opracowania jest przedstawienie stanu rozwoju fizycznego studentek pedagogiki Uniwersytetu Łódzkiego z lat akademickich 1976/77 i 1991/92, określenie ich struktury somatycznej oraz analiza trendu sekularnego ich cech antropometrycznych w analizowanym okresie. Materiały wykorzystane w pracy stanowią wycinek corocznych badań antropometrycznych prowadzonych w Katedrze Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego przez Henryka Stolarczyka. Każdy rocznik reprezentowany jest przez 69 dziewcząt. Przy charakteryzowaniu stanu rozwoju fizycznego badanych studentek zmierzono następujące cechy somatyczne: wysokość (B-v) i masę ciała, długość kończyn dolnych (B-sy), górnych (a-da III ) i tułowia (sst-sy), obwody: klatki piersiowej w spoczynku, pośladków, podudzia, głębokość (xi-ths) i szerokość (thl-thl) klatki piersiowej, szerokość barków (a-a) i bioder (ic-ic) oraz wybrane cechy głowy: długość (g-op), szerokość (eu-eu), szerokość jarzmową (zy-zy), wysokość morfologiczną twarzy (n-gn) oraz długość (n-sn) i szerokość (al-al) nosa. Na podstawie pomiarów obliczono średnie arytmetyczne cech (x) i ich odchylenia standardowe (SD), zakres zmienności cech, a także współczynnik zmienności (v) i podstawowe wskaźniki proporcji pozwalające na ustalenie struktury somatycznej studentek (Kolasa 1969). Uzyskane wyniki przedstawiono w tabeli l. Ponadto, dla lepszej czytelności wyników, dane studentek z 1976/77 r. unormowano na odpowiednie dane dziewcząt z roku akademickiego 1991/92. W tabeli 2 przedstawiony jest skład procentowy elementów somatycznych badanych studentek z obu roczników, ryciny l i 2 ukazują normogramy dotyczące zmienności sekularnej w obrębie cech somato- i kefalometrycznych. Zamieszczone w tabeli 1 wyniki pomiarów i wartości wskaźników wskazują na wyraźne różnice w poziomie rozwoju fizycznego obu roczników studentek i istnienie tendencji przemian w ich zjawiskach rozwojowych. Porównanie średnich arytmetycznych cech wskazuje na zwiększenie się w ciągu 16 lat wymiarów długościowych, masy ciała i wziętych pod uwagę obwodów, natomiast zmniejszyły się wymiary szerokościowe (w najsilniejszym stopniu szerokość bioder, a nieznacznie tylko szerokość barków oraz szerokość i głębokość klatki piersiowej) i część cech 143

2 144

3 Skład procentowy elementów somatycznych u badanych studentek Percent constitution of somatic components in examined girls Tabela 2 Table 2 Seria I A V H Wzór strukturalny 1976/77 42,76 12,79 30,06 14,40 I > V > H > A 1991/92 46,61 11,38 29,64 12,37 I > V > H > A ic-ic a-a thl-thl xi-ths obw. podudzia Cechy obw. pośladków obw. kl. piers. spocz. sst-sy a-daiii B-sy masa ciała B-v -0,6-0,5-0,4-0,3-0,2-0,1 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 Wartości unormowane Ryc. 1. Trend sekularny cech somatometrycznych badanych studentek Fig. 1. Secular trend of somatometric traits in examined girls 145

4 al-al n-sn n-gn Cechy zy-zy eu-eu g-op -0,6-0,5-0,4-0,3-0,2-0,1 0,0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 Wartości unormowane Ryc. 2. Trend sekularny cech kefalometrycznych badanych studentek Fig. 2. Secular trend of cephalometric traits in examined girls głowy: długość głowy, jej szerokość, a także wysokość morfologiczna twarzy. Spośród cech długościowych najsilniejszy wzrost wykazują w kolejności: długość kończyny górnej (a-da III ), wysokość ciała (B-v), długość kończyn dolnych (B-sy), zaś najsłabiej wzrosła długość tułowia (sst-sy). W przypadku obwodów ciała zauważono wyraźne powiększenie się grubości łydki i obwodu spoczynkowego klatki piersiowej, natomiast obwód pośladków wzrósł nieznacznie. Odnotowano także u badanych studentek niewielkie zwiększenie się masy ciała. Wszystkie uwzględnione w pracy wskaźniki, z wyjątkiem wskaźnika Queteleta, obniżyły w ciągu 16 lat między przeprowadzonymi badaniami. Wskazuje to na zmianę sylwetek dziewcząt z roku akademickiego 1991/92 w kierunku smuklenia. Rozpatrując strukturę somatyczną obu grup studentek zauważono, że wzór strukturalny typów somatycznych nie zmienił się (I > V > H > A). W obu przypadkach dominuje składnik I, ale jego wartość procentowa wyraźnie się zwiększyła (o 3,85%), natomiast częstość pozostałych typów sylwetek w niewielkim stopniu zmniejszyła się. 146

5 PIŚMIENNICTWO Kolasa E., 1969, Typy somatyczne kobiet. Mat. i Prace Antr., 77, Summary SECULAR CHANGES OF SELECTED TRAITS IN STUDENT GIRLS OF PEDAGOGICS OF ŁÓDŹ UNIVERSITY IN THE PERIOD OF The material base of this work consists of measurements of Łódź University students girls made in the years 1976 and The results of analysis present state of physical growth of examined girls and the secular changes of this process. Within 16 years the length dimensions (especially a-da III and stature) and circumferences have been increased distinctly, and body mass a little only. But breadth measurements (especially ic-ic) and some cephalometric features have diminished in this period of time. It suggests changes towards slimming of body silhouette. The analysis of somatic structure of examined girls (Kolasa 1969) presents a distinct increasing of percentage of somatotype I and diminishing of type H, A and V. 147