Chropowatości powierzchni

Transkrypt

1 Chropowatość powierzchni Chropowatość lub chropowatość powierzchni cecha powierzchni ciała stałego, oznacza rozpoznawalne optyczne lub wyczuwalne mechanicznie nierówności powierzchni, niewynikające z jej kształtu. 1

2 Symbole do oznaczania struktury powierzchni Do oznaczenia chropowatości na rysunku stosuje się symbole pokazane na rysunku. Symbole do oznaczania struktury powierzchni c.d. Symbol z rysunku (a) bez opisu oznacza powierzchnię rozważaną i jest używany głównie w zbiorczych oznaczeniach chropowatości. Symbol z rysunku (a) uzupełniony wartością parametru największej dopuszczalnej chropowatości oznacza, że uzyskanie tej chropowatości odbędzie się w dowolnym procesie obróbkowym z uwzględnieniem obróbki skrawaniem. 2

3 Symbole do oznaczania struktury powierzchni c.d. Symbol z rysunku (b) bez opisu oznacza powierzchnię obrobioną przez skrawanie. Symbol z rysunku uzupełniony wartością parametru dopuszczalnej chropowatości oznacza, że uzyskanie tej chropowatości musi odbyć się przez obróbkę skrawaniem. Symbole do oznaczania struktury powierzchni c.d. Symbol z rysunku (c) oznacza, że usunięcie warstwy materiału w procesie obróbkowym jest niedopuszczalne lub, że powierzchnia ma pozostać taka sama, jaką uzyskano w poprzednim procesie technologicznym, niezależnie od tego czy usunięto warstwę materiału, czy też nie (np. powierzchnia odlewu lub po obróbce skrawaniem). Symbol z rysunku (c) uzupełniony wartością parametru dopuszczalnej chropowatości oznacza, że chropowatość powierzchni ma być uzyskana w procesie technologicznym bez zdjęcia warstwy materiału (np. dogniatanie, rolkowanie). 3

4 Symbole do oznaczania struktury powierzchni c.d. Jeżeli jest wymagane podanie szczególnych cech charakterystycznych struktury powierzchni należy do jednego z symboli z rysunku (a, b, c) dorysować poziomą linię, nad którą podaje się dodatkowe informacje. Symbole do oznaczania struktury powierzchni c.d. Jeżeli ta sama struktura geometryczna jest wymagana na wszystkich powierzchniach całego obwodu, należy do symbolu z rysunku (d) dorysować okrąg (e). 4

5 Oznaczenie chropowatości powierzchni Oznaczenie dopuszczalnej chropowatości powierzchni składa się z jednego z symboli z rysunku (a, b, c) i wpisanej nad nim wartości liczbowej największej dopuszczalnej chropowatości, podawanej w mikrometrach. Wartości liczbowe parametrów chropowatości Ra lub Rz zaleca się przyjmować z tabel (wg normy PN-87/M-04251), przy czym wartość chropowatości musi być poprzedzona symbolem parametru Ra lub Rz. W zasadzie powinno się podawać parametr Ra jako uprzywilejowany, ograniczając tym samym zastosowanie parametru Rz do tych przypadków, gdy producent nie ma przyrządów do pomiaru parametru Ra. Oznaczenie chropowatości powierzchni c.d. Przykłady oznaczeń dopuszczalnej chropowatości powierzchni 5

6 Oznaczenie chropowatości powierzchni c.d. Przykłady oznaczeń chropowatości przedstawione powyżej dotyczą jednogranicznego jej określania (tylko największej dopuszczalnej chropowatości). Gdy konieczne jest dwugraniczne określenie chropowatości, a więc podanie również jej najmniejszej dopuszczalnej wartości, nad znakiem chropowatości wpisuje się obie graniczne wartości, przy czym większą wartość chropowatości pisze się wyżej, a mniejszą pod nią Oznaczenie sposobu obróbki Gdy chropowatość powierzchni ma być osiągnięta przy zastosowaniu określonego sposobu obróbki, sposób ten należy podać słownie nad dodatkową linią znaku chropowatości. Również nad dodatkową linią podaje się inne wymagania, np. dotyczące powłok. 6

7 powierzchni na rysunkach. Przy podawaniu na rysunkach oznaczeń chropowatości (i ewentualnie falistości) powierzchni obowiązują następujące zasady: a) jeżeli na rysunku ma być podana tylko wartość Ra lub Rz jakiejś powierzchni, bez dodatkowych wymagań, to oznaczenie chropowatości może być umieszczone w dowolnym położeniu, b) jeżeli na rysunku oprócz wartości dopuszczalnej chropowatości mają być podane inne wymagania (np. sposób obróbki czy długość odcinka elementarnego), to oznaczenie musi być tak umieszczone (rysunek b), żeby można było odczytać je od dołu lub od prawej strony (tak samo jak wymiary). 7

8 Gdy to jest niemożliwe ze względu na położenie oznaczanej powierzchni na rysunku (rysunek c), oznaczenie chropowatości umieszcza się na poziomej linii odniesienia zakończonej strzałką dotykającą zarysu oznaczanej powierzchni lub linii pomocniczej, będącej przedłużeniem linii zarysu (np. chropowatość x na rysunku d). Linie odniesienia ze strzałkami wolno stosować także wtedy, gdy brak jest miejsca na oznaczenie chropowatości, przy czym jedno oznaczenie może służyć dla kilku powierzchni (np. chropowatość y na rysunku d). 8

9 Oznaczenie chropowatości podaje się dla każdej powierzchni oznaczanej tylko raz i umieszcza sieje na linii zarysu powierzchni (w razie potrzeby można przerwać linię pomocniczą wymiarową - jak na rysunku e) lub na linii pomocniczej, zawsze od strony zewnętrznej. Oznaczenie chropowatości najlepiej jest umieszczać na tym rzucie przedmiotu, na którym jest zwymiarowana oznaczana powierzchnia lub jej położenie względem innych powierzchni przedmiotu. W związku z tym, je eli na rysunku zwymiarowana jest powierzchnia niewidocz na, przedstawiona linią kreskową, to mo na na tej linii umie cić oznaczenie chropowato ci. Oznaczenia chropowatości powierzchni obrotowych (walcowych, stożkowych itp.) podaje się tylko po jednej stronie osi przedmiotu (rysunek a). 9

10 Gdy przedmiot ma mieć jednakową dopuszczalną chropowatość na całym obwodzie (rysunek b), oznaczenie podaje się tylko w jednym miejscu, dodając okrąg do symbolu graficznego. Znak okręgu jest zbędny, gdy przedmiot ma kilka płaszczyzn symetrii (rysunek c). Jeżeli przedmiot ma kilka powtarzających się szczegółów budowy (rysunek d), to oznaczenia chropowatości powtarzających się powierzchni podaje się - tak samo jak wymiary - tylko przy jednym z tych jednakowych szczegółów budowy. 10

11 Różną chropowatość części tej samej powierzchni określa się jak na rysunkach, rozgraniczając te części powierzchni w widoku linią cienką (rysunek) i podając dla każdej części powierzchni oznaczenie jej chropowatości. Na rysunkach kół zębatych, ślimacznic, ślimaków i zębatek oznaczenie chropowatości powierzchni boków zębów wpisuje się na linii podziałowej (rysunek a, e); jedynie gdy na rysunku przedstawiony jest ząb, oznaczenie chropowatości umieszcza się bezpośrednio przy nim. 11

12 Oznaczenie chropowatości gwintu podaje się: a) na gwincie zewnętrznym: śrubie, wkręcie itp. - na linii grubej zarysu (rysunku b, f), b) na gwincie wewnętrznym: w nakrętce, w otworze gwintowanym - na cienkiej linii den wrębów (rysunku c, g), 12

13 c) na powiększonym zarysie gwintu - na boku gwintu - na boku gwintu (rysunek d) lub na linii podziałowej (rysunek h). Jeżeli oznaczenie chropowatości umieszcza się na powierzchni, która ma być pokryta powłoką, to oznaczenie dotyczy chropowatości powierzchni po jej powleczeniu (rysunek a). Gdy chce się podać również dopuszczalną chropowatość tej powierzchni przed nałożeniem powłoki, wówczas powierzchnię powlekaną zaznacza się linią punktową grubą i na tej linii umieszcza się oznaczenie dopuszczalnej chropowatości po powleczeniu (rysunek b), natomiast oznaczenie chropowatości przed powlecze-niem podaje się na linii pomocniczej wymiarowej. 13

14 Parametry chropowatości W normie PN-87/M-04256/02 podanych jest kilka parametrów określanych w kierunku prostopadłym do linii średniej profilu m, z czego najczęściej używane są: a) wysokość chropowatości wg 10 punktów Rz - średnia arytmetyczna wartości bezwzględnych wysokości pięciu najwyższych wzniesień i głębokości pięciu najniższych wgłębień profilu chropowatości w przedziale odcinka elementarnego l gdzie: y pi - wysokość i-tego wzniesienia profilu, yv - głębokość i-tego wgłębienia profilu, 14

15 Parametry chropowatości c.d. Określenie parametrów chropowatości Rz Parametry chropowatości c.d. Średnia arytmetyczna odchylenia profilu chropowatości Ra średnia arytmetyczna wielkości bezwzględnych odchyleń profilu y od linii średniej m w przedziale odcinka elementarnego l gdzie y(x) równanie profiluchropowatości 15

16 Parametry chropowatości c.d. Określenie parametrów chropowatości Ra Parametry chropowatości c.d. Odcinek elementarny l jest to długość linii odniesieniawy przyjęta do wyznaczania nierówności, charakteryzująca chropowatość powierzchni. Linia średnia profilu chropowatości m jest to linia odniesienia dzieląca profil chropowatości tak, że w przedziale odcinka elementarnego l suma kwadrantów odchyleń profilu y od tej linii jest minimalna. 16