PODPUŁKOWNIK JERZY WUKICZEWICZ-SARAP

Transkrypt

1 BIOGRAFIE Andrzej Krzak PODPUŁKOWNIK JERZY WUKICZEWICZ-SARAP Postać ppłk. Jerzego Wukiczewicza-Sarapa jest zupełnie nieznana polskim historykom i badaczom, choć był on, obok jugosłowiańskiego oficera (Serba) mjr. Dragana Sotirovićia ps. Draża 1, jednym z najsłynniejszych cudzoziemców, którzy walczyli w polskich oddziałach partyzanckich i w ruchu oporu, i do końca swojego bohaterskiego życia pełnili służbę dla Rzeczpospolitej 2. Podpułkownik Jerzy Wukiczewicz-Sarap zasługuje na szersze zainteresowanie, bowiem jego życiorys świadczy o wielkim patriotyzmie do drugiej Ojczyzny Polski. Jerzy Wukiczewicz-Sarap urodził się 23 marca 1892 r. w Lubotyni niedaleko Cetyni w Czarnogórze. Był synem Dymitriusza i Anny z Gojnanoviciów 3. Rodzice wybrali dla niego karierę wojskową. 1 Mjr Dragan Sotirović ps. Draża przed 1939 r. nie był czynnym oficerem Wojska Polskiego. Jako zbiegły jeniec i żołnierz AK, dowodził oddziałami 14 pułku ułanów Jazłowieckich. W 1944 r. brał udział w walkach o Lwów. C. Leżeński, I. Marinković, Przez trzy granice, Warszawa 1986, s Innym bohaterskim żołnierzem AK był Oton Golob, były partyzant Tity, zbiegły z transportu jenieckiego. W 1943 r. trafił do oddziału partyzanckiego AK Hańcza, w którego szeregach uczestniczył w akcjach przeciwko jednostkom wojsk okupacyjnych. 3 CAW, AP 7460, Jerzy Wukiczewicz-Sarap, Odpis Karty Ewidencyjnej. 279

2 W 1905 r. został wysłany do Rosji, gdzie wstąpił jako słuchacz-junkier do Orłowskiego Korpusu Kadetów 4. Po jego ukończeniu, we wrześniu 1912 r. wstąpił do oficerskiej Michajłowskiej Szkoły Artylerii 5. Wkrótce przerwał jednak naukę i udał się do Czarnogóry, by wziąć udział w wojnie przeciwko Turcji 6. Od 1 sierpnia służył w szeregach armii czarnogórskiej i brał udział w I i II wojnie bałkańskiej. Zgłosił się na ochotnika do kompanii miejskiej Batalionu Trebiešeckiego, z którym w dniach stycznia 1913 r. bohatersko walczył pod Bardaniołt, wykazując się osobistą odwagą 7. Podczas walk pod Skutari 25 stycznia 1913 r. został ranny. Za udział w wojnach bałkańskich odznaczono go jugosłowiańskim Orderem Orła i medalem Za męstwo 8. Po zakończeniu wojny powrócił do Rosji, gdzie kontynuował naukę i służbę w armii carskiej. Po ukończeniu Michajłowskiej Szkoły Artylerii 9 został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem od 12 lipca 1914 r. Od 1914 r. pełnił służbę w Aleksandrowskiej Szkole Wojskowej w Moskwie na stanowisku instruktora. Po wybuchu I wojny światowej został skierowany najpierw do 192 zapasowego batalionu piechoty, a następnie do 88 pułku piechoty, w którym do lutego 1915 r. był dowódcą konnego zwiadu pułku grudnia 1914 r. wziął udział w walkach pod Łodzią, gdzie został kontuzjowany. W boju pod Rawką 15 stycznia 1915 r. 11 odniósł ciężkie rany, w wyniku których do sierpnia 1915 r. przebywał w szpitalu i na rekonwalescencji 12. Za udział w walkach na 4 Ibidem, Krótki życiorys kpt. 1 dyonu samochodowego Jerzego Wukiczewicza- -Sarapa dotyczący przebiegu jego służby wojskowej. 5 Ibidem, Jerzy Wukiczewicz-Sarap, Lista kwalifikacyjna. 6 Ibidem, Krótki życiorys kpt. 1 Dyonu Samochodowego, 7 Ibidem, Tłumaczenie karty potwierdzającej udział kpt. Jerzego Wukiczewicza- -Sarapa w wojnie bałkańskiej z 7 maja 1913 r. 8 9 Ibidem, Lista kwalifikacyjna Ibidem, Pismo kpt. Jerzego Wukiczewicza-Sarapa z 3 czerwca 1935 r. w sprawie wysługi lat. 12 Ibidem, Wniosek kpt. Jerzego Wukiczewicza-Sarapa z 4 lutego 1922 r. 280

3 froncie został odznaczony: Orderem św. Włodzimierza z mieczami, Orderem św. Anny i Orderem św. Stanisława 2 klasy 13. Po wyzdrowieniu skierowano go do Szkoły Chorążych w Peterhofie, gdzie z polecenia władz komunistycznych od 31 grudnia 1917 r. do 21 marca 1918 r., jako adiutant Szkoły 14, uczestniczył w likwidacji uczelni i zdał jej dokumenty do Głównego Komisariatu Szkół Wojskowych w Petersburgu. Następnie został osadzony w areszcie domowym i zobowiązany do meldowania się raz w tygodniu w miejscowej siedzibie władz komunistycznych. Aresztowano go 29 sierpnia 1918 r., jednak po przesłuchaniach, 14 września, zwolniono. Obawiając się kolejnego aresztowania, 1 listopada 1918 r. Wukiczewicz uciekł do Petersburga, a następnie dostał się do pociągu wiozącego obywateli niemieckich, którym 17 stycznia 1919 r. przybył do Warszawy 15. Przez kolejne trzy miesiące intensywnie uczył się języka polskiego, aby dostać się do Wojska Polskiego 16. Do armii polskiej wstąpił na ochotnika 2 kwietnia 1919 r. i objął służbę na stanowisku dowódcy szwadronu 3 pułku strzelców granicznych 17. Od 15 stycznia 1921 r. pełnił czasowo obowiązki starszego instruktora służby granicznej w 1 baonie 64 pułku piechoty 18 w stopniu porucznika WP (ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920 r.) 19 1 lutego 1921 r. kpt. Wukiczewicza przeniesiono do 8 dyonu samochodowego na stanowisko adiutanta. W 1923 r. ukończył kurs oficerów wojsk samochodowych, a z dniem 18 listopada 1923 r. został mianowany dowódcą szkolnej kolumny transportowej 8 dyonu. W okresie pełnienia służby w tej jednostce jego pododdział szkolny opuściło sześć roczników podoficerów oraz około 500 dobrze Ibidem, Uzasadnienie dotyczące pełnienia służby przez kpt. Jerzego Wukiczewicza- -Sarapa w okresie Ibidem, Wniosek o nadanie Krzyża Zasługi. 18 Ibidem, Karta Kwalifikacyjna

4 wyszkolonych kierowców samochodowych. Ponadto kpt. Jerzy Wukiczewicz-Sarap był zaangażowany w kształcenie kadry oficerskiej garnizonów Toruń i Bydgoszcz. Ówczesny dowódca Okręgu Korpusu nr VII gen. Wiktor Thommé podkreślał szczególne zaangażowanie tego oficera w proces szkolenia, m.in. to, że wykłady z kadrą garnizonu Bydgoszcz Wukiczewicz prowadził w godzinach wolnych od służby 20. Podpułkownik Wukiczewicz był zapalonym zwolennikiem motoryzacji. Aktywnie uczestniczył w szkoleniu żołnierzy i oficerów WP oraz społeczności cywilnej w garnizonach, w których pełnił służbę, w zakresie prowadzenia i eksploatacji pojazdów samochodowych. Jego prywatny samochód aż dwukrotnie stał się powodem otrzymania przez niego kary dyscyplinarnej. Do 1929 r. Wukiczewicz pełnił służbę 8 dyonie samochodowym 21, a następnie został przeniesiony do 1 dyonu samochodowego na stanowisko dowódcy szkolnej kolumny samochodowej. W 1932 r. otrzymał przydział do Departamentu Zaopatrzenia Inżynieryjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.), na stanowisko kierownika Wydziału Wyszkolenia Wydziału Samochodowego. W 1936 r. otrzymał awans na stopień majora i przydział na stanowisko Kierownika Referatu Odbioru, a następnie do Biura Broni Pancernej 22. W ocenach z opinii służbowych podkreślano jego ambicję, szybkość działania i zdyscyplinowanie. Akcentowano, że pomimo pochodzenia czarnogórskiego był ideowo związany z Wojskiem Polskim 23. Uwydatniano także jego bardzo dobre przygotowanie i wyszkolenie taktyczne oraz techniczne. Ponadto zwracano uwagę na jego zdolności pedagogiczne sprawność i naturalną umiejętność przekazywania wiedzy podwładnym i kolegom. 20 Kurs ten ukończyło 60 oficerów. Ibidem, Wniosek o nadanie Krzyża Zasługi. 21 Do kwietnia 1930 r. pełnił obowiązki zastępcy dowódcy 8 Dyonu, Ibidem, Przebieg służby wojskowej Jerzego Wukiczewicza-Sarapa. 22 Ibidem, Roczna lista kwalifikacyjna za rok Ibidem, Roczne uzupełnienie listy kwalifikacyjnej za rok

5 Niestety, pod koniec lat dwudziestych dały o sobie znać rany odniesione pod Rawką w 1915 r. Ponadto w wyniku przebytej w 1932 r. choroby jego stan zdrowia uległ dalszemu pogorszeniu 24. Podpułkownik Wukiczewicz-Sarap kilkakrotnie składał wniosek o nadanie mu obywatelstwa polskiego 25. Ostatecznie jego starania zakończone zostały powodzeniem dopiero w grudniu 1929 r. 26, kiedy to w rozkazie personalnym nr 3553/pf z 9 grudnia 1929 r. 27 ogłoszono, że oficer ten zgodnie z wcześniejszymi aktami prawnymi, na mocy artykułu 4 ustawy z dnia 5 stycznia z 1920 r., uznany został za obywatela Rzeczpospolitej 28. Tuż przed wybuchem I wojny światowej ppłk Wukiczewicz otrzymał przydział na stanowisko szefa wojsk samochodowych Dowództwa Okręgu Korpusu nr III Grodno 29. O jego walce w kampanii wrześniowej niewiele wiadomo. Po klęsce najprawdopodobniej powrócił do Warszawy, a następnie nawiązał kontakt z członkami podziemia, bowiem od marca 1940 r. pełnił służbę w Sztabie Komendy Warszawa Województwo Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). Od marca 1941 r. piastował obowiązki szefa Wydziału I Organizacyjnego Komendy Okręgu Warszawa Województwo ZWZ, a w lutym 1942 r. został przeniesiony do Komendy Obszaru Warszawa AK Ibidem, Informacja z kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa z 3 marca 1919 r. o przyjęciu wniosku w sprawie nadania ppor. Jerzemu Wukiczewiczowi-Sarapowi obywatelstwa polskiego. 26 Jak wynika z dokumentów archiwalnych, pomimo niewątpliwych zasług, Wukiczewicz miał poważne problemy z otrzymaniem obywatelstwa polskiego. Mimo to nie został zwolniony z czynnej służby. Odnaleziono natomiast dokumenty, Świadczące o tym, że kpt. Jerzy Wukiczewicz-Sarap nie mógł ubiegać się o przydział do piechoty ze względu na brak obywatelstwa polskiego. Ibidem, Informacja z Departamentu Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych z 13 marca 1919 r. 27 Ibidem, Pismo do Dowódcy Okręgu Korpusu VIII Toruń nr 32597/B.P.I. 30 z 7 lutego 1930 r A. K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej , t. 1, Warszawa 1987, s

6 Począwszy od lipca 1942 r. mjr Wukiczewicz-Sarap (ps. Albin ) służył w strukturach Komendy Głównej Armii Krajowej (KG AK) jako kierownik Działu Motoryzacji w Wydziale Broni Szybkich 30. Ponownie dał się tam poznać jako świetny szkoleniowiec jeszcze w tym samym roku zorganizował Konspiracyjny Kurs Szkolenia Motorowego o kryptonimie URSUS II 31. Zaangażował się także w działalność podziemną, przygotowując plany rozbudowy parku samochodowego armii podziemnej oraz szkoląc kadry. Rozkazem L. 65/PP/2 z 11 listopada 1942 r. został mianowany podpułkownikiem. Stanowisko szefa działu samochodowego KG AK piastował do wybuchu powstania warszawskiego. Po rozpoczęciu działań zbrojnych został wyznaczony na stanowisko Komendanta Placu Obwodu Śródmieście-Południe AK, którego dowództwo mieściło się przy ul. Wilczej 32. W czasie ciężkiego ostrzału Śródmieścia w nocy z 14 na 15 sierpnia 1944 r. pocisk trafił w dom, w którym znajdowała się Komenda Placu Warszawa Śródmieście- Południe. Wszyscy przebywający w nim ludzie, wśród nich ppłk Wukiczewicz wraz z podwładnymi zginęli 33. Bohaterski oficer został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Virtuti Militari 34. Jerzy Wukiczewicz-Sarap, który jeszcze w 1919 r. nie potrafił powiedzieć ani jednego słowa po polsku, dzięki swej wytrwałości i determinacji oraz miłości do Polski w ciągu kilkunastu lat został jej przybranym synem. Ofiarnie służył w Wojsku Polskim, szkoląc kolejne pokolenia kierowców. Był zagorzałym zwolennikiem motoryzacji. Jego postać, choć skromna, może jednak stanowić przykład dla młodych pokoleń kadr Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Nigdy bowiem 30 M. Ney-Krwawicz, Komenda Główna Armii Krajowej , Warszawa 1990, s A. K. Kunert, op.cit., s Ibidem, s Według A. Borkiewicza siedziba Komendy została zniszczona 15 sierpnia w wyniku ostrzału najcięższej artylerii niemieckiej, czyli słynnych dział kolejowych. A. Borkiewicz, Powstanie warszawskie 1944, Warszawa 1957, s A. K. Kunert, op.cit., s

7 nie zhańbił się ucieczką, nigdy nie porzucił swych podwładnych w najcięższych chwilach wojennych zmagań. Pozostaje jednak nadal postacią mało znaną. 285